Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Quản lý thu tại bảo hiểm xã hội huyện bá thước tỉnh thanh hóa ...

Tài liệu Quản lý thu tại bảo hiểm xã hội huyện bá thước tỉnh thanh hóa

.PDF
105
315
120

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- VŨ CAO CƢỜNG QUẢN LÝ THU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BÁ THƢỚC TỈNH THANH HOÁ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o-------- VŨ CAO CƢỜNG QUẢN LÝ THU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BÁ THƢỚC TỈNH THANH HOÁ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHẠM VĂN DŨNG Hà Nội – 2016 LỜI CAM ĐOAN Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố nội dung bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn trong luận văn đƣợc chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi. Hà Nội, tháng 10 năm 2016 Tác giả Vũ Cao Cƣờng LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên tôi xin chân thành cảm ơn Phó Giáo sƣ - Tiến sĩ Phạm Văn Dũng, ngƣời đã hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành tốt luận văn này. Trong suốt quá trình nghiên cứu, thầy đã tạo mọi điều kiện, động viên và trợ giúp tôi, đặc biệt là truyền đạt những kinh nghiệm quý báu của thầy để tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn cơ quan Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá đã tạo điều kiện về thời gian và cung cấp số liệu và để tôi hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn bạn bè và gia đình đã luôn bên tôi, động viên, cổ vũ tôi những lúc tôi gặp khó khăn để có thể vƣợt qua và hoàn thành tốt luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn ! MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC BẢNG BIỂU ....................................................................................... ii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .............................................................................. iii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................2 4. Đóng góp và ý nghĩa của Luận văn .....................................................................3 5. Kết cấu của luận văn............................................................................................3 Chƣơng 1 .....................................................................................................................4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU TẠI BHXH CẤP HUYỆN .......................................................4 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................4 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội cấp huyện ...........................6 1.2.1 Khái luận về BHXH ....................................................................................6 1.2.2 Quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội cấp huyện ..............................................10 1.3 Kinh nghiệm về quản lý thu của một số địa phƣơng trong tỉnh Thanh Hoá, những bài học rút ra. ..............................................................................................22 1.3.1 Kinh nghiệm về quản lý thu của một số địa phương trong tỉnh Thanh Hoá ...........................................................................................................................22 1.3.2 Bài học rút ra ............................................................................................24 Chƣơng 2 ...................................................................................................................26 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................26 2.1 Phƣơng pháp tiếp cận ......................................................................................26 2.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ...............................................................26 2.2.1 Phương pháp thu thập dữ liệu ..................................................................26 2.2.2 Phương pháp phân tích.............................................................................27 2.2.3 Phương pháp tổng hợp .............................................................................27 2.2.4 Phương pháp so sánh ...............................................................................28 2.2.5 Phương pháp điều tra, khảo sát................................................................28 Chƣơng 3 ...................................................................................................................29 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI .................................29 HUYỆN BÁ THƢỚC ...............................................................................................29 3.1 Giới thiệu về Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc ............................................29 3.1.1 Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Bá Thước ảnh hưởng đến công tác quản lý thu .........................................................................29 3.1.2 Tổ chức và nhân sự thực hiện quản lý thu của BHXH huyện Bá Thước ..30 3.1.3 Đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN tại huyện Bá Thước ..............30 3.2 Tình hình quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc .........................35 3.2.1 Tổ chức bộ máy quản lý thu ......................................................................35 3.2.2 Quản lý đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN ..................................35 3.2.3 Quy trình và tổ chức thu ...........................................................................43 3.2.4 Quản lý các khoản thu ..............................................................................44 3.2.5. Hoạt động thanh tra, kiểm tra .................................................................52 3.3 Đánh giá chung ................................................................................................53 3.3.1 Kết quả đạt được .......................................................................................53 3.3.2 Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ...................................................55 Chƣơng 4 ...................................................................................................................63 CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BÁ THƢỚC TRONG THỜI GIAN TỚI ...................................................63 4.1 Các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc .....................................................................................................................63 4.1.1 Bám sát định hướng phát triển BHXH, BHYT, BHTN của Đảng, Nhà nước và ngành BHXH ........................................................................................63 4.1.2 Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục ...........................................64 4.1.3 Đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ ...............................................................65 4.1.4 Mở rộng mạng lưới Đại lý thu BHXH, BHYT ..........................................65 4.1.5 Tăng cường tập huấn nghiệp vụ cho đội ngũ kế toán của các đơn vị sử dụng lao động ....................................................................................................66 4.1.6 Tăng cường quản lý các nguồn thu, khắc phục tình trạng nợ đọng .........67 4.1.7 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, gắn xử phạt với khen thưởng kịp thời ...............................................................................................................69 4.2 Một số kiến nghị với các cấp quản lý ..............................................................70 4.2.1 Kiến nghị các bộ ngành trung ương .........................................................70 4.2.2 Kiến nghị Bảo hiểm Xã hội Việt Nam .......................................................70 4.2.3 Kiến nghị UBND tỉnh Thanh Hóa ............................................................70 4.2.4 Kiến nghị UBND huyện Bá Thước ...........................................................70 KẾT LUẬN ...............................................................................................................72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................73 PHỤ LỤC ....................................................................................................................2 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nguyên nghĩa 1 BHTN Bảo hiểm thất nghiệp 2 BHXH Bảo hiểm xã hội 3 BHYT Bảo hiểm y tế 4 FDI Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 5 HCSN Hành chính sự nghiệp 6 MSLĐ Mất sức lao động 7 NLĐ Ngƣời lao động 8 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 9 SDLĐ Sử dụng lao động 10 TNLĐ-BNN Tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 Tình hình đơn vị tham gia BHXH từ năm 2011 – 2015 36 2 Bảng 3.2 Tỷ lệ doanh nghiệp tham gia BHXH từ năm 2011 – 2015 37 3 Bảng 3.3 Tình hình đơn vị tham gia BHTN từ năm 2011 – 2015 37 4 Bảng 3.4 Số ngƣời tham gia BHXH từ năm 2011 – 2015 38 5 Bảng 3.5 Số ngƣời tham gia BHYT từ năm 2011 – 2015 40 6 Bảng 3.6 Số thẻ BHYT cấp trùng từ năm 2009 đến 2012 41 7 Bảng 3.7 Số ngƣời tham gia BHTN từ năm 2011 – 2015 42 8 Bảng 3.8 Số thu BHXH từ năm 2011 – 2015 45 9 Bảng 3.9 Số thu BHYT từ năm 2011 – 2015 47 10 Bảng 3.10 Số thu BHTN từ năm 2011 – 2015 48 11 Bảng 3.11 Số thu lãi do truy thu và phạt chậm đóng từ năm 2011 - 2015 49 12 Bảng 3.12 Tổng hợp số thu BHXH, BHYT, BHTN từ năm 2011 - 2015 50 13 Bảng 3.13 Số nợ BHXH, BHYT, BHTN từ năm 2011 - 2015 51 ii Trang DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ STT Hình 1 Hình 3.1 10 Hình 3.10 11 Hình 3.11 12 Hình 3.12 Nội dung Quá trình phát triển đối tƣợng tham gia BHXH, BHYT, BHTN từ năm 2011 – 2015 Quá trình phát triển số thu BHXH, BHYT, BHTN từ năm 2011 – 2015 Số ngƣời tham gia BHXH từ năm 2011 - 2015 Tỷ lệ doanh nghiệp tham gia BHXH, BHYT, BHTN từ năm 2011 – 2015 iii Trang 43 50 55 56 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trên thế giới, bảo hiểm xã hội đã xuất hiện cách đây hàng trăm năm. Đến nay, BHXH đã trở thành một công cụ hữu hiệu, mang tính nhân văn để giúp con ngƣời vƣợt qua những khó khăn, rủi ro phát sinh trong cuộc sống, trong quá trình lao động và góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, bảo đảm đời sống vật chất của ngƣời lao động. Vì thế BHXH ngày càng trở thành nền tảng cơ bản cho an sinh xã hội của mỗi quốc gia, của mọi thể chế nhà nƣớc và đƣợc hầu hết các quốc gia trên thế giới thực hiện. Ở nƣớc ta, BHXH và BHYT đƣợc xác định là hai chính sách xã hội quan trọng, là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội nƣớc nhà, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế - xã hội trong đó công tác quản lý thu ngày càng trở thành khâu quan trọng, quyết định đến sự hình thành và duy trì nguồn quỹ đảm bảo cho việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN. Nhằm hƣớng tới mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 có khoảng 50% lực lƣợng lao động tham gia BHXH, 35% lực lƣợng lao động tham gia BHTN và trên 90% dân số tham gia BHYT đồng thời làm thế nào để quản lý thu BHXH có hiệu quả đem lại nhiều lợi ích cho các bên liên quan, chủ thể quản lý, ngƣời lao động và xã hội đang là câu hỏi đặt ra đối với ngành BHXH. Trong những năm qua ngành BHXH đã có nhiều giải pháp nhằm phát triển đối tƣợng tham gia và tăng cƣờng công tác quản lý thu trên phạm vi cả nƣớc, tuy nhiên tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc công tác quản lý thu vẫn còn bộ lộ nhiều hạn chế, yếu kém: nhân sự làm công tác quản lý thu vừa thiếu kinh nghiệm lại thƣờng xuyên biến động; công tác quản lý đối tƣợng chƣa chặt chẽ, còn xảy ra tình trạng thu sai đối tƣợng; hoạt động tuyên truyền còn mang tính hình thức, chƣa hiệu quả nên đối tƣợng tham gia còn ít; tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH diễn ra phổ biến tại các doanh nghiệp ngoài 1 quốc doanh đã trở thành vấn nạn của xã hội; tình trạng thu không cân đối chi dẫn đến nguy cơ vỡ quỹ BHXH, BHYT. Trƣớc những vấn đề cấp bách trên, từ những kiến thức đã đƣợc học và kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác, tác giả chọn đề tài “Quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá” để làm luận văn thạc sĩ của mình. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn: Những bất cập trong quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc là gì? Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc cần phải làm gì để hoàn thiện quản lý thu?. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Trên cở sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc, luận văn nhằm hƣớng tới mục đích đề xuất những giải pháp để hoàn thiện quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc nhằm đảm bảo phát triển sự nghiệp BHXH bền vững. Nhiệm vụ đặt ra đối với luận văn là: Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội cấp huyện; Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá; Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là hoạt động quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá. Về thời gian: Các tài liệu, số liệu nghiên cứu đƣợc tác giả thu thập từ các nguồn báo cáo tổng hợp thu trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2015 và 6 tháng đầu năm 2016. 2 Về nội dung: Luận văn tập trung phân tích về quản lý thu, bao gồm thu BHXH, BHYT và BHTN. 4. Đóng góp và ý nghĩa của Luận văn Đề tài của luận văn nghiên cứu là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành BHXH. Việc giải quyết những hạn chế, tồn tại trong công tác quản lý thu sẽ góp phần phát triển bền vững sự nghiệp BHXH, đáp ứng đƣợc yêu cầu hiện tại cũng nhƣ mục tiêu “Bảo hiểm y tế toàn dân” và “Bảo hiểm xã hội cho ngƣời lao động”. Những giải pháp đƣợc đề xuất, kiến nghị với các cấp có thẩm quyền có thể tham khảo, vận dụng vào thực tiễn trong công tác quản lý thu tại BHXH huyện Bá Thƣớc. Luận văn còn có ý nghĩa là tài liệu để BHXH cấp huyện tham khảo và áp dụng. 5. Kết cấu của luận văn Luận văn đƣợc bố cục gồm 4 chƣơng, cụ thể nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội cấp huyện. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc. Chƣơng 4: Các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc trong thời gian tới. 3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU TẠI BHXH CẤP HUYỆN 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu Để chuẩn bị cho việc thực hiện đề tài “Quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bá Thƣớc tỉnh Thanh Hoá” tác giả đã tìm hiểu, nghiên cứu một số tài liệu trong nƣớc liên quan đến vấn đề cần giải quyết. Tác giả xin giới thiệu tổng quan các nghiên cứu quan trọng đã công bố mà dựa vào đó tác giả sử dụng làm tài liệu nghiên cứu và tham khảo. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả trích dẫn những tài liệu đã nghiên cứu trong lĩnh vực có liên quan. Từ khi thành lập ngành bảo hiểm xã hội (năm 1995) đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu của cán bộ lãnh đạo, quản lý, các chuyên gia trong và ngoài ngành, từ đề tài cấp bộ, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ đi sâu nghiên cứu những vấn đề chung cũng nhƣ từng lĩnh vực cụ thể nhƣng về quản lý thu thì mới có một số đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống, đó là: Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, 2000. Cơ sở khoa học hoàn thiện quy trình quản lý thu bảo hiểm xã hội. Đề tài nghiên cứu khoa học của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam do Tiến sĩ Dƣơng Xuân Triệu làm chủ biên. Đề tài là nền tảng cho việc hoàn thiện quy trình thu đồng thời khẳng định “thu Bảo hiểm xã hội” là nhân tố có tính chất quyết định đến sự tồn tại và phát triển của Bảo hiểm xã hội vận động theo cơ chế thị trƣờng, không có sự bao cấp của ngân sách Nhà nƣớc trong lĩnh vực BHXH. Đỗ Văn Sinh, 2005. Hoàn thiện quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam. Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Tác giả đã góp phần làm rõ thêm cơ sở khoa học và thực tiễn của quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam; tổng kết mô hình và phƣơng thức quản lý quỹ BHXH của một số nƣớc trên thế giới để rút ra một số bài học kinh nghiệm có thể vận dụng trong quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam; đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý quỹ BHXH ở Việt Nam. 4 Phạm Trƣờng Giang, 2010. Hoàn thiện cơ chế thu BHXH ở Việt Nam. Luận án Tiến sĩ, Trƣờng Đại học Lao động xã hội. Đóng góp nghiên cứu khoa học của luận án là tác giả đã nghiên cứu về cơ chế chính sách thu BHXH ở Việt Nam, việc phân cấp quản lý thu BHXH, các chế tài về đóng BHXH và xử lý về đóng BHXH. Trên cơ sở phân tích chính sách, tác giả đã khuyến nghị một số giải pháp có ý nghĩa thực tiễn hoàn thiện cơ chế chính sách thu BHXH ở Việt Nam. Phạm Thị Phong, 2013. Tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm Xã hội tỉnh Nghệ An. Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân. Tác giả đã trình bày thực trạng công tác quản lý lỏng lẻo của BHXH tỉnh Nghệ an giai đoạn 2009 – 2012 đồng thời chỉ ra nguyên nhân từ “lỗ hổng” của Luật BHXH. Trần Ngọc Tuấn, 2013. Hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH khu vực kinh tế tư nhân trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Trƣờng Đại học Đà Nẵng. Tác giả đi sâu vào nghiên cứu và phân tích các vấn đề liên quan đến công tác quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tƣ nhân dựa trên các quy định về quản lý thu BHXH, phân tích thực trạng và đề ra giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH đối với khu vực kinh tế tƣ nhân trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Nguyễn Tuấn Hùng, 2014. Hoàn thiện công tác thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm Xã hội tỉnh Vĩnh Phúc. Luận văn Thạc sĩ kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Đề tài đi sâu vào phân tích thực trạng thu BHXH tại BHXH tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn từ 2011 đến 2013. Đóng góp của đề tài là tác giả đã chỉ ra nguyên nhân vì sao chủ sử dụng lao động muốn trốn, tránh việc tham gia BHXH cho ngƣời lao động, việc thiếu hiểu biết của ngƣời lao động về chính sách BHXH hoặc biết nhƣng do áp lực việc làm phải thoả thuận với chủ sử dụng lao động trốn tham gia BHXH. Trần Thị Thu Phƣơng, 2015. Quản lý thu BHXH trên địa bàn tỉnh Nam Định. Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học Thƣơng Mại. Đề tài đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về BHXH, thu BHXH và quản lý thu BHXH; phân tích, đánh giá đúng thực trạng quản lý thu BHXH tỉnh Nam Định và đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn tình Nam Định. 5 Trần Thị Thúy, 2015. Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm Xã hội Hà Nội. Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đi sâu vào phân tích, đánh giá những nhân tố ảnh hƣởng đến việc tham gia BHXH của ngƣời lao động và ngƣời sử dụng lao động khi Luật BHXH sửa đổi năm 2014 bắt đầu có hiệu lực từ 01/01/2016 đồng thời đề xuất giải pháp phát triển bền vững quỹ BHXH. Qua nghiên cứu các đề tài trên, tác giả nhận thấy hầu hết các đề tài mới chỉ tập trung nghiên cứu quản lý thu ở lĩnh vực BHXH mà chƣa đi thêm vào lĩnh vực BHYT và BHTN trong khi đây là những nhiệm vụ không thể tách rời của ngành BHXH, ngoài ra vẫn còn rất ít công trình nghiên cứu về đề tài quản lý thu tại BHXH cấp huyện. 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý thu tại Bảo hiểm Xã hội cấp huyện 1.2.1 Khái luận về BHXH 1.2.1.1 Tính tất yếu khách quan và sự ra đời của BHXH Lịch sử phát triển BHXH cho thấy BHXH ra đời là kết quả của một quá trình đấu tranh lâu dài giữa giai cấp công nhân làm thuê và giới chủ tƣ bản. Khi nền kinh tế hàng hóa phát triển, việc thuê mƣớn nhân công trở nên phổ biến. Tuy nhiên NLĐ bị bóc lột tàn bạo và bị đối xử không công bằng. Giờ làm việc của họ thƣờng bị kéo dài và cƣờng độ lao động rất cao nhƣng tiền công đƣợc trả rất thấp. Hiện tƣợng ốm đau, tai nạn lao động xảy ra phổ biến. Và với tiền công đƣợc trả đó họ không thể đảm bảo cuộc sống của mình cũng nhƣ gia đình mình. Thêm vào đó, nhà nƣớc cũng nhƣ giới chủ không hề quan tâm hay giúp đỡ họ. Đứng trƣớc tình hình đó giai cấp công nhân đã liên kết lại với nhau để tƣơng trợ, giúp đỡ lẫn nhau; lập ra các quỹ cứu trợ ngƣời ốm, ngƣời bị tai nạn; lập các tổ chức tƣơng tế và vận động mọi ngƣời tham gia; đấu tranh tự phát với giới chủ nhƣ: đòi tăng lƣơng giảm giờ làm; thành lập các tổ chức công đoàn và sau này là đấu tranh có tổ chức nhƣng bị giới chủ đàn áp thậm tệ. Giai cấp công nhân không đòi đƣợc quyền lợi mà còn bị tổn thất nặng nề. Mâu thuẫn giữa giới chủ và thợ ngày càng trầm trọng và sâu sắc. Các cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân diễn ra ngày càng rộng lớn và có tác động nhiều mặt đến đời sống kinh tế xã hội. Do vậy, Nhà nƣớc đã phải đứng ra can thiệp và điều hòa mâu thuẫn. Sự 6 can thiệp này một mặt làm tăng vai trò của Nhà nƣớc, mặt khác buộc cả giới chủ và giới thợ phải đóng góp một khoản tiền nhất định hàng tháng đối với ngƣời làm thuê. Nhận thức đƣợc lợi ích của việc này nên cả giới chủ và thợ đều tham gia. Ngoài nguồn đóng góp của giới chủ, thợ để hình thành quỹ còn có sự tham gia đóng góp bổ sung từ ngân sách Nhà nƣớc khi cần thiết. Nguồn quỹ này nhằm đảm bảo đời sống cho NLĐ khi không may gặp phải những biến cố bất lợi. Chính nhờ những mối quan hệ ràng buộc đó mà rủi ro, bất lợi của NLĐ đƣợc dàn trải, cuộc sống của NLĐ và gia đình họ ngày càng đƣợc đảm bảo ổn định. Giới chủ cũng thấy mình có lợi và đƣợc bảo vệ, sản xuất kinh doanh diễn ra bình thƣờng, tránh đƣợc những xáo trộn không cần thiết. Vì vậy, nguồn quỹ tiền tệ tập trung đƣợc thiết lập ngày càng lớn và nhanh chóng. Khả năng giải quyết các phát sinh lớn của quỹ ngày càng đảm bảo. Đó chính là nguồn gốc sự ra đời của BHXH. Có thể nói, qua nhiều thời kỳ, cùng với sự tranh chấp về nhiều vấn đề giữa giới chủ và giới thợ, cùng với quá trình phát triển kinh tế xã hội, cùng với trình độ kỹ thuật, chuyên môn nghiệp vụ và nhận thức về BHXH của NLĐ ngày càng đƣợc nâng cao, cách thức chủ động khắc phục khi có những “sự kiện xã hội” hoặc không may gặp những rủi ro xảy ra ngày càng hoàn thiện. Tuy nhiên, chỉ đến khi có sự ra đời của BHXH với tƣ cách là một thiết chế xã hội, thì những tranh chấp cũng nhƣ những khó khăn mới đƣợc giải quyết một cách ổn thoả và có hiệu quả nhất. Đó cũng chính là cách giải quyết chung nhất cho xã hội loài ngƣời trong quá trình phát triển: Sự chia sẻ (mà thuật ngữ chuyên môn gọi là “sự san sẻ, sự chia nhỏ rủi ro”). Sự xuất hiện của BHXH là một tất yếu khách quan khi mà mọi thành viên trong xã hội đều cảm thấy sự cần thiết phải tham gia hệ thống BHXH và sự cần thiết đƣợc BHXH. Từ khía cạnh kinh tế thì tham gia BHXH và đƣợc BHXH là sự phản ánh một quy luật có tính khách quan: quy luật cung - cầu. Vì vậy, BHXH đã trở thành nhu cầu và quyền lợi của NLĐ và đƣợc thừa nhận là một nhu cầu tất yếu khách quan, một trong những quyền lợi của con ngƣời nhƣ trong Tuyên ngôn nhân quyền của Đại hội đồng Liên hợp quốc đã nêu. 7 1.2.1.2 Khái niệm về BHXH, BHYT, BHTN Khi chƣa có Luật BHXH, khái niệm về BHXH đƣợc tiếp cận dƣới nhiều góc độ khác nhau: Dƣới góc độ chính sách: BHXH là một chính sách xã hội nhằm giải quyết các chế độ xã hội liên quan đến một tầng lớp lao động và bảo vệ sự phát triển kinh tế - xã hội và sự ổn định quốc gia. Dƣới góc độ quản lý: BHXH là một công cụ quản lý của Nhà nƣớc để điều chỉnh mối quan hệ kinh tế giữa ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và Nhà nƣớc; thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong xã hội. Dƣới góc độ tài chính: BHXH là một quỹ tài chính độc lập, tập trung, đƣợc hình thành từ sự đóng góp của các bên tham gia và có sự hỗ trợ của Nhà nƣớc. Dƣới góc độ thu nhập: BHXH là sự bảo đảm, thay thế một phần thu nhập khi ngƣời lao động có tham gia BHXH bị mất hoặc giảm thu nhập. Theo tổ chức lao động thế giới (ILO): BHXH “là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm nhiều về thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già và chết, việc cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con”. Ở Việt Nam, cơ quan Bảo hiểm Xã hội đƣợc giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN. Ngƣời lao động khi tham gia BHXH bắt buộc thì đồng thời tham gia cả BHYT và BHTN vì vậy khi nói đến BHXH thƣờng đƣợc hiểu đã bao gồm cả BHYT và BHTN. Tuy nhiên khái niệm về BHXH, BHYT, BHTN lại đƣợc thể hiện riêng lẻ và cụ thể theo Luật BHXH, Luật BHYT và Luật việc làm: Theo Luật BHXH năm 2014: BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội. 8 Theo Luật BHYT: BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng đối với các đối tượng theo quy định để chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện. Theo Luật Việc làm: BHTN là chế độ nhằm bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi bị mất việc làm, hỗ trợ người lao động học nghề, duy trì việc làm, tìm việc làm trên cơ sở đóng vào Quỹ bảo hiểm thất nghiệp. 1.2.1.3 Bản chất của BHXH, BHYT, BHTN BHXH, BHYT, BHTN mang tính xã hội, tính nhân đạo và nhân văn sâu sắc. Tính xã hội, tính nhân đạo và nhân văn trong các chế độ BHXH, BHYT, BHTN quy định bản chất của chính sách, đó là sự bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế và xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm thu nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thƣơng tật, tuổi già hoặc chết. BHXH, BHYT, BHTN là chính sách của Đảng và Nhà nƣớc. Đây là hoạt động dịch vụ công mang tính xã hội, lấy hiệu quả xã hội làm mục tiêu hoạt động. Nguồn quỹ để thực hiện chế độ BHXH, BHYT, BHTN do ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động đóng góp và Nhà nƣớc hỗ trợ, đây chính là tính chất xã hội trong kết cấu nguồn lập quỹ. BHXH, BHYT, BHTN là một công cụ để quản lý xã hội, là sự bảo đảm của Nhà nước để ổn định đời sống cho người tham gia BHXH và an toàn xã hội, thúc đẩy sản xuất phát triển, đồng thời đây là quá trình phân phối lại thu nhập xã hội. BHXH, BHYT, BHTN đƣợc coi là chính sách xã hội quan trọng, song hành với chính sách kinh tế, nhằm bảo đảm đời sống vật chất và tinh thần cho mọi NLĐ, chống các tệ nạn xã hội, góp phần tăng thu nhập, thúc đẩy sản xuất phát triển. Với tƣ cách là công cụ để quản lý xã hội, Nhà nƣớc quy định quyền và trách nhiệm giữa các bên tham gia, đặc biệt mối quan hệ giữa NLĐ và ngƣời SDLĐ; yêu cầu ngƣời SDLĐ phải thực hiện những cam kết, đảm bảo điều kiện làm việc, nhu cầu đời sống vật chất và tinh thần cho NLĐ, trong đó có nhu cầu cơ bản về tiền lƣơng, tiền công, chăm sóc sức khoẻ khi bị ốm đau, tai nạn ... 9 1.2.1.4 Vai trò của BHXH, BHYT, BHTN Hoạt động BHXH, BHYT, BHTN là hoạt động sự nghiệp của toàn xã hội, phục vụ mọi thành viên trong xã hội, lợi nhuận không phải là mục tiêu. Do đó, chính sách BHXH, BHYT, BHTN có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội của một quốc gia và đƣợc thể hiện ở các mặt sau đây: Góp phần ổn định đời sống của NLĐ và gia đình khi hết tuổi lao động hoặc không đủ sức tiếp tục lao động, hoặc quá trình làm việc không may gặp phải rủi ro. Làm gắn bó lợi ích giữa NLĐ, ngƣời SDLĐ đối với Nhà nƣớc. Góp phần thực hiện công bằng xã hội. Góp phần thực hiện mục tiêu tăng trƣởng và phát triển kinh tế của đất nƣớc, góp phần đảm bảo ổn định chính trị, xã hội. 1.2.2 Quản lý thu tại Bảo hiểm xã hội cấp huyện 1.2.2.1 Khái niệm về quản lý thu Quản lý thu BHXH liên quan đến các quan hệ, bao gồm quan hệ giữa Nhà nƣớc, NLĐ, ngƣời SDLĐ và cơ quan BHXH. Trong các mối quan hệ đó thì NLĐ, ngƣời SDLĐ là đối tƣợng quản lý; Nhà nƣớc giao cho cơ quan BHXH làm chủ thể quản lý; Nhà nƣớc là chủ thể duy nhất điều tiết và quản lý BHXH và các bên tham gia có lợi ích khác nhau thậm chí trái ngƣợc nhau (vì NLĐ muốn đóng ít nhƣng lại muốn đƣợc hƣởng nhiều quyền lợi, ngƣời chủ SDLĐ muốn đóng càng ít càng tốt để giảm bớt chi phí sản xuất, nâng cao lợi nhuận). Để quản lý thu BHXH đảm bảo theo đúng các quy định của Nhà nƣớc. Cơ quan BHXH phải xây dựng biện pháp, kế hoạch, tổ chức các thao tác nghiệp vụ, phối hợp với các cơ quan hữu trách và hình thành hệ thống chuyên thu từ Trung ƣơng đến cấp huyện, thực hiện theo quy trình chặt chẽ, khép kín. Nhƣ vậy, trong quản lý thu BHXH, mối quan hệ ba bên là NLĐ, ngƣời SDLĐ và cơ quan BHXH đƣợc xác lập quyền và trách nhiệm của mỗi bên do pháp luật về BHXH quy định, các quy định này là những căn cứ pháp lý mà mỗi bên do pháp luật về BHXH quy định, các quy định này là những căn cứ pháp lý mà mỗi bên phải tuân thủ, thực hiện nghiêm túc. Mặt khác để thu đúng, thu đủ, kịp thời, đòi hỏi cơ quan BHXH phải có phƣơng pháp và biện pháp hữu hiệu, kể cả các biện pháp hỗ trợ. 10
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan