Tài liệu Skkn-Biện pháp chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi - học sinh năng khiếu ở trường TH Ngư Thuỷ Bắc

. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI–HỌC SINH NĂNG KHIẾU Ở TRƯỜNG TH NGƯ THUỶ BẮC Phần mở đầu 1. Lí do chọn đề tài: Bước sang thế kỉ XXI đất nước ta bước vào thời kì đẩy mạnh nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước. Trong đường lối đổi mới toàn dịên của đất nước ta về giáo dục và đào tạo, Đảng ta xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dan trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài...” Việc bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu (BDHSG-HSNK), ươm trồng những hạt giống nhân tài cho đất nước là một nhiệm vụ rất quan trọng và cần thiết vì những người tài bao giờ cũng là nhân tố quan trọng để thúc đẩy xã hội phát triển. Việc BDHSG-HSNK cần phải được tiến hành ngay từ bậc học đầu tiên, bậc tiểu học. Đã từ lâu việc phát hiện và bồi dưỡng HSG - HSNK là nhiệm vụ trọng tâm của một nhà trường Tiểu học. Trong vài năm gần đây ở trường TH Ngư Thuỷ Bắc đã có được những thành tích đáng kể trong công tác bồi dưỡng HSG-HSNK. Song nhà trường cũng gặp những khó khăn nhất định, kết quả thực sự chưa đáp ứng với mục tiêu đề ra. Đây cũng là một lĩnh vực cần được nghiên cứu một cách nghiêm túc và đề xuất các biện pháp hữu hiệu, khả thi để đạt kết quả cao hơn ở địa bàn vùng khó khăn. Xuất phát từ những vấn đề trên, bản thân tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài: “Biện pháp chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi–học sinh năng khiếu ở trường TH Ngư Thuỷ Bắc”. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu lí luận của việc bồi dưỡng HSG - HSNK. - Tìm hiểu thực trạng việc bồi dưỡng HSG - HSNK trong những năm qua ở trường TH Ngư Thuỷ Bắc. - Hệ thống hoá và đề xuất các biện pháp chỉ đạo bồi dưỡng HSGHSNK nhằm nâng cao chất lượng học sinh mũi nhọn của nhà trường. 3. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu ở trường TH Ngư Thuỷ Bắc. 4. Phạm vi nghiên cứu: Do điều kiện thời gian và khuôn khổ của đề tài, tôi chỉ nghiên cứu việc chỉ đạo BDHSG - HSNK ở Trương TH Ngư Thuỷ Bắc từ năm học 2004-2005 cho đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu: *Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: - Nghiên cứu các tài liệu, nghị quyết của Đảng. - Nghiên cứu các chỉ thị của ngành, các tạp chí, các tài liệu có liên quan đến việc chỉ đạo BDHSG - HSNK. *Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp quan sát - Phương pháp điều tra - Phương pháp Chuyên gia - Phương pháp toạ đàm trao đổi. Phần nội dung i. cơ sở lí luận và các vấn đề liên quan đến đề tài. Hội nghị lần thứ hai BCH TW Đảng khóa VIII đã có nghị quyết 02 NQ/HNTW ngày 24/12/1996 về định hướng chiến lược phát triển GD&ĐT trong thời kì CNH, HĐH đã khẳng định “Không tổ chức lớp chọn ở các cấp học, không tổ chức trường chuyên ở TH và THCS”. Tuy nhiên trong thực tiễn chúng ta không nên hiểu đồng nhất hai khái niệm: “mở trường chuyên, lớp chọn” với việc “phát triển và bồi dưỡng HSG HSNK”. Việc phát hiện và bồi dưỡng HSG -HSNK là một nhiệm vụ trọng tâm của mỗi nhà trường nói chung, trường Tiểu học nói riêng. * Mục đích của việc BDHSG – HSNK: Việc tổ chức BDHSG - HSNK và thi chọn nhằm động viên khuyến khích những học sinh giỏi mà các giáo viên dạy giỏi góp phần thúc đẩy việc cải tiến chất lượng dạy và học, chất lượng của việc quản lí chỉ đạo của các nhà trường đồng thời phát hiện học sinh có năng khiếu để tiếp tục bồi dưỡng ở cấp học cao hơn nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước * Tầm quan trọng của việc chỉ đạo BDHSG – HSNK: Việc phát hiện và BDHSG - HSNK là nhiệm vụ của từng nhà trường mà cụ thể là từng nhà quản lí, từng giáo viên giảng dạy. Năng khiếu của học sinh nếu được phát hiện và bồi dưỡng sớm sẽ định hướng phát triển và dần định hình trở thành những học sinh giỏi. Ngược lại, mầm móng năng khiếu của các em bị thui chột và ít có khã năng trở thành học sinh giỏi. Tiến sĩ Đào Duy Huân đã viết: “chất xám là một tài nguyên quan trong bậc nhất của đất nước nhưng thứ tài nguyên quan trọng này chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định của một đời người. Không sử dụng nó, không phát huy nó rồi tự nó cũng biến mất” * Một số khái niệm: - Năng lực: Năng lực là những đặc điểm tâm lí cá biệt ở mỗi con người, tạo quy định tốc độ, chiều sâu, cường độ của việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng , kĩ xảo để đáp ứng yêu cầu hoàn thành xuất sắc một hoạt động nhất định. Năng lực chỉ tồn tại trong quá trình phát triển vận động của hoạt động cụ thể. - Tài năng. Tài năng là trình độ cao của năng lực, đạt được trình độ tột đỉnh gọi là thiên tài. - Năng khiếu Năng khiếu là mầm móng của tài năng, là tín hiệu của tài năng trong tương lai. Nó chưa là bậc nào của năng lực nhưng nếu được phát hiện bồi dưỡng kịp thời, có phương pháp và hệ thống thì sẽ phát triển tới đỉnh cao của năng lực. Ngược lại mầm móng ấy không được phát hiện và bồi dưỡng thì sẽ bị thui chột. * Quan niệm về học sinh giỏi của tiểu học. Có nhiều cách hiểu và quan niệm học sinh giỏi nói chung và học sinh giỏi tiểu học nói riêng. Theo Vụ tiểu học Bộ GD &ĐT thì quan niệm về học sinh giỏi tiểu học là: - Học sinh giỏi về một môn nào đó là sự đánh giá ghi nhận kết quả học tập mà các em đạt ở mức độ cao với mục tiêu của môn học ở trường lớp và ở cả bậc học ở tiểu học. Kết quả mỗi môn học của học sinh được thể hiện qua kiến thức và kĩ năng mà các em có được, đồng thời còn thể hiện ở trình độ tư duy, thể hiện ở thái độ và cách ứng xữ, qua cách vận dụng kiến thức và kĩ năng vào cuộc sống hàng ngày. - Nhà nước ta yêu cầu các trường tiểu học dạy đủ các môn, tạo điều kiện để các em học tập đạt kết quả cao trong tất cả các môn theo quy định trong mục tiêu và kế hoạch giáo dục. - Học sinh giỏi phải đạt trình độ tiểu học (đạt chuẩn): + Đối chiếu theo quy định, học sinh đạt trình độ tiểu học (đạt chuẩn) là những học sinh từ trung bình trở lên trong đó có những em vượt yêu cầu (trên chuẩn) được phân định hai mức độ: khá và giỏi. Những em trong độ tuổi chưa được đi học và học sinh học tập chưa đạt chuẩn quy định thì gia đình, nhà trường, xã hội phải có biện pháp giúp đỡ, tạo điều kiện để các em đi học và học đạt kết quả, đạt trình độ tiểu học. + Học sinh giỏi tiểu học theo Quyết định 30: Đó chính là những HS đạt 100% các môn đánh giá định lượng đạt điểm giỏi (từ 9 điểm trở lên), các môn định tính đạt loại hoàn thành, thực hiện đầy đủ 4 nhiệm vụ của người học sinh. ii. cơ sở thực tiễn và thực trạng việc chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu ở trường tiểu học ngư thủy bắc. 1. Đặc điểm tình hình và đội ngũ nhà trường Trường tiểu học Ngư Thủy Bắc là trường thuộc 10 xã vùng khó khăn của huyện Lệ Thủy nên giáo viên giảng dạy ở đây đa số là giáo viên trẻ, mới ra trường được điều động đi nghĩa vụ vùng xa. Năm học 2007 -2008 nhà trường có 25 giáo viên và nhân viên. Trong đó Đại học:15 Cao đẵng: 6 Trung cấp: 4. Điểm nổi bật về đội ngũ nhà trường có sự thống nhất cao, một tập thể đoàn kết nhiệt tình, có trách nhiệm cao trong công việc đặc biệt là công tác bồi dưỡng HSG-HSNK. Do vậy trong những năm qua chất lượng giáo dục học sinh luôn duy trì tốt theo chuẩn vùng và có nhiều thành tích trong công tác bồi dưỡng HSG-HSNK tham gia ở cấp cụm, huyện và tỉnh. Trường tiểu học Ngư thủy Bắc trong năm học 2007-2008 có 17 lớp với số học sinh là 340 được học dàn trãi ở 4 khu vực cho nên nhà trường gặp những thuận lợi và khó khăn nhất định trong việc tuyển chọn và bồi dưỡng HSG - HSNK. 2. Những việc đã làm trong công tác chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏihọc sinh năng khiếu trường tiểu học Ngư Thủy Bắc. Xác định rõ tầm quan trọng và vai trò của công tác bồi dưỡng HSG HSNK trường tiểu học Ngư Thủy Bắc những năm qua đã có những bước đi phù hợp và tạo ra kết quả ban đầu khả thi. Nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục đại trà làm nền tảng vững chắc trên cơ sở đó mà nâng cao chất lượng mũi nhọn. Đội ngũ học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ngày càng nhiều về số lượng và về chất lượng. Đội ngũ giáo viên nhiệt tình năng động và đều xác định việc bồi dưỡng học sinh giỏi rất quan trọng, nó khẳng định uy tín của nhà trường đối với cộng đồng xã hội. Những giáo viên được lựa chọn giảng dạy đội tuyển là những giáo viên có uy tín, trình độ nghiệp vụ vững vàng. trước khi giảng dạy mỗi giáo viên phải lên kế hoạch giảng dạy và tiến hành hội thảo về nội dung phương pháp giảng dạy. Nội dung hội thảo làm rõ số lượng tiết dạy, phương pháp đặc trưng từng mảng kiến thức. Những giáo viên còn gặp khó khăn, đội ngũ quản lí từng bước giúp đỡ họ hướng dẫn họ làm quen đến thành thạo việc. Chính từ đó mà mọi giáo viên rất phấn khởi và quyết tâm cao, không e dè, tự ti. Mọi giáo viên đều thấy rõ nhiệm vụ của mình và nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ được giao. Trong qúa trình giảng dạy, hàng tháng đều có rút kinh nghiệm. Ban Giám hiệu nhà trường cùng tổ trưởng chuyên môn, công đoàn, thường xuyên giám sát việc giảng dạy ở các lớp, nhắc nhỡ giáo viên quan tâm hơn tới học sinh yếu kém và học sinh giỏi. Sự quan tâm đó thể hiện rõ trong từng bài soạn của giáo viên. Nhà trường thường xuyên theo dõi chất lượng của học sinh thông qua kiểm tra định kì và kiểm tra thường xuyên, riêng đội tuyển HSG một tháng một lần. Qua đó BGH thường xuyên nắm bắt kịp thời và điều chỉnh nếu thấy cần thiết đối với giáo viên và học sinh. 3. Một số vấn đề đặt ra trong bồi dưỡng HSG–HSNK - Phần đông là giáo viên mới ra trường nên có ít kinh nghiệm giảng dạy thực tế, trình độ đào tạo nhiều loại hình. Giáo viên hợp đồng nhiều, thường biến đổi thuyên chuyển qua hàng năm. Do đó công tác bồi dưỡng HSG HSNK của một số giáo viên chưa đáp ứng phần nào so với yêu cầu, đặc biệt là việc lựa chọn giáo viên dạy bồi dưỡng. - Học sinh vẫn chưa tích cực tham gia các đội tuyển để bồi dưỡng. Việc bồi dưỡng học sinh để dự thi các cấp quá nặng nề vì tính chất thời vụ mà gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của học sinh. - Quá trình bồi dưỡng HSG - HSNK chưa thực sự đặt trên cơ sở vững chắc là nâng cao chất lượng dạy và học, đẩy mạnh và phát triển sâu rộng công tác ngoại khóa một cách toàn diện. - Việc thống nhất nội dung, phương pháp, giới hạn bồi dưỡng HSG HSNK còn lúng túng, gặp nhiều khó khăn về tài liệu và các văn bản hướng dẫn. - Việc huy động các nguồn lực cho công tác bồi dưỡng HSG - HSNK còn chưa đạt yêu cầu mong muốn. - Việc thi đua khen thưởng chưa đủ mạnh để khuyến khích cho học sinhvà giáo viên quyết tâm cao trong công việc. - Tăng cường cơ sở vật chất thiết bị dạy học phục vụ cho công tác bồi dưỡng HSG - HSNK. iii. biện pháp chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu của trường tiểu học Ngư Thuỷ Bắc. Từ cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn và thực trạng của công tác bồi dưỡng HSG-HSNK ở trường tiểu học Ngư Thủy Bắc, tôi xin đưa ra những biện pháp chỉ đạo như sau: 1. Biện pháp thứ nhất: Quán triệt và nhận thức tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. Chúng ta đã và đang kế thừa truyền thống dân tộc Việt Nam, coi những người tài giỏi là cái “gốc” để làm nên sự nghiệp và con người là mục tiêu và động lực phát triển kinh tế - xã hội . Trong công cuộc đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay thì việc bồi dưỡng và sử dụng nhân tài càng quan trọng hơn. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu ở trường Tiểu học là cần thiết và quan trọng. ở bậc học này có đầy đủ điều kiện thuận lợi cho việc phát hiện và bồi dưỡng ban đầu về học sinh giỏi vì nhà trường tiểu học có mục tiêu giáo dục toàn diện. Thực hiện nhiệm vụ này là góp phần nuôi dưỡng và phát triển nhân tài để tạo ra nguồn lực con người quý báu có chất xám cao, trí tuệ cao phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. Chính từ tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu mà BGH và mỗi giáo viên giảng dạy phải hiểu được và phân biệt các khái niệm như: Năng lực, tài năng... BGH cần phải xây dựng cho được những biện pháp thích hợp để đưa công tác này đạt kết quả cao. Muốn như vậy thì BGH phải nắm vững các chế độ chính sách, các văn bản hướng dẫn về việc bồi dưỡng nhân tài của Đảng và Nhà nước ta. Nhà trường cần tuyên truyền trong cha mẹ học sinh, cộng đồng xã hội để tạo ra môi trường giáo dục lành mạnh, thuận lợi, thống nhất về mục tiêu giáo dục.. BGH cần phải đưa hoạt động chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu vào Nghị quyết của Nhà trường. Tăng cường làm ảnh hưởng sâu rộng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tới Đảng, Chính quyền và các tổ chức đoàn thể, tổ chức kinh tế và cộng đồng xã hội. Tranh thủ sự ủng hộ của mọi tầng lớp nhân dân và sử dụng các nguồn vốn ủng hộ có hiệu quả. BGH phải biết tạo ra uy tín, dư luận tốt về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu của trường mình với xã hội bằng chính kết quả học sinh giỏi các cấp quan mỗi năm. Từ đó xây dựng một truyền thống tốt đẹp của nhà trường. 2. Biện pháp thứ hai: Xây dựng kế hoạch chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu cụ thể ngay từ đầu năm học. Việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu ở nhà trường là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết vì vậy BGH cần phải xây dựng kế hoạch chung và kế hoạch cụ thể về công tác này ngay đầu mỗi năm học. Trong kế hoạch cụ thể cần làm rõ quy trình bồi dưỡng, ai bồi dưỡng, nội dung, phương pháp, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác bồi dưỡng, có chế phối hợp, huy động cộng đồng, các nguồn tài chính... Để có một kế hoạch khả thi, những bước đi thích hợp, Hiệu trưởng cần căn cứ vào chỉ thị năm học, vào văn bản hướng dẫn, tình hình thực tế nhà trường, truyền thống nhà trường, xu thế chung của giáo viên, yếu tố mang tính chất đột phá... Kế hoạch chi tiết được thông qua Hội đồng sư phạm nhà trường . Kế hoạch chi tiết cần phải là những dự kiến kết quả bằng số liệu, những việc làm cụ thể và đặc biệt nó phải mang tính khả thi. 3. Biện pháp thứ ba: Chỉ đạo nâng cao chất lượng giáo dục đại trà Trong thực tiễn nhà trường nào có chất lượng giáo dục đại trà tốt thì thường có chất lượng mũi nhọn tốt. Chất lượng giáo dục chung toàn trường sẽ là nền tảng vững chắc để từ đó xây dựng cái đỉnh , cái đỉnh đó rõ ràng cũng phụ thuộc nhiều ở nền móng. Vì vậy để có chất lượng học sinh giỏi - học sinh năng khiếu cao thì nhà trường phải nâng cao chất lượng giáo dục đại trà. Để nâng cao chất lượng giáo dục đại trà thì nhà trường phải xây dựng cho được các nề nếp chính như: - Nề nếp hành chính - Nề nếp chuyên môn - Nề nếp hội họp và hoạt động ngoài giờ BGH tăng cường chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm của công tác chuyên môn và phải làm triệt để, làm quyết liệt, có quy trình, huy động nhiều nguồn lực để là. Bên cạnh đó phải chỉ đạo công tác Hội thi. Tích cực đổi mới công tác kiểm tra và đánh giá giáo viên, học sinh. Tăng cường kiểm tra việc thực hành của học sinh để từ đó rút ra kinh nghiệm trong việc dạy của thầy, trong việc học của trò. Cũng từ đó nhà quản lý ra những quyết định quản lý phù hợp. Quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi - học sinh năng khiếu phải đặt trên một cơ sở vững chắc và nâng cao chất lượng dạy và học. Coi đây là nền tảng xuyên suốt quá trình năm học có như vậy việc bồi dưỡng học sinh giỏi sẽ có nhiều thuận lợi. 4. Biện pháp thứ tư: Chỉ đạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên Vì giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục cho nên bồi dưỡng đội ngũ giáo viên cũng đặt ra hàng đầu trong nhà trường Tiểu học. Trong thực tiễn giáo dục cho thấy ở đâu có thầy giỏi thì ở đó có trò giỏi. Dân gian có câu: “Thầy nào trò ấy”. Với công tác bồi dưỡng học sinh giỏi thì càng đòi hỏi những giáo viên có kiến thức rộng, toàn diện, tinh thông nghiệp vụ, có phương pháp giảng dạy tốt, có lòng nhiệt tình, yêu nghề, mến trẻ. Để có một đội ngũ giáo viên đều tay, vững vàng tay nghề là cả một quá trình bồi dưỡng lâu dài phải có từng biện pháp thích hợp. 4.1. Nội dung bồi dưỡng a. Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức Bồi dưỡng phẩm chất nghề nghiệp là hết sức cần thiết và quan trọng nó chính là bồi dưỡng lòng yêu nghề, mến trẻ, tinh thần kỷ cương, tình thương trách nhiệm. Thầy giáo phải là tấm gương sáng cho học sinh và cả cộng đồng xã hội noi theo. Cụ Phan Bội Châu có nói: “Kinh sư hữu đức, nhân sư nam tẩm” là đề cao mục đích dạy người. Đào tạo nhân cách người thầy giáo khẳng định vai trò đạo đức nhân cách người thầy giáo trong dạy học. Với những giáo viên được tham gia bồi dưỡng đội tuyển thì càng đòi hỏi sự kiên trì, thầm lặng làm việc nghiêm túc và quy cũ mới hy vọng gặt hái kết quả cao. b. Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ Năng lực chuyên môn của một giáo viên được thể hiện ở những mặt sau: + Nắm vững chương trình, sách giáo khoa, từng môn, từng lớp nắm vững chuẩn kiến thức, kỹ năng từng môn, từng phần, từng chương... + Xác định đúng, đầy đủ mục tiêu bài dạy. + Truyền thụ kiến thức rõ ràng, đầy đủ, chính xác, có hệ thống và trọng tâm. + Tổ chức dạy học, sử dụng phương pháp, phương tiện phù hợp nội dung bài học, đặc trưng môn học. + Đánh giá đúng khả năng của học sinh. Chấm bài cho điểm , đánh giá xếp loại học sinh công bằng. Từ những vấn đề trên người quản lí cần chỉ đạo bồi dưỡng giáo viên để mỗi giáo viên làm tốt ba khâu cơ bản sau: Soạn bài, lên lớp, chấm chữa-đánh giáxếp loại học sinh. Ba khâu này tạo thành chu trình khép kín công việc giảng dạy của người giáo viên, vì vậy khâu nào cũng quan trọng không thể xem nhẹ và thường xuyên giám sát kiểm tra. Người quản lí căn cứ thực tế đội ngũ giáo viên của trường mình mà tiến hành bồi dưỡng và chọn một trong những nội dung trên để bồi dưỡng. c. Bồi dưỡng kiến thức và kinh nghiệm thức tế Để có giáo viên giỏi tham gia vào bồi dưỡng học sinh giỏi - học sinh năng khiếu thì không chỉ giỏi về chuyên môn nghiệp vụ mà còn phải giỏi về kiến thức xã hội và có kinh nghiệm thực tế. Thực tiễn cho thấy một giáo viên mà có kiến thức, có kinh nghiệm thực tế thì giáo viên đó rất năng động, quá trình quản lí lớp học, tổ chức tiết học rất phù hợp với đối tượng học sinh. Nhà trường cần phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, kinh tế... các tổ chức Công đoàn để làm tốt khâu bồi dưỡng về kiến thức và kinh nghiệm thực tế cho giáo viên. 4.2. Hình thức bồi dưỡng - Giao việc cho giáo viên phải đúng người, đúng việc có như vậy mới đạt kết quả cao trong công việc. BGH phải biết khơi dậy mọi sức mạnh của từng cá nhân. - Có kế hoạch cho giáo viên tham dự các lớp nâng cao trình độ ( CĐ, ĐH,) ở các hình thức đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn và dài hạn. - Dự giờ thăm lớp là một hoạt động thường xuyên để giáo viên tự nâng cao chất lượng giờ dạy. - Hình thức tự bồi dưỡng, đây là một hình thức rất quan trọng. Mỗi giáo viên phải tự bồi dưỡng mình, coi việc tự học là công việc suốt đời, có như vậy mới cập nhật kiến thức, mới theo kịp sự tiến bộ của xã hội. - Tổ chức mời chuyên gia, tổ chức câu lạc bộ ứng xử sư phạm... - Tổ chức viết sáng kiến kinh nghiệm cho mỗi giáo viên ( đặc biệt là những sáng kiến về bồi dưỡng học sinh giỏi - học sinh năng khiếu) - Phối hợp với tổ chức Công đoàn cho giáo viên tham quan các danh lam thắng cảnh, các khu di tích lịch sử... 4.3. Chỉ đạo bồi dưỡng giáo viên để họ có khả năng phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu tại lớp mình phụ trách. Để làm tốt công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu tại lớp mình phụ trách người giáo viên cần làm tốt 3 khâu cơ bản sau: - Bài soạn là kết quả của các hoạt động: Giáo viên phải nghiên cứu kỹ, sách giáo khoa, chuẩn bị kiến thức, kỹ năng của môn học, lớp, chương ... tình hình chất lượng học sinh. Vận dụng các phương pháp phù hợp với các đối tượng học sinh, chú ý đến học sinh giỏi. BGH yêu cầu giáo viên soạn bài theo sự chỉ đạo của Phòng, Sở. Mỗi bài soạn của giáo viên phải rõ các nội dung sau: Mục tiêu bài học, nội dung kiến thức cơ bản, phương pháp chủ yếu, hình thức tổ chức học tập. Đặc biệt trong bài soạn phải chứa đựng các tình huống, các câu hỏi làm phát triển tư duy học sinh, đòi hỏi học sinh phải sáng tạo, phải làm việc và cứ nhiều lần sẽ tạo ra nhiều tình huống để học sinh rèn luyện. Ban giám hiệu kiểm tra giáo án của giáo viên hàng ngày, hàng kỳ. - Lên lớp: ở Tiểu học, vấn đề quan trọng đối với giáo viên là phương pháp giảng dạy , là các kỹ năng sư phạm, là sự lựa chọn, phối hợp các phương pháp sao cho linh hoạt, sinh động làm cho tiết học nhẹ nhàng , tự nhiên, chất lượng. Trong một giờ lên lớp giáo viên phải bao quát và quan tâm đến các đối tượng học sinh , trong đó chú trọng học sinh giỏi, học sinh yếu kém. Rèn luyện kỹ năng giảng dạy trên lớp là rèn luyện những nội dung trên, BGH chỉ đạo bồi dưỡng nội dung này thông qua các hình thức như thiết kế một giờ dạy mẫu, bài soạn điển hình, thao giảng... - Chấm chữa, đánh giá, xếp loại học sinh Đối với nội dung này, BGH chỉ đạo sát sao tới giáo viên trên các mặt sau: + Biết thiết kế một bài kiểm tra gồm cả đáp án, biểu điểm (đề phải đánh giá được các đối tượng học sinh). + Chấm bài chính xác, biết phát hiện những năng lực của học sinh qua bài làm. + Đánh giá đúng khả năng của từng học sinh + Cho kiểm tra chéo bài chấm của từng giáo viên cùng khối, lớp và kiểm tra chéo công việc cộng điểm xếp loại học sinh. + Ban Giám hiệu thường xuyên kiểm tra các nội dung trên. - Một vấn đề quan trọng nữa là Ban Giám hiệu phải làm cho giáo viên chủ nhiệm, giáo viên dạy đội tuyển liên hệ chặt chẽ với nhau, phối hợp với nhau để cùng bồi dưỡng. 5. Biện pháp thứ năm: Chỉ đạo tốt khâu tuyển chọn học sinh và xây dựng đội tuyển học sinh giỏi - học sinh năng khiếu. Tuyển chọn học sinh và xây dựng đội tuyển học sinh giỏi-học sinh năng khiếu để dự thi các kỳ thi các cấp là một việc làm quan trọng của mỗi nhà trường. Trước hết phải làm tốt từ khâu tuyển chọn. Năng khiếu thường có ở những học sinh say mê học tập, ham đọc sách thường xuyên quan sát cuộc sống xung quanh và luôn nghi vấn, thắc mắc về đối tượng quan sát, nghiên cứu. Những trẻ có năng khiếu luôn thấy mình “thiếu” một cái gì đó khi tiếp xúc, tìm hiểu đối tượng. Những trẻ như vậy hay “tò mò” vì muốn biết nhiều hơn, đủ hơn, tìm ra cái mới của đối tượng là một niềm vui, ao ước. Ngay từ lớp 1 cũng đã có nhiều học sinh tỏ ra thông minh thông qua các câu trả lời cô giáo hay qua trình bày bài làm của mình. Những em này thường rất tự tin, bình tĩnh. * Biện pháp Ngay từ đầu năm học nhà trường tuyển những em có thông số trả lời cao cần được đánh dấu và giao cho giáo viên theo dõi, phát hiện và báo cáo BGH về kế hoạch bồi dưỡng trực tiếp tại lớp để phát hiện tư duy cho học sinh. Ban Giám hiệu cho giáo viên phối hợp với các lực lượng khác trong và ngoài nhà trường có trách nhiệm bồi dưỡng học sinh suốt cả năm học . Ban Giám hiệu thường xuyên kiểm tra , đánh giá chất lượng học sinh theo tháng, theo kỳ. Đến hết năm học giữa giáo viên chủ nhiệm các khối lớp có sự bàn giao về chất lượng trong đó chú trọng đội ngũ học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. Trong quá trình lập đội tuyển, có những em sẽ được phát hiện thêm để không bỏ sót học sinh giỏi đồng thời phát hiện những học sinh có hạn chế về mặt nào đó trong đội tuyển để có cách thức bồi dưỡng và phương pháp bồi dưỡng. Quá trình phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu cần chú trọng dạy đủ các môn cho các em, ngoài ra còn chú ý các em ở các môn Thể dục, Nhạc hoạ, Cờ vua... 6. Biện pháp thứ sáu: Phân công giáo viên bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi- học sinh năng khiếu. Vì quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi- học sinh năng khiếu là một công việc lâu dài cho nên việc phân công giáo viên trực tiếp bồi dưỡng đội tuyển là một vấn đề mang tính chiến lược; BGH phải xây dựng được một đội ngũ cốt cán tốt , lựa chọn tốt số giáo viên có đủ khả năng, uy tín để tham gia công tác bồi dưỡng. BGH căn cứ vào điều kiện cơ sở vật chất, vào đội ngũ mà lực chọn các hình thức phân công lao động sư phạm hợp lý. 6.1. Phân công chuyên môn Để bồi dưỡng có tính chất chuyên sâu thì BGH phải phân công giáo viên dạy chuyên một môn. Có như vậy giáo viên mới đi sâu nghiên cứu vào mảng kiến thức, phương pháp, đối tượng học sinh, hình thức bồi dưỡng học sinh. Trong thực tế, ở trường có lực lượng giáo viên đông và vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ BGH có thể phân công chuyên sâu theo mảng kiến thức. Cụ thể là môn Toán cần hai giáo viên dạy, môn Tiếng Việt hai giáo viên dạy. Phân công như thế này thì chất lượng dạy và học đội tuyển sẽ tốt hơn, bởi vì trong mỗi môn đó cho giáo viên lựa chọn mảng kiến thức theo sở trường của mình rồi biên soạn nội dung, phương pháp theo chuyên đề. Như vậy sẽ phát huy được sở trường của mỗi cá nhân đồng thời giáo viên sẽ có nhiều điều kiện để đi sâu vào nghiên cứu chuyên đề của mình dạy. S đ phân công giáo viên ph Môn Toán trách đ i tuy n Môn Tiếng Việt GV1 dạy Số học và Đại số GV2 dạy Hình học và giải toán GV3 Từ ngữ, Ngữ pháp GV4 Hiểu và Cảm thụ Văn học và Viết văn 6.2. Phân công luân phiên Đây là cách phân công hỗ trợ cho cách phân công chuyên nếu như ở cách phân công chuyên giúp học sinh có điều kiện đi sâu vào nắm chắc kiến thức ở một khối thì phân công luân phiên giúp giáo viên có được cái nhìn tổng thể xuyên suốt chương trình của bậc học. Giáo viên có điều kiện hiểu rõ từng em, dạy liền mạch kiến thức. Phân công giáo viên luân phiên sẽ có nhiều ý nghĩa dự trữ đội ngũ giáo viên kế cận. 6.3. Hướng dẫn giáo viên dạy đội tuyển và giám sát chặt chẽ việc bồi dưỡng học sinh giỏi- học sinh năng khiếu của giáo viên. Vì phân công giáo viên là công việc quan trọng, sau khi nhận nhiệm vụ BGH cần chỉ đạo và hướng dẫn giáo viên đó làm công việc theo một quy trình như: Biên soạn nội dung, phương pháp giảng dạy, hội thảo nội dung, phương pháp giảng dạy, tìm hiểu đối tượng học sinh, tiến hành dạy thử, đánh giá rút kinh nghiêm, nghiệm thu chương trình. BGH phải tiếp tục giám sát và điều chỉnh kịp thời khi cần thiết đối với giáo viên giảng dạy cũng như học sinh. 7. Biện pháp thứ bảy: Chỉ đạo hoạt động dạy và học trong đội tuyển học sinh giỏi- học sinh năng khiếu. Chỉ đạo thống nhất nội dung, phương pháp, kế hoạch bồi dưỡng là một công việc khó nhưng nhà quản lý phải biết khơi ra nguồn lực, chọn việc mà làm, tổ chức các bước có quy trình phù hợp. * Chỉ đạo xây dựng nội dung bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi-học sinh năng khiếu Trong bồi dưỡng đội tuyển thì việc cần thiết phải xây dựng nội dung bồi dưỡng. Đây là một vấn đề nan giải vì tài liệu nhiều nhưng không thống nhất. Chính vì vậy không chỉ đạo tốt việc xây dựng nội dung thì có thể dẫn đến một kết quả là đầu óc học sinh căng thẳng, mệt mỏi, lo âu, buồn chán vì nội dung quá tải hay nhàm chán. Như vậy không xây dựng cho được một nội dung bồi dưỡng tốt thì kết quả sẽ bồi dưỡng không cao và việc bồi dưỡng sẽ không theo một định hướng nhất định. Quy trình xây dựng nội dung bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi-học sinh năng khiếu nên tiến hành như sau: + Thành lập Ban chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu gồm: BGH, các tổ trởng chuyên môn, khối trưởng, giáo viên dạy đội tuyển. + Ban chỉ đạo giao cho giáo viên giảng dạy xây dựng đề cương bồi dưỡng + Ban chỉ đạo sơ duyệt. + Cho giáo viên xây dựng nội dung chi tiết theo từng chuyên đề. + Hội thảo, lấy ý kiến đóng góp của giáo viên trong trường những người có kinh nghiệm. * Ban chỉ đạo bổ sung, nghiệm thu và bàn giao cho giáo viên giảng dạy. Đồng thời lưu trữ làm tài liệu cho nhiều năm sau và có điều chỉnh qua mỗi năm học. Ví dụ: Môn Toán lớp 5 nên dạy những chuyên đề sau: 1) Đọc số - Viết số 2) Dãy số - Chữ số 3) Các dạng toán tính nhanh 4) Các bài toán về chia hết, chia có dư 5) Các bài toán về phân số, số thập phân, phần trăm, tỷ số. 6) Vẽ hình, nhận biết hình học 7) Đếm hình, cắt ghép hình 8) Chu vi, diện tích các hình 9) Một só phương pháp giải toán ở Tiểu học * Chỉ đạo việc thống nhất phương pháp dạy học trong đội tuyển bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. Dạy bồi dưỡng học sinh giỏi bậc tiểu học cũng phải theo quan điểm tích cực “Lấy học sinh làm nhân vật trung tâm” của quá trình học. Giáo viên tổ chức và hướng dẫn học sinh các hoạt động học tập ở trên cơ sở: + Huy động mọi khả năng tiềm ẩn của học sinh, để tự học sinh tìm tòi, khám phá nội dung của bài học. + Tạo ra nhiều tình huống cho học sinh tư duy, để các em rèn luyện các thao tác tư duy như: Phân tích, tổng hợp, so sánh, chứng minh, bác bỏ... học sinh phải là người giải quyết những vấn đề đặt ra dưới sự hướng dẫn của giáo viên. + Phát huy sở trường, năng lực của từng em( cá biệt hoá học sinh) làm cho học sinh tự tin, có nhiều niềm vui trong học tập. + Giáo viên chủ động tìm ra phương pháp dạy chủ yếu và phối hợp các PPDH, các hình thức dạy học để các em tự chiếm lĩnh trên cơ sở được thao tác hoá các hoạt động học tập. +Dạy bồi dưỡng học sinh giỏi là dạy cách tự học, tự bồi dưỡng cho các em. * Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng: + Xây dựng thời khoá biểu dạy học của đội tuyển + Xây dựng kế hoạch kiểm tra của đội tuyển. + Xây dựng kế hoạch kiểm tra hàng tháng, học kỳ và năm học. 8. Biện pháp thứ tám: Tăng cường, đẩy mạnh công tác ngoại khoá. Tăng cường, đẩy mạnh công tác ngoại khoá bằng cách chăm sóc cá biệt; nâng cao chất lượng dạy cả nội khoá và ngoại khoá, giúp học sinh phát triển tư duy để các em học mà chơi, chơi mà học, thấy việc học là niềm vui, là hấp dẫn. Nói chung phải rất mềm dẻo, linh hoạt để thích ứng với tính đa dạng của hoàn cảnh. Thông qua tham quan, du lịch để rèn cho học sinh hiểu biết thêm về lịch sử, địa lý, về con người, đất nước Việt Nam. Thông qua giao lưu, kết nghĩa các trường học, các tổ chức ngoài nhà trường để tăng cường sự hiểu biết , giao lưu, giao tiếp cho học sinh. Thông qua các hội thi để rèn luyện tính tự tin, bình tĩnh, thông minh, tháo vát, ứng xử, năng động, sáng tạo. Thông qua sinh hoạt Câu lạc bộ thơ văn, toán học, nghệ thuật, để các em được thực hành. Đây là một môi trường thực hành, ứng dụng lý tưởng cho học sinh Tiểu học. Thông qua Câu lạc bộ Toán học chẳng hạn các em được đọc thêm sách báo Toán tuổi trẻ, Toán tuổi thơ, tham gia giải các bài toán hay, bình luận cách giải các loại toán... ở đó các em tự do trình bày , tự do huy động. Nhìn chung thì học sinh Tiểu học việc thực hành còn yếu các nhà trường chưa thực sự quan tâm đúng mức. Vì vậy phải tăng cường, đẩy mạnh công tác ngoại khoá trong nhà trường Tiểu học. 9. Biện pháp thứ chín: Tăng cường cơ sở vật chất- thiết bị dạy học phục vụ cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. * Xây dựng phòng học, thư viện, mua sắm trang thiết bị. Mỗi nhà trường phải xây dựng các phòng học dành riêng cho bồi dưỡng và tăng cường mua sắm trang thiết bị như đèn chiếu, đầu video, ti vi... Xây dựng thư viện dùng chung là công việc mang lại hiệu quả cao trong việc học tập và nghiên cứu của giáo viên và học sinh. Trong thư viện cần có tủ sách nâng cao dùng chung cho học sinh và giáo viên, giúp cho giáo viên và học sinh có tài liệu tham khảo. * Xây dựng ngân hàng đề bằng cách mỗi tháng giáo viên tham gia bồi dưỡng phải ra 1 đề kiểm tra thang điểm 20. Dùng đề kiểm tra học sinh và lưu trữ tạo ra một ngân hàng để giúp cho giáo viên và học sinh tham khảo hàng năm. 10. Biện pháp thứ mười: Huy động cộng đồng cùng tham gia công tác. Việc huy động cộng đồng cùng tham gia công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một việc làm cần thiết theo phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” hơn nữa đây là công việc lâu dài, tốn nhiều thời gian và công sức cho nên rất cần sự đóng góp quý báu về vật chất lẩn tinh thần của các lực lượng trong và ngoài nhà trường. Chỉ đạo xây dựng qũy Khuyến học, qũy học sinh nghèo vượt khó... để khen thưởng động viên khuyến khích giáo viên và HSG-HSNK. 11. Biện pháp thứ mười một: Xây dựng quy chế thi đua khen thưởng về việc bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. Ngoài việc khen tưởng về vật chất cho giáo viên và học sinh giỏi, nhà trường cần xây dựng các tiêu chí thi đua về công tác này. Giáo viên giỏi cấp nào thì phải có học sinh giỏi cấp đó, khuyến khích có nhiều giáo viên giỏi và học sinh giỏi. Nhà trường gặp mặt động viên học sinh giỏi-học sinh năng khiếu trước khi đi thi và tuyên dương khen thưởng học sinh đạt giải, giáo viên phụ trách. Những học sinh giáo viên đạt giải cao các hội thi sẽ được ghi trong sổ vàng truyền thống của nhà trường. Phần kết luận 1. Kết quả đạt được bước đầu: * Về học sinh: Năm học 2004 -2005 có 5 em học sinh đạt học sinh giỏi cấp tỉnh: Năm học 2005-2006 có 3 em học sinh đạt học sinh giỏi cấp tỉnh và 4 em giải viết chữ đẹp cấp huyện. Năm học 2006-2007 đội tuyển học sinh năng khiếu tham gia giao lưu để lại nhiều ấn tượng trong địa bàn huyện. Đạt giải nhất đồng đội Giải điền kinh cấp huyện, tham gia thi cấp tỉnh đạt 1 HCB, 1 HCĐ. Năm học 2007-2008 có 3 em học sinh đạt học sinh giỏi cấp huyện và 3 em giải viết chữ đẹp cấp huyện. HKPĐ cấp huyện đồng đội xếp thứ 9 (có 1 giải nhất, 1 giải nhì, 2 giải ba), Tham gia thi cấp tỉnh đạt 1 HCB. * Về giáo viên: Năm học 2004 -2005 có 2 GV đạt danh hiệu GVDG cấp huyện. Năm học 2005-2006 có 1 GV đạt giải A trong hội “làm và sử dụng ĐDDH”, 1 GV đạt giải KK hội thi “Viết chữ đẹp” Năm học 2006-2007 có 2 GV đạt danh hiệu GVDG cấp huyện, 1 GVDG cấp tỉnh. Năm học 2007-2008 có 2 GV đạt danh hiệu GVDG cấp huyện qua thẩm định. 2. Bài học kinh nghiệm: Từ thực tiễn áp dụng công tác bồi dưỡng HSG-HSNK trong những năm qua tôi đã đúc rút lại ngắn gọn thành các biện pháp sau: + Quán triệt và nâng cao nhận thức tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. + Xây dựng kế hoạch chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cụ thể ngay từ đầu năm học; + Chỉ đạo nâng cao chất lượng giáo dục đại trà; + Chỉ đạo bồi dưỡng đội ngũ; + Chỉ đạo tốt khâu tuyển chọn học sinh và xây dựng đội tuyển; + Phân công giáo viên tham gia bồi dưỡng đội tuyển; + Chỉ đạo hoạt động dạy và học trong đội tuyển; + Tăng cường, đẩy mạnh công tác ngoại khoá; + Tăng cường cơ sở vật chất , thiết bị dạy học phục vụ công tác bồi dưỡng học sinh giỏi; + Huy động cộng đồng cùng tham gia công tác bồi dưỡng học sinh giỏi; + Xây dựng quy chế thi đua khen thưởng về việc bồi dưỡng học sinh giỏi. 3. Kết luận và kiến nghị Tìm hiểu và phát hiện học sinh giỏi là công việc quan trọng của mỗi nhà trường, nhất là giai đoạn hiện nay. Việc bồi dưỡng nhân tài mang tính chiến lược của ngành GD&ĐT nhằm tạo ra lớp người mới năng động, sáng tạo, đáp ứng công cuộc đổi mới của nước nhà. Bậc Tiểu học là bậc học đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách ở học sinh. Một bậc học có đầy đủ điều kiện thuận lợi cho phát hiện, tổ chức bồi dưỡng ban đầu và học sinh giỏi-học sinh năng khiếu ươm trồng những tài năng cho đất nước. Tuy nhiên, trong thời gian công tác này ở mỗi trường lại có những cách làm khác nhau, chưa mang tính thống nhất, có nơi làm tốt và có những nơi còn nhiều hạn chế. Song trách nhiệm của người cán bộ quản lý, giáo viên phải là mục tiêu cao cả, phải ươm những tài năng để làm cho nó phát triển và trở thành nguyên khí của quốc gia, là tài sản quý báu nhất của mỗi gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. * Kiến nghị: - Đối với nhà trường: + Nhà trường phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước, của ngành GD& ĐT về công tác bồi dưỡng học sinh giỏihọc sinh năng khiếu duy trì thường xuyên, liên tục để tạo ra nhiều nhân tài cho đất nước. + Nhà trường phải rà soát, xây dựng kê hoạch tổng thể, huy động mọi nguồn lực và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực đó trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi-học sinh năng khiếu. + Phải liên kết chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm và giáo viên giảng dạy đội tuyển để họ tất cả vì mục tiêu cao cả của nhà trường. - Đối với giáo viên giảng dạy đội tuyển: + Phải nghiên cứu sâu sắc nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng . Nội dung phải nhẹ nhàng, không gây quá sức, không làm cho học sinh sợ sệt. Phương pháp phải đổi mới phù hợp từng chuyên đề giảng dạy. Làm cho học sinh được hoạt động nhiều , thực hành nhiều. Bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu chính là bồi dưỡng và rèn phát triển tư duy cho học sinh, lòng say mê học tập và có phương pháp học tập. +Tìm mọi biện pháp để tăng cường giáo dục ngoại khoá cho học sinh , tăng cường giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, ý thức học hỏi, rèn đức, luyện tài. Trên đây là những suy nghĩ, những việc đã làm, đang làm và tiếp tục thực hiện trong quá trình công tác giảng dạy tại trường TH Ngư Thủy Bắc. Những kết quả gặt hái được chỉ là bước đầu ở một đơn vị khó khăn xin được trình bày để đồng nghiệp tham khảo và mong những góp ý chân thành để bản thân hoàn thiện hơn góp phần nhỏ vào phong trào chung trong sự nghiệp giáo dục hiện nay. Chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo đã bỏ chút thời gian quý báu để đến với đề tài và xin được tiếp thu ý kiến góp ý của các đồng nghiệp. ý kiến của hđkh trường Ngư Thủy Bắc, ngày 20 tháng 5 năm 2008 Người thực hiện Lê Đức Huấn Nguyễn Thị Cẩm