Tài liệu Skkn giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua các trò chơi và hoạt động nhóm trong tiết chủ nhiệm

BM 01-Bia SKKN SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT XUÂN THỌ  Mã số: ................................ (Do HĐKH Sở GD&ĐT ghi) SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH QUA CÁC TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT CHỦ NHIỆM” Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu Lĩnh vực nghiên cứu: - Quản lý giáo dục: ………………………..  - Phương pháp dạy học bộ môn: ………… - Lĩnh vực khác: Có đính kèm:  Mô hình  Đĩa CD (DVD) Phương pháp giáo dục  Phim ảnh    Hiện vật khác Năm học: 2016 - 2017 Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 1 BM02-LLKHSKKN SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC –––––––––––––––––– I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Lê Thị Minh Tửu 2. Ngày tháng năm sinh: 13/03/1984 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: 19/1- Ấp Thọ Bình – Xuân Thọ - Xuân Lộc – Đồng Nai. 5. Điện thoại: (CQ): 0613731769 6. Fax: 7. Chức vụ: ĐTDĐ: 01285572880 E-mail: [email protected] Giáo viên Tin học 8. Nhiệm vụ được giao: Giảng dạy môn Tin học lớp 12B6 – 12B10 và 10C1 và kiêm nhiệm công tác chủ nhiệm lớp 12B8. 9. Đơn vị công tác: THPT Xuân Thọ II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị cao nhất: Cử nhân - Năm nhận bằng: 2010 - Chuyên ngành đào tạo: Công nghệ thông tin III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Dạy học môn Tin học - Số năm có kinh nghiệm: 6 năm Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 2 MỤC LỤC “GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH QUA CÁC TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT CHỦ NHIỆM”.............................................1 MỤC LỤC................................................................................................................3 “GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH QUA CÁC TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT CHỦ NHIỆM”........................................4 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:......................................................................................4 II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:...............................................................5 1. Cơ sở lý luận.....................................................................................................5 2. Cơ sở thực tiễn..................................................................................................6 2.1 Thuận lợi:.....................................................................................................6 2.2. Khó khăn:....................................................................................................6 3. Khảo sát thực tế:................................................................................................6 III. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT SINH HOẠT CHỦ NHIỆM: ...................................................................................................................................7 1. Cần phát huy vai trò của ban cán sự lớp............................................................7 2. Nâng cao nhận thức về sự cần thiết của các kỹ năng sống đối với từng học sinh:........................................................................................................................7 3. Tổ chức các hoạt động trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm:.....................................8 3.1 Cho học sinh xem một số video “hạt giống tâm hồn”..................................9 3.2 Giáo dục kỹ năng sống qua việc tổ chức các trò chơi và hoạt động nhóm. .9 3.3 Thực hiện giáo dục kỹ năng quản lý thời gian thông qua việc lập kế hoạch ..........................................................................................................................17 3.4 Rèn luyện kỹ năng đứng trước đám đông bằng cách tổ chức cuộc thi tài năng “ai sẽ thành sao”......................................................................................18 4. Cho học sinh xem các video về những tình huống thoát hiểm:.......................20 IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI:..............................................................................23 V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG..................................25 1. Khả năng áp dụng:...........................................................................................25 2. Khuyến nghị, đề xuất.......................................................................................25 VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................26 PHỤ LỤC...............................................................................................................27 Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH QUA CÁC TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT CHỦ NHIỆM” I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Hiện nay, với sự phát triển của nền kinh tế đã dẫn đến sự biến đổi về nhiều mặt của xã hội, con người chúng ta nhận được nhiều cơ hội để phát triển bản thân nhưng đồng thời cũng kéo theo các rủi ro và thách thức mới. Với sự dung nạp văn hóa phương Tây của giới trẻ cùng sự bùng nổ của các tệ nạn, ... khiến chúng ta cần phải nhìn nhận lại các giá trị trong cuộc sống con người, về vai trò của giáo dục trong quá trình định hướng phát triển nhân cách con người trong hoàn cảnh hiện tại. Kỹ năng sống được ví như một chiếc cầu đưa con người đến với chất lượng cuộc sống. Sự thiếu hụt kỹ năng sống chính là nguyên nhân cơ bản khiến con người mà nhất là các em ở lứa tuổi học sinh, sinh viên gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống hiện đại. Học sinh trường THPT Xuân Thọ hầu hết là con em gia đình nông dân ở xã Xuân Thọ và Xuân Bắc thuộc vùng sâu – vùng cao của tỉnh Đồng Nai nên việc học tập của các em chưa được sự quan tâm, đầu tư đúng mực từ gia đình. Đa số các em phải tham gia lao động phụ giúp gia đình ngoài giờ đi học trong đó có một số em được trang bị đầy đủ điều kiện sinh hoạt như xe máy, điện thoại thông minh, ... mà không hề có sự kiểm soát của gia đình cũng chính là một trong những áp lực đối với việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục toàn diện cho học sinh của nhà trường chúng tôi. Hoạt động dạy và học tại trường trong những năm qua, ngoài hoạt động chuyên môn còn có hoạt động ngoài giờ lên lớp do GVCN đảm nhiệm thông qua hoạt động ngoại khóa và lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong các môn học cũng đã mang lại kết quả đáng kể. Tuy vậy, việc tổ chức thực hiện các hoạt động này cũng còn nhiều bất cập vì nhiều lý do khác nhau. Và trên thực tế hiện nay tình trạng học sinh trên cả nước nói chung và ở đơn vị nói riêng kỹ năng sống của các em rất thấp, tình trạng bạo lực học đường, nghiện game, lười học, không có mục tiêu phấn đấu cho tương lai .... đang ngày càng gia tăng, thậm chí đã có trường hợp học sinh do mâu thuẫn nhỏ với gia đình mà bỏ học và bỏ nhà đi bụi. Qua nhiều năm làm công tác GVCN, bản thân tôi đã nhiều lần thực hiện công tác giáo dục đạo đức, pháp luật cho học sinh, trong đó có công tác giáo dục kỹ năng sống với các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Và với thực trạng học sinh như trên tôi thấy việc giáo dục kỹ năng sống cho các em là vấn đề cấp thiết nên đưa vào hoạt động sinh hoạt chủ nhiệm. Tôi chọn đề tài: “ Kết hợp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các trò chơi và hoạt động nhóm trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm” bởi nó vừa khiến cho tiết sinh hoạt chủ nhiệm sôi động hơn vừa giúp các em chuẩn bị được những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống tự lập sau khi ra trường với đối tượng học sinh lớp 12B8 của nhà trường. Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 4 II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN: 1. Cơ sở lý luận Kỹ năng sống là gì? Hiện nay có rất nhiều quan niệm khác nhau về kỹ năng sống như: Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc (Unesco) coi kỹ năng sống là năng lực cá nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hằng ngày, gắn với 4 trụ cột của giáo dục đó là: + Học để biết (Learning to know). + Học để tự khẳng định (Learning to be). + Học để chung sống với người khác (Learning to live together). + Học để làm (Learning to do). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ góc độ sức khỏe cho rằng đó là những kỹ năng thiết thực mà con người cần để có cuộc sống an toàn và khỏe mạnh. Rộng hơn, kỹ năng sống là những năng lực mang tính tâm lí xã hội và kỹ năng về giao tiếp để tương tác hiệu quả với người khác và giải quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống hàng ngày. Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kỹ năng. Luật giáo dục nước ta đã xác định rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”- điều 2 Luật giáo dục năm 2005. Như vậy, mục tiêu của giáo dục nói chung và kỹ năng sống nói riêng đều là chuẩn bị những năng lực cần thiết để tạo ra những công dân tự tin, có trách nhiệm, có khả năng tự lập, tự chủ, tích cực, nhiệt huyết, có sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Trong quá trình giáo dục, ngoài việc trang bị cho học sinh tri thức thông qua các giờ học trên lớp, giáo viên chủ nhiệm còn có nhiệm vụ giúp các em vượt qua những vấn đề về tâm lý tuổi mới lớn, giáo dục các em về nhân cách sống, giúp các em có những nhận định đúng đắn về cuộc sống, về môi trường xung quanh, có các hành vi và thói quen tốt, các kỹ năng hoạt động và ứng xử trong các mối quan hệ xã hội về chính trị, đạo đức, pháp luật…. Giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường đã được áp dụng rộng rãi, tuy nhiên số học sinh tiếp thu được những kỹ năng đó vẫn còn thấp, các em không được thực hành nhiều do số lượng tham gia lớn mà thời gian lại ngắn. Khi đưa vào trong hoạt động sinh hoạt chủ nhiệm có hiệu quả sẽ góp phần tích cực vào mục tiêu chung là giáo dục con người của toàn xã hội. Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 5 2. Cơ sở thực tiễn 2.1 Thuận lợi: Bản thân làm công tác chủ nhiệm từ khi mới về trường công tác đến nay đã được 5 năm kinh nghiệm. Cơ sở vật chất của nhà trường tương đối đầy đủ: sân bãi rộng, mỗi phòng học đều có trang bị tivi …nên việc sử dụng các phim ảnh, âm thanh phục vụ cho các hoạt động có nhiều thuận lợi. Đa số các em học sinh trong lớp chủ nhiệm ngoan hiền, có ý thức, rất hưởng ứng và năng nổ trong các hoạt động nên việc triển khai khá thuận lợi. 2.2. Khó khăn: * Nhà trường: + Tài liệu cho giáo dục kỹ năng sống còn ít, chưa phong phú. * Giáo viên: + Thời gian nghiên cứu ngắn nên chưa thể đi vào tìm hiểu chuyên sâu hơn. + Tuổi nghề còn trẻ nên kinh nghiệm chưa nhiều. * Học sinh: + Học sinh ở trường đa số năng lực không cao thuộc loại trung bình và yếu nhiều. + Do đặc thù vùng núi, các em là con gia đình nông dân, dân tộc thiểu số nhiều. + Học sinh đa số chưa nhận thức đúng về bản thân, kỹ năng lựa chọn và phân tích thông tin chưa tốt Trong lớp vẫn còn tồn tại một số em không muốn hợp tác, chỉ chú trọng vào việc học và rất ít khi tham gia vào các hoạt động của lớp. Nhiều em rất ngại biểu lộ tình cảm, thái độ ... Một số em thiếu thốn tình cảm do ba mẹ ly hôn hoặc ba mẹ đi làm ăn xa (Chỉ ở với ba hoặc mẹ, thậm chí có em còn sống một mình). 3. Khảo sát thực tế: - Qua 4 năm làm công tác chủ nhiệm lớp tôi nhận thấy các em chưa có được những kỹ năng sống cần thiết cho cuộc sống sau khi rời ghế nhà trường. Hầu hết các em đều rất khó khăn mỗi khi đưa ra một quyết định nào đó hoặc khi rơi vào một tình huống khó xử các em lại không biết cách để thoát ra. Thậm chí trong giao tiếp hằng ngày các em cũng gặp phải nhiều mâu thuẫn không đáng có đôi khi lại dẫn tới những hậu quả đáng tiếc như: vì cùng có cảm tình với một bạn gái mà hai nam học sinh từng chơi thân với nhau lại đánh nhau, hay như trường hợp của lớp 12C7 mà tôi chủ nhiệm năm 2015 – 2017: khi tôi giao nhiệm vụ chuẩn bị và tập tiết mục văn nghệ mừng Đảng mừng Xuân cho một nhóm học sinh, khi đến thời điểm duyệt tiết mục thì có 2 em không Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 6 tham gia nữa với lí do em bận việc không thể tham gia được, thực sự thì 2 em đó đã không có tinh thần trách nhiệm và kỹ năng làm việc nhóm nên khi tham gia tập luyện có vài điểm không vừa ý nên 2 em đã quyết định rút khỏi nhóm và đã ảnh hưởng đến kết quả là tiết mục văn nghệ đó không ít do đội hình thay đổi đột ngột.v.v... - Từ thực tế đó tôi nghiên cứu và áp dụng đề tài: ”Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh qua các trò chơi và hoạt động nhóm trong tiết chủ nhiệm” vào thực tế công tác chủ nhiệm lớp 12B8 năm học 2016 – 2017 với đối chứng là lớp 12B8 trước khi áp dụng đề tài đầu năm học 2016 – 2017. III. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA TRÒ CHƠI VÀ HOẠT ĐỘNG NHÓM TRONG TIẾT SINH HOẠT CHỦ NHIỆM: 1. Cần phát huy vai trò của ban cán sự lớp. Ngay từ đầu năm học, giáo viên chủ nhiệm bầu ra Ban cán sự lớp nhằm trợ giúp cho giáo viên chủ nhiệm trong công tác quản lý cũng như thực hiện các hoạt động của lớp theo chỉ đạo của giáo viên chủ nhiệm nhằm thực hiện tốt kế hoạch năm học của lớp được đề ra. Cùng với việc xây dựng kế hoạch chủ nhiệm năm học, giáo viên chủ nhiệm tiến hành xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục kỹ năng sống lồng ghép vào trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm và cụ thể hoá thành kế hoạch từng học kì, từng tháng, từng tuần phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường, phù hợp với lớp chủ nhiệm và đảm bảo mục tiêu giáo dục và phát triển nhân cách cho học sinh; bao gồm: Kế hoạch chủ nhiệm tháng, kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống, kế hoạch tổ chức hoạt động nhóm – trò chơi …. qua sự phối hợp của Ban cán sự lớp: ban chấp hành chi đoàn lớp, lớp trưởng, lớp phó, lớp phó văn thể mỹ. 2. Nâng cao nhận thức về sự cần thiết của các kỹ năng sống đối với từng học sinh: Giáo dục kỹ năng sống là giúp học sinh nâng cao năng lực để tự lựa chọn giữa những giải pháp khác nhau. Quyết định phải xuất phát từ học sinh. Vì thế nội dung phải hết sức gần gũi với cuộc sống hoặc ngay trong cuộc sống, phải xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của học sinh. Học sinh cần có điều kiện để cọ xát các ý kiến khác nhau, trao đổi kinh nghiệm, tập tành, thực hành, áp dụng. Học sinh phải tham gia chủ động vì có thế học sinh mới thay đổi hành vi. Nếu chỉ suy ngẫm và thảo luận các giá trị thôi thì chưa đủ, cần có các kỹ năng để ứng dụng giá trị vào thực tế. Ngày nay, thanh niên rất cần trải nghiệm cảm giác tích cực có được từ giá trị, hiểu kết quả của hành vi ứng xử và muốn chủ động đưa ra những quyết định có sức ảnh hưởng lớn. “Việc hiểu được cảm xúc sẽ hỗ trợ rất tốt cho việc kiểm soát bản thân, tập trung và ổn định vững chắc về tâm lý. Cách làm này củng cố khả năng học tập chuyên môn của học sinh trong bất kỳ lĩnh vực, bộ môn nào. Học viên trải qua chương trình xây dựng năng lực cảm xúc và xã hội, thì có điều kiện phát triển Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 7 được loại hình trí tuệ xúc cảm (Emotional intelligence) (Goleman, 1995). Những chương trình như vậy bao hàm cả việc học tập những kỹ năng xã hội, thấu cảm, giải quyết mâu thuẫn và những chiến lược hướng dẫn mường tượng.” Trên cơ sở giáo dục đạo đức, lối sống giáo viên chủ nhiệm tập trung vào những vấn đề, những giá trị sống xảy ra hàng ngày để tạo hứng thú và sự quan tâm của các em, từ đó có thể giúp các em nhận ra tầm quan trọng của những kỹ năng sống đối với bản thân trong một số hoạt động sau ở những tuần học đầu tiên: - Cho học sinh xem một số video “Hạt giống tâm hồn”; sau đó cho các em suy ngẫm về những giá trị có được từ các câu chuyện ấy. - Cho học sinh xem một số video về các tình huống xảy ra trong trường học và trong cuộc sống hàng ngày. Cho các em suy nghĩ về những hành động đó, đưa ra ý kiến của mình và cả lớp cùng thảo luận. - Mỗi học sinh suy ngẫm về thời điểm khi mình đánh giá một ai đó vì sự thật thà của người đó, và khi được đánh giá vì sự thật thà của chính mình. Chia sẻ suy nghĩ ấy. - Suy ngẫm và kể các trường hợp mà các em muốn hợp tác và đã nhận được sự hợp tác, và những thời điểm khác khi em không nhận được nó; nhận biết những cảm xúc ở những thời điểm ấy, các kết quả của nó và đặc điểm của mỗi tình huống mang lại. - Suy ngẫm về những thời điểm hạnh phúc trong cuộc sống của bản thân và nhận biết các giá trị sống nằm sau những hạnh phúc ấy. Tập thể lớp 12B8 3. Tổ chức các hoạt động trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm: Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 8 Để giáo dục cho các em những kỹ năng sống cần thiết nhất giáo viên chủ nhiệm cần lập ra một trình tự giáo dục các kỹ năng sao cho khoa học nhất có thể. Các kỹ năng cần thiết nhất đó là những kỹ năng sẽ giúp ích cho các em trong hiện tại và sau đó là những kỹ năng có thể giúp ích cho các em trong thời gian sau này. 3.1 Cho học sinh xem một số video “hạt giống tâm hồn” Những video hạt giống tâm hồn sẽ giúp các em nhận thấy được tầm quan trọng của những kỹ năng sống hàng ngày, từ đó các em ý thức hơn với việc tham gia rèn luyện các kỹ năng. Giáo viên chuẩn bị một số video “Hạt giống tâm hồn” về các tình huống giáo dục kỹ năng sống, sau đó sử dụng tivi được gắn ở phòng học chiếu cho học sinh xem. Giáo viên yêu cầu học sinh đưa ra cảm nghĩ của mình sau khi xem video, cả lớp cùng thảo luận. Các em đang xem những clip hạt giống tâm hồn. 3.2 Giáo dục kỹ năng sống qua việc tổ chức các trò chơi và hoạt động nhóm 3.2.1 Giáo dục kỹ năng giao tiếp: Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 9 Kỹ năng giao tiếp là một kỹ năng không thể thiếu của mỗi chúng ta. Bạn muốn thành công thì tiêu chí đầu tiên là bạn phải giao tiếp tốt. Khi giao tiếp tốt thì ta sẽ biết được đối phương là một người thế nào, khi làm việc chung sẽ kết hợp ăn ý hơn từ đó sẽ mang lại một kết quả tốt hơn. GVCN kết hợp với quản trò (Bí thư chi Đoàn) tổ chức trò chơi “Hiểu ý nhau” Chuẩn bị dụng cụ: Một số từ khóa do GVCN và ban cán sự lớp chuẩn bị. Chia lớp làm 4 nhóm. Mỗi nhóm chọn ra 1 bạn để làm người truyền thông tin. Bắt đầu chơi: - Lần lượt từng bạn của 4 nhóm lên phía trên bục giảng - Quản trò cho bạn truyền tin đọc 5 từ khóa bằng mắt, sau đó bằng cách sử dụng lời nói và hành động diễn tả từng từ khóa sao cho không được dùng từ diễn tả trùng với từ có trong từ khóa, các bạn còn lại trong nhóm đoán từ khóa và trả lời. - Nhóm nào trả lời đúng được nhiều từ khóa hơn thì nhóm đó chiến thắng. 3.2.2 Giáo dục kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm: Kỹ năng làm việc nhóm là một kỹ năng vô cùng quan trọng . Muốn làm việc nhóm tốt thì bạn phải có kỹ năng hợp tác, tất cả thành viên trong nhóm phải cùng hướng về một mục tiêu chung. Một người biết hợp tác là một người biết tôn trọng ý kiến của người khác, biết lắng nghe, sẵn sàng đưa ra ý tưởng của mình để đóng góp cho cả nhóm. Ví dụ trò chơi áp dụng: GVCN kết hợp với quản trò (Bí thư chi Đoàn) tổ chức trò chơi “Nào ta cùng đếm” Chuẩn bị dụng cụ: mỗi bạn 5 que tính - Chia lớp thành nhiều nhóm (mỗi nhóm 4 thành viên) - Mỗi bạn giữ 5 que tính. - 1 tờ giấy và 1 cây bút cho người quản trò Bắt đầu chơi: - Người quản trò đọc lên 1 con số nào đó từ 1 đến 20 - Sau khi người quản trò đếm 1, 2, 3! Các thành viên của nhóm phải đồng loạt giơ lên các que trên tay sao cho tổng số que cả nhóm cộng lại đúng bằng số người quản trò đã đọc. - Chính xác sẽ được 5 điểm, thiếu hay thừa thì mỗi số sẽ trừ đi 1 điểm - Sau một loạt số, nhóm nào điểm cao nhất sẽ thắng. Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 10 Trò chơi này giáo dục cho các em kỹ năng làm việc nhóm là phải có những quy luật của nhóm như: phân chia công việc, đưa ra quyết định, đánh giá … Hình ảnh về đội múa dân vũ của lớp 3.2.3 Giáo dục kỹ năng rèn luyện trí nhớ Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 11 Với những loại trò chơi này sẽ giúp học sinh rèn luyện trí nhớ, từ đó các em học tập dễ dàng hơn và đạt được kết quả tốt hơn Ví dụ trò chơi áp dụng: GVCN kết hợp với quản trò (Bí thư chi Đoàn) tổ chức trò chơi “Con thỏ ăn cỏ” Địa điểm chơi: ngoài sân trường Cả lớp xếp thành vòng tròn, người quản trò đứng ở giữa Thời gian chơi: 5 7 phút Cách chơi - Quản trò: đưa bàn tay chụm lại hô “Con thỏ” - Người chơi: lặp lại theo lời quản trò nói “Con thỏ” - Quản trò: đưa tay này qua tay kia hô “Ăn cỏ” - Người chơi: làm theo và nói “Ăn cỏ” - Quản trò: đưa tay lên miệng hô “Uống nước” - Người chơi: làm theo và nói “Uống nước” - Quản trò: Đưa tay lên vỗ tai hô “Chui vô hang”, chấp tay lại hô “Thỏ ngủ” Người chơi phải làm theo quản trò, nếu làm sai sẽ bị phạt, quản trò làm với tốc độ nhanh dần và có thể nói và làm khác nhau. 3.2.4 Giáo dục kỹ năng khéo léo, quyết định nhanh Kỹ năng khéo léo là một kỹ năng thiên về tài năng, với trò chơi này học sinh thể hiện được tài năng khéo léo của mình để giúp các bạn còn lại trong nhóm đoán và đưa ra quyết định nhanh nhất Ví dụ trò chơi áp dụng: Trò chơi nhìn hình đoán chữ Bí thư hoặc lớp trưởng dẫn dắt trò chơi Chia lớp thành 4 nhóm. Mỗi nhóm chọn ra một bạn vẽ đẹp nhất lên bảng thực hiện công việc vẽ theo đề tài mà người dẫn đưa ra - Cả 4 bạn được chọn ra cùng lên bảng, chia bảng ra làm 4 phần - Người dẫn đưa cho 4 bạn xem một từ khóa tên địa danh hoặc tên một tác phẩm văn học, … - 4 bạn cùng vẽ lên bảng để thể hiện từ khóa, không được viết chữ - Tất cả các thành viên còn lại quan sát và đưa ra từ khóa trả lời. Nhóm nào trả lời đúng và nhanh nhất sẽ được 1 điểm - Sau một số từ khóa, nhóm nào được nhiều điểm nhất là nhóm chiến thắng. Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 12 Hình ảnh các em đang tham gia chơi trò chơi nhìn hình đoán chữ Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 13 Hình báo tường lớp 12B8 đạt giải nhì 3.2.5 Giáo dục kỹ năng tự chủ Tự chủ là một kỹ năng khá quan trọng, khi ta làm chủ được hành vi của mình thì ta sẽ tránh được một số sai lầm không đáng có. Ví dụ trò chơi áp dụng: Người dẫn tổ chức trò chơi “Vua hài” - Chọn ra 4 bạn tự nguyện làm người thách đấu lên bảng. - Những thành viên còn lại trong lớp mỗi người sẽ nghĩ ra một câu nói, vở kịch hoặc một hành động nào đó để làm cho 4 bạn thách đấu phải cười. - Bạn nào nhịn cười được lâu nhất thì bạn đó thắng cuộc. 3.2.6 Giáo dục kỹ năng tự nhận thức bản thân Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 14 Với kỹ năng tự nhận thức học sinh sẽ biết mình là ai, sống trong hoàn cảnh nào, sở thích, điểm mạnh, điểm yếu của bản thân, … từ đó có thể xác định được lĩnh vực mà mình có thể thành công trong tương lai. Học sinh có thể điều chỉnh cảm xúc và suy nghĩ của mình theo hướng tích cực. Ví dụ trò chơi áp dụng: * Học sinh sẽ tiếp nhận đánh giá, nhận xét của người khác về mình. Mỗi học sinh chuẩn bị một tờ giấy, 1 cây bút và 1 mẫu băng dính , mỗi người tự ghi tên mình vào góc trên của tờ giấy, hoặc vẽ 1 biểu tượng nào đó tượng trưng cho mình vào giữa từ giấy, rồi dán vào sau lưng mình (thời gian chuẩn bị là 2 phút) Khi có hiệu lệnh “bắt đầu”, thì tất cả di chuyển nhanh đến sát những bạn khác để ghi lên tờ giấy sau lưng họ những lời nhận xét của mình về họ. Khi hiệu lệnh “hết giờ” thì kết thúc trò chơi và về vị trí của mình. Tất cả mọi người gỡ tờ giấy sau lưng mình để xem người khác nhận xét về mình như thế nào, có thể đọc nhận xét về mình cho cả lớp nghe nếu muốn. Học sinh phát biểu về cảm xúc/ suy nghĩ của mình về những lời nhận xét đó. Nếu có những nhận xét về nhược điểm, hay nhận xét chưa chính xác thì giáo viên chủ nhiệm hãy gợi ý học sinh đến những suy nghĩ tích cực như: mình sẽ cố gắng để hoàn thiện hơn, hay chẳng lẽ mình lại như thế sao? Mình sẽ tự tin và khẳng định rằng mình không phải như bạn nghĩ, … * Giáo viên chủ nhiệm đọc một câu chuyện liên quan đến vấn đề nhận thức bản thân và cho lớp thảo luận vấn đề đặt ra 3.2.7 Giáo dục kỹ năng giải quyết xung đột Trong giới trẻ hiện nay và học sinh nói riêng, xung đột rất thường xuyên diễn ra. Đôi khi chỉ vì một lí do nhỏ nhưng với cách cư xử của mình các em đã dẫn nó tới một sự xung đột lớn. Đặc biệt hiện nay facebook là kênh xã hội đang được giới trẻ sử dụng rộng rãi, chỉ vì một câu trạng thái vu vơ cũng khiến các em suy diễn và dẫn đến mâu thuẫn, giận hờn, … Để hạn chế tình trạng xung đột ngày càng tăng như hiện nay, các em cần có kỹ năng giải quyết những vấn đề xung đột. Các em cần biết xác định vấn đề và nguyên nhân gây nên sự xung đột. Từ đó tìm cách thương thuyết và giải quyết xung đột. Khi rèn luyện được kỹ năng giải quyết xung đột đồng thời các em cũng rèn được tư duy phê phán, sáng tạo, kỹ năng ra quyết định, kỹ năng giao tiếp và thiện chí khi nhìn nhận vấn đề và có đánh giá về người khác. Các em sẽ học được cách kiềm chế bản thân khi tức giận. Ví dụ hoạt động nhóm áp dụng: Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 15 - Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm. Mỗi nhóm tự chuẩn bị trước một tình huống xảy ra xung đột giữa 2 người hoặc 2 nhóm bạn với nhau. Mỗi nhóm sẽ thực hiện sánh vai và diễn lại tình huống trước lớp. - Sau mỗi vở diễn giáo viên chủ nhiệm yêu cầu các nhóm còn lại thảo luận và đưa ra phân tích vấn đề và phương án giải quyết cho tình huống đó. - Giáo viên chủ nhiệm nhận xét các phương án giải quyết của từng nhóm và gợi ý thêm các phương án giải quyết khác. 3.4.8 Giáo dục kỹ năng vượt qua Stress Stress là một cảm xúc tiêu cực mà bất cứ người nào trong chúng ta đều đã một lần trải qua. Đặc biệt với các em học sinh lớp 12, áp lực về việc học rất lớn khi kỳ thi THPT Quốc gia đổi mới với 2 tổ hợp môn tự chọn là KHTN và KHXH, kiến thức các em phải chuẩn bị rất nhiều nên khả năng tình trạng Stress diễn ra là khá cao. Các tình huống gây stress luôn tồn tại trong cuộc sống, tác động đến con người và gây ra các cảm xúc tiêu cực, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Sau đây là một số cách giúp ta vượt qua Stress khi gặp phải: - Học cách suy nghĩ tích, làm chủ cảm xúc. - Trò chuyện với người lớn hoặc với một người bạn mà mình tin tưởng. - Ngủ thật nhiều mỗi đêm. - Tích cực tham gia các hoạt động thể thao cũng giúp giải tỏa căng thẳng một cách hiệu quả. - Hít thở sâu 10 lần mỗi khi cảm thấy căng thẳng. - Độc thoại tích cực Một số hoạt động nhóm: * Hoạt động 1: Tìm hiểu triệu chứng của Stress Giáo viên chủ nhiệm yêu cầu mỗi học sinh đưa ra các triệu chứng gây căng thẳng mà mình cho là đúng. Mỗi học sinh nêu ý kiến của mình và tiến hành thảo luận chung cả lớp. Giáo viên chủ nhiệm tổng hợp ý kiến của học sinh và nhấn mạnh một số triệu chứng như: hành vi, cảm xúc, dấu hiệu cơ thể. Ngoài ra còn nhấn mạnh cho các em biết điều tiết cảm xúc tiêu cực thành tích cực và học cách kiềm chế cảm xúc của mình. * Hoạt động 2: giúp học sinh tìm cách giải tỏa cảm xúc, lựa chọn cách ứng phó và đưa ra phương án phòng ngừa Stress. Chia lớp thành 4 nhóm. Giáo viên chủ nhiệm đưa ra một số tình huống gây căng thẳng. Yêu cầu mỗi nhóm hãy thảo luận và cho biết: Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 16 a. Những cách ứng phó khi ở trong hoàn cảnh đó. b. Để hạn chế xảy ra căng thẳng chúng ta làm thế nào? Tình huống 1: Trong giờ kiểm tra học kỳ, giám thị coi thi buộc tội em sử dụng tài liệu và dọa lập biên bản. Tuy nhiên thủ phạm chính là đứa bạn thân ngồi cạnh em. Em sẽ ứng xử thế nào cho đúng? Tình huống 2: Ba mẹ biết em đang chơi thân với một bạn khác giới trên mức tình bạn và cấm không cho em chơi với bạn nữa. Nhưng với em đó là một tình cảm trong sáng, cả hai không những không làm gì ảnh hưởng tới việc học mà còn giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Em hiểu rằng ba mẹ do lo lắng cho em, không hiểu thực chất vấn đề, còn bản thân em không muốn mất một người bạn như vậy. Mỗi lần ba mẹ bắt gặp em gặp gỡ hoặc đi cùng bạn đó thì tỏ thái độ khó chịu ra mặt và mắng mỏ em rất nặng lời, làm cho em rất ức chế và cảm thấy căng thẳng. Em sẽ xử lý tình huống đó như thế nào? Tình huống 3: Ở 2 bàn cuối dãy lớp A1, bạn Lan luôn có cảm giác khó chịu đối với bất cứ hành động nào của bạn Trung. Không khí luôn căng thẳng mỗi khi 2 bạn chạm mặt nhau. Hai bạn thường xuyên xảy ra xung đột. Nhóm bạn ở 2 dãy bàn không biết lí do vì sao họ lại như vậy. Lan cũng không hiểu lí do vì sao mình lại ghét Trung như vậy. Em có suy nghĩ gì về hành động của bạn Lan và nếu ở trong hoàn cảnh đó em sẽ xử lý như thế nào? Với những kết luận, cách ứng phó và phòng ngừa mà học sinh đưa ra, giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn các em lựa chọn phương án tốt nhất, nhất là tránh những trường hợp lựa chọn phương án tiêu cực và hướng các em tới những suy nghĩ tích cực. Các nhóm đang thảo luận để đưa ra ý kiến chung của nhóm mình 3.3 Thực hiện giáo dục kỹ năng quản lý thời gian thông qua việc lập kế hoạch Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 17 Việc lập ra một kế hoạch tổ chức hoạt động sẽ giúp các em rèn luyện kỹ năng quản lý thời gian cùng với kỹ năng hoạch định công việc. Đồng thời khi làm việc nhóm sẽ giúp các em rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm và kỹ năng hợp tác. Đây là những kỹ năng rất cần thiết cho các em trong cuộc sống hiện đại,với kỹ năng này các em có thể áp dụng vào việc lập ra kế hoạch học tập phù hợp cho riêng mình để nâng cao hiệu quả học tập. Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm và yêu cầu mỗi nhóm lập ra một kế hoạch cho hoạt động cho cuộc thi tài năng “Ai sẽ thành sao” khoảng 15 phút trong mỗi tiết sinh hoạt chủ nhiệm. Cuộc thi có 2 vòng sơ khảo và chung kết. Sau 2 tuần các nhóm nộp lại bản kế hoạch cho giáo viên chủ nhiệm, giáo viên chủ nhiệm cùng với cả lớp thảo luận xét duyệt để chọn ra bản kế hoạch tốt nhất. 3.4 Rèn luyện kỹ năng đứng trước đám đông bằng cách tổ chức cuộc thi tài năng “ai sẽ thành sao” Cuộc thi nhằm rèn luyện cho các em kỹ năng đứng trước đám đông và giúp các em tự nhận biết sở trường cũng như năng khiếu của mình. Giám khảo: GVCN. Nội dung tham gia gồm: hát, múa, diễn kịch, chơi nhạc cụ, vẽ tranh. Thể lệ: - Cuộc thi có 2 vòng là vòng sơ khảo và chung kết. - Các em có thể tự do lựa chọn lĩnh vực tham gia tùy theo sở trường cũng như năng khiếu của mình. Mỗi em có thể tham gia nhiều tiết mục. - Vì thời gian có hạn nên ở vòng loại đầu tiên các em chỉ trình bày một đoạn ngắn nội dung mà mình tham gia trong khoảng 2 phút. Sau đó chọn ra mỗi lĩnh vực 3 tiết mục xuất sắc nhất vào vòng chung kết - Ở vòng chung kết mỗi em biểu diễn tiết mục hoàn chỉnh của mình. Giải thưởng: gồm 5 giải thưởng dành cho người xuất sắc nhất tương ứng vơi 5 nội dung thi, 1 giải dành cho người tài năng nhất và một số giải thưởng khác do GVCN chuẩn bị Một số hình ảnh về cuộc thi học sinh thanh lịch của trường thể hiện kết quả của việc rèn luyện kỹ năng đứng trước đám đông Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 18 Đội tuyển tham dự cuộc thi học sinh thanh lịch của lớp Kết quả cuộc thi 1 cặp đạt giải nhì thanh lịch và giải cặp đôi tài năng nhất Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 19 4. Cho học sinh xem các video về những tình huống thoát hiểm: Hiện nay, với tình trạng thiệt mạng do không biết cách thoát hiểm xảy ra rất nhiều cụ thể như sau: - Năm 2016 có 3006 vụ cháy trong đó 1290 vụ cháy nhà dân, 1229 vụ cháy tại các cơ sở, 169 vụ cháy phương tiện giao thông và 318 vụ cháy rừng, số người chết là 98 người, số người bị thương là 180 người. Trong đó số người thiệt mạng chủ yếu là do ngột thở vì hít phải khí độc. - Theo báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, trung bình mỗi năm cả nước có khoảng 6400 người bị đuối nước, trong đó hơn 50% là trẻ em, học sinh, sinh viên mà lí do chủ yếu là không biết bơi mà vẫn đi bơi và cứu bạn bị đuối nước không đúng cách. - Những nguy hiểm khi đi trên đường phố luôn rình rập chúng ta như nạn cướp giật mà hiện nay có chiêu thức mới là dàn cảnh để cướp, tai nạn giao thông, …. V.v…. Giáo viên chủ nhiệm chuẩn bị một số video về các tình huống hướng dẫn thoát hiểm trên đường phố, khi hỏa hoạn, khi bơi lội, tắm biển, …. Yêu cầu mỗi học sinh viết ra giấy những cách thoát hiểm của mình khi rơi vào trường hợp nguy hiểm mà giáo viên chủ nhiệm nêu ra. Sau khi học sinh nêu phương án của mình thì GVCN nhận xét và cho học sinh xem các video hướng dẫn thoát hiểm liên quan. Tổ chức cho học sinh thực hành những gì có thể. Khi suy nghĩ thì chúng ta có thể nghĩ đến được những cách thoát hiểm tối ưu, nhưng khi rơi vào hoàn cảnh tương tự chúng ta lại rất khó thực hiện được do tâm lý hoảng sợ. Vì vậy mà nếu được thực hành và rèn luyện nhiều thì khả năng thoát khỏi nguy hiểm sẽ cao hơn rất nhiều. Hình ảnh về vùng nước triều xe ra nguy hiểm Người thực hiện: Lê Thị Minh Tửu 20