Tài liệu Skkn giáo dục tích cực phòng chống bạo lực học đường ở trường thpt nguyễn trãi.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI Đơn vị: Trường THPT Nguyễn Trãi Mã số:............................... SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC TÍCH CỰC PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI Người thực hiện: TRẦN THỊ VƯƠNG NHI Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục  Phương pháp dạy học bộ môn....  Phương pháp giáo dục  Lĩnh vực khác.......................................... Có đính kèm:  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác Năm học: 2011 - 2012 1 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC ------------------I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: TRẦN THỊ VƯƠNG NHI 2. Ngày tháng năm sinh: 08 – 05 - 1982 3. Nam, nữ: nữ 4. Địa chỉ: 7I/40 khu phố 8, phường Hố Nai, Biên Hoà, Đồng Nai 5. Điện thoại: 0903 180 950 6. Fax: 061.3881183 (NR): 0613.980237 E-mail: [email protected] 7. Chức vụ: Giáo viên, Bí thư Đoàn trường 8. Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Trãi II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân - Năm nhận bằng: 2005 - Chuyên ngành đào tạo: ĐHSP TP Hồ Chí Minh ngành Giáo dục chính trị III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy môn GDCD - Số năm có kinh nghiệm: 06 - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: + Ứng dụng Công nghệ thông tin trong giảng dạy môn GDCD THPT + Dạy tích hợp Giáo dục Môi trường trong giảng dạy môn GDCD THPT + Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong giảng dạy GDCD 11 2 GIÁO DỤC TÍCH CỰC PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Quá trình hình thành cộng đồng cư dân người Việt ở Đồng Nai nói chung, cũng như khu vực Hố Nai nói riêng thực chất là quá trình hợp cư bởi các đợt di dân qua các thời kỳ nên văn hoá, tính cách của người Đồng Nai rất phong phú, sinh động. Với thế mạnh là một tỉnh công nghiệp trong vùng kinh tế trọng điểm với tính năng động, dễ tiếp cận với cái mới thì đó cũng là thách thức không nhỏ đối với các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội nói chung, lĩnh vực giáo dục nói riêng. Trước những diễn biến phức tạp của đạo đức học đường, cả hệ thống chính quyền, dư luận xã hội hết sức quan tâm về chiến lược, chính sách, phương pháp giáo dục đạo đức học sinh của các cơ quan chức trách và nhà trường. Đảng bộ tỉnh Đồng Nai đã xác định chiến lược: “Đổi mới mạnh mẽ, toàn diện giáo dục - đào tạo và phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao; coi phát triển giáo dục - đào tạo là động lực phát triển nhanh, bền vững”1. Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ đã chỉ đạo thành lập phòng Công tác chính trị tại cơ quan sở Giáo dục và Đào tạo và trong hệ thống của ngành với chức năng tham mưu cho giám đốc sở chỉ đạo hoạt động giáo dục đạo đức trong học sinh, sinh viên, công tác chính trị tư tưởng trong đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Trên cơ sở đó hình thành hệ thống dọc từ sở xuống đến các trường. Là đầu mối thực hiện phối hợp 3 môi trường giáo dục với các đoàn thể, tổ chức xã hội nhất là Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Các trường đã và đang thay đổi nhận thức về vai trò của công tác giáo dục đạo đức trong cán bộ quản lý giáo dục và đội ngũ giáo viên. Bên cạnh đó, Tỉnh uỷ còn quan tâm đến việc xây dựng môi trường văn hóa, con người văn hóa, tăng cường quản lý văn hóa, đấu tranh chống khuynh hướng phản động, đồi truỵ, lạc hậu. Tuy nhiên, “Việc phối hợp giữa nhà trường với gia đình và các cơ quan chức năng địa phương trong việc quản lý học sinh, sinh viên ngăn chặn tác hại của tệ nạn xã hội còn hạn chế, nhất là phim ảnh, trò chơi có tính chất bạo lực từ băng, đĩa, trên 1 Tỉnh uỷ Đồng Nai (2001), Văn kiện Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lần thứ VIII (nhiệm kỳ 2005 – 2010), (lưu hành nội bộ), tr.61. 3 mạng Internet dẫn đến bạo lực học đường xâm hại thân thể, tính mạng học sinh trên địa bàn các huyện Xuân Lộc, Trảng Bom, Long Thành.”. Chính vì thế, việc các trường THPT phải nghiêm túc đề ra biện pháp ngăn chặn tình trạng bạo lực học đường là một việc làm cấp thiết. 1. BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ Theo Bách khoa toàn thư mở thì bạo lực học đường được nhiều người coi là đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong những thập kỷ gần đây ở nhiều quốc gia, đặc biệt ở nơi các loại vũ khí như súng hay dao được sử dụng. Nó bao gồm bạo lực giữa các học sinh trong trường cũng như những vụ tấn công thể xác bởi học sinh vào giáo viên của trường. Phổ biến nhất là những bạo lực từ học sinh tấn công đến học sinh là những hành vi như kết băng nhóm hăm he bạn bè, ăn hiếp người nhỏ hoặc yếu thế, có thể là hành vi trấn lột đồ - tiền của bạn khác hoặc thậm chí có thể do ghét nhau lâu ngày nên dẫn đến xô xát đánh nhau hoặc đánh nhau có sử dụng hung khí. Bạo lực học đường ảnh hưởng đến thể chất, tinh thần và xã hội của nạn nhân. Ảnh hưởng về thể chất bao gồm gãy tay, gãy chân…; ảnh hưởng về mặt tinh thần là các em luôn luôn lo lắng, sợ sệt, tư tưởng không ổn định khiến các em không thể tập trung vào bài vở, còn ảnh hưởng về mặt xã hội ở chỗ là các em bị những người xung quanh đánh giá không tốt về nhân phẩm, nhân cách. Các yếu tố nguy cơ dẫn đến bạo lực học đường: Thứ nhất, cá nhân. Các em thực hiện hành vi bạo lực có kết quả học tập trung bình hoặc yếu. Nhưng đa số các em thực hiện hành vi bạo lực cho rằng vấn đề học tập là không khó. Một số thầy cô cho rằng các em học yếu không phải do các em kém tư duy mà do các em không chịu chăm chỉ học hành và còn tùy thuộc vào thầy cô, nếu thầy cô bản lĩnh hơn các em và có thể quản lý các em thì các em học rất tốt ở môn học đó và ngược lại. Các em này thích chơi với bạn theo một nhóm và hay nghe lời rủ rê của bạn trốn đi chơi, đi đánh nhau. Khi có người xúc phạm đến mình, các em sẽ đôi co và có thể dẫn đến đánh nhau. Các em không hề sợ nhóm nào trong trường, mà cho rằng người ta thích đánh nhau với mình thì mình chiều theo ý người ta thôi. Có em cho rằng mình là đàn anh đàn chị trong trường nên không sợ bất kỳ một ai. Có một sự phân biệt giữa cách cư xử nội tâm và biểu lộ. Những cách cư xử nội 4 tâm phản ánh sự rút lui, ức chế, lo lắng, và - hoặc hay chán nản. Cư xử nội tâm đã được tìm thấy trong một số trường hợp bạo lực thanh niên dù với một số thanh niên, chán nản đi liền với sự lạm dụng liên tục. Bởi chúng hiếm khi bộc lộ ra ngoài, các học sinh với các vấn đề nội tâm thường không được chú ý. Những cách cư xử biểu lộ phản ánh các hành động lầm lỗi, gây hấn, và hiếu động thái quá. Không giống như những cách cư xử nội tâm, những cách cư xử biểu lộ gồm, hay liên kết trực tiếp với, các giai đoạn bạo lực. Những cách cư xử bạo lực như đấm và đá thường được học khi quan sát những người khác. Các hành động biểu lộ diễn ra cả bên trong và bên ngoài trường học. Bên cạnh đó, một số yếu tố cá nhân khác gắn liền với những mức độ gây hấn cao. Những em bắt đầu sớm thường có những hành động tồi hơn những trẻ em có những hành động chống xã hội muộn hơn. IQ thấp cũng liên quan tới những mức độ hung hăng cao hơn. Các phát hiện khác cho thấy ở trẻ nam các khả năng khó vận động ban đầu, những khó khăn khi chú ý, và các vấn đề về đọc thường dự đoán một hành vi chống xã hội về sau. 5 Thứ hai, môi trường gia đình. Môi trường gia đình được cho là có đóng góp vào bạo lực học đường. Quỹ Quyền Hiến pháp cho rằng việc phải đối mặt trong thời gian dài với bạo lực súng, tình trạng nghiện rượu của cha mẹ, bạo lực gia đình, lạm dụng thể chất trẻ em, và lạm dụng tình dục trẻ em dạy cho trẻ rằng các hành động bạo lực là có thể chấp nhận. Kỷ luật thô bạo của cha mẹ đi liền với những mức độ hung hăng cao hơn ở thanh niên. Đa số ba mẹ của các em thực hiện hành vi bạo lực là những người lao động chân tay, mỗi khi ba mẹ các em gặp chuyện không vui thì sẽ có cãi cọ và dẫn đến đánh nhau. Đa số các anh chị của các em đều nghỉ học sớm và đi làm thuê, có người còn bị ở tù, các anh chị này luôn bênh vực các em của mình nên mỗi lần các em có va chạm, đánh nhau thì những người anh chị này đều ra bênh vực và có thể đánh gây thương tích cho người đã xúc phạm em mình. Điều này cho thấy gia đình là nền tảng cơ bản để các em xây dựng và hình thành nhân cách. Khi cha mẹ các em không gương mẫu trong cách cư xử với nhau trong sinh hoạt hằng ngày cũng như sự quan tâm không đúng cách của anh chị đối với các em có thể làm cho các em cảm thấy ỷ lại và tăng hành vi bạo lực của các em nhiều hơn. Với điều kiện như đã phân tích cũng cho thấy phụ huynh quan tâm đến các em không đúng cách thể hiện ở chổ phụ huynh cho các em những gì các em thích, nhưng lại không nắm rõ được kết quả học tập cũng như không biết em chơi với những ai, mỗi khi biết các em sai phạm, đa số các phụ huynh đều dùng bạo lực để dạy dỗ các em. Điều này cho thấy các em thường xuyên bị bạo lực từ gia đình, nếu vấn đề này kéo dài thì sẽ ảnh hưởng nhiều đến tâm lý của các em, không chỉ vậy mà nó còn ảnh hưởng nhiều đến hành vi của các em, đặc biệt là hành vi bạo lực. Theo một nghiên cứu của bộ công an thì có 49% các em vị thành niên bị phạm tội phàn nàn về cách đối xử đối của bố mẹ và trong một điều tra khác thì cho thấy những gia đình nào có hành vi bạo lực với con cái của họ thì con cái của họ có xu hướng bạo lực cao hơn những người con sống trong gia đình bình thường. Khi phụ huynh biết được các em bị bạo lực, thì phụ huynh có thái độ xúi giục các em đánh trả lại, có người còn nhờ xã hội đen ra giải quyết dùm, điều này cho thấy từ vấn đề bạo lực của các em học sinh mà chúng ta không kịp thời giải quyết, thì sẽ dẫn đến bạo lực kế tiếp có liên quan đến người lớn. 6 Có một số bằng chứng cho thấy việc tiếp xúc với bạo lực trên vô tuyến và, ở một mức độ nhỏ hơn, các trò chơi bạo lực liên quan tới sự gia tăng tính hung hãn ở trẻ em, và sự hung hăng này lại có thể được đưa vào trường học. Thứ ba, môi trường lân cận. Môi trường lân cận và cộng đồng cũng tạo bối cảnh cho bạo lực học đường. Các cộng đồng có tỷ lệ tội phạm và sử dụng ma tuý cao dạy thanh niên những hành động cư xử bạo lực và chúng lại được mang vào trường học. Tình trạng nhà cửa tồi tạn bên cạnh trường học đã được phát hiện gắn liền với bạo lực học đường. Việc tấn công giáo viên dường như hay xảy ra hơn tại các trường ở gần kề các khu vực có tỷ lệ tội phạm cao. Việc tiếp xúc với những người bạn hư hỏng là một yếu tố nguy cơ cho những mức độ hung hãn cao. Nghiên cứu đã cho thấy rằng nghèo khổ và mật độ dân số cao gắn liền với những tỷ lệ bạo lực học đường cao. Những cuộc nghiên cứu theo chiều dọc dài hạn cho thấy trẻ em phải tiếp xúc với bạo lực cộng đồng, gồm cả bạo lực súng, trong những năm tiểu học được các bạn học và giáo viên thông báo có nguy cơ cao về hung hãn trong những năm cuối cấp. Các băng đảng trong khu vực cũng được cho là góp phần tạo ra các môi trường học đường nguy hiểm. Các băng đảng sử dụng môi trường xã hội của trường học để tuyển mộ các thành viên và tương tác với các nhóm đối địch, với việc bạo lực băng đảng được đưa từ bên ngoài vào trong trường học. Thứ tư, môi trường học đường. Nghiên cứu gần đây đã chỉ ra sự liên quan giữa môi trường trường học với bạo lực học đường. Những vụ tấn công giáo viên gắn liền với những nơi có tỷ lệ nam sinh cao, và một tỷ lệ cao học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Nói chung, một cộng đồng nam sinh đông, ở cấp học càng cao, một lịch sử các vấn đề vô kỷ luật cao, tỷ lệ học sinh trên giáo viên cao, và một địa điểm đô thị liên quan tới bạo lực trong các trường học. Trong học sinh, thành tích học tập liên quan nghịch đảo với hành động chống xã hội. 7 Nhà trường cũng chưa tổ chức được chương trình phòng chống bạo lực học đường có thể do nhà trường không có khả năng thực hiện, vì để tổ chức được một chương trình phòng chống bạo lực đúng nghĩa thì cần phải có đủ điều kiện về nhân lực và tài lực. Nhà trường thiếu can thiệp đến việc học sinh đánh nhau trước cổng trường, vấn đề này cần phải cải thiện nếu không thì nó có thể là yếu tố thúc đẩy việc học sinh đón đường đánh nhau trước cổng trường, mỗi khi tan trường sẽ nhiều hơn. Việc nhà trường không đồng nhất với nhau trong xử lý hành vi sai phạm của các em, làm cho các em cảm thấy mình bị xử lý không được công bằng. Điều này có thể làm cho các em có nhiều bất đồng với thầy cô hơn, nếu vấn đề này không được giải quyết thì nó sẽ làm cho mối quan hệ giữa thầy và trò ngày càng xa cách. Theo như thầy cô thì việc học sinh đem hung khí đến trường là rất ít nhưng thực tế các em lại cho rằng việc học sinh đem hung khí đến trường là rất nhiều. Điều này cho thấy thầy cô không biết được mức độ trầm trọng về việc học sinh đem hung khí đến trường, nên ít có tổ chức kiểm tra, giám sát các em về hành vi mang hung khí đến trường, điều này có thể là yếu tố thúc đẩy việc học sinh mang hung khí đến trường nhiều hơn. 2. GIẢI PHÁP GIÁO DỤC TÍCH CỰC PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG 2.1. Thuận lợi Trường trung học phổ thông Nguyễn Trãi là một trường có bề dày lịch sử và truyền thống hiếu học. Chất lượng giáo dục toàn diện luôn được bảo đảm, ổn định và có chiều hướng ngày càng nâng cao. Trường đóng trên địa bàn dân cư Hố Nai (gọi chung). Người dân Hố Nai gốc gác chủ yếu là những người hợp cư bởi chính sách di dân đồng bào Thiên Chúa giáo gốc bắc bộ của Mỹ - Diệm năm 1954 – 1955. Những giáo dân này sống quần cư theo giáo đoàn, giỏi nghề thủ công, rất sùng đạo nhưng cũng rất có ý thức giữ gìn tập tục quê cha đất tổ. Các gia đình trọng tình cảm, chuộng lễ nghĩa, đạo đức truyền thống dân tộc nên sự giáo dục gia đình vẫn duy trì việc giáo dục con cái những chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc, của gia đình. Vì thế, học sinh trường Nguyễn Trãi là những học sinh có tình, trọng tình; có lễ nghĩa, chuộng lễ nghĩa; tự hào về bản sắc dân tộc và có ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc. Bên cạnh đó, các giáo xứ đều có nhà giáo lý với chương trình giáo dục giáo lý, nhân bản, giá trị sống và kỹ năng 8 sống bài bản, chặt chẽ. Chính vì thế, học sinh đa số là ngoan, hiền, lễ phép, biết vâng lời thầy cô trong nhà trường, là những người con ngoan, hiếu thảo trong gia đình. Học sinh được thầy cô đánh giá là có thái độ tích cực và hành vi phù hợp chuẩn mực đạo đức xã hội. Trong môi trường học đường, các em kính trọng thầy cô, nhân viên nhà trường, quý mến bạn bè và những người xung quanh. Có sự quan tâm giúp đỡ bạn học tập, chia sẻ nhiều điều trong cuộc sống, luôn mong muốn những điều tốt đẹp đến với mọi người. Bên cạnh đó, học sinh còn được rèn luyện, tu dưỡng ở nhà trường, ở các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức đoàn thể trong nhà trường và ngoài xã hội như: Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp thanh niên,… các em có tinh thần đoàn kết, tương trợ, yêu nước, yêu đồng bào, tự hào về truyền thống dân tộc, về quê hương, về vùng đất mình gắn bó, tích cực tham gia các hoạt động phong trào, chăm sóc nghĩa trang liệt sỹ, đài tưởng niệm. Mặc dù trường đóng trên địa bàn thuận lợi về giao thông nên sự giao lưu, tiếp nhận văn hóa mới hết sức sôi động, nhưng tính cấu kết công đồng ở khu vực này còn rất cao. Các em có lối sống thân ái, chân thật, cởi mở, quan tâm đến cộng đồng, từ bi, bác ái, dễ tha thứ... Học sinh ở đây ngoài việc được học tập, tu dưỡng đạo đức ở nhà trường, còn chịu sự chi phối, điều chỉnh hành vi từ phía bà con, hàng xóm láng giềng, dư luận xã hội. Dư luận xã hội ở địa bàn khá mạnh mẽ, vô hình chung tạo nên sự cổ vũ lớn cho hành vi hợp đạo lý, tuyên dương những người có lối cư xử đúng chuẩn mực đạo đức truyền thống, nhân rộng được điển hình có lối sống lành mạnh, hành vi chững chạc, lễ phép, giàu nghĩa tình …; đồng thời, lên án, khinh ghét, bài trừ những thái độ, hành vi xa lạ với đạo đức truyền thống, không phù hợp với thuần phong mỹ tục. Vì vậy, phần đa số học sinh ở đây có thái độ, lối sống lạc quan, cần cù, có nhiều hoài bão, không có biểu hiện sử dụng ma tuý. Nhiều học sinh có phong cách sống trong sạch, giản dị, lành mạnh, phấn đấu vươn lên những giá trị chân – thiện – mỹ đích thực của cuộc sống; sống có mục đích, lý tưởng, có niềm tin vào tương lai tốt đẹp, luôn chủ động xác định tương lai cho bản thân nhằm trở thành người có ích cho gia đình và xã hội, góp phần xây dựng đất nước. 2.2. Khó khăn 9 Trong thời gian gần đây, do sự tác động của cơn lốc thị trường, sự du nhập ồ ạt của văn hoá các nước, sự xuất hiện ngày càng nhiều các sản phẩm văn hoá bạo lực, đồi truỵ... khiến cho một bộ phận nhỏ học sinh trường trung học phổ thông Nguyễn Trãi không tránh khỏi sự ảnh hưởng. Trong nhà trường hiện nay có những em thiếu lễ phép, ý thức chấp hành kỷ luật kém, ý thức phấn đấu học tập, tu dưỡng kém, nghiện games, thậm chí có em dùng vũ lực để giải quyết mâu thuẫn... Nguyên nhân chung nào dẫn đến những hiện tượng này? Bộ Chính trị đã chỉ rõ: “Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền thống chưa quan tâm đầy đủ. Chưa chú trọng nội dung dạy người, dạy nghề, coi trọng giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên”. Tổ chức Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp thanh niên ở nhiều trường không đủ sức trở thành môi trường rèn luyện cho thanh thiếu niên. Thứ nhất, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn không đủ điều kiện quan tâm đến đến từng học sinh để giáo dục cá biệt, phát hiện, điều chỉnh kịp thời. Giáo viên chưa thực sự gương mẫu trong nói và làm. Việc triển khai và thực hiện các văn bản chỉ đạo về giáo dục đạo đức mang tính đối phó. Việc đánh giá đạo đức học sinh ở một số giáo viên chưa bám sát vào tiêu chí. Thứ hai, kinh tế gia đình hiện nay khá phát triển, lại ít con nên dễ nuông chiều dẫn đến ỷ lại, lười lao động, ích kỷ. Nhiều gia đình mải lo đời sống kinh tế mà phó mặc việc giáo dục con cái cho nhà trường, khi con hư thì đổ lỗi cho nhà trường. Quan hệ hợp tác, trách nhiệm giữa gia đình và nhà trường có nhưng khá lỏng lẻo. Thứ ba, những tác động tiêu cực từ xã hội. Đó là tác động của phim ảnh, sách báo, trò chơi bạo lực, phản giáo dục; do ảnh hưởng của công nghệ thông tin, nhất là internet. Ngoài ra, trong xã hội hiện nay không thiếu những người lớn không gương mẫu đã làm ảnh hưởng đến quan điểm của học sinh về con người, về xã hội, thậm chí làm cho học sinh bắt chước và coi đó như một lối sống hợp thời. Nguyên nhân dẫn đến những biểu hiện tiên cực về đạo đức của học sinh hết sức phức tạp. Nhưng, bao trùm mọi nguyên nhân là ba môi trường giáo dục: Gia đình – nhà trường – xã hội thiếu gắn kết, chưa thực sự phối hợp tạo sự đồng thuận, nhất quán, đồng bộ trong giáo dục học sinh. 10 Ở nhà trường THPT Nguyễn Trãi có thể khẳng định rằng: hằng năm, có hiện tượng học sinh khối 10 mới vào trường đánh nhau vì những hiềm khích rất nhỏ, có em là cán sự lớp, học sinh nữ. Song, những hiện tượng tiêu cực này được phát hiện kịp thời nên chưa gây hậu quả nghiêm trọng. Hơn nữa, các vụ việc thường diễn ra ở đối tượng học sinh khối lớp 10, ít xảy ra ở khối lớp 11 và rất hiếm xảy ra ở học sinh khối 12. 2.3. Các biện pháp giáo dục tích cực góp phần giảm thiểu bạo lực học đường ở trường THPT Nguyễn Trãi Thứ nhất, tạo lập sự đồng thuận trong chiến lược giáo dục đạo đức học sinh ngay từ khi các em mới bước vào trường. Thực hiện tốt sự phối hợp với đội ngũ giáo viên, nhân viên trong nhà trường trong chiến lược xây dựng và phát huy mô hình "Trường học thân thiện, hoạc sinh tích cực", "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui". Biểu dương, tạo điều kiện cho giáo viên thực hiện lồng ghép, tích hợp giáo dục đạo đức học sinh. Không cắt xén những chương trình, nội dung có giá trị trong giáo dục đạo đức học sinh dù nội dung đó không thi tốt nghiệp. Có thể nói đây cũng là một phương pháp giáo dục về sự trung thực, lòng yêu thương, sự tôn trọng. Thứ hai, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức đoàn thể để giáo dục đạo đức học sinh như: Đoàn thanh niên, Ban nữ công, ban đại diện cha mẹ học sinh, Ban tư vấn tâm lý học đường, Ban hướng nghiệp... Thường xuyên tuyên truyền, giáo dục đạo đức, giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống bằng nhiều hình thức như nói chuyện dưới cờ, mời khách mời nói chuyện chuyên đề, tổ chức các buổi bồi dưỡng, tập huấn cho học sinh... Tuyên dương những học sinh có đạo đức tốt, phê bình những học sinh có những hành vi không phù hợp chuẩn mực đạo đức. Chính nhờ sự phối hợp này làm cho sự giáo dục đạo đức học sinh trong nhà trường hết sức đều tay, thiết thực, sinh động, phong phú, không trùng lắp. Thứ ba, phối hợp với địa phương để nghiên cứu đặc điểm sinh hoạt văn hoá, tinh thần của con em trên địa bàn để đề ra phương pháp cũng như nội dung giáo dục đạo đức phù hợp. Bồi dưỡng những phẩm chất tốt, bổ khuyết những điểm chưa được giáo dục kỹ phù hợp với đặc trưng dân cư, tôn giáo, phong tục tập quán. Đồng thời, xây dựng nội quy nhà trường, biện pháp xử lý kỷ luật hướng đến sự tự giác làm điều hay, tránh điều trái thuần phong mỹ tục. Chính vì thế trường đã được 11 cha mẹ học sinh đồng thuận, tin tưởng vào sự giáo dục của nhà trường. Tạo điều kiện thuận lợi cho nhà trường trong việc giáo dục con em. Thứ tư, trường trung học phổ thông Nguyễn Trãi là một trường phát huy được sức mạnh tổng hợp từ các nguồn lực trong nhà trường để mạnh dạn tổ chức các hoạt động ngoại khoá thiết thực, phù hợp với nhu cầu học sinh. Tạo cho học sinh môi trường, điều kiện thuận lợi để trải nghiệm, rèn luyện để chuyển hoá những tình cảm đạo đức tốt đẹp thành hành vi. Từ đó, được ước thúc bởi các chuẩn mực đạo đức, các em có khả năng ra các quyết định lựa chọn hành vi và có kỹ năng hành động phù hợp với chuẩn mực đạo đức. Có thể kể đến một số chương trình sau : Một là, tổ chức Hội thi thanh lịch học đường nhằm định hướng thẩm mỹ, giáo dục chuẩn giá trị chân – thiện – mỹ cho học sinh. Một khi học sinh nhận thức được đâu mới là cái đẹp thực sự, đâu mới là giá trị đích thực của con người, đồng thời học sinh biết tôn trọng giá trị của bản thân cùng với giá trị của những người xung quanh, biết chấp nhận sự khác biệt, từ đó giảm thiểu sự ganh ghét, tị nạnh, đố kị và bạo lực. Hai là, tổ chức Một ngày làm chiến sỹ. Hành trình đạp xe đạp: Viếng nghĩa trang Liệt sỹ tỉnh Đồng Nai, Giao lưu Lữ đoàn tăng thiết giáp 22, thăm và tặng quà các bạn ở Cô nhi viện tỉnh Đồng Nai. Chương trình có tác dụng giáo dục lớn về cảm xúc, tình cảm giữa học sinh với những người có hoàn cảnh khó khăn, hun đúc tình cảm yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc; kỹ năng giao tiếp ứng xử, kỹ năng chia sẻ, kỹ năng hợp tác, kỹ năng lãnh đạo,... Chuẩn bị ra quân Viếng Nghĩa trang liệt sỹ tỉnh Đồng Nai 12 Học gấp nội vụ tại Trung đoàn Tăng thiết giáp 22 Giao lưu với các em mồ côi tại Cô nhi viện tỉnh Đồng Nai Ba là, tổ chức Ngày hội nghề nghiệp và tư vấn tuyển sinh. Ngày hội tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với một số ngành sản xuất kinh doanh; một số trường trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học; được trao đổi về thông tin nghề nghiệp với các khách mời; có cơ hội thể hiện mình qua cuộc thi hùng biện,… từ đó ươm mầm ước mơ và bồi dưỡng ước mơ cho các em. Một khi được dẫn dắt bởi những ước mơ đẹp, học sinh sẽ xác định được phương hướng, phương pháp học tập, rèn luyện đạo đức, kỹ năng. Cựu học sinh tham gia tọa đàm Tư vấn tuyển sinh Trường Đại học Lạc Hồng tư vấn tuyển sinh Đại học FPT tư vấn tuyển sinh và trao học bổng Ban tư vấn làm việc nghiêm túc 13 Bốn là, tổ chức Hội trại thanh niên. Hội trại là cơ hội để học sinh phát huy, bồi dưỡng những kỹ năng sống cho các em. Qua hội trại các em tự nhận thức được mình, biết chấp nhận những người xung quanh. Từ đó các em tích luỹ, nâng cao khả năng tôn trọng bản thân đồng thời tôn trọng những người xung quanh… Năm là, tổ chức Hành trình đi một ngày học một sàng khôn: tham quan và học tập tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh (Q3, thành phố Hồ Chí Minh), Bảo tàng lịch sử Việt Nam Q1, thành phố Hồ Chí Minh, làng Hoà Bình (Bệnh viện Từ Dũ). Học sinh hiểu, cảm nhận, tự hào về con người, về lịch sử Việt Nam; cảm thông, chia sẻ với những hoàn cảnh khó khăn. Được bòi dưỡng những tình cảm đẹp, bản thân mỗi học sinh thêm yêu cuộc sống, tiến bộ trong cư xử, hạn chế đến tối thiểu các hành vi tiêu cực, bạo lực. Tham quan Bảo tàng Chứng tích chiến tranh Thăm và tặng quà Làng Hòa Bình bệnh viện Từ Dũ 14 Năm là, tổ chức hoạt động Hướng nghiệp và Tăng cường kỹ năng sống: tham quan và học tập tại nhà máy sản xuất nước giải khát Côca Côla; Cảng Nhà rồng, Bảo tàng Hồ Chí Minh; Dinh Độc lập; Trung tâm thương mại Diamon Plaza; Bưu điện thành phố Hồ Chí Minh; Kiến trúc Nhà thờ Đức Bà. Hành trình này nhằm hưởng ứng cuộc vận động và làm theo Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc với một số ngành sản xuất kinh doanh, môi trường làm việc của một số tập đoàn kinh tế lớn; tăng cường kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm; nuôi dưỡng ước mơ, quyết tâm học tập vươn lên. Lần lượt vào tham quan, học tập tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Tham quan và học tập tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh Tham quan Dinh Độc Lập Tham quan và học tập tại Bảo tàng lịch sử Việt Nam Với những hoạt động giáo dục phù hợp với phong tục, tâm lý lứa tuổi học sinh, nhà trường đã tạo điều kiện cho các em không chỉ được nghe mà còn được thấy, được trải nghiệm về cuộc sống, về những phẩm chất mà xã hội đang cần và yêu cầu đối với các cá nhân trong xã hội đó. Đặc biệt là những phẩm chất, kỹ năng của những người trẻ, thế hệ tương lai của đất nước. Với chủ trương xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nhà trường xây dựng phương pháp giáo dục toàn diện, dạy người song song với dạy chữ, dạy đức cùng với dạy trí, dạy cách sống cùng với dạy cách làm, nhà trường nhất định sẽ thu nhận được 15 những “sản phẩm” tốt, đó là những con người giỏi tri thức, biết cách chung sống, khẳng định được bản thân. Hoạt động giáo dục tích cực cần bảo đảm các nguyên tắc: - Phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi, - Được xây dựng trên cơ sở thống nhất và thảo thuận giữa người lớn và trẻ em, - Không làm tổn thương đến thể xác và tinh thần của trẻ. - Đảm bảo lợi ích tốt nhất của trẻ. - Không có bất kỳ 1 khuôn mẫu nào để giáo viên chỉ việc bê nguyên vào áp dụng với học sinh cả, bởi mỗi học sinh là một tích cách, một môi trường, một hoàn cảnh khác nhau và gặp những vấn đề khác nhau. Vì thế , đòi hỏi giáo viên phải thật linh hoạt trong quá trình áp dụng các phương pháp giáo dục sao cho phù hợp với từng đối tượng, hoàn cảnh nhất. Các bước tổ chức các hoạt động giáo dục tích cực: - Xây dựng ý tưởng hoạt động gắn với giá trị sống và kỹ năng sống cho lứa tuổi THPT, đồng thời ý tưởng phải phù hợp với nhu cầu và khả năng của đối tượng học sinh. - Tiền trạm các địa điểm dự kiến đến thăm quan, hoạt động để đánh giá được giá trị, thuận lợi, khó khăn, giá cả, cách thức thực hiện,… - Lập kế hoạch chi tiết, thư ngỏ đến phụ huynh, nội quy. - Thăm dò ý kiến qua GVCN, lực lượng cán bộ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, cán bộ lớp,… - Trình lãnh đạo phê duyệt (trước thời gian thực hiện ít nhất 3 tuần, không quá 6 tuần). - Triển khai họp Ban tổ chức, thông qua GVCN. - Triển khai cán bộ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, cán bộ lớp,… hướng dẫn phương pháp thực hiện. - Nhận đăng ký theo đơn vị lớp (quy định số tham dự phù hợp và yêu cầu đối tượng. - Phát và thu thư ngỏ cho học sinh tham dự: phụ huynh cho ý kiến, ký đồng ý và cam kết thực hiện đúng nội quy Ban tổ chức đề ra (có số điện thoại nhà, di động để liên hệ khi cần thiết). - Thu các khoản chi phí (xã hội hóa kinh phí): yêu cầu phải tính chính xác, chi tiết với mức giá thấp nhất có thể; quy định thu đồng loạt trong một khoảng thời gian nhất định. - Thảo hợp đồng và ký hợp đồng với những đơn vị phối hợp thực hiện để bảo đảm 16 chất lượng và yếu tố pháp lý khi có rủi ro xảy ra. - Các công tác chuẩn bị tại nhóm: nhóm trưởng, nội quy, phân công nhiệm vụ,… - Hoạt động chính: tập trung điểm danh, rút kinh nghiệm ngay mỗi trạm; luôn đặt ra yêu cầu cho mỗi hoạt động, viết bài thu hoạch cuối mỗi hoạt động (đăng bài hay ở bảng tin hoặc trang web của trường. - Kết thúc hoạt động: tổng kết. KẾT LUẬN Bạo lực học đường là hành vi đánh nhau, đánh nhau có sử dụng hung khí, nhưng không phải là hành vi chửi nhau và hiếp dâm. Hành vi bạo lực học đường ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe của nạn nhân và những người xung quanh. Các em thực hiện hành vi bạo lực không phải là những em kém tư duy, mà do các em mê chơi, nghe lời bạn trốn học đi chơi, đi đánh nhau. Các em không sợ nhóm nào trong trường. Nhưng các em biết được khi nào nên bênh vực bạn và khi nào không. Khu vực nơi các em sinh sống khá phức tạp đặc biệt là tình trạng tệ nạn buôn bán và sử dụng ma túy, mối quan hệ của các em với những người xung quanh không tốt. Ba mẹ của các em không có nghề nghiệp ổn định và khi gặp chuyên không vui thì hay cải cọ và đánh nhau. Anh chị của các em quan tâm không đúng cách đến các em. Phụ huynh thì không có quan tâm nhiều về vấn đề học tập, vấn đề vui chơi giải trí cũng như vấn đề giao lưu kết bạn của các em. Phụ huynh thường dùng bạo lực đối với các em khi biết các em làm sai vấn đề gì đó và phụ huynh có thái độ xúi giục các em đánh trả lại người đã xúc phạm đến các em. Mối quan hệ giữa thầy cô và các em không được tốt. Nhà trường chưa quan tâm nhiều đến vấn đề bạo lực và cũng chưa có hình phạt cụ thể đối với từng mức độ sai phạm của các em và đôi khi mang tính bạo lực. Trường THPT Nguyễn Trãi đã thực hiện phương pháp giáo dục tích cực góp phần đáng kể vào việc phòng chống bạo lực học đường. Thông qua việc thừa nhận giá trị của mỗi cá thể học sinh, tăng cường động viên, tạo điều kiện cho các em trải nghiệm chủ động tích lũy kinh nghiệm, kỹ năng sống cho chính mình, học sinh đã dần nhận thức đúng bản thân, biết thừa nhận giá trị của cá nhân mình và bạn bè xung quanh, từ đó đối xử giữa người thêm đẹp, thêm chan hòa, thêm yêu thương và gắn bó hơn. 17 Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có những khó khăn, thuận lợi, tích cực và hạn chế riêng. Mỗi phương pháp chỉ có thể phù hợp với một nhóm đối tượng, phù hợp với từng thời điểm, điều kiện khác nhau. Không có phương pháp nào là vạn năng cho mọi đối tượng mà đem lại hiệu quả tối thượng. Vì vậy, việc lựa chọn phương pháp giáo dục nhằm hạn chế bạo lực học đường cần xuất phát từ chính tính đặc thù của đối tượng. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ Địa phường cần tổ chức nhiều buổi truyền thông đại chúng về phương pháp giáo dục con cái cho các bậc cha mẹ và phải nhấn mạnh rằng đối với con cái các bậc cha mẹ phải yêu thương dạy bảo chứ không nên dùng những hình phạt mang tính bạo lực để răn đe, đặc biệt cha mẹ không nên xúi giục con mình đánh trả lại đối với người có hành vi bạo lực với con mình. Bên cạnh đó, địa phương cũng nên tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề về vấn đề bạo lực học đường cho nhà trường, để nhà trường biết rõ hơn các hành vi bạo lực học đường là gì, đặc biệt là phải nhấn mạnh đến hành vi bạo lực học đường bao gồm cả hành vi hiếp dâm và chửi nhau. Sau đó, nhà trường nên tuyên truyền lại cho các em học sinh biết về những vấn đề trên. Nhà trường cũng nên đề ra một số hình phạt cụ thể đối với từng mức độ sai phạm của các em và công khai thông báo những hình phạt đó. Nhà trường nên can thiệp và giải quyết tất cả những trận bạo lực của các em xảy ra trong và trước cổng trường, cũng như dạy cho các em biết làm như thế nào khi mình bị bạo lực. Nhà trường cần tổ chức những chương trình về tâm lý học sinh, để thầy cô biết cách quản lý và ứng xử trước những hành vi sai phạm các em, đặc biệt là các em cá biệt. Nhà trường cần phải kết hợp với đội ngũ công an địa phương để xây dựng một đội chuyên nghiệp nhằm quan sát, kiểm tra các hành vi nguy cơ dẫn đến bạo lực đặc biệt là hành vi mang hung khí đến trường; đồng thời đội ngũ chuyên nghiệp này nên đứng canh ở trước cổng trường mỗi khi học sinh ra về. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ về giáo dục tích cực phòng chống bạo lực học đường của trường trung học phổ thông Nguyễn Trãi. Chúng tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến xây dựng để chương trình giáo dục tích cực học sinh của 18 chúng tôi hiệu quả hơn. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm và góp ý của quý đồng nghiệp! TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bùi Gia Thịnh, “Lý thuyến kiến tạo, một hướng phát triển mới của lý luận dạy học hiện đại" - T/c Thông tin KHGD số 52, tháng 11&12/1995, tr. 30-34. 2. Nguyễn Hữu Châu, “Dạy học Kiến tạo, vai trò của người học và quan điểm kiến tạo trong dạy học”, T/c Dạy và học ngày nay số 5/2005. 3. Phạm Minh Hạc, “Tâm lý học Vgôtxki”. NXB Giáo dục, Hà Nội 1997. 4. Báo điện tử của trung ương hội khuyến học Việt Nam.Trẻ vị thanh niên phạm tội do ảnh hưởng của cha mẹ. http://dantri.com.vn 5. Báo Giáo Dục Thành Phố Hồ Chí Minh. Tình hình bạo lực tại việt nam. http://www.giaoduc.edu.vn 6. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật. Định nghĩa bạo lực học đường. http://www.cdc.gov 7. Trung tâm báo chí và hợp tác truyền thông quốc tế. http://vietbao.vn NGƯỜI THỰC HIỆN TRẦN THỊ VƯƠNG NHI 19 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Đơn vị: TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRÃI Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Biên Hòa, ngày 20 tháng 05 năm 2012 PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Năm học: 2011 - 2012 Tên sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục tích cực phòng chống bạo lực học đường ở trường THPT Nguyễn Trãi Họ và tên tác giả: TRẦN THỊ VƯƠNG NHI Đơn vị (Tổ): SỬ - ĐỊA - GDCD Lĩnh vực: Quản lý giáo dục  Phương pháp dạy học bộ môn................  Phương pháp giáo dục  Lĩnh vực khác.......................................... 1. Tính mới - Có giải pháp hoàn toàn mới - Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có 2. Hiệu quả:   - Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao  - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao  - Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao  - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả  3. Khả năng áp dụng: - Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách: Tốt  Khá  Đạt  - Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt  Khá  Đạt  - Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng: Tốt  Khá  Đạt  XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ 20