Tài liệu Skkn công tác giáo dục giá trị và kỹ năng sống cho học viên trung tâm giáo dục thường xuyên nhơn trạch

CÔNG TÁC GIÁO DỤC GIÁ TRỊ VÀ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC VIÊN TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN NHƠN TRẠCH I. Lý do chọn đề tài: Giáo dục giá trị, kỹ năng sống hay giáo dục kỹ năng sống là một thuật ngữ được các cơ quan giáo dục nhắc đến nhiều trong những năm gần đây, giáo dục giá trị kỹ năng sống cho đối tượng là thanh thiếu niên nhất là độ tuổi đang đến trường được nhiều nhà khoa học, các trường đại học, các viện nghiên cứu đã quan tâm, nghiên cứu và tổ chức thực hiện ở một số địa phương trong cả nước và được sự ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh, cho thấy nhu cầu về giáo dục kỹ năng sống cho đối tượng thanh thiếu niên hiện nay là rất cao. Trong bối cảnh hiện nay việc giáo dục giá trị kỹ năng sống là thực sự cần thiết đối với học sinh, sinh viên, đặc biệt là học viên khối giáo dục thường xuyên xuất phát từ đối tượng của ngành học giáo dục thường xuyên là những em do học lực yếu không vào được các trường trung học phổ thông trong huyện, những học viên đã học dở dang các năm trước, các học viên do gia đình khó khăn phải bỏ học đi làm, nay có nhu cầu học tập trở lại những học viên là cán bộ, công nhân đang đi làm việc ở các công ty, nhà máy, xí nghiệp, độ tuổi không đồng đều nhau, điều kiện học tập không giống nhau. Tóm lại đối tượng của ngành học thường xuyên thường rất đa dạng nhưng phần lớn là những học viên học bổ túc văn hóa ở độ tuổi phổ thông, thường các em chưa ngoan về đạo đức, học lực yếu kém, rất khó dạy bảo ở gia đình, các em thường là những hộ nghèo, cận nghèo, cha mẹ lo làm ăn, việc theo dõi kết hợp, hỗ trợ với trung tâm trong việc giáo dục đạo đức cho học viên còn hạn chế nhiều mặt, có những học viên cha mẹ ly thân, ly dị phải sống với cha (thiếu mẹ) sống cùng mẹ (thiếu cha) hoặc phải sống với ông bà nội (ngoại) để đi học, do vậy các em thiếu sự dạy dỗ uốn nắn của gia đình, thiếu lễ phép, thiếu các kỹ năng cần thiết trong giao tiếp với mọi người dễ nhiễm các thói hư tật xấu, các tệ nạn xã hội. Do vậy việc giáo dục giá trị và kỹ năng sống cho học viên giáo dục thường xuyên là rất cần thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay, làm sao cho các em trở thành “con ngoan trò giỏi” sẽ là một người công dân tốt có đủ tài và đức cho đất nước sau này, một thế hệ trẻ đầy nhiệt huyết II. Cơ sở lý luận và thực tiễn Hiện nay có nhiều khái niệm và diễn đạt về kỹ năng sống theo nhiều cách không giống nhau, việc mà hàng ngày, hàng giờ đã diễn ra trong cuộc sống, trong cơ quan, xí nghiệp, bệnh viện trường học,… Bài viết này xoay quanh vấn đề kỹ năng sống của đối tượng là học viên của ngành học giáo dục thường xuyên, theo PGS.TS Nguyễn Thanh Bình “kỹ năng sống là năng lực tâm lý – xã hội của mỗi cá nhân giúp con người có khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác với mọi người, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Theo tổ chức văn hóa khoa học của liên hiệp quốc (UNESCO) kỹ năng sống gắn với bốn trụ cột của giáo dục đó là học để biết, học để làm, học để chung sống với người khác, học để tự khẳng định mình 1 Tổ chức y tế thế giới (WHO) xem kỹ năng sống là những kỹ năng cần thiết mà con người cần để có cuộc sống an toàn và khỏe mạnh, là những năng lực mang tính tâm lý xã hội và khả năng về giao tiếp để tương tác hiệu quả với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, tình