Tài liệu Sáng kiến kinh nghiệm toán chuyển động đều cho hs giỏi lớp 5

.DOC

1910

126

A. ®Æt vÊn ®Ò
I. lêi më ®Çu
Trong nhµ trêng tiÓu häc, mçi m«n häc ®Òu gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn nh÷ng c¬ së ban ®Çu quan träng cña nh©n c¸ch con ngêi VÖt Nam. Trong ®ã
m«n To¸n gi÷ vai trß quan träng, thêi gian dµnh cho viÖc häc To¸n chiÕm tØ lÖ kh¸ cao.
Thùc tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc d¹y häc To¸n trong c¸c nhµ trêng tiÓu häc ®· cã
nh÷ng bíc c¶i tiÕn vÒ ph¬ng ph¸p, néi dung vµ h×nh thøc d¹y häc.
M«n To¸n lµ m«n häc cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc rÌn ph¬ng ph¸p
suy luËn, ph¸t triÓn n¨ng lùc t duy, rÌn trÝ th«ng minh, ãc s¸ng t¹o cña häc sinh tiÓu
häc, lµ m«n häc cã rÊt nhiÒu häc sinh thÝch häc.
Lµ mét gi¸o viªn ®ang trùc tiÕp gi¶ng d¹y häc sinh tiÓu häc, b¶n th©n t«i còng
®· suy nghÜ t×m tßi cho m×nh nh÷ng vÊn ®Ò khã trong gi¶ng d¹y. Thùc tÕ cho thÊy khi
gi¶ng d¹y cã rÊt nhiÒu häc sinh n¾m lÝ thuyÕt mét c¸ch m¸y mãc nhng khi vËn dông
vµo thùc hµnh th× gÆp nhiÒu lóng tóng khã kh¨n.
Trong ch¬ng tr×nh to¸n líp 5, mét trong nh÷ng néi dung míi mµ c¸c em ®îc häc
®ã lµ to¸n chuyÓn ®éng ®Òu. §©y lµ lo¹i to¸n khã, nhê cã c¸c t×nh huèng chuyÓn ®éng
hÕt søc ®a d¹ng trong ®êi sèng nªn néi dung cña nã rÊt phong phó. §ång thêi c¸c bµi
to¸n chuyÓn ®éng ®Òu cã rÊt nhiÒu kiÕn thøc ®îc ¸p dông trong cuéc sèng, chóng cung
cÊp lîng vèn sèng hÕt søc cÇn thiÕt cho häc sinh. Khi häc d¹ng to¸n nµy c¸c em cßn ®-
îc cñng cè nhiÒu kiÕn thøc kü n¨ng kh¸c nh: C¸c ®¹i lîng cã quan hÖ tØ lÖ; kü n¨ng
tãm t¾t bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng ; kü n¨ng tÝnh to¸n ;…
VËy d¹y vµ häc nh thÕ nµo ®Ó häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc, vËn dông kiÕn thøc
®· häc ®Ó lµm to¸n tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p mét c¸ch linh ho¹t, chñ
®éng, båi dìng vèn hiÓu biÕt, vèn thùc tÕ. Vµ mét ®iÒu quan träng n÷a lµ t¹o cho häc
sinh lßng ®am mª häc to¸n. Tõ ý nghÜa vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò trªn, t«i ®· tËp trung
nghiªn cøu néi dung : “D¹y häc sinh kh¸ giái líp 5 gi¶i to¸n chuyÓn ®éng ®Òu”.
II. thùc tr¹ng vÊn ®Ò nghiªn cøu.
1. Thùc tr¹ng.
* Trong ch¬ng tr×nh TiÓu häc, to¸n chuyÓn ®éng ®Òu ®îc häc ë líp 5 lµ lo¹i to¸n
míi, lÇn ®Çu tiªn häc sinh ®îc häc. Nhng thêi lîng ch¬ng tr×nh dµnh cho lo¹i to¸n nµy
nãi chung lµ Ýt : 3 tiÕt bµi míi, 3 tiÕt luyÖn tËp sau mçi bµi míi, 3 tiÕt luyÖn tËp chung.
Sau ®ã phÇn «n tËp cuèi n¨m mét sè tiÕt cã bµi to¸n néi dung chuyÓn ®éng ®Òu ®an
xen víi c¸c néi dung «n tËp kh¸c.
(1)
Trang 1
Víi lo¹i to¸n khã, ®a d¹ng, phøc t¹p nh lo¹i to¸n chuyÓn ®éng ®Òu mµ thêi lîng
dµnh cho Ýt nh vËy, nªn häc sinh kh«ng ®îc cñng cè vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng nhiÒu ch¾c
ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng víng m¾c, sai lÇm khi lµm bµi.
* Qua 2 n¨m thùc d¹y líp 5. Qua dù giê, tham kh¶o ý kiÕn ®ång nghiÖp, xem bµi
lµm cña häc sinh phÇn to¸n chuyÓn ®éng ®Òu, b¶n th©n thÊy trong d¹y vµ häc to¸n
chuyÓn ®éng ®Òu gi¸o viªn vµ häc sinh cã nh÷ng tån t¹i víng m¾c nh sau:
- Do thêi gian ph©n bè cho lo¹i to¸n chuyÓn ®éng ®Òu Ýt nªn häc sinh kh«ng ®îc
cñng cè rÌn luyÖn kÜ n¨ng gi¶i lo¹i to¸n nµy mét c¸ch hÖ thèng, s©u s¾c, viÖc më réng
hiÓu biÕt vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng t duy, trÝ th«ng minh, ãc s¸ng t¹o cho häc sinh cßn h¹n
chÕ.
- Häc sinh cha ®îc rÌn luyÖn gi¶i theo d¹ng bµi nªn kh¶ n¨ng nhËn d¹ng bµi, vµ
vËn dông ph¬ng ph¸p gi¶i cho tõng d¹ng bµi cha cã. DÉn ®Õn häc sinh lóng tóng, ch¸n
n¶n khi gÆp lo¹i to¸n nµy.
- §a sè gi¸o viªn cha nghiªn cøu ®Ó khai th¸c hÕt kiÕn thøc, d¹y m¸y mãc, cha
chó träng lµm râ b¶n chÊt to¸n häc, nªn häc sinh chØ nhí c«ng thøc vµ vËn dông c«ng
thøc lµm bµi, chø cha cã sù s¸ng t¹o trong tõng bµi to¸n t×nh huèng chuyÓn ®éng cô
thÓ cã trong cuéc sèng.
- Khi lµm bµi nhiÒu em kh«ng ®äc kÜ ®Ò bµi, suy nghÜ thiÕu cÈn thËn, hÊp tÊp nªn
bá sãt d÷ kiÖn ®Ò bµi cho. HoÆc kh«ng chó ý ®Õn sù t¬ng øng gi÷a c¸c ®¬n vÞ ®o cña
c¸c ®¹i lîng khi thay vµo c«ng thøc tÝnh dÉn ®Õn sai.
- NhiÒu häc sinh kh«ng n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, tiÕp thu bµi m¸y mãc, chØ
lµm theo mÉu chø cha tù suy nghÜ ®Ó t×m c¸ch gi¶i.
2. KÕt qu¶ cña thùc tr¹ng.
Cuèi n¨m häc 2007 – 2008, ®Ó chuÈn bÞ cho d¹y thùc nghiÖm n¨m häc tíi (n¨m
häc 2008 - 2009) t«i ®· cho häc sinh lµm mét bµi kiÓm tra, víi thêi gian lµm bµi 20
phót.
* §Ò bµi nh sau
Bµi 1 : (T¬ng tù bµi tËp 3 – Trang 140 - SGK)
Qu·ng ®êng tõ nhµ b¸c Thanh ®Õn thµnh phè Thanh Hãa lµ 25 km. Trªn ®êng ®i
tõ nhµ ®Õn thµnh phè Thanh Hãa, b¸c Thanh ®i bé 5 km råi míi ®i « t« trong nöa giê
th× tíi n¬i. TÝnh vËn tèc « t«.
Bµi 2 : (Bµi to¸n 3 – Trang 141 - SGK)
Mét xe m¸y ®i tõ A lóc 8 giê 20 phót víi vËn tèc 42 km/giê, ®Õn B lóc 11 giê.
TÝnh ®é dµi qu·ng ®êng AB.
(2)
Trang 2
* KÕt qu¶ thu ® îc:
(Tæng sè häc sinh ®îc lµm bµi: 28 em)
Giái Kh¸ Trung b×nh YÕu
SL % SL % SL % SL %
2 7,1 8 28,6 15 53,6 3 10,7

* Nh÷ng tån t¹i cô thÓ trong bµi lµm cña häc sinh:
Bµi 1 : Häc sinh lµm sai do kh«ng ®äc kÜ ®Ò bµi, bá sãt d÷ kiÖn cho cña bµi to¸n
“B¸c Thanh ®i bé 5 km råi míi ®i « t«” nªn ®· vËn dông c«ng thøc tÝnh ngay vËn tèc
« t« lµ :
25 :
2
1
= 50 (km/giê).
Bµi 2 : Häc sinh sai v× mét sè em khi t×m ra thêi gian ®i lµ :
11 giê – 8 giê 20 phót = 2 giê 40 phót
V× vËn tèc cho ®îc tÝnh b»ng ®¬n vÞ km/giê, th× thêi gian t¬ng øng ph¶i lµ giê .
Nhng do kh«ng chó ý ®Õn ®iÒu nµy ®· ®æi :
§æi : 2 giê 40 phót = 160 phót
Råi vËn dông c«ng thøc tÝnh qu·ng ®êng lµ:
42 x 160 = 6720 (km)
B. c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn:
Tríc thùc tr¹ng nh vËy, ®Çu n¨m häc 2008 – 2009, ®îc sù ®ång ý cña chuyªn
m«n, t«i ®· ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc phÇn to¸n chuyÓn ®éng
®Òu ë líp 5B. Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc, gãp phÇn t¨ng tØ lÖ häc sinh kh¸ giái
vµ n©ng cao chÊt lîng båi dìng häc sinh kh¸ giái. §èi víi lo¹i to¸n chuyÓn ®éng ®Òu
t«i ®· thùc hiÖn nh sau:
1 - D¹y gióp häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm râ b¶n chÊt mèi quan hÖ
gi÷a c¸c ®¹i lîng: vËn tèc, qu·ng ®êng, thêi gian.
2 - Ph©n d¹ng bµi tËp, gióp häc sinh nhËn d¹ng c¸c bµi tËp vµ ph¬ng ph¸p gi¶i
c¸c bµi tËp cña tõng d¹ng.
3 - Híng dÉn häc sinh n¾m ch¾c c¸c bíc gi¶i to¸n.
4 - Gi¸o viªn tù häc tù båi dìng n©ng cao kiÕn thøc, t×m tßi ph¬ng ph¸p gi¶i, ph-
¬ng ph¸p truyÒn ®¹t dÔ hiÓu ®Ó häc sinh tiÕp thu kiÕn thøc tèt nhÊt.
II. c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn:
BiÖn ph¸p1: D¹y gióp häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n, lµm râ b¶n chÊt mèi quan hÖ gi÷a
c¸c ®¹i lîng :
vËn tèc, qu·ng ®êng, thêi gian.
(3)
Trang 3
§Ó lµm ®îc ®iÒu nµy th× ngay trªn líp, khi d¹y bµi míi t«i ®· chó träng gióp häc
sinh hiÓu râ b¶n chÊt to¸n häc, hiÓu râ ý nghÜa, b¶n chÊt cña néi dung kiÕn thøc. Híng
dÉn häc sinh tù t×m hiÓu kiÕn thøc b»ng hiÓu biÕt cña m×nh dùa trªn nh÷ng gîi ý, råi
t«i míi híng dÉn häc sinh chèt kiÕn thøc.
Trong néi dung bµi míi cña to¸n chuyÓn ®éng ®Òu, kh¸i niÖm vËn tèc lµ mét
kh¸i niÖm khã hiÓu, tr×u tîng ®èi víi häc sinh nªn khi d¹y bµi nµy t«i ®Æc biÖt chó ý.
§Ó häc sinh hiÓu râ, n¾m ch¾c b¶n chÊt cña vËn tèc, b»ng c¸c vÝ dô cô thÓ s¸ch gi¸o
khoa, gióp häc sinh hiÓu : NÕu ®em chia qu·ng ®êng ®i ®îc cho thêi gian ®i qu·ng ®-
êng ®ã th× sÏ ®îc vËn tèc trung b×nh cña ®éng tö. Hay gäi t¾t lµ vËn tèc cña ®éng tö.

VËn tèc = Qu·ng ®êng : thêi gian
§Ó häc sinh hiÓu râ ý nghÜa cña vËn tèc lµ chØ râ sù chuyÓn ®éng nhanh hay
chËm cña ®éng tö t«i ®· lÊy 1 vÝ dô ®Ó híng dÉn häc sinh nh sau:
VÝ dô : Hai ngêi cïng xuÊt ph¸t mét lóc tõ A ®i ®Õn B. Mçi giê ngêi thø nhÊt ®i
®îc 25 km, ngêi thø hai ®i ®îc 20 km. Hái ai ®Õn B tríc?
B»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng:
Ngêi thø nhÊt A B
Q§ trong 1 giê: 25 km
Ngêi thø hai A B
Q§ trong 1 giê : 20 km
Tõ s¬ ®å häc sinh dÔ dµng nhËn thÊy ngêi ®Õn B tríc lµ ngêi ®i nhanh h¬n. Qua
®ã häc sinh hiÓu râ b¶n chÊt “VËn tèc chÝnh lµ qu·ng ®êng ®i ®îc trong mét ®¬n vÞ
thêi gian.”
* Trong qu¸ tr×nh d¹y häc h×nh thµnh quy t¾c, c«ng thøc tÝnh t«i ®Æc biÖt lu ý
häc sinh nh÷ng vÊn ®Ò sau ®Ó häc sinh tr¸nh ®îc nh÷ng nhÇm lÉn khi lµm bµi.
- §¬n vÞ vËn tèc phô thuéc vµo ®¬n vÞ qu·ng ®êng vµ ®¬n vÞ thêi gian.
Ch¼ng h¹n:
s  km s  m
t  giê v  km/giê t  phót v  m/phót
- §¬n vÞ thêi gian phô thuéc vµo ®¬n vÞ qu·ng ®êng vµ vËn tèc.
Ch¼ng h¹n: s km
v km/giê t  giê
- §¬n vÞ qu·ng ®êng phô thuéc vµo ®¬n vÞ vËn tèc vµ thêi gian.
Ch¼ng h¹n: v km/giê v  m/giê
(4)
Trang 4
t  giê s  km t  giê s  m
- C¸c ®¬n vÞ cña ®¹i lîng khi thay vµo c«ng thøc ph¶i t¬ng øng víi nhau. Sè ®o
thêi gian khi thay vµo c«ng thøc ph¶i viÕt díi d¹ng sè tù nhiªn, sè thËp ph©n, ph©n sè.
 BiÖn ph¸p 2: Ph©n d¹ng c¸c bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu.
Trong thùc tÕ, c¸c t×nh huèng chuyÓn ®éng v« cïng phong phó, chÝnh v× sù
phong phó ®ã mµ c¸c bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu còng rÊt ®a d¹ng vÒ néi dung. ViÖc
ph©n chia d¹ng to¸n ®Ó gióp c¸c em nhËn d¹ng lµ v« cïng quan träng. Nã gióp c¸c em
n¾m ph¬ng ph¸p gi¶i mét c¸ch cã hÖ thèng vµ gióp c¸c em rÌn luyÖn kÜ n¨ng ®îc
nhiÒu h¬n. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, cñng cè kiÕn thøc vµ båi dìng häc sinh kh¸, giái
lo¹i to¸n chuyÓn ®éng ®Òu t«i ®· thùc hiÖn ph©n d¹ng nh sau:
*D¹ng 1 : ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu cã mét ®éng tö.
+ Lo¹i 1: C¸c bµi to¸n gi¶i b»ng c«ng thøc c¬ b¶n.
C¸c c«ng thøc v©n dông lµ: v = s : t t = s : v s = v  t
§èi víi lo¹i to¸n nµy th× viÖc nhËn d¹ng rÊt ®¬n gi¶n. C¸c em chØ cÇn ®äc kÜ ®Ò
bµi, x¸c c¸c ®Þnh yÕu tè ®· cho, yÕu tè cÇn t×m cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc c¸ch lµm.
VÝ dô: Mét ngêi ®i tõ A lóc 6 giê 30 phót, ®Õn B lóc 9 giê, däc ®êng ngêi ®ã
nghØ 30 phót. Hái:
a) Ngêi ®ã ®i tõ A ®Õn B (kh«ng kÓ thêi gian nghØ) mÊt bao l©u?
b) Ngêi ®ã ®i víi vËn tèc lµ bao nhiªu?
+ Lo¹i 2 : C¸c bµi to¸n ® a vÒ d¹ng to¸n ®iÓn h×nh.
§Ó cã thÓ ®a mét sè bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu vÒ c¸c d¹ng to¸n ®iÓn h×nh th×
trong qu¸ tr×nh d¹y h×nh thµnh c«ng thøc tÝnh vËn tèc, qu·ng ®êng, thêi gian t«i híng
dÉn ®Ó häc sinh nhËn ra mèi quan hÖ tØ lÖ gi÷a 3 ®¹i lîng ®ã nh sau :
+ Qu·ng ®êng ®i ®îc (trong cïng thêi gian) tØ lÖ thuËn víi vËn tèc.
+VËn tèc vµ thêi gian (®i cïng mét qu·ng ®êng) tØ lÖ nghÞch víi nhau.
+ Khi ®i cïng vËn tèc, qu·ng ®êng tØ lÖ thuËn víi thêi gian.
C¸c bµi to¸n chuyÓn ®éng, nhiÒu bµi khi míi ®äc ®Ò tëng nh rÊt khã, rÊt phøc t¹p
nhng biÕt chuyÓn vÒ d¹ng to¸n ®iÓn h×nh th× viÖc gi¶i bµi to¸n trë nªn dÔ dµng h¬n rÊt
nhiÒu.
Mét sè bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu cã thÓ ®a vÒ c¸c d¹ng to¸n h×mh nhê vµo mèi
quan hÖ tØ lÖ gi÷a c¸c ®¹i lîng nh :
+ T×m 2 sè khi biÕt tæng (hiÖu) vµ tØ sè cña chóng.
+ T×m 2 sè khi biÕt tæng vµ hiÖu cña chóng.
(5)
Trang 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất