Tài liệu Quản trị rủi ro trong kinh doanh khách sạn, nghiên cứu trường hợp khách sạn nikko hà nội

Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN *** TRẦN DOANH TUYẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH KHÁCH SẠN, NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH HỌC HÀ NỘI - 2009 i Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN *** TRẦN DOANH TUYẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH KHÁCH SẠN, NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI Chuyên ngành: DU LỊCH (Chương trình đào tạo thí điểm) LUẬN VĂN THẠC SĨ DU LỊCH HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN ĐỨC THANH HÀ NỘI - 2009 ii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài: “Quản trị rủi trong kinh doanh khách sạn, nghiên cứu trường hợp khách sạn Nikko Hà Nội” là đề tài nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Đề tài này chưa từng được công bố ở bất cứ đâu. Những phần tham khảo từ những kết quả của những công trình nghiên cứu của người khác được trích dẫn và chú thích một cách rõ ràng. Tác giả Trần Doanh Tuyến iii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN BẢNG CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO .......... 3 1.1 KHÁI NIỆM RỦI RO ........................................................................... 3 1.2 PHÂN LOẠI RỦI RO ........................................................................... 3 1.1.1 THEO TÍNH CHẤT KHÁCH QUAN CỦA RỦI RO ...................... 3 1.1.2 THEO HẬU QUẢ ĐỂ LẠI CHO CON NGƢỜI ............................. 4 1.1.3 THEO NGUỒN GỐC, RỦI RO ĐƢỢC PHÂN CHIA NHƢ SAU: 5 1.1.4 THEO KHẢ NĂNG KHỐNG CHẾ CỦA CON NGƢỜI ................ 6 1.1.5 THEO PHẠM VI XUẤT HIỆN RỦI RO ......................................... 6 1.3 CÁC QUAN ĐIỂM VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO ..................................... 7 1.4 CHI PHÍ RỦI RO .................................................................................. 9 1.4.1 CHI PHÍ RỦI RO XÁC ĐỊNH ....................................................... 10 1.4.2 CHI PHÍ RỦI RO KHÔNG XÁC ĐỊNH ........................................ 10 1.5 NỘI DUNG QUẢN TRỊ RỦI RO ....................................................... 10 1.5.1 NHẬN DẠNG RỦI RO .................................................................. 11 1.5.1.1 LẬP BẢNG CÂU HỎI NGHIÊN CỨU VỀ RỦI RO VÀ TIẾN HÀNH ĐIỀU TRA ..................................................................... 11 1.5.1.2 PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH ..................................... 11 1.5.1.3 PHƢƠNG PHÁP LƢU ĐỒ ...................................................... 12 1.5.1.4 THANH TRA HIỆN TRƢỜNG ............................................... 12 1.5.2 PHÂN TÍCH RỦI RO ..................................................................... 13 1.5.2.1 PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH ĐIỂM HÕA VỐN ................ 13 ii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi 1.5.2.2 MA TRẬN B.C.G (BOSTON CONSULTING GROUP MATRIX) .............................................................................................. 14 1.5.2.3 PHƢƠNG PHÁP ÁP DỤNG LÝ THUYẾT MÔ PHỎNG ..... 17 1.5.3 ĐO LƢỜNG RỦI RO ..................................................................... 18 1.5.3.1 PHƢƠNG PHÁP ĐO TƢỜNG TẦN SỐ TỔN THẤT CỦA RICHART PROUTY ........................................................................... 18 1.5.3.2 PHƢƠNG PHÁP ƢỚC LƢỢNG TỒN SỐ TỔN THẤT THEO SỐ LIỆU THỐNG KÊ VÀ DỰ BÁO ................................................... 18 1.5.3.3 LƢỢNG HÓA RỦI RO ............................................................ 19 1.5.4 NGHIÊN CỨU MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP XỬ LÝ RỦI RO Đà ĐƢỢC SỬ DỤNG ................................................................................... 19 1.5.5 LẬT NGƢỢC TÌNH THẾ .............................................................. 23 CHƢƠNG 2: CÁC RỦI RO TRONG KINH DOANH KHÁCH SẠN ..... 25 2.1 RỦI RO VỀ VẬT CHẤT KỸ THUẬT .............................................. 25 2.2. NHỮNG RỦI RO TỪ THẢM HỌA CỦA TỰ NHIÊN .................. 26 2.3 NHỮNG RỦI RO VỀ SỨC KHỎE CON NGƢỜI. .......................... 27 2.4. NHỮNG RỦI RO DO NHỮNG BẤT ỔN VỀ CHÍNH TRỊ ........... 28 2.5. RỦI RO MẤT NGUỒN DOANH THU ............................................ 30 2.6 RỦI RO CHÁY NỔ ............................................................................. 31 2.7 NHỮNG RỦI RO VỀ CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VÀ CÁC THỦ TỤC VỀ HÀNH CHÍNH PHÁP LÝ............................................... 33 2.8 RỦI RO TRONG THANH TOÁN ..................................................... 36 2.9 RỦI RO ĐẾN TỪ CÁC NHÀ CUNG CẤP ....................................... 36 2.10 RỦI RO DO TÍNH MÙA VỤ CỦA DU LỊCH................................ 37 2.11 RỦI RO CHIẾN LƢỢC. ................................................................... 37 2.12 RỦI RO THƢƠNG HIỆU................................................................. 37 2.13 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................................................................... 40 iii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi CHƢƠNG 3. NGHIÊN CỨU CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TẠI KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI ................................................................... 41 3.1 MỘT VÀI NÉT CHUNG VỀ KHÁCH SẠN NIKKO VÀ BAN QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI................. 41 3.1.1 MỘT VÀI NÉT CHUNG VỀ KHÁCH SẠN NIKKO .................. 41 3.1.2 BAN QUẢN TRỊ RỦI RO ............................................................. 42 3.2 NỘI DUNG HỆ THỐNG QUẢN TRỊ RỦI RO CHUNG CỦA KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI ................................................................. 43 3.2.1 CÁC PHƢƠNG PHÁP PHÁT HIỆN CÁC RỦI RO ..................... 43 3.2.2 ĐO LƢỜNG RỦI RO .................................................................... 44 3.3 NỘI DUNG HỆ THỐNG QUẢN TRỊ NHÓM RỦI RO CỦA KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI ................................................................. 47 3.3.1 NHÓM RỦI RO THUỘC VỀ CƠ SỞ HẠ TẦNG VẬT CHẤT VÀ AN NING ......................................................................................... 47 3.3.2 NHÓM RỦI RO LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QỦA HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ........................................................................................ 49 3.3.3 NHÓM RỦI RO LIÊN QUAN ĐẾN NGUỒN NHÂN SỰ........... 52 3.3.4 NHÓM RỦI RO LIÊN QUAN ĐẾN DỊCH BỆNH VÀ AN TOÀN THỰC PHẨM .......................................................................................... 54 3.4 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ...................................................................... 58 CHƢƠNG 4 CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG KINH DOANH KHÁCH SẠN VÀ NHỮNG ĐÓNG GÓP ĐỐI VỚI KHÁCH SẠN NIKKO HÀ NỘI ..................................................... 59 4.1 HOÀN THIỆN QUY TRÌNH QTRR CHUNG. ................................ 59 4.2 XÂY DỰNG HỆ THỐNG CẢNH BÁO RỦI RO SỚM ................... 60 4.3 HOÀN THIỆN CÔNG TÁC PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN VÀ NHẬN DẠNG RỦI RO TRONG KINH DOANH KHÁCH SẠN ......... 62 iv Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi 4.3.1 CƠ CẤU, TỔ CHỨC PHÁT HIỆN VÀ NHẬN DẠNG RỦI RO . 62 4.3.2 TỔ CHỨC QUÁ TRÌNH PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN VÀ NHẬN DẠNG RỦI RO ........................................................................................ 63 4.3.3 VẬN DỤNG CÁC PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN VÀ NHẬN DẠNG RỦI RO............................................................................. 63 4.3.4 NÂNG CAO NĂNG LỰC PHÂN TÍCH RỦI RO ......................... 65 4.4 HOÀN THIỆN CÔNG TÁC ĐO LƢỜNG, ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ TỔN THẤT ................................................................................................ 65 4.4.1 YÊU CẦU CỦA VIỆC XÁC ĐỊNH MỨC ĐỘ TỔN THẤT DO RỦI RO GÂY NÊN ................................................................................. 66 4.4.2 KIẾN NGHỊ PHƢƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ TỔN THẤT CỦA RỦI RO ĐỐI VỚI KHÁCH SẠN NIKKO .............................................. 67 4.4.3 LƢỢNG HÓA TỔN THẤT RỦI RO ............................................. 70 4.5 CÁC BIỆN PHÁP KIẾN NGHỊ XỬ LÝ CÁC RỦI RO .................. 71 4.5.1 CHUYỂN GIAO TÀI TRỢ RỦI RO .............................................. 71 4.5.1.1 CHUYỂN GIAO TÀI TRỢ RỦI RO BẰNG BẢO HIỂM....... 71 4.5.1.2 CHUYỂN GIAO TÀI TRỢ RỦI RO PHI BẢO HIỂM: ......... 72 4.6 BIẾN RỦI RO THÀNH CƠ HỘI THÀNH CÔNG ......................... 73 4.7 TIỂU KẾT CHƢƠNG 4 ...................................................................... 74 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 76 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................ 77 PHỤ LỤC .......................................................................................................... 1 PHỤ LỤC 1: 30 DẤU HIỆU CẢNH BÁO KHỦNG HOẢNG ........................ 1 PHỤ LỤC 2: BIẾN RỦI RO THÀNH CƠ HỘI THÀNH CÔNG..................... 2 PHỤ LỤC 3: LÀM THẾ NÀO ĐỂ CHỦ ĐỘNG ĐỐI PHÓ VỚI KHỦNG HOẢNG ........................................................................................................... 18 PHỤ LỤC 4: KHỦNG HOẢNG KINH TẾ VÀ DỊCH CÖM ẢNH HƢỞNG v Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi ĐẾN NGÀNH KINH DOANH KHÁCH SẠN ............................................... 24 vi Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi BẢNG CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT QTRR : Quản trị rủi ro KDKS : Kinh Doanh khách sạn KSNKHN : Khách sạn Nikko Hà Nội CBSRR : Cảnh báo sớm rủi ro vii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi DANH MỤC BẢNG BIỂU B¶ng 2.1. Nh÷ng quèc gia cã sè l-îng th¶m häa nhiªn nhiÒu nhÊt ................27 B¶ng 2.2 Thèng kª sè lÇn tÊn c«ng nh»m vµo kh¸ch du lÞch theo c¸c khu vùc ........................................................................................ 30 B¶ng 3.1 Thèng kª c¸c rñi ro cña kh¸ch s¹n Nikko Hµ Néi tõ n¨m 2006 2008 ................................................................................................54 S¬ ®å 4.1 Quy tr×nh chuÈn trong c«ng t¸c qu¶n trÞ rñi ro. ........................59 BiÓu thøc 4.2: Gi¸ trÞ rñi ro VAR ....................................................................68 viii Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi PHẦN MỞ ĐẦU 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Rủi ro luôn luôn có trong mọi hoạt động của con ngƣời, mọi hoạt động sản xuất kinh doanh đặc biệt là những ngành kinh doanh khách sạn. Chúng ta không thể loại bỏ hết các rủi ro mà chỉ có thể nhận thức đƣợc rủi ro và dùng các biện pháp hạn chế những tổn thất do rủi ro gây ra hoặc chấp nhận rủi ro. Mặt khác trong nền kinh tế thị trƣờng để muốn đạt đƣợc những thành công và lợi nhuận các nhà quản lý cũng phải biết chấp nhận những rủi ro nhất định. Vì vậy, việc xác định đƣợc những tổn thất của rủi ro là một điều cần thiết. Ngành kinh doanh du lịch nói chung và ngành kinh doanh khách sạn nói riêng nhạy cảm với những rủi ro hơn là những ngành khác do tính đặc thù của ngành là ngành chịu ảnh hƣởng của những ngành khác, những lịch vực khác, những nguồn khác nhau, bất cứ những cơn “hắt hơi, sổ mũi” của một ngành nghề lĩnh vực nào cũng có thể gây ra những tổn thất nhất định trong hoạt động kinh doanh khách sạn trên các phƣơng diện về kinh tế, uy tín, nhân lực, cộng đồng. Mặt khác, việc xác định các rủi ro trong ngành khách sạn tƣơng đƣơng với giải một bài toán nhiều hệ, với nhiều những biến số phức tạp, những kết quả của dự báo rủi ro cho ngành khách sạn còn quá ít đôi khi là không chính xác. Việc nhận dạng các rủi ro và xác định đƣợc mức tổn thất của chúng để đƣa ra những phƣơng pháp phòng ngừa và xử lý là rất cần thiết. Hiện nay có khá nhiều tài liệu trong và ngoài nƣớc đề cập đến rủi ro, tuy nhiên các tài liệu này chỉ đề cập đến các vấn đề rủi ro nói chung và cho một số ngành nhƣ ngành tài chính, kinh doanh tiền tệ, kinh doanh kim quý, kinh doanh bảo hiểm, sản xuất kinh doanh xây dựng. Trong lĩnh vực KDKS cho tới nay hầu hết chƣa có một nghiên cứu một cách đầy đủ và có tính hệ thống để đƣa ra những nhận xét đánh giá, đặc biệt là đƣa ra các phƣơng pháp nhằm xác định, đánh giá những tổn thất của rủi ro. 1 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi Xuất phát từ yêu cầu lý luận và thực tiễn trong ngành KDKS, ngƣời viết thấy cần thiết phải nghiên cứu đề tài này để góp phần hoàn thiện thêm về hệ thống lý luận trong ngành kinh doanh khách sạn và đóng góp những giải pháp cụ thể tăng cƣờng hiệu quả của công tác QTRR đối với khách sạn Nikko và hệ thống khách sạn ở Việt Nam nói riêng. 2. MỤC ĐÍCH CỦA NGHIÊN CỨU Trên cơ sở một số vấn đề cơ bản về rủi ro trong hoạt động kinh doanh, đề tài nhằm xác định đƣợc các loại rủi ro và nguyên nhân xảy ra rủi ro trong KDKS, nghiên cứu mô hình QTRR của khách sạn Nikko nhằm hoàn thiện mô hình này để từ đó làm cơ sở tham khảo cho các khách sạn khác xây dựng và hoàn thiện mô hình QTRR của mình. 3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Trong phạm vi của một luận văn, ngƣời viết tập chung vào việc định dạng các rủi ro thƣờng xảy ra trong hoạt động quản lý và KDKS, nghiên cứu trƣờng hợp khách sạn Nikko Hà Nội, xây dựng đƣa ra một số phƣơng pháp đánh giá các tổn thất của rủi ro với một số giải pháp nhằm hạn chế và xử lý rủi ro. 4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Sử dụng phƣơng pháp duy vật biện chứng kết hợp với phƣơng pháp nghiên cứu thống kê, so sánh, phân tích đi từ cơ sở lý thuyết và nghiên cứu vấn đề xảy ra thực tế để nhằm giải quyết và làm sáng tỏ mục đích nghiên cứu đƣợc đặt ra trong luận văn. 5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn đƣợc chia làm bốn chƣơng: Chƣơng 1 Cơ sở lý luận chung về QTRR Chƣơng 2 Các rủi ro trong ngành KDKS Chƣơng 3 Nghiên cứu công tác QTRR tại khách sạn Nikko Hà Nội 2 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi Chƣơng 4 Các giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro trong kinh doanh khách sạn và những đóng góp với khách sạn Nikko Hà Nội Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO 1.1 Khái niệm rủi ro Trong cuộc sống chúng ta phải đối mặt với rủi ro đó là điều không tránh khỏi. Có một số khái niệm về rủi ro nhƣ sau: “Rủi ro là điều không lành, không tốt, bất ngờ xảy đến” [14, 1066] Theo Giáo sƣ Nguyễn Lân “rủi ro (đồng nghiã với rủi) là sự không may” [8, 1422] “Rủi ro là khả năng gặp nguy hiểm hoặc bị đau đớn thiệt hại” [28, 4] “Rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con ngƣời” [22, 3] Trong lĩnh vực kinh doanh, rủi ro đƣợc định nghĩa:“là sự tổn thất về tài sản hay giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến” [15, 8] “Rủi ro là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong qúa trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển doanh nghiệp” [12, 9]. Xét rủi ro là một yếu tố thƣờng gắn liền với các hoạt động kinh doanh, ngƣời viết thấy rằng định nghĩa này phù hợp với nội dung quản trị kinh doanh và phù hợp với phạm vi nghiên cứu của đề tài. 1.2 Phân loại rủi ro Để có thể nhận biết và quản lý các rủi ro một các có hiệu quả, ngƣời ta thƣờng phân biệt các rủi ro tùy theo mục đích sử dụng trong phân tích các hoạt động kinh tế. 1.1.1 Theo tính chất khách quan của rủi ro Ngƣời ta thƣờng chia ra rủi ro rủi ro thuần túy và rủi ro suy tính (pure Risk and Speculative Risk): 3 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi Rủi ro thuần túy là loại rủi ro tồn tại khi có nguy cơ tổn thất nhƣng không có cơ hội kiếm lời, đó là loại rủi ro liên quan tới tài sản bị phá hủy, khi có rủi ro thuần túy xảy ra thì hoặc là có mất mát tổn thất nhiều, hoặc là có mất mát tổn thất ít và khi rủi ro thuần túy không xảy ra thì không có nguy cơ mất mát. Hầu hết những rủi ro tổn thất chúng ta gặp trong cuộc sống để lại những thiệt hại tài sản lớn thậm chí là cả tính mạng con ngƣời đều là rủi ro thuần túy. Thuộc loại rủi ro này ví dụ nhƣ động đất, bão gió, núi lửa, hạn hán. Rủi ro suy tính là loại rủi ro tồn tại nguy cơ tổn thất song song với cơ hội kiếm lời. Chẳng hạn việc tung một sản phẩm mới ra thị trƣờng bên cạnh cơ hội kiếm lời thì cũng có thể là thua lỗ. Việc phân chía rủi ro thành thuần túy và suy tính có ý nghĩa quan trọng trong việc lựa chọn kỹ thuật để đối phó, phòng tránh rủi ro. Đối với rủi ro suy tính, ngƣời ta có thể đối phó bằng kỹ thuật Hedging (rào cản). còn rủi ro thuần túy đƣợc đối phó bằng cách mua bảo hiểm. Tuy nhiên hầu hết trong các rủi ro đều chứa cả hai yếu tố: Thuần túy và suy tính trong nhiều trƣờng hợp ranh giới của hai loại rủi ro này rất mơ hồ. 1.1.2 Theo hậu quả để lại cho con người Ngƣời ta chia thành rủi ro số đông (rủi ro toàn cục), rủi ro bộ phận (rủi ro riêng biệt). Rủi ro số đông là rủi ro là các rủi ro gây ra do các biến cố khách quan từ một nhóm ngƣời hoặc một nhóm các nguyên nhân và hậu quả của nó ảnh hƣởng đến số đông nguời trong xã hội. Thuộc loại này bao gồm các rủi ro chiến tranh, động đất, lũ lụt… Rủi ro bộ phận là các rủi ro xuất phát từ các biến cố chủ quan của từng cá nhân xét theo cả về nguyên nhân và hậu quả. Tác động của loại rủi ro này ảnh hƣởng tới một số ít ngƣời mà không ảnh hƣởng đến xã hội (tai nạn giao thông, mất trộm, hỏa hoạn…). Nhận xét: Việc phân chia hai loại rủi ro này có ý ngĩa quan trọng trong việc tổ chức QTRR. Nếu một rủi ro bộ phận xảy ra, các tổ chức cá nhân có 4 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi thể giúp đỡ bằng những khoản đóng góp vào các quỹ trợ giúp. Tuy nhiên việc phân chia theo cách này cũng không rõ ràng lắm vì rủi ro có thể chuyển từ dạng này sang dạng khác tùy vào sự thay đổi của khoa học ky thuật và khung cảnh xã hội. Chẳnghạn rủi ro lũ lụt với một quôc gia nào đó là số đông nhƣng là rủi ro bộ phận với toàn thế giới. 1.1.3 Theo nguồn gốc, rủi ro được phân chia như sau: Rủi ro trong môi trƣờng vật chất. Các rủi ro xuất phát từ nguồn này tƣơng đối nhiều chẳng hạn nhƣ hỏa hoạn do bất cẩn, cháy nổ… Rủi ro do các môi trƣờng phi vật chất: Nguồn rủi ro rất đa dạng. Phần lớn các rủi ro trong cuộc sống là phát sinh từ môi trƣờng này, nhƣ: môi trƣờng kinh tế, môi trƣờng chính trị, môi trƣờng xã hội, môi trƣờng luật pháp hoặc môi trƣờng hoạt động của các tổ chức. Đƣờng lối chính sách của mỗi ngƣời lãnh đạo quốc gia có thể ảnh hƣởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của các tổ chức kinh tế, áp dụng quy định về thuế, ban hành các các chính sách kinh tế, cắt giảm hoặc xóa bỏ các ngành nghề. Quá trình hoạt động của các tổ chức có thể sẽ làm phát sinh nhiều rủi ro và bất định. Việc thay đổi tỷ giá hối đoái, tỉ lệ lãi suất, tín dụng, quan hệ cung cầu trên thị trƣờng có thể đem lại những rủi ro cho các tổ chức kinh doanh. Có rất nhiều rủi ro xuất phát từ môi trƣờng phi vật chất này các rủi ro cứ nối tiếp xảy ra. Rủi ro này bắt nguồn từ một rủi ro khác, rủi ro bắt nguồn từ môi trƣờng chính trị dẫn đến các rủi ro về kinh tế hay xã hội. Chẳng hạn những bất ổn về chính trị dẫn đến rủi ro về mặt kinh tế (sản xuất bị đình đốn, hàng hóa đắt đỏ và dẫn đến rủi ro về về mặt xã hội (thất nghiệp). Để nhận biết các rủi ro này cần có sự nghiên cứu phân tích tỷ mỷ chi tiết và thận trọng . Mặt khác sự đánh giá khả năng và mức độ xảy ra xuất phát từ nguồn rủi ro phi vật chất cũng hết sức khó khăn với độ chính xác khác nhau, nó phụ thuộc vào trình độ của ngƣời đánh giá. Nhận xét: Các tổn thất phát sinh từ các nguồn là rất đa dạng. Một số tổn thất có thể phát sinh từ cả hai nguồn chẳng hạn rủi ro cháy một ngôi nhà có thể bất cẩn do đun bếp (môi trƣờng vật chất) nhƣng cũng có thể do bạo động, 5 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi đập phá (chính trị). Việc phân loại các rủi ro theo nguồn phát sinh giúp cho các nhà quản lý rủi ro tránh bỏ sót cách thông tin khi phân tích đồng thời giúp cho các biện pháp phòng chống rủi ro sau này. 1.1.4 Theo khả năng khống chế của con người Theo cách phân loại này, rủi ro đƣợc chia thành: Rủi ro không thể khống chế. Đối với một số loại rủi ro khi nó xảy ra con ngƣời không thể chống đỡ nổi nhƣ thiên tai, địch họa… Đi kèm với nó là những hậu quả nặng nề. Rủi ro có thể khống chế. Tuy nhiên đa số các rủi ro con ngƣời có thể chống đỡ hoặc hạn chế nhằm hạn chế đƣợc thiệt hại nếu có những nghiên cứu, dự đoán đƣợc mức độ và khả năng xảy ra. 1.1.5 Theo phạm vi xuất hiện rủi ro Có thể chia rủi ro chung và rủi ro cụ thể: Rủi ro chung là: Rủi ro gắn chặt với môi trƣờng chính trị kinh tế và pháp luật Các rủi ro chính trị gồm có rủi ro về hệ thống chính trị, rủi ro chính sách thuế, rủi ro cấp vĩ mô, rủi ro về chế độ độc quyền, rủi ro chính sách hạn chế xuất nhập khẩu, rủi ro không đạt đƣợc hoặc không gia hạn đƣợc hợp đồng. Các rủi ro thƣơng mại quốc gia bao gồm các rủi ro lạm phát, rủi ro tỷ lệ lãi xuất thay đổi, rủi ro sản phẩm hàng hóa mất giá, rủi ro chính sách ngoại hối, đặc biệt ở Việt Nam còn có thể có loại rủi ro không chuyển đổi đƣợc ngoại tệ. Các rủi ro gắn với môi trƣờng pháp luật quốc gia gồm có các rủi ro thay đổi chính sách pháp luật và quy định, thi hành pháp luật, rủi ro trì hoãn trong việc bồi thƣờng. Rủi ro cụ thể là: rủi ro gắn với các lĩnh vực kinh doanh cụ thể: rủi ro trong kinh doanh chứng khoán, rủi ro trong kinh doanh bất động sản, rủi ro kinh doanh vận tải, rủi kinh doanh du lịch… Việc phân loại rủi ro không thực sự phức tạp nhƣng là một công đoạn quan trọng trong việc tìm ra bản chất của các loại rủi ro để tìm ra các biện 6 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi pháp xử lý. 1.3 Các quan điểm về quản trị rủi ro QTRR đã đƣợc thực hiện một cách không chính thức ngay từ thủa ban đầu của loài ngƣời nhƣng nó đƣợc phát triển rầm rộ vào thập niên 60 của thế kỉ 20. Theo giáo sƣ H. wayne Snider thuộc đại học Temple của Hoa Kỳ thì QTRR bắt đầu đi vào một giai đoạn mang tính quốc tế từ những năm 70, ông gọi đó là giai đoạn toàn cầu hóa. Trong những năm 90, các hoạt động QTRR tiếp tục phát triển, hàng loạt các hiệp hội quản trị rủi ro ra đời nhƣ hiệp hội QTRR công cộng PRIMA, hiệp hội QTRR về chăm sóc sức khỏe Mỹ ASHRM, hiệp hội QTRR và bảo hiểm trƣờng đại học URMIA… đã làm cho hoạt động này trở thành một hoạt động không thể thiếu đối với các tổ chức và doanh nghiệp nhất là những tổ chức có quy mô lớn. Và đến nay, cùng với quản trị chiến lƣợc, QTRR trở thành một công tác quan trọng trong quản trị kinh doanh nói chung trong mỗi doanh nghiệp. Trong lịch sử phát triển QTRR, xuất hiện những quan điểm sau: Quan điểm truyền thống: Nó là quan điểm của ngƣời tuyệt đối hóa lợi nhuận và khả năng tiên lƣợng rủi ro. Họ không muốn tăng chi phí bằng việc mua bảo hiểm. Những ngƣời theo truyền thống lý luận rằng bản thân các doanh nghiệp có thể khống chế phần lớn các rủi ro bằng các nhận dạng và tiên lƣợng. Mua bảo hiểm sẽ làm tăng các chi phí, ảnh hƣởng đến lợi nhuận của công ty, bản thân các hãng bảo hiểm không phải là các tổ chức nhân đạo, sinh ra để gánh chịu những rủi ro cho các công ty khác. Các hãng bảo hiểm sinh ra để kiếm lợi nhuận nên bản thân các doanh nghiệp có thể tự kiểm soát rủi ro nhằm tối thiểu hóa chi phí và tối đa hóa lợi nhuận. Quan điểm này xuất hiện khi ngành bảo hiểm còn sơ khai, chƣa phát triển. Những quan điểm này trở nên lỗi thời trong thời đại một doanh nghiệp phải đối mặt với quá nhiều những rủi ro với những hậu quả nặng nề thậm chí phá sản và cách ngành kinh doanh (trong đó có ngành kinh doanh bảo hiểm) đƣợc chuyên nghiệp hóa. Quan điểm thứ hai: Đƣợc dựa trên quan điểm lý thuyết tài chính hiện 7 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi đại về chức năng quản trị rủi ro, nghĩa là quản trị rủi ro là những quyết định tài chính và nên đƣợc đánh giá trong mối tƣơng quan ảnh hƣởng của chúng đến giá trị công ty. Quản trị rủi ro là một hình thức quản trị đã xuất hiện chủ yếu trong cộng đồng ngân hàng giống nhƣ một cách tiếp cận có hệ thống để đối phó với những rủi ro tài chính cụ thể, chẳng hạn nhƣ rủi ro tín dụng, rủi ro chuyển đổi ngoại tệ, rủi ro trong giao dịch; cũng nhƣ rủi ro đầu tƣ. Quản trị rủi ro đƣợc định nghĩa là một sự cố gắng có tổ chức để nhận ra và lƣợng hóa các khả năng xảy ra đồng thời đề xuất các kế hoạch nhằm loại trừ hoặc giảm bớt các hậu quả mà rủi ro có thể xảy ra. Để đề phòng rủi ro biện pháp thông dụng đƣợc các cá nhân và tổ chức thực hiện là việc mua bảo hiểm nhằm chuyển các rủi ro nếu có sang các hãng bảo hiểm. Với biện pháp này việc đối phó với các rủi ro mang tính bị động vì việc bảo hiểm chỉ có hiệu quả khi rủi ro đã xảy ra. Quan điểm này hoàn toàn trái ngƣợc với quan điểm truyền thống, coi bảo hiểm là công cụ duy nhất đối phó với bảo hiểm. Trong thực tế có những loại rủi ro có thể tiên lƣợng, giữ lại và tự giải quyết đƣợc mà không cần đến việc mua bảo hiểm. Việc “tối thƣợng” hóa khả năng của công cụ bảo hiểm sẽ làm cho chi phí tăng cao một cách không thực sự cần thiết. Có một phƣơng pháp tiếp cận rủi ro mang tính tích cực hơn đó là chủ động dự kiến trƣớc những mất mát trƣớc có thể xảy ra và tìm cách giảm nhẹ hậu quả của chúng, khi đó bảo hiểm không còn là phƣơng pháp duy nhất nữa để hạn chế rủi ro mà chỉ là phƣơng pháp quan trọng và có hiệu quả để đền bù lại phần kinh phí đã bị mất mát trong trƣờng hợp có rủi ro xảy đó là “quản trị rủi ro toàn diện”. Quản trị rủi ro toàn diện: “Là một quá trình có hệ thống, dựa trên cơ sở thống kê và tổng hợp để đánh giá, hạn chế các hậu quả rủi ro” [12, 20]. Trên quan điểm này, COSO - một tổ chức tài trợ doanh nghiệp Nauy định nghĩa quản lý rủi ro doanh nghiệp: “Là một quy trình đƣợc thiết lập bởi 8 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi hội đồng quản trị, ban quản lý và các cán bộ có liên quan khác áp dụng trong quá trình xây dựng chiến lƣợc doanh nghiệp, xác định và hạn chế những hiện tƣợng có khả năng gây ảnh hƣởng xấu đến doanh nghiệp”. [28, 12] Cùng với quan điểm này, Nguyễn Liên Hƣơng cho rằng: “Quản trị rủi ro là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học và có hệ thống nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất, mất mát, những ảnh hƣởng bất lợi của rủi ro”. [7;15] Trong tác phẩm quản trị rủi ro và khủng hoảng, nhóm tác giả Đoàn Thị Hồng Vân, Kim Ngọc Đạt, Hà Đức Sơn cho rằng: “Quản trị rủi ro là quá trình tiếp cận rủi ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ thống, nhằm nhận dạng, kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu những tổn thất, mất mát, ảnh hƣởng bất lợi của rủi ro, đồng thời tìm cách biến rủi ro thành những cơ hội thành công. [16, 23] Quan điểm của nhóm tác giả trên đƣợc lƣu ý hơn cả, nó phần nào mang tính tiến bộ hơn vì nó đề cập tới một khía cạnh mới của quản trị rủi ro. Từ trƣớc đến nay, khi nói về rủi ro, ngƣời ta chỉ thƣờng nói đến các hậu quả và các biện pháp hạn chế hạn chế thiệt hại, nhƣng từ những rủi ro ngƣời ta có thể biến thành các lợi thế. Đây cũng là quan điểm về QTRR đƣợc ngƣời viết sử dụng trong quá trình thực hiện đề tài của mình. 1.4 Chi Phí rủi ro Rủi ro ảnh hƣởng rất lớn đến các tổ chức, các doanh nghiệp, các hoạt động sản xuất kinh doanh ở chỗ nó gây ra những tổn thất đòi hỏi phải tốn kém những khoản chi phí không nhỏ để khắc phục hậu quả các chi phí này đƣợc gọi là chi phí rủi ro. Chi phí rủi ro là khoản tổn thất đối với tổ chức khi có rủi ro. Thông thƣờng chi phí rủi ro có hai dạng: Chi phí rủi ro có thể xác định và chi phí rủi ro rất khó xác định. Ở một góc độ khác chi phí rủi ro là thƣớc đo của hiệu quả của hoạt động QTRR. Chi phí rủi ro bao gồm: 9 Ket-noi.com Ket-noi.com Kho Kho tai tai lieu lieu mien mien phi phi 1.4.1 Chi phí rủi ro xác định Là khoản tiền mà tổ chức hoặc doanh nghiệp bị tổn thất khi rủi ro xảy ra nhƣ tài sản bị phá hủy, con ngƣời bị tai nạn. Khoản chi phí này có thể đƣợc xác định thông qua các giá trị tài sản bị tổn thất hoặc số tiền đền bù thiệt hại cho ngƣời bị tai nạn. 1.4.2 Chi phí rủi ro không xác định Là khoản chi phi phí do lo sợ rủi ro xảy ra. Đối với một cá nhân chi phí khó xác định thể hiện bằng sự lo sợ, mệt mỏi, mất ngủ, dẫn đến những hàng động không sáng suốt gây thiệt hại đến tài sản, tính mạng hoạc khoản chi phí bảo hiểm đã đóng nhƣng không không có rủi ro xảy ra. Đối với một tổ chức, chi phí rủi ro khó xác định xuất hiện khi có sự lo sợ rủi ro xảy ra dẫn đến việc bố trí các tài nguyên bất hợp lý, đƣa ra các quyết định yếu kém về mặt tổ chức hoặc bỏ qua các cơ hội đầu tƣ vào các dự án có lợi ( thể hiện bằng hành động dự trữ lớn, mua bảo hiểm cao). Nhìn chung khoản chi phí này rất khó đo lƣờng một cách chính xác do các tổn thất thƣờng mang tính dây chuyền và trong nhiều trƣờng hợp yếu tố định tính không thể lƣợng hóa. Để đối phó với rủi ro nhằm hạn chế tới mức tối đa các các tổn thất này có thể xảy ra, các tổ chức kinh doanh sản xuất phải thực hiện các biện pháp QTRR. Mặc dù có nhiều chức năng quản trị cơ bản giống nhƣ các hình thức quản trị khác trong các tổ chức hoặc các doanh nghiêp nhƣ quản trị chiến lƣợc, quản trị hoạt động nhƣng mục đích cuối cùng của các nhà QTRR là giúp cho các nhà QTRR cắt giảm tối đa các chi phí về rủi ro dƣới mọi hình thức và làm tăng tối đa những lợi ích của rủi ro nhờ mạo hiểm. 1.5 Nội dung quản trị rủi ro . Thực chất của công tác quản trị rủi ro đƣợc thể hiện qua quy trình quản trị rủi ro. Quản trị rủi ro là một quá trình bao gồm những giai đoạn sau: Nhận dạng rủi ro - Phân tích rủi ro - đo lƣờng rủi ro - xử lý rủi ro - Biến rủi ro thành cơ hội thành công. 10