huống của cuộc sống hàng ngày. Kỹ năng sống bao gồm một loạt kỹ năng cụ thể cần thiết cho cuộc sống hằng ngày của con người, giúp con người tự tin giải quyết tốt các tình huống của cuộc sống, kỹ năng làm chủ bản thân, khả năng giao tiếp ứng xử giải quyết vấn đề hài hòa hợp lý với mọi người và với xã hội, ứng phó một cách tích cực trước các tình huống của cuộc sống Kỹ năng sống bao gồm một loạt các kỹ năng cụ thể, cần thiết cho cuộc sống hàng ngày của con người, giúp con người tự tin giải quyết tốt các tình huống của cuộc sống hay nói cách khác, kỹ năng sống là kỹ năng làm chủ bản thân của mỗi người, sự ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội sự thích nghi ứng phó tích cực với tình huống của cuộc sống con người có tính chủ động hơn, muốn vậy đòi hỏi người học phải có sự trãi nghiệm trong cuộc sống phải tự học hỏi, tích lũy qua thực tế và những tình huống của cuộc sống hằng ngày, gắn lý thuyết đã học với thực tiễn Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế về quan điểm chỉ đạo có nêu “phát triển giáo dục đào tạo là nâng cao dân trí đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội” Về mục tiêu có nêu “Đối với Giáo dục thường xuyên, bảo đảm cho mọi người, nhất là ở vùng nông thôn, vùng khó khăn, các đối tượng chính sách được học tập nâng cao kiến thức trình độ kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ và chất lượng cuộc sống trong điều kiện thuận lợi để người lao động chuyển đổi nghề, bảo đảm xóa mù chữ bền vững hoàn thiện mạng lưới cơ sở giáo dục thường xuyên và các hình thức học tập, thực hành phong phú, linh hoạt coi trọng tự học và giáo dục từ xa” Thực trạng trước khi thực hiện các giải pháp của đề tài Đặc điểm: Trung tâm giáo dục thường xuyên Nhơn Trạch nằm trên địa bàn xã Long Thọ thuộc khu dân cư Long Thọ, Phước An là khu vực mới hình thành dân cư còn ít chưa có các dịch vụ công cộng như chợ, bến xe, bệnh viện, tuyến xe buýt, đường đến Trung tâm vắng thiếu các dịch vụ phục vụ nhu cầu cần thiết như sửa chữa xe và dịch vụ ăn uống. Năm học 2014-2015 là năm học Trung Tâm chuyển về cơ sở mới hoạt động do vậy còn gặp rất nhiều khó khăn trong hoạt động giảng dạy và học tập Thuận lợi: Trung tâm giáo dục thường xuyên cơ sở vật chất khang trang, sạch đẹp, thoáng mát với diện tích 13000m2, có đủ các phòng học và phòng chức năng, thuận tiện cho công tác giảng dạy và học tập. Đội ngũ giáo viên nhiệt tình có nhiều kinh nghiệm trong công tác giảng dạy, tâm huyết với nghề, cơ sở vật chất sử dụng có 2 hiệu quả, tránh lãng phí, công tác duy tu bảo dưỡng, đầu tư mua sắm các thiết, sạch, đẹp, thân thiện Được sự ủng hộ tích cực của Hội cha mẹ học viên, công tác đoàn TNCSHCM đã tác động lớn đến hoạt động của các học viên trong việc góp phần rèn luyện kỹ năng sống. Khó khăn: Nhơn Trạch là một huyện nghèo, xuất phát từ nông nghiệp, thu nhập thấp, đa số gia đình các em làm nghề nông, một số ít là công nhân, cuộc sống kinh tế còn gặp nhiều khó khăn, ý thức lo chăm học tập của phụ huynh còn hạn chế, các em học viên có xu hướng nghỉ học đi làm hoặc phụ giúp gia đình nên ít có điều kiện tham gia các hoạt động ngòai giờ đặc biệt là việc theo dõi giáo dục các em về hành vi đạo đức cá nhân, còn nhiều bất cập. Cơ sở vật chất Trung Tâm chỉ thuận lợi cho học viên các xã Long Thọ, Phước An, Vĩnh Thanh, Hiệp Phước, các xã còn lại như Phước Khánh, Phú Đông, Phú Hữu, Đại Phước ở cách xa Trung tâm trên 20 km do vậy việc đi lại học tập của các em còn gặp nhiều khó khăn III. Tổ chức thực hiện các giải pháp Giáo dục giá trị kỹ năng sống là một trong những vấn đề quan trọng trong việc giáo dục toàn diện cho con người, là một quá trình tác động tốt người học hình thành cho họ một ý thức tình cảm niềm tin đạo đức, trang bị cho người học nhiều “kỹ năng mềm” đặc biệt là kỹ năng sống cơ bản để hòa nhập với cuộc sống nghề nghiệp và xã hội. Trong xã hội hiện đại việc tiếp cận công nghệ thông tin, cần chắt lọc, lựa chọn những thông tin có ích cho bản thân. Xây dựng những hành vi lành mạnh và cần thay đổi những hành vi thói quen tiêu cực trên cơ sở đó giúp cho người học tích lũy kiến thức khoa học, giá trị thái độ và các kỹ năng thích hợp với môi trường học tập và làm việc trong hiện tại và tương lai Việc giáo dục giá trị kỹ năng sống trong các Trung tâm giáo dục thường xuyên và các trường học hiện nay thường sử dụng các phương pháp sau đây 1. Phương pháp giáo dục giá trị kỹ năng sống thông qua sự gương mẫu của người Thầy Tấm gương và nhân cách của người thầy giữ vai trò rất quan trọng, có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình giáo dục đào tạo học viên. Người thầy là tấm gương để người học soi vào, để họ học tập và làm theo “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương về đạo đức tự học và sáng tạo”. Do vậy người thầy phải thực sự là tấm gương mẫu mực về hành vi, lời ăn tiếng nói, cách ứng xử, giải quyết các vấn đề một cách “sư phạm”. Người thầy cần phải luôn tự học hỏi tự rèn luyện mình để công tác giáo dục học viên đạt hiệu quả hơn “Dùng nhân cách để giáo dục nhân cách” việc làm gương và nêu gương tốt rất quan trọng, nó mang tính thuyết phục cao trong giáo dục thể hiện “nói đi đôi với làm” không nói suông, không diễn giải dài dòng, không đọc cho học viên chép mà phải kích thích sự sáng tạo của các em, trong thời đại ngày nay khoa học kỹ thuật phát triển như vũ bảo, kiến thức nhân loại ngày càng phong phú, đa dạng đòi hỏi rất cao ở mỗi người thầy về việc cập nhật kiến thức và truyền thụ kiến thức, nếu không sẽ bị tụt hậu không theo kịp sự đổi mới của cuộc sống. Tuy nhiên là một người thầy đôi khi cũng có thể phạm sai lầm. Nhưng phải có thái độ đúng khi khắc phục 3 những hạn chế, khuyết điểm. Người giáo viên phải tự kiểm điểm, tổng kết việc làm của mình rút ra bài học thực tiễn cho bản thân. Thầy có tự tin thì mới có thể làm cho học viên tự tin. Đây là vấn đề rất quan trọng bởi vì đối tượng học viên giáo dục thường xuyên thường ít tự tin vào bản thân mình, dễ bị sa ngã, dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực. Do vậy giáo viên phải thực sự tin tưởng vào học viên và năng lực của họ, bởi mỗi một con người không ai toàn diện “nhân vô thập toàn” người này giỏi về mặt này thì hạn chế về mặt khác và ngược lại. Giáo viên cần khơi dậy năng lực tiềm ẩn trong mỗi học viên, giúp họ có sự kiên nhẫn, ý thức và tự tin về bản thân, không tự ti, mặc cảm (khi vào học ở Trung tâm giáo dục thường xuyên), mà phải tự vươn lên tiếp cận các kỹ năng mới, có kinh nghiệm trong cuộc sống, trong giao tiếp với môi trường xung quanh, không kiêu căng, tự mãn mà phải luôn luôn biết lắng nghe, biết tranh luận và kết luận, luôn tôn trọng ý kiến người khác, không áp đặt ý kiến của mình tạo bầu không khí thân thiện, đoàn kết, tin tưởng lẫn nhau, có kỹ năng làm việc nhóm, phân công các thành viên một cách hài hòa, không rập khuôn máy móc mà phải luôn sáng tạo giải quyết tốt các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống. Trong cơ quan (trung tâm, trường học) người lãnh đạo đơn vị phải thực sự là tấm gương mẫu mực để cho tất cả cán bộ, giáo viên, công nhân viên và học viên noi theo, nói phải đi đôi với làm nhất là hưởng ứng tích cực cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức phong cách Hồ Chí Minh”, xây dựng Trung tâm, thực sự là môi trường sư phạm lành mạnh là nơi tin cậy của phụ huynh, của học viên và xã hội 2. Phương pháp giáo dục giá trị kỹ năng sống thông qua lao động và các hoạt động ngoài giờ lên lớp - Công tác lao động vệ sinh trường lớp: Từ việc làm đơn giản như dọn dẹp vệ sinh phòng học, lau bàn ghế, cạo bã cao su trên sàn nhà, lau cánh quạt điện, giặt khăn bàn, màn cửa lớp, hình thành cho học viên thói quen vệ sinh nhất là vệ sinh nơi công cộng, nơi có đông người, thấy được mối quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi cá nhân đối với bản thân, gia đình và xã hội, hoạt động lao động của các em học viên theo hướng lao động công ích như trồng, chăm sóc cây trồng trong khuôn viên Trung Tâm (nhà trường), tạo ra nhiều cây mới, hoa mới làm thay đổi bộ mặt của Trung Tâm. - Ngoài các hoạt động trên học viên Trung Tâm đã tham gia lao động công ích do Huyện đoàn hoặc địa phương phát động như vệ sinh quét dọn đường phố, khai thông cống rãnh, làm cỏ hành lang, lối đi …các hoạt động xã hội như tham gia buổi giao lưu với các nhân chứng lịch sử “Tự hào truyền thống cha ông” đóng góp ủng hộ “Quỹ vì biển đảo Việt nam”, viếng thăm và tặng quà (300.000đồng/ tháng) hàng tháng cho Bà mẹ Việt Nam anh hùng tại xã Phước An, viếng thăm đền thờ liệt sĩ Huyện vào các dịp lễ lớn trong năm Thông qua các hoạt động trên giáo dục cho học viên tinh thần tập thể, tinh thần trách nhiệm, sự tương trợ giúp đỡ lẫn nhau tạo nên nếp sống đoàn kết thân ái rèn luyện năng lực và kỹ năng hoạt động xã hội giáo dục lòng yêu lao động, tôn trọng các thành quả lao động của cá nhân của cộng đồng, của xã hội, bồi dưỡng tình cảm tôn trọng lao động và người lao động, làm phát sinh nãy nở những tình cảm mới tự tin, tự hào với những gì mình đã làm được, hài lòng với những kết quả sau những nổ 4 lực kiên trì, uốn nắn những lệch lạc giúp các em hiểu được những chuẩn mực mà xã hội yêu cầu 3. Giáo dục giá trị kỹ năng sống thông qua hoạt động nhóm Đây không phải là phương pháp mới mà đã có từ lâu, các hoạt động trong và ngoài giờ lên lớp, nếu giáo viên biết tận dụng khai thác phương pháp này sẽ làm cho tiết học sinh động hơn và mang lại nhiều hiệu quả, học viên sẽ thực hiện theo mối quan hệ cộng đồng, trong đó mối quan hệ giữa các thành viên trong nhóm là rất quan trọng, các thành viên cùng trao đổi với nhau để giải quyết một số vấn đề gì đó hoặc tự phân công lẫn nhau, mỗi người chịu trách nhiệm một khâu, một mãng nào đó của vấn đề, hoặc cùng nhau thảo luận đưa ra các giải pháp để đi đến thống nhất cách giải quyết vấn đề, tạo cơ hội cho mỗi thành viên phát huy sở trường của mình, giúp cho học viên tham gia một cách chủ động, sáng tạo, tạo điều kiện cho các em chia sẽ kinh nghiệm trao đổi kiến thức với nhau, ý kiến của nhóm giải quyết một số vấn đề có liên quan đến thái độ, hành vi, giá trị hay kỹ năng cần hình thành, nếu nhóm có nhiều thành viên từ năm đến mười thành viên, giáo viên có thể gợi ý cho nhóm tự chia thành nhiều nhóm nhỏ để thực hiện sự phân chia nhóm nhỏ sẽ kích thích tính thi đua giữa các nhóm tạo không gian cởi mở, tôn trọng lẫn nhau là điều rất quan trọng và cần thiết trong thảo luận, nó làm nãy sinh các chính kiến của mỗi cá nhân qua đó mỗi thành viên sẽ tự hiểu nhau nhiều hơn tạo được sự đồng cảm bổ sung những khiếm khuyết cho nhau Làm việc nhóm trong một môi trường mang tính hỗ trợ cho nhau có thể sẽ giúp hàn gắn, làm lành những tổn thương trước đó một cách rất hiệu quả nó giải thích nguyên nhân dẫn đến các tiêu cực và sẽ không còn tự biện minh cho tính tiêu cực của mình, tạo niềm tin cho nhau, trong quan hệ giao tiếp sẽ thấy tự do thoải mái về ý chí và hành động Phương pháp làm việc nhóm được các nhà khoa học đánh giá rất cao,nhất là trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy của chúng ta hiện nay, nó khắc phục tính hoạt động một chiều như trước đây “Thầy giảng trò nghe, Thầy đọc trò chép” học viên ít có ý kiến cá nhân, ít có điều kiện thể hiện năng lực tư duy của mình, phương pháp làm việc nhóm sẽ làm cho học viên giãm bớt tính chủ quan, tăng tính khoa học, học viên biết lắng nghe, biết phê phán (tư duy phê phán) đề xuất vấn đề mới (tư duy sáng tạo) để đưa ra quyết định chung, phải thực hiện trên tinh thần trách nhiệm cao, hợp tác chặt chẽ vì kết quả chung của nhóm sẽ “cùng chìm hoặc cùng nổi” với nhau Đối với học viên giáo dục thường xuyên, ý kiến cá nhân thường ít được các em hưởng ứng nhưng khi phân nhóm, các em rất tích cực, do có sự hỗ trợ lẫn nhau, bổ sung những khiếm khuyết cho nhau 4. Giáo dục giá trị kỹ năng sống bằng phương pháp tình huống(đặt vấn đề) Để gắn lý thuyết đã học với thực tiễn cuộc sống, giáo viên cần giải thích cho học viên về các giá với kỹ năng ở ngay trong cuộc sống hàng ngày, sự đa dạng của giá trị và kỹ năng sống trong từng hành vi của con người trong từng sự vật hiện tượng của cuộc sống quanh chúng ta ví dụ tại sao có cuộc vận “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” giáo viên cần làm rõ mục đích, ý nghĩa, giá trị của cuộc vận 5 động mà nhà nước phát động hoặc thế nào là “văn hóa giao thông” qua tình huống “ trên đường đi học, gặp một tai nạn giao thông do hai xe hon da va chạm nhau, nạn nhân đang nằm trên đường, không tự đứng dậy được, đường lại vắng không có ai, em phải làm thế nào? hoặc giáo viên có thể nêu câu hỏi “em hãy tìm trong ca dao tục ngữ, dân ca Việt Nam những lời khuyên của cha, ông về quan hệ ứng xử với nhau “ lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, tình huống sử dụng cần phản ánh tính đa dạng của cuộc sống được xây dựng hay tuyển chọn cần sát với mục tiêu cần hình thành ở học viên, tình huống phải giải quyết các vấn đề nãy sinh ở trường, ở lớp, ở gia đình, địa phương… 5. Giáo dục giá trị kỹ năng thông qua việc phối hợp các hoạt động tổ chức đoàn thể trong và ngoài Trung tâm Các tổ chức đoàn thể trong Trung tâm như chi bộ Đảng, tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Ban đại diện cha mẹ học viên có ảnh hưởng rất lớn đến việc giáo dục giá trị kỹ năng sống cho học viên, thông qua các hoạt động của các đoàn thể trong năm học như tổ chức kỷ niệm các ngày lễ lớn bằng các hình thức tổ chức các trò chơi (thi đấu bóng chuyền, kéo co, nhảy bao bố, đập heo đất, đổ nước chai, thiết kế thời trang qua các vật dụng phế liệu, thi nấu ăn, thi cắm hoa,…) và các chuyến tham quan trong năm. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của chi bộ Đoàn thanh niên cộng sản Hồ chí Minh có vai trò chủ đạo trong việc tập hợp thanh niên, thông qua các họat động xuyên suốt trong năm học, các phong trào “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp, các công trình thanh niên “tủ sách chi đoàn” các buổi lao động, dã ngoại,… Nhằm xây dựng tính tự giác, nâng cao ý thức rèn luyện, tăng cường sức khỏe, giúp các em có dịp rèn luyện các hành vi tốt, phòng ngừa các hành vi xấu, phân biệt đúng, sai, phải trái, việc nên làm, việc không nên làm, việc làm phù hợp với độ tuổi với năng lực và hoàn cảnh Giáo dục ngày nay không chỉ bó hẹp trong bốn bức tường, mục tiêu của giáo dục toàn diện, đòi hỏi nhà trường phải mở rộng phối kết với các lực lượng trong và ngoài nhà trường tạo thành một động lực thúc đẩy quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học viên không ngoài mục tiêu đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội sẽ tạo điều kiện tốt trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học viên Gia đình là tế bào của xã hội, là cái nôi hình thành nhân cách và đạo đức của mỗi học viên, các thành viên sống chung trong gia đình có ảnh hưởng rất lớn đến các em, nó mang tính kế thừa mỗi thành viên có thể dạy cho con cái rất nhiều điều từ cuộc sống hàng ngày, đó là những kinh nghiệm được rút ra từ bản thân, không có sách vở nào dạy, từ những việc nhỏ phải làm như đánh răng, chải tóc, xếp mùng, mền, xếp quần áo, quét nhà v.v…cho đến việc quan hệ giao tiếp xưng hô với nhau có thứ tự lễ phép, kính trên nhường dưới phải dạy cho các em biết. Đối phó với các tình huống sửa chửa những sai lầm một cách kịp thời, cha mẹ phải làm gương cho các con cái, nói phải đi đôi với làm, việc làm mẫu mực của cha mẹ, làm việc và thu nhập chân chính, ăn ở có nghĩa có tình trong gia đình, hàng xóm láng giềng sẽ có tác động rất lớn đến các em, hình thành cho các em tính gương mẫu kỹ năng lao động, lắng nghe, biết phân biệt phải trái, tôn trọng pháp luật, bảo vệ của công, tình yêu thương con người sự quan tâm và đồng cảm với người khác 6 Tuy nhiên mỗi một gia đình, làng xóm, địa phương đôi khi có những tập quán, tập tục, truyền thống dân tộc (gia phong) riêng mang tính đặc thù, do vậy người giáo viên cần nắm rõ vấn đề này để phối hợp tốt hơn trong việc giáo dục kỹ năng sống. 6. Xây dựng cảnh quan sư phạm lành mạnh thân thiện Cơ sở vật chất khang trang, sạch đẹp thoáng mát, vệ sinh là tiền đề cho công tác giáo dục giá trị kỹ năng sống cho học viên theo quan điểm triết học vật chất quyết định ý thức. Dù môi trường làm việc có chật hẹp, qui mô nhỏ nhưng chúng ta biết thiết kế cho phù hợp với chức năng sử dụng, tận dụng không gian hiện có tạo nên một môi trường thân thiện Môi trường cơ sở vật chất là toàn bộ không gian trong và ngoài nhà trường từ cổng trường trở vào phải xanh, sạch đẹp và vệ sinh, cây xanh là yếu tố rất quan trọng ngoài việc tạo bóng mát, điều hòa nhiệt độ cho không gian trường học nó còn tạo nên thẩm mỹ, các loại giống cây trồng được chọn lọc sao cho dễ trồng, dễ chăm sóc, thích hợp thổ nhưỡng, bố trí cây trồng cho hợp lý, đẹp mắt, bồn hoa, cây cảnh, lối đi làm cho mọi người sảng khoái đồng thời nhắc nhở ý thức bảo vệ môi trường, thực hiện tốt công tác vệ sinh Phòng học là không gian hoạt động chính của thầy và trò, bảng đen, bàn ghế, âm thanh, ánh sáng, cách bố trí sắp xếp không gian lớp học hợp lý sẽ làm cho các em cảm thấy ấm áp thoải mái, các em xem như đây là ngôi nhà thứ hai của mình Để thực hiện được những điều trên Ban giám đốc Trung tâm đã chỉ đạo cho chi đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh xây dựng chương trình hành động với mục đích chính là tạo cảnh quan sư phạm, môi trường thân thiện, các lớp được phân công chăm sóc các bồn hoa cụ thể, trang trí lớp học bằng các chậu hoa kiểng, thực hiện lớp tự quản, dưới sự hướng dẫn của giáo viên chủ nhiệm các em tự tổ chức chăm sóc cây trồng, tự tổ chức lao động gồm có lao động dọn vệ sinh, trang trí lớp học lao động dọn vệ sinh các khu vực ngoài phòng học, hành lang, lối đi, bồn hoa, cây kiểng, đây là chương trình tự quản, tự thực hiện, không ràng buộc về thời gian, mỗi lớp tự lên kế hoạch và thời gian thực hiện khi có nhu cầu. Ban chấp hành chi đoàn thực hiện công tác kiểm tra, nhắc nhở và đưa vào công tác thi đua, sơ kết đánh giá rút kinh nghiệm hàng tháng qua đó rèn luyện kỹ năng quan sát môi trường kỹ năng hợp tác, giao tiếp, phối hợp, xác định nhiệm vụ, giá trị và nêu cao tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân, toát lên ý nghĩa mỗi một sản phẩm đều là công sức lao động, mồ hôi nước mắt của con người tạo nên nó không tự nhiên mà có, trong trường học là thành quả lao động của thầy và trò của các cô chú công nhân viên, bảo vệ, phục vụ, từ đó xây dựng ý thức tự giác trong lao động, thói quen lao động xem đó là nhu cầu của mỗi cá nhân Ngoài việc xây dựng môi trường cơ sở vật chất thân thiện thì môi trường tinh thần cũng không kém phần quan trọng, cần tạo môi trường thân ái chan hòa, bình đẳng giữa các thành viên không phân biệt đối xử, thầy cô gần gũi với học viên nhiều hơn, hiểu biết nhanh hơn từ đó Thầy cô giáo có những biện pháp tích cực hơn trong việc giúp đỡ những học viên có hoàn cảnh khó khăn, động viên các em trong học tập, trong sinh hoạt. Vai trò giáo viên chủ nhiệm là hết sức quan trọng, việc thương yêu giúp đỡ học viên qua hành động của giáo viên, nó biểu hiện ở sự tôn trọng các em, 7 qua công tác giảng dạy, qua phương pháp giảng dạy, tính chịu khó của người thầy, thái độ ứng xử, ngôn ngữ thân thiện, gần gũi, không xúc phạm miệt thị học viên, nhất là những học viên thường vi phạm nội qui của Trung tâm, giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò là người cha, người mẹ, người anh, người chị, người bạn của học viên khi cần thiết. Một việc quan trọng là ghi nhận và khen ngợi sự cố gắng, sự tiến bộ của các em, dù là một việc nhỏ, một hành động nhỏ, ví dụ “em đã khắc phục được việc đi học trễ là điều rất tốt, em đã có tiến bộ nhiều hơn trước” IV. Hiệu quả của đề tài Qua một năm thực hiện các phương pháp giáo dục giá trị kỹ năng sống cho học viên của Trung tâm giáo dục thường xuyên Nhơn Trạch, bước đầu đã thu nhận được nhiều chuyển biến tích cực trong công tác dạy và học ý thức tự giác của học viên được nâng lên, số lượng vi phạm nội qui giãm nhiều. Trong năm học qua không có hiện tượng đánh nhau, không có vi phạm giao thông và các tệ nạn xã hội, không có trường hợp vi phạm phải đưa ra hội đồng kỷ luật. Trong quan hệ giao tiếp, hiện tượng nói tục, chửi tục giãm đi rõ rệt, các em có ý thức tập thể, biết lắng nghe, từng bước hình thành được thói quen hành vi đúng chuẩn mực. Các phong trào thi đua được các em hưởng ứng tích cực có hiệu quả như phong trào xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng đã quyên góp ủng hộ cho giáo viên, học viên có hoàn cảnh khó khăn tại tỉnh Lâm Đồng: 1.550.000 đồng, hỗ trợ hàng tháng cho bà mẹ Việt Nam Anh hùng tại xã Phước An (phần quà 300.000 đồng/ tháng), tham gia hiến máu nhân đạo, phong trào “Đồng hành với thanh niên lập thân lập nghiệp”, phong trào văn nghệ tại Trung tâm được phát huy mạnh, các nhạc cụ được sử dụng ngày càng nhiều (sáo trúc, đàn ghi ta, piano…). Được sự ủng hộ tích cực của phụ huynh, thông qua các cuộc họp đầu năm học, cuối học kỳ I và cuối năm, đa số các bậc phụ huynh đều tán thành việc nâng cao công tác giáo dục giá trị kỹ năng sống cho học viên làm cho học viên ngoan hơn, trung thực và tự tin hơn, kết quả xếp loại hai mặt giáo dục tăng so với các năm học trước Bảng1: Xếp loại học lực của học viên trung tâm GDTX Nhơn trạch Năm học Tổng số hv Học lực Giỏi Khá SL % SL % T. bình SL Yếu % SL % Kém SL % 2013-2014 174 4 2.3 36 20.7 110 63.2 20 11.5 4 2.3 201-20154 118 6 5.1 27 22.9 59.3 14 11.9 1 0.8 8 70 Bảng 2: Xếp loại hạnh kiểm của học viên trung tâm GDTX Nhơn Trạch Năm học Tổng số hv Hạnh kiểm Tốt Khá T.bình Yếu SL % SL % SL % SL % 2013-2014 155 63 40.6 55 35.5 37 23.9 0 0 2014-2015 108 57 52.8 45 41.7 6 5.5 0 0 V. Kết luận và Khuyến nghị . Chỉ đạo việc thực hiện công tác giáo dục giá trị kỹ năng sống là một hoạt động mang tính chất thường xuyên liên tục, theo chu trình cần có lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, việc xây dựng kế hoạch phải phù hợp với đặc điểm của địa phương, hoàn cảnh cụ thể của từng năm học, trong công tác lập kế hoạch cần có những dự báo tốt đề ra các phương án khả thi, việc giáo dục giá trị kỹ năng sống cần phối hợp với nhiều lực lượng trong và ngoài nhà trường linh hoạt, mềm dẻo, đổi mới phương pháp giảng dạy hướng tích hợp, Giáo dục giá trị kỹ năng sống được thực hiện lồng ghép vào các môn học khác, thể hiện tính thực tiễn, không phải chỉ cho học viên biết thế nào là đúng thế nào là sai, không truyền tải lý thuyết một chiều, không tiếp nhận thông tin một cách máy móc mà phải đưa những nội dung hết sức cụ thể trong đời sống hàng ngày, xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của bản thân học viên quan sát các hiện tượng xã hội rồi đi đến nhận xét, phân tích vấn đề, rút ra bài học cho bản thân giúp cho học viên nâng cao năng lực để tự lựa chọn những giải pháp khác nhau. Để việc thực hiện giáo dục giá trị kỹ năng sống được thành công mang lại hiệu quả thiết thực, đòi hỏi ở người quản lý (giám đốc, hiệu trưởng) phải có quan điểm đúng đắn, tầm nhìn chiến lược phải xây dựng đội ngũ giáo viên có năng lực có kinh nghiệm về công tác giáo dục giá trị kỹ năng sống, có bản lĩnh trung thực, tinh thần trách nhiệm cao, sự nhạy bén trong công việc, người lãnh đạo phải biết khơi dậy tiềm năng sẵn có tại nơi học viên thì mới đạt được mục tiêu và yêu cầu của giáo dục hiện nay VI. Tài liệu tham khảo - Giáo dục kỹ năng sống: Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên trung học cở và trung học phổ thông tác giả phó giáo sư- tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình - Thực hiện kỹ năng sống (lớp 6, lớp 7, lớp 8, lớp 9), tác giả Tiến sĩ Phan Quốc việt, nhà xuất bản giáo dục Việt Nam - Tăng cường giáo dục kỹ năng sống trong hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường trung học cơ sở. Tài liệu dành cho giáo viên (2010, nhà xuất bản giáo dục Viêt Nam) 9 - Nhũng vấn đề cơ bản về quản lý cơ sở giáo dục thường xuyên ( tài liệu bồi dưỡng cán bộ quản lý cơ sở Giáo dục thường xuyên) nhà xuất bản đại học quốc gia Hà Nội - Quy chế tổ chức hoạt động của Trung tâm giáo dục thường xuyên (theo quyết định số 01/2007/QĐ-BGĐ-ĐT ngày 02/01/2007 của Bộ trưởng Bộ GD- ĐT) - Nghị quyết số 29- NQ/TW ngày 4/11/2013 của ban chấp hành Trung ương Đảng - Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2914 của quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông Người viết sáng kiến Đỗ Thành Lợi 10