Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Rèn luyện cho sinh viên đhsp ngành toán kĩ năng ứng dụng cntt trong dạy học ở tr...

Tài liệu Rèn luyện cho sinh viên đhsp ngành toán kĩ năng ứng dụng cntt trong dạy học ở trường phổ thông

.PDF
173
402
50

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LÊ MINH CƢỜNG RÌN LUYÖN CHO SINH VI£N §¹I HäC S¦ PH¹M NGµNH TO¸N KÜ N¡NG øNG DôNG C¤NG NGHÖ TH¤NG TIN TRONG D¹Y HäC ë TR¦êNG PHæ TH¤NG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI LÊ MINH CƢỜNG RÌN LUYÖN CHO SINH VI£N §¹I HäC S¦ PH¹M NGµNH TO¸N KÜ N¡NG øNG DôNG C¤NG NGHÖ TH¤NG TIN TRONG D¹Y HäC ë TR¦êNG PHæ TH¤NG Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học bộ môn Toán Mã số: 62 14 01 11 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. TRỊNH THANH HẢI 2. PGS.TS. TRẦN TRUNG HÀ NỘI - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS. Trịnh Thanh Hải và PGS.TS. Trần Trung. Các kết quả trình bày trong luận án là trung thực, có nguồn trích dẫn. Các kết quả công bố chung đều đƣợc đồng nghiệp cho phép sử dụng đƣa vào luận án. Tác giả luận án Lê Minh Cƣờng ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trịnh Thanh Hải và PGS.TS. Trần Trung, hai ngƣời Thầy đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Em xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô giáo trong tổ bộ môn Phƣơng pháp dạy học - Khoa Toán-Tin, Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội đã tạo mọi điều kiện cho em học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô lãnh đạo Trƣờng Đại học Đồng Tháp; quý Thầy, Cô Khoa Sƣ phạm Toán-Tin, các em sinh viên ngành Sƣ phạm Toán học, Trƣờng Đại học Đồng Tháp đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành luận án. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp, các em sinh viên ở một số trƣờng Đại học và các Thầy, Cô giáo ở một số trƣờng Trung học phổ thông đã nhiệt tình giúp đỡ cho tôi tiến hành điều tra và thực nghiệm luận án. Lời cuối, tôi xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã quan tâm, động viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2017 Tác giả luận án Lê Minh Cƣờng iii MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................5 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................5 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................6 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................6 7. Phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................................6 8. Những luận điểm đƣa ra bảo vệ ..............................................................................7 9. Những đóng góp của luận án ..................................................................................7 10. Cấu trúc của luận án ..............................................................................................8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .........................................................9 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................9 1.1.1. Những kết quả nghiên cứu trên thế giới ........................................................ 9 1.1.2. Những kết quả nghiên cứu ở Việt Nam ....................................................... 16 1.2. Kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học .......................................23 1.2.1. Kĩ năng dạy học .......................................................................................... 23 1.2.2. Phân loại kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ................ 27 1.3. Kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán của giáo viên Toán ở trƣờng Trung học phổ thông ..................................................................................32 1.3.1. Quan niệm về kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán 32 1.3.2. Một số kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của giáo viên Toán ở trường Trung học phổ thông ..................................................................... 33 1.3.2.1. Kĩ năng 1: Kĩ năng sử dụng phần mềm Toán học để tính toán ...........34 1.3.2.2. Kĩ năng 2: Kĩ năng sử dụng phần mềm Toán học để mô tả bài toán ..36 1.3.2.3. Kĩ năng 3: Kĩ năng tương tác với mô hình bài toán trên máy tính ......39 iv 1.3.2.4. Kĩ năng 4: Kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ việc vận dụng lí luận dạy học vào dạy học Toán ............................................................44 1.3.2.5. Kĩ năng 5: Kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin để đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh ........................................................................48 1.4. Rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học cho sinh viên Đại học Sƣ phạm ngành Toán ...................................................................................50 1.4.1. Quá trình rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học cho sinh viên Đại học Sư phạm ngành Toán ........................................................ 50 1.4.2. Đánh giá kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học cho sinh viên Đại học Sư phạm ngành Toán ....................................................................... 52 1.5. Thực trạng rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học cho sinh viên Đại học Sƣ phạm ngành Toán ở trƣờng Đại học .......................................54 1.5.1. Triển khai khảo sát ...................................................................................... 54 1.5.1.1. Mục đích khảo sát ................................................................................54 1.5.1.2. Đối tượng và thời gian khảo sát...........................................................54 1.5.1.3. Nội dung khảo sát.................................................................................56 1.5.1.4. Phương pháp khảo sát .........................................................................56 1.5.2. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 57 1.5.2.1. Thực trạng kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của giáo viên Toán ở trường Trung học phổ thông .................................................57 1.5.2.2. Kết quả khảo sát ý kiến giảng viên ở trường Đại học .........................64 1.5.2.3. Kết quả khảo sát kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của sinh viên Đại học Sư phạm ngành Toán ....................................................66 1.6. Tiểu kết chƣơng 1 ..............................................................................................68 Chƣơng 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGÀNH TOÁN .........................................................70 2.1. Định hƣớng đề xuất các biện pháp rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho sinh viên Đại học Sƣ phạm ngành Toán 70 v 2.2. Các biện pháp rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho sinh viên Đại học Sƣ phạm ngành Toán................................71 2.2.1. Biện pháp 1: Xây dựng và trang bị cho sinh viên các kiến thức về sử dụng một số phần mềm nhằm hỗ trợ dạy học Toán ....................................................... 71 2.2.1.1. Mục đích của biện pháp .......................................................................71 2.2.1.2. Nội dung và tổ chức thực hiện biện pháp ............................................71 2.2.2. Biện pháp 2: Rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học cho sinh viên thông qua quá trình dạy học lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Toán .......................................................................................................... 87 2.2.2.1. Mục đích của biện pháp .......................................................................87 2.2.2.2. Nội dung và tổ chức thực hiện biện pháp ............................................88 2.2.3. Biện pháp 3: Tập dượt cho sinh viên ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học những nội dung, bài học cụ thể .................................................................... 108 2.2.3.1. Mục đích của biện pháp .....................................................................108 2.2.3.2. Nội dung và tổ chức thực hiện biện pháp ..........................................109 2.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán cho sinh viên trong môi trường phổ thông ......................... 123 2.2.4.1. Mục đích của biện pháp .....................................................................123 2.2.4.2. Nội dung và tổ chức thực hiện biện pháp ..........................................124 2.3. Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................129 Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................131 3.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm sƣ phạm ..................................................131 3.1.1. Mục đích, thời gian, địa điểm và đối tượng thực nghiệm sư phạm .......... 131 3.1.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ................................................................ 131 3.1.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................................... 133 3.2. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm..........................................................................135 3.2.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm đối với nhóm thực nghiệm sư phạm 1 ...... 135 3.2.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm đối với nhóm thực nghiệm sư phạm 2 ...... 137 3.2.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm đối với nhóm thực nghiệm sư phạm 3 ...... 139 vi 3.2.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm đối với nhóm thực nghiệm sư phạm 4 ...... 146 3.3. Phân tích kết quả kiểm chứng các biện pháp đã đề xuất về rèn luyện kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của sinh viên Đại học Sƣ phạm ngành Toán .........................................................................................................................148 3.4. Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................149 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................150 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ .......................................................152 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................154 PHỤ LỤC .............................................................................................................. PL 1 Phụ lục 1 ................................................................................................................ PL 1 Phụ lục 2 ................................................................................................................ PL 2 Phụ lục 3 ................................................................................................................ PL 3 Phụ lục 4 ................................................................................................................ PL 4 Phụ lục 5 ................................................................................................................ PL 6 Phụ lục 6 ................................................................................................................ PL 9 Phụ lục 7 .............................................................................................................. PL 10 Phụ lục 8 .............................................................................................................. PL 11 Phụ lục 9 .............................................................................................................. PL 12 Phụ lục 10 ............................................................................................................ PL 13 Phụ lục 11 ............................................................................................................ PL 14 Phụ lục 12 ............................................................................................................ PL 16 Phụ lục 13 ............................................................................................................ PL 22 Phụ lục 14 ............................................................................................................ PL 23 Phụ lục 15 ............................................................................................................ PL 24 Phụ lục 16 ............................................................................................................ PL 25 Phụ lục 17 ............................................................................................................ PL 27 Phụ lục 18 ............................................................................................................ PL 31 Phụ lục 19 ............................................................................................................ PL 32 vii DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BP Biện pháp CNTT Công nghệ thông tin CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông ĐHSP Đại học Sƣ phạm GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GQVĐ Giải quyết vấn đề GV Giáo viên HĐ Hoạt động HS Học sinh KN Kĩ năng MVT Máy vi tính NVSP Nghiệp vụ sƣ phạm NXB Nhà xuất bản PMDH Phần mềm dạy học PPDH Phƣơng pháp dạy học SGK Sách giáo khoa SV Sinh viên THPT Trung học phổ thông TNSP Thực nghiệm sƣ phạm tr. Trang TT Thứ tự TTSP Thực tập sƣ phạm viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Thang phân loại về lĩnh vực công nghệ của Tomei..................................14 Bảng 1.2. Các trường hợp xác định dấu của f(x) ......................................................40 Bảng 1.3. Kết quả xác định các trường hợp dấu của f(x) .........................................40 Bảng 1.4: Danh sách một số trường THPT có thăm dò ý kiến GV Toán .................55 Bảng 1.5: Danh sách một số trường Đại học có thăm dò ý kiến giảng viên thuộc bộ môn PPDH Toán ............................................................................................55 Bảng 1.6: Danh sách một số trường Đại học có thăm dò ý kiến SV ngành Sư phạm Toán học .........................................................................................................55 Bảng 1.7: Kết quả dò ý kiến GV Toán ở trường THPT về sử dụng PMDH .............57 Bảng 1.8: Kết quả thăm dò ý kiến GV ở trường THPT về các hình thức sử dụng PMDH ............................................................................................................58 Bảng 1.9: Kết quả thăm dò ý kiến GV Toán ở trường THPT về “Ứng dụng CNTT vào dạy học Toán” .........................................................................................59 Bảng 1.10: Kết quả thăm dò ý kiến GV Toán ở trường THPT về mức độ cần thiết của các KN ứng dụng CNTT trong dạy học ...................................................60 Bảng 1.11: Kết quả thăm dò ý kiến GV Toán ở trường THPT về các cấp độ và biểu hiện của từng KN ứng dụng CNTT trong dạy học .........................................62 Bảng 1.12: Kết quả thăm dò ý kiến GV Toán ở trường THPT về các tiêu chí đánh giá giờ dạy có ứng dụng CNTT ......................................................................63 Bảng 1.13: Kết quả thăm dò ý kiến giảng viên về học phần “Ứng dụng CNTT trong dạy học Toán” trong chương trình đào tạo ngành Sư phạm Toán học .........64 Bảng 1.14: Kết quả thăm dò ý kiến giảng viên về mức độ cần thiết của một số BP rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường phổ thông cho SV ĐHSP ngành Toán .........................................................................................65 Bảng 1.15: Kết quả thăm dò ý kiến SV ĐHSP ngành Toán về sử dụng phần mềm ..66 Bảng 1.16: Kết quả thăm dò ý kiến SV ĐHSP ngành Toán về hình thức tiếp cận với PMDH ............................................................................................................67 ix Bảng 1.17: Kết quả thăm dò ý kiến SV ĐHSP ngành Toán tự đánh giá về cấp độ đạt được với từng KN ứng dụng CNTT trong dạy học .........................................68 Bảng 2.1: Bảng so sánh kết quả bài làm của hai lớp .............................................120 Bảng 2.2: Bảng phân phối tần số và tần suất của bài kiểm tra trắc nghiệm ..........121 Bảng 2.3: Tốc độ (km/h) của 30 chiếc ô tô trên con đường A ................................127 Bảng 2.4: Tốc độ (km/h) của 30 chiếc ô tô trên con đường B ................................127 Bảng 3.1: Kết quả đánh giá cấp độ KN ứng dụng CNTT trong dạy học đối với nhóm TNSP 1 ..........................................................................................................136 Bảng 3.2: Kết quả đánh giá cấp độ KN ứng dụng CNTT trong dạy học đối với nhóm TNSP 2 ..........................................................................................................138 Bảng 3.3: Kết quả đánh giá cấp độ KN ứng dụng CNTT trong dạy học đối với nhóm TNSP 3 ..........................................................................................................140 Bảng 3.4: Thông tin của 3 SV trong nghiên cứu trường hợp .....................................141 Bảng 3.5: Kết quả điều tra SV về rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học ....144 Bảng 3.6: Kết quả theo dõi đối với SV Nguyễn Vĩnh Lộc........................................145 Bảng 3.7: Kết quả theo dõi đối với SV Đỗ Thanh Duy............................................145 Bảng 3.8: Kết quả theo dõi đối với SV Đoàn Thị Kiều Ngân ..................................146 Bảng 3.9: Kết quả đánh giá cấp độ KN ứng dụng CNTT trong dạy học đối với nhóm TNSP 4 ..........................................................................................................147 Bảng 3.10: Ý kiến của giảng viên về nội dung các BP đã đề xuất trong chương 2 của luận án ..........................................................................................................148 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Ngày nay công nghệ thông tin (CNTT) đã trở thành một yếu tố then chốt làm thay đổi các hoạt động (HĐ) kinh tế và xã hội, trong đó có giáo dục. Việc khai thác các phần mềm và truyền thông đa phƣơng tiện đang đƣợc ứng dụng rộng rãi trong quá trình dạy học ở nhiều nƣớc trên thế giới. Tăng cƣờng ứng dụng CNTT trong giáo dục sẽ tạo một bƣớc chuyển cơ bản trong quá trình cập nhật kịp thời và thƣờng xuyên các tiến bộ khoa học công nghệ vào nội dung chƣơng trình đào tạo, đổi mới phƣơng pháp giảng dạy để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh (HS), góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học. Trong xu thế hội nhập quốc tế, một trong những đặc điểm nổi bật của xu hƣớng giáo dục hiện đại ở nƣớc ta hiện nay là sự thay đổi trong mô hình giáo dục với quan điểm lấy HS làm trung tâm, dạy học theo hƣớng tiếp cận năng lực, và nhƣ vậy mọi tài nguyên, nguồn lực trong mỗi trƣờng học cần tập trung vào việc tạo lập một môi trƣờng học tập cởi mở, sáng tạo cho HS. Một môi trƣờng giáo dục hiện đại sẽ cung cấp tối đa khả năng tự học, tìm kiếm thông tin cho mỗi HS. Khi đó, CNTT trở thành công cụ hữu hiệu, cần thiết, phục vụ hiệu quả các hoạt động trong trƣờng học. Đồng thời CNTT đƣợc ứng dụng trong dạy học để truyền tải kiến thức bằng kênh chữ, kênh tín hiệu, kênh hình tĩnh, hình động, âm thanh,... với khối lƣợng thông tin chọn lọc, phong phú và có chất lƣợng cao; giúp việc học tập của HS đƣợc diễn ra sinh động, hấp dẫn, dễ tiếp thu và giáo viên (GV) có điều kiện dạy học phân hóa, cá thể hóa nhằm nâng cao tính tích cực, chủ động và sáng tạo của mỗi HS; tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảng dạy của GV và việc tìm hiểu, tự học phù hợp với nhu cầu, hứng thú, năng lực, sở thích của từng HS. Do đó, CNTT là phƣơng tiện quan trọng góp phần thực hiện đƣợc những đổi mới căn bản về nội dung, phƣơng pháp dạy học (PPDH) nhằm hình thành ở HS năng lực làm việc, học tập một cách độc lập, thích ứng với xã hội hiện đại. 2 Việc ứng dụng CNTT trong giáo dục đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta đặc biệt quan tâm và trở thành một chính sách quan trọng thể hiện qua Chỉ thị số 40/CT-TW ngày 15/06/2004 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng về việc xây dựng, nâng cao chất lƣợng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã nêu rõ: “Tích cực áp dụng một cách sáng tạo các phương pháp tiên tiến, hiện đại, ứng dụng CNTT vào hoạt động dạy và học”; Thực hiện việc đổi mới giáo dục, những năm gần đây, khi xác định nhiệm vụ của toàn ngành, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đều nhấn mạnh việc tăng cƣờng ứng dụng CNTT trong các hoạt động của nhà trƣờng nhƣ: Ngày 1/8/2006, Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT ban hành Chỉ thị số 32/2006/CT-BGDĐT nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ PPDH; tăng cường ứng dụng CNTT vào các hoạt động của nhà trường, nhất là ứng dụng trong giảng dạy, học tập và quản lý giáo dục”; đến ngày 31/7/2007, Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT tiếp tục ban hành Chỉ thị số 39/2007/CT-BGDĐT nhấn mạnh: “Xây dựng và đưa vào khai thác hệ thống các công cụ phục vụ đổi mới phương pháp dạy và học, đánh giá HS: ứng dụng tin học để thực hiện giáo án điện tử, xây dựng ngân hàng đề kiểm tra tất cả các môn, xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn GV đổi mới PPDH, phát triển và ứng dụng các phần mềm mô phỏng phục vụ dạy học”; đặc biệt trong năm học 2008 - 2009, Bộ GD&ĐT phát động là “Năm học ứng dụng CNTT” và ban hành Chỉ thị số 47/2008/CTBGDĐT ngày 13/8/2008 xác định: “Đẩy mạnh một cách hợp lý việc triển khai ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy và học ở từng cấp học. Ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học, từng bước đổi mới PPDH thông qua việc thực hiện bài giảng điện tử, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử cho học tập từng môn, ứng dụng các phần mềm mô phỏng thí nghiệm, xây dựng thư viện bài giảng điện tử, hướng tới triển khai công nghệ học điện tử (e-Learning)”. Từ đó đến nay, hàng năm Bộ GD&ĐT đều ban hành văn bản hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ CNTT theo từng năm học, gần đây Bộ GD&ĐT ban hành hƣớng dẫn số 4622/BGDĐT-CNTT ngày 20/09/2016 về việc hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ CNTT năm học 2016 - 2017 nêu rõ việc triển khai ứng dụng CNTT đổi mới nội dung, phƣơng pháp dạy và học: “Ứng dụng CNTT đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng GV tự tích hợp 3 CNTT vào từng môn học để nâng cao hiệu quả bài giảng. GV sử dụng thành thạo phần mềm trình chiếu, kết hợp các phần mềm mô phỏng, thí nghiệm ảo và phần mềm dạy học (PMDH). Tránh lạm dụng CNTT trong dạy học hoặc ứng dụng một cách miễn cưỡng, lúng túng”. Nhƣ vậy, CNTT đã đƣợc ứng dụng một cách sâu rộng và có vai trò tích cực trong đổi mới giáo dục ở nƣớc ta. 1.2. Mục tiêu của giáo dục đại học đƣợc quy định trong Luật Giáo dục, tại điều 39 có nội dung: “Đào tạo trình độ đại học giúp sinh viên (SV) nắm vững kiến thức chuyên môn và có kĩ năng (KN) thực hành thành thạo, có khả năng làm việc độc lập, sáng tạo và giải quyết những vấn đề thuộc chuyên ngành được đào tạo” [40]. Chuẩn nghề nghiệp GV trung học đã đƣợc Bộ GD&ĐT quy định theo Thông tƣ số 30/2009/TT-BGDĐT ngày 22/10/2009 gồm 6 tiêu chuẩn với 25 tiêu chí cụ thể về năng lực nghề nghiệp cần đƣợc bồi dƣỡng cho ngƣời GV [5]. Với sự phát triển của CNTT, những KN của GV Trung học phổ thông (THPT) trong thời đại mới đã thay đổi, điều này đòi hỏi Chuẩn nghề nghiệp của ngƣời GV cũng phải thay đổi. HS cần KN công nghệ, dẫn đến GV cũng vừa cần đƣợc trang bị KN công nghệ, đồng thời vừa phải có khả năng hình thành, phát triển KN này cho HS. Điều này có nghĩa bên cạnh những KN “truyền thống”, giờ đây GV cần đƣợc trang bị thêm KN mới: KN ứng dụng CNTT trong dạy học. Hiện nay, hạ tầng CNTT đã đƣợc quan tâm triển khai đến tất cả các cơ sở giáo dục trong cả nƣớc, hoạt động ứng dụng CNTT trong đổi mới PPDH diễn ra sôi nổi với nhiều kết quả đáng ghi nhận, điều này đòi hỏi các trƣờng Đại học phải quan tâm đến việc rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học cho SV sƣ phạm để có khả năng thích ứng với các yêu cầu hoạt động chuyên môn ở trƣờng phổ thông sau đào tạo. Chƣơng trình phát triển ngành sƣ phạm và các trƣờng Sƣ phạm giai đoạn 2011 - 2020 theo Quyết định số 6290/QĐ-BGDĐT ngày 13/12/2011 của Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT đã xác định mục tiêu: Phát triển ngành sƣ phạm Việt Nam tiên tiến, hiện đại, đủ năng lực đáp ứng nhu cầu phát triển đội ngũ GV, cán bộ quản lý giáo dục của hệ thống giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thƣờng xuyên và 4 trung cấp chuyên nghiệp giai đoạn 2011-2020. Xây dựng các trƣờng Đại học Sƣ phạm (ĐHSP) trở thành các trung tâm sáng tạo, đổi mới căn bản và toàn diện của ngành sƣ phạm cả nƣớc. Tăng cƣờng sự gắn kết giữa hệ thống các trƣờng, khoa sƣ phạm với hệ thống giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và các cấp quản lý giáo dục để bảo đảm sự đồng bộ trong việc xây dựng và triển khai thực hiện chƣơng trình giáo dục mầm non mới và chƣơng trình giáo dục phổ thông sau năm 2015. 1.3. Thực tiễn cho thấy chƣơng trình đào tạo nghề cho SV sƣ phạm trong các trƣờng Đại học hiện nay còn mang nặng tính lí luận, ít chú ý tới thực hành. Do đó SV ra trƣờng thƣờng lúng túng trong việc vận dụng lí luận vào thực tế giảng dạy ở trƣờng phổ thông. Chƣơng trình đào tạo nghiệp vụ sƣ phạm (NVSP) chủ yếu chỉ mới dừng lại ở việc hình thành các KN cơ bản nhƣ cách trình bày vấn đề, gợi mở vấn đề, sử dụng hệ thống câu hỏi, trình bày bảng, xử lý tình huống sƣ phạm,... Do đó, chƣơng trình này tỏ ra không phù hợp với những biến đổi của khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Trong đó KN làm việc với sách giáo khoa (SGK), KN sử dụng phƣơng tiện dạy học hiện đại, KN sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học, KN giao tiếp, KN tổ chức các hoạt động giáo dục,... chƣa đƣợc chú trọng. Trong những năm gần đây, một số trƣờng Đại học đào tạo ngành sƣ phạm bƣớc đầu đƣa nội dung “Ứng dụng CNTT trong dạy học” vào dạy cho SV trên cơ sở một môn học hoặc một phần của một môn học. Điều này giúp cho SV có những hiểu biết cơ bản về CNTT và khả năng ứng dụng vào dạy học. Tuy nhiên, nội dung của học phần chủ yếu tập trung vào việc hƣớng dẫn sử dụng phần mềm phổ thông nhƣ PowerPoint, Violet,... còn việc giới thiệu các phần mềm Toán học và phƣơng pháp sử dụng chúng sao cho hiệu quả và việc rèn luyện các KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán chƣa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu. Chính vì vậy việc nghiên cứu đề xuất đƣa ra nội dung của học phần “Ứng dụng CNTT trong dạy học Toán” bám sát các hoạt động dạy học Toán và lồng ghép việc rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong một số học phần nhƣ “PPDH môn Toán” và “Rèn luyện NVSP” trong việc đào tạo SV ngành Toán ở các trƣờng Sƣ phạm là cần thiết. 5 1.4. Vấn đề CNTT nói chung và ứng dụng CNTT vào dạy học nói riêng đã đƣợc nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, đề cập hầu hết trong các tài liệu về PPDH, tài liệu chuyên khảo nhƣ: Nguyễn Bá Kim, Thái Duy Tuyên, Bùi Văn Nghị, Đào Thái Lai, Phạm Xuân Quế, Lê Công Triêm, Trần Vui, Trịnh Thanh Hải, Trần Trung, Đặng Thị Thu Thủy,... Gần đây có luận án Tiến sĩ của Nguyễn Văn Hiền (2009) nghiên cứu đề tài “Hình thành cho SV KN sử dụng CNTT để tổ chức bài dạy sinh học”, luận án Tiến sĩ của Nguyễn Thị Chim Lang (2009) nghiên cứu đề tài “Rèn luyện KN sử dụng CNTT - truyền thông nhằm phát triển KN học tập của HS cuối cấp tiểu học”. Tuy nhiên, vấn đề ở trƣờng Đại học cần chuẩn bị những gì và với biện pháp (BP) nào để SV ĐHSP ngành Toán sau khi tốt nghiệp đáp ứng đƣợc Chuẩn nghề nghiệp GV trung học về lĩnh vực ứng dụng CNTT trong dạy học chƣa đƣợc nghiên cứu một cách toàn diện. Từ những lí do trên chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của luận án là: “Rèn luyện cho sinh viên ĐHSP ngành Toán kĩ năng ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường phổ thông”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu, xác định các KN ứng dụng CNTT trong dạy học của GV Toán ở trƣờng THPT và đề xuất các BP sƣ phạm nhằm rèn luyện những KN này cho SV ĐHSP ngành Toán góp phần nâng cao KN dạy học cho SV. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình rèn luyện KN dạy học cho SV ĐHSP ngành Toán ở trƣờng Đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quá trình rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho SV ĐHSP ngành Toán. 4. Giả thuyết khoa học Nếu xác định đƣợc các KN ứng dụng CNTT trong dạy học của GV Toán ở trƣờng THPT và xây dựng đƣợc các BP sƣ phạm phù hợp thì sẽ rèn luyện đƣợc các 6 KN này cho SV Sƣ phạm ngành Toán trong quá trình đào tạo ở trƣờng Đại học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận án có nhiệm vụ: 5.1. Tổng hợp cơ sở lí luận về việc rèn luyện KN dạy học nói chung, KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán nói riêng. 5.2. Xác định một số KN ứng dụng CNTT trong dạy học của GV Toán ở trƣờng THPT. 5.3. Khảo sát thực trạng KN ứng dụng CNTT trong dạy học của SV ĐHSP ngành Toán và các hoạt động nhằm rèn luyện các KN này cho SV ở một số trƣờng Đại học hiện nay. 5.4. Đề xuất một số BP sƣ phạm nhằm rèn luyện các KN ứng dụng CNTT trong dạy học cho SV ĐHSP ngành Toán. 5.5. Thực nghiệm sƣ phạm (TNSP) để kiểm tra tính cần thiết và khả thi của các BP sƣ phạm đã đề xuất trong luận án. 6. Phạm vi nghiên cứu Do điều kiện về thời gian và vấn đề ứng dụng CNTT trong dạy học Toán là rất rộng nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu việc rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán ở trƣờng THPT cho SV ĐHSP ngành Toán thông qua quá trình giảng dạy các học phần “Ứng dụng CNTT trong dạy học Toán”, “PPDH môn Toán”, “Rèn luyện NVSP” và hoạt động kiến tập, thực tập sƣ phạm (TTSP). 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu tài liệu về ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung và KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán nói riêng. Nghiên cứu tài liệu về chƣơng trình đào tạo nghề và rèn luyện NVSP cho SV ĐHSP hiện nay. 7.2. Phương pháp điều tra và quan sát: Sử dụng phiếu điều tra để tìm hiểu về sự quan tâm của SV ĐHSP ngành Toán tới CNTT và việc rèn luyện KN ứng dụng CNTT vào dạy học. Trao đổi với các chuyên gia, GV ở trƣờng THPT và dự một số giờ dạy ở trƣờng Đại học, trƣờng THPT để tìm hiểu thực tế ứng dụng CNTT 7 trong dạy học Toán hiện nay. 7.3. Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, xin ý kiến đóng góp của GV Toán ở trƣờng THPT về hệ thống KN ứng dụng CNTT trong dạy học. Đồng thời xin ý kiến của giảng viên ở một số trƣờng Đại học về học phần Ứng dụng CNTT trong dạy học Toán, về đánh giá và tổ chức TNSP. 7.4. Phương pháp TNSP: Tổ chức TNSP để xem xét tính cần thiết, khả thi của các BP sƣ phạm đƣợc đề xuất và kiểm nghiệm giả thuyết khoa học. Xử lý kết quả TNSP bằng phƣơng pháp thống kê Toán học trong khoa học giáo dục. 7.5. Phương pháp nghiên cứu trường hợp (case-study): Lựa chọn một số trƣờng hợp SV ĐHSP ngành Toán để theo dõi diễn biến quá trình rèn luyện, từ đó phân tích và có tác động sƣ phạm phù hợp để nâng cao KN ứng dụng CNTT trong dạy học cho SV. 8. Những luận điểm đƣa ra bảo vệ 8.1. Hệ thống KN ứng dụng CNTT trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho SV ĐHSP ngành Toán đƣợc xác định là có cơ sở khoa học cả về lí luận và thực tiễn, phù hợp với Chuẩn nghề nghiệp GV trung học. 8.2. Kết quả nghiên cứu của đề tài hoàn toàn sử dụng trong việc rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho SV ngành Toán ở các trƣờng Đại học. 9. Những đóng góp của luận án 9.1. Làm rõ quan niệm về KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán. 9.2. Làm rõ một số KN ứng dụng CNTT trong dạy học của GV Toán ở trƣờng THPT thông qua một hệ thống các tình huống và hoạt động trong dạy học Toán ở THPT. 9.3. Phân tích rõ thực trạng KN ứng dụng CNTT trong dạy học Toán ở trƣờng phổ thông và hoạt động rèn luyện các KN này cho SV Sƣ phạm ngành Toán ở một số trƣờng Đại học hiện nay. 9.4. Đề xuất một số BP sƣ phạm nhằm rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học cho SV Sƣ phạm ngành Toán theo hƣớng gắn với các hoạt động trong dạy 8 học Toán ở trƣờng THPT. 9.5. Hệ thống tài liệu hƣớng dẫn gồm có: Tài liệu hƣớng dẫn sử dụng phần mềm và tích hợp việc sử dụng phần mềm với một số PPDH tích cực, có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong đào tạo và bồi dƣỡng GV. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục công trình của tác giả, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung của Luận án gồm có 3 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn. Chƣơng 2. Một số BP rèn luyện KN ứng dụng CNTT trong dạy học ở trƣờng phổ thông cho SV ĐHSP ngành Toán. Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm. 9 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những kết quả nghiên cứu trên thế giới Qua quá trình nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy những nghiên cứu về ứng dụng CNTT nói chung và ứng dụng CNTT trong dạy học nói riêng là rất nhiều. Các nghiên cứu ở nƣớc ngoài liên quan đến việc đào tạo GV ứng dụng CNTT trong dạy học gồm ba hƣớng sau đây: - Hướng thứ nhất: Nghiên cứu về các trở ngại (barriers) đối với việc đưa CNTT vào trường học. Để tăng cƣờng và cải thiện việc tích hợp CNTT trong dạy học, việc xác định các rào cản đối với quá trình này là cần thiết, để làm cơ sở cho các giải pháp vƣợt qua. Các nghiên cứu đã khẳng định, có 2 rào cản lớn nhất đối với việc ứng dụng CNTT trong dạy học đó là năng lực của GV (yếu tố chủ quan) và thiếu trang thiết bị (yếu tố khách quan) (Guha, 2003; Pelgrum, 2001) [90], [97]. Vấn đề thiết bị có thể giải quyết đƣợc từ nhiều nguồn hỗ trợ khác nhau, nhƣng trƣớc khi đầu tƣ thiết bị thì ngƣời GV phải đƣợc đào tạo về ứng dụng CNTT trong dạy học. Ngƣời ta nhận ra rằng chiếc máy vi tính (MVT) để nơi góc lớp sẽ mãi nằm im nếu GV không biết cách sử dụng chúng trong dạy học nhƣ thế nào (Guillermo E. Pedroni, 1996) [91]. Hỗ trợ GV phải là bƣớc đầu tiên trong quá trình đƣa CNTT vào nhà trƣờng. Yếu tố GV ở đây gồm cả cán bộ quản lý và GV bộ môn (Snoeyink. R. & Ertmer. P., 2001) [100]. “Tất cả thiết bị công nghệ đang có trong trường học ngày nay sẽ chẳng có giá trị gì nếu GV không biết sử dụng chúng một cách có hiệu quả. Chính các GV mới đem lại sự kỳ diệu, chứ không phải là chiếc MVT” (Craig Barrett, Nguyên Tổng Giám đốc tập đoàn Intel). Nghiên cứu của Ertmer (1999) [87] đã chỉ ra, sự tin tƣởng của GV về sự phù hợp giữa CNTT với môn họ dạy có thể làm tăng lên hoặc giảm đi rất nhiều những yếu tố trở ngại khác. Có những nghiên cứu chỉ ra rằng thậm chí có những GV vẫn quan niệm rằng công nghệ không làm tăng hiệu quả học tập (Yuen. A. & Ma, W., 2002) [105]. Sự thiếu
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan