Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Lịch sử Skkn hướng dẫn học sinh có một số kỹ năng để học tốt môn lịch sử 8 ...

Tài liệu Skkn hướng dẫn học sinh có một số kỹ năng để học tốt môn lịch sử 8

.DOC
22
2016
116

Mô tả:

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THCS & THPT HUỲNH VĂN NGHỆ Mã số: ................................ (Do HĐKH Sở GD&ĐT ghi) SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH CÓ MỘT SỐ KỸ NĂNG ĐỂ HỌC TỐT MÔN LỊCH SỬ 8 Người thực hiện: HÀ THỊ HUỆ Lĩnh vực nghiên cứu: - Quản lý giáo dục  - Phương pháp dạy học bộ môn:  - Lĩnh vực khác: Lịch sử 8  Có đính kèm: Các sản phẩm không thể hiện trong bản in SKKN Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác Năm học: 2012-2013 1 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: HÀ THỊ HUỆ 2. Ngày tháng năm sinh: 20/10/1980 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: Ấp 1 Phú Lý - Vĩnh Cửu - Đồng Nai 5. Điện thoại: 0987670024 6. Fax: E-mail: 7. Chức vụ: Giáo viên 8. Đơn vị công tác: Trường THCS&THPT Huỳnh Văn Nghệ - Phú Lý - Vĩnh Cửu Đồng Nai II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân Đại học sư phạm Địa - Năm nhận bằng: 2011 - Chuyên ngành đào tạo: Địa III.KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy - Số năm có kinh nghiệm: 9 năm - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: + Những thuận lợi và khó khăn trong giảng dạy Địa lý + Khai thác kiến thức từ bảng thống kê, bản đồ, biểu đồ Địa lý 9 + Khai thác kiến thức trên kênh hình khi dạy lịch sử 9 + Kinh nghiệm nâng cao hiệu quả hoạt động nhóm trong giảng dạy Lịch sử 8 + Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh có một số kỹ năng để học tốt trong môn lịch sử 8 2 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Hiện nay, trước yêu cầu của nền kinh tế tri thức, đòi hỏi việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực nhằm từng bước đáp ứng và phù hợp với xu thế hội nhập toàn cầu. Trong đó, định hướng chủ đạo và xuyên suốt của việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo chú trọng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, khơi gợi năng lực tự nghiên cứu, lòng say mê, ham hiểu biết và học hỏi của học sinh. Thông qua sự đổi mới nội dung chương trình giáo dục, đổi mới phương pháp, phương tiện dạy học nhằm đào tạo ra lớp người năng động, linh hoạt có đủ năng lực, phẩm chất, trí tuệ và hoàn thiện về nhân cách để đảm đương sứ mệnh chủ nhân tương lai của đất nước, giúp đất nước khẳng định vị thế phát triển trên trường Quốc tế bằng lối đi riêng với bản sắc riêng của dân tộc mình. Đó là vấn đề lớn, những thách thức lớn đặt ra không những cho các nhà chiến lược, các nhà hoạch định chính sách của Đảng, Nhà nước, Chính phủ các Bộ, ban, ngành, mà còn đặt ra với mọi công dân Việt Nam. - Việc dạy và học lịch sử trong trường Trung học cơ sở có nhiệm vụ vô cùng quan trọng cho việc giáo dục con người, từ những kiến thức lịch sử, học sinh hiểu biết quá khứ, hiểu biết cội nguồn lịch sử, truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc. Bên cạnh đó là truyền thống xây dựng đất nước. - Nhưng hiện nay có một thực tế đáng buồn là tâm lí xem nhẹ bộ môn tồn tại trong không ít người, nhất là ở học sinh, thường cho lịch sử là môn học bài, không quan trọng như những môn khác, chỉ cần học thuộc bài là được cho nên lơ là trong việc học tập bộ môn, dẫn đến chất lượng bộ môn lịch sử ngày càng thấp ở tất cả các cuộc thi ở các cấp học. Tình trạng học sinh học sử nhưng mù sử ngày càng phổ biến, hoặc biết nhưng mơ hồ, nhầm lẫn kiến thức lịch sử cũng không phải là hiếm. - Để giáo dục học sinh trở thành con người phát triển một cách toàn diện, trong đó có sự hiểu biết một cách đúng đắn về lịch sử, ngoài nổ lực tự học của học sinh thì vai trò của người thầy là vô cùng quan trọng. - Với suy nghĩ, trăn trở của một giáo viên nhiều năm giảng dạy môn Lịch sử ở trường trung học cơ sở của một huyện còn gặp nhiều khó khăn của tỉnh.Trước hết tôi nhận thấy rằng với bất kỳ một môn học nào, trong quá trình dạy học, giáo viên phải khơi gợi, kích thích lòng ham muốn học hỏi, hiểu biết của học sinh bằng cả tấm lòng nhiệt tình, bằng sự khéo léo trong xử lý tình huống trong nghiệp vụ sư phạm của mình, sẽ hình thành cho học sinh một kĩ năng, một thói quen tốt, một nhận thức đúng đắn và đầy đủ, sâu sắc về kiến thức được lĩnh hội. - Xuất phát từ suy nghĩ trên, mong muốn khắc phục những khó khăn tồn tại trong dạy và học môn Lịch sử tại huyện nhà. Với nhiệm vụ là giáo viên giảng dạy lịch sử trung học cơ sở, tôi đã đúc kết những gì đã tích lũy được thành “ Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh có một số kỹ năng học để học tốt môn LỊCH SỬ 8” 3 II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN: - Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động. (PGS.TS Vũ Hồng Tiến) - Muốn học sinh có phương pháp học tập tích cực thì trước hết phải hình thành cho các em thói quen học tập tích cực rồi từ thói quen sẽ hình thành các kỹ năng kỹ xảo trong quá trình học tập - Muốn có kĩ năng, kĩ xảo, trước hết học sinh phải có kiến thức và biết cách vận dụng chúng vào thực tiễn. - Kĩ năng được lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ trở thành kĩ xảo. - Kĩ năng hoàn thiện được hình thành sau khi đã có kĩ xảo. Kĩ năng hoàn thiện đòi hỏi ở học sinh kinh nghiệm và một mức độ sáng tạo nhất định trong hành động. - Do vậy, hiện nay ở các trường THCS cũng như PTTH ngày càng nhiều tiết dạy hay, dạy tốt về môn Lịch sử của các giáo viên giỏi theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động tích cực, tự chiếm lĩnh tri thức mới, nhưng chủ yếu là trong các đợt thao giảng, thi dạy giỏi các cấp, còn các tiết học thường ngày chưa thực sự đầu tư vào dạy học.Vì vậy mỗi giáo viên chúng ta phải định hướng tư tưởng của mình để truyền đạt cho học sinh những kiến thức cơ bản, trọng tâm nhất để từ đó học sinh sẽ hứng thú học tập tốt hơn bộ môn của mình. 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CỤ THỂ HƯỚNG DẪN HỌC SINH HỌC TẬP LỊCH SỬ: - Môn lịch sử trong nhà trường có khả năng bồi dưỡng một khối lượng kiến thức phong phú cho học sinh hiểu biết về quá khứ, hiểu biết cội nguồn lịch sử, truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc. Bên cạnh đó là truyền thống xây dựng đất nước và những kĩ năng, kĩ xảo cần thiết trong cuộc sống. Vì vậy, để giúp học sinh hiểu, nắm vững các kĩ năng và kiến thức lịch sử trong dạy học lịch sử giáo viên cần đặc biệt coi trọng các vấn đề sau: + Phát triển cho học sinh tư duy lịch sử đó là tư duy liên hệ tổng hợp xét đoán dựa trên sự kiện lịch sử + Tận dụng triệt để các thiết bị dạy học Lịch sử như tranh ảnh, bản đồ, biểu đồ, bảng thống kê, băng đĩa hình,... Qua đó, học sinh dễ dàng có được kiến thức lịch sử trong quá khứ đồng thời phát triển tư duy. + Tăng cường hướng dẫn học sinh quan sát, thu thập thông tin, vận dụng kiến thức, kĩ năng lịch sử để giải quyết vấn đề có liên quan trong cuộc sống. - Phương pháp trực quan: Việc sử dụng các phương tiện trực quan cũng còn nhiều khiếm khuyết nên ít có tác dụng phát huy tính tích cực của học sinh. Có thể nói các phương tiện dạy học của môn Lịch sử có vai trò hết sức quan trọng vì đó là “nguồn 4 kiến thức Lịch sử”, nhưng hiện nay đại đa số giáo viên Lịch sử sử dụng các phương tiện trực quan theo cách của phân tích minh họa, ít chú ý đến vai trò là nguồn kiến thức của chúng và chưa chú ý đúng mức đến việc cho học sinh tự làm việc với các phương tiện này. Chính vì vậy, rất nhiều học sinh không biết đọc bản đồ, không biết khai thác các bảng số liệu…, nói chung kĩ năng Lịch sử của học sinh còn yếu. Trong những năm qua, cùng với việc triển khai cải cách giáo dục, phương pháp dạy học Lịch sử tuy đã có một số cải tiến, chú ý tới việc phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức bằng cách tăng cường hệ thống câu hỏi có yêu cầu phát triển tư duy, nhưng đó chỉ là những câu hỏi do giáo viên nêu ra và giáo viên dẫn dắt đến đâu thì giải quyết đến đó.Về mặt hình thức, các giờ học đó có vẻ sinh động vì học sinh tích cực hoạt động. Song nếu theo quan niệm về học tập tích cực thì những giờ học như vậy chưa thể nói rằng học sinh đã học tập một cách tích cực, bởi hoạt động của học sinh ở đây mới chỉ là việc trả lời thụ động các câu hỏi của giáo viên chứ bản thân học sinh chưa có nhu cầu nhận thức, chưa chủ động tìm tòi, suy nghĩ và giải quyết những vấn đề đặt ra trong bài học. a. Tổ chức và hướng dẫn học sinh kĩ năng sử dụng bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, bảng số liệu Lịch sử: + Đồ dùng trực quan (bản đồ, lược đồ, tranh ảnh, bảng số liệu, phương tiện kĩ thuật hiện đại,…) góp phần quan trọng vào việc giúp học sinh tái tạo được hình ảnh chân thực về quá khứ, là cơ sở để tạo biểu tượng lịch sử, khắc phục tình trạng "hiện đại hoá" lịch sử. Do vậy, giáo viên cần tổ chức hướng dẫn học sinh tiến hành các hoạt động học tập nhằm khai thác và lĩnh hội kiến thức với phương tiện dạy học Lịch sử sau: a.1. Bản đồ, lược đồ: - Đối với việc dạy học Lịch sử, bản đồ là nguồn kiến thức quan trọng và được coi như quyển sách thứ hai của học sinh. - Bản đồ, lược đồ lịch sử nhằm xác định địa điểm của sự kiện trong một thời gian, không gian nhất định, giúp học sinh suy nghĩ và giải thích các sự kiện, hiện tượng lịch sử, về mối liên hệ nhân quả, tính quy luật và trình độ phát triển của lịch sử. Giúp học sinh ghi nhớ, củng cố kiến thức đã học. - Tổ chức cho học sinh làm việc với bản đồ, lược đồ giáo viên cần lưu ý hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức trên bản đồ theo các bước sau:  Đọc bản đồ, lược đồ: - Đọc tên bản đồ, lược đồ (để biết nội dung được thể hiện trong đó là gì?) - Đọc bảng chú giải (để biết cách người ta thể hiện nội dung đó trên bản đồ, lược đồ như thế nào bằng các kí hiệu gì bằng màu sắc gì?) - Tìm xem từng kí hiệu (Từng màu xuất hiện ở những vị trí nào trong bản đồ, lược đồ ?) - Xác định vị trí địa lí nơi xảy ra sự kiện - Trình bày diễn biến sự kiện theo bản đồ, lược đồ - Nếu cần thì dùng thước tỉ lệ đo tính khoảng cách.  Phân tích bản đồ, lược đồ: 5 - Phân tích bản đồ, lược đồ là tìm ra các mối quan hệ giữa loại kí hiệu với nhau và với nội dung của bản đồ, lược đồ. Cụ thể: * Thứ nhất, giáo viên cho học sinh cả lớp quan sát để được “trực quan sinh động”, dùng que chỉ giới thiệu tên gọi bản đồ, lược đồ, tỉ lệ và những kí hiệu quan trọng ở phần “Chú giải”. * Thứ hai, giáo viên tập trung sự chú ý của học sinh vào chi tiết quan trọng trên bản đồ, lược đồ đặt câu hỏi gợi mở và tổ chức cho các em khai thác nội dung. * Thứ ba, giáo viên dành cho học sinh một khoảng thời gian ngắn để suy nghĩ, hoặc đọc sách giáo khoa rồi trả lời câu hỏi theo những gợi ý mà giáo viên đã nêu trước đó, các bạn khác trong lớp lắng nghe và bổ sung thêm ý kiến. * Thứ tư, giáo viên nhận xét, trình bày và kết luận, giúp học sinh sáng tỏ những nội dung lịch sử. Ví dụ 1: Bài 21: Chiến tranh thế giới thứ hai 1939-1945 – Lịch sử 8 Mục II: Những diễn biến chính - Hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ bản đồ “Lược đồ chiến tranh thế giới thứ hai năm 1939-1945 ” - Tên lược đồ : “Lược đồ chiến tranh thế giới thứ hai năm 1939-1945” - Đọc bản chú giải: GV yêu cầu HS đọc bảng chú giải về các hướng mũi tên, màu sắc các nước trên lược đồ và đặt câu hỏi: ? Nước nào tấn công nước nào ? Nước nào thuộc phe trục ? Nước nào bị phe trục gây hấn, xâm lược. Từ đó học sinh chỉ ra các mũi tên trên lược đồ dùng thể hiện hướng tiến quân của các lực lượng tham gia chiến tranh. - Màu sắc của các nước thể hiển trên lược đồ để xác định nước nào thuộc phe trục, nước nào bị phe trục tấn công, nước nào là liên minh của Pháp….nước nào tham gia và những nước nào trung lập. - Dựa vào lược đồ, kết hợp với hệ thống kênh chữ trong sách giáo khoa để rút ra kết luận trong từng giai đoạn, nhận định, phân tích tình hình thông qua các dữ kiện, bước này đòi hỏi cao hơn ở sự tư duy: ? Dựa vào những gì em vừa khai thác hãy đánh giá chung về cuộc chiến tranh này: Đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa, tham vọng của phe trục muốn xâm chiếm và biến các nước thành thuộc địa của mình, nên chúng đã gây ra cuộc chiến tranh này và cuộc chiến tranh này đã để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng về người và của con số thiệt hại gấp rất nhiều lần các cuộc chiến tranh khác cộng lại, kéo theo rất nhiều nước tham gia, làm thay đổi căn bản bản đồ thế giới. 6 Bản đồ diễn biến chiến tranh thế giới thứ hai 1939-1945 Ví dụ 2: Bài 3: Chủ nghĩa tư bản xác lập trên phạm vi thế giới- Lịch sử 8 Hình 17: Lược đồ nước Anh giữa TK XVIII Hình 18: Lược đồ nước Anh nửa đầu TK XIX 7 - Lược đồ thể hiện tình hình nước Anh trước và sau khi tiến hành cách mạng công nghiệp. - Đọc tên: Lược đồ nước Anh thế kỷ XVIII- TK XIX - Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc phần chú giải + Đọc bảng chú giải để biết cách người ta thể hiện đối tượng đó trên bản đồ, lược đồ như thế nào? Bằng các kí hiệu gì? Bằng các màu gì? Bởi các kí hiệu qui ước trên bản đồ, lược đồ là những biểu trưng của các đối tượng, sự kiện lịch sử trong hiện thực khách quan. Vì vậy, giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh biết thông qua những kí hiệu đó mà rút ra nhận xét về tính chất, đặc điểm của các đối tượng Lịch sử được thể hiện trên bản đồ. - Dựa vào các kí hiệu, màu sắc trên bản đồ để xác định vị trí của các đối tượng lịch sử - Cách thể hiện: Các đối tượng được thể hiện trên lược đồ là: Vùng công nghiệp, trung tâm khai thác than đá, thành phố trên 50 000, hệ thống đường sắt…, học sinh xác định quy mô, sự phân bố của chúng. - Dựa vào bản đồ kết hợp với kiến thức Lịch sử, vận dụng các thao tác tư duy (so sánh, phân tích, tổng hợp) để phát hiện các mối liên hệ Lịch sử không thể hiện trực tiếp trên bản đồ nhằm giải thích, phân tích các sự kiện lịch sử sự phân bố cũng như đặc điểm các đối tượng, sự kiện lịch sử để trả lời được câu hỏi sau: ? Em hãy nêu những biến đổi ở nước Anh sau khi hoàn thành cách mạng công nghiệp, từ đó rút ra kết luận về sự tác động của cuộc cách mạng công nghiệp đối với các nước tư bản. Học sinh sẽ trả lời được sự thay đổi của nước Anh: Từ một nước nông nghiệp, Anh đã trở thành nước công nghiệp phát triển nhất thế giới, là “công xưởng” của thế giới. Sau đó học sinh sẽ rút ra được kết luận về tác động của cuộc cách mạng công nghiệp đối với các nước tư bản: Cách mạng công nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt các nước tư bản: nâng cao năng suất lao động, hình thành các trung tâm kinh tế, các thành phố lớn,... Khi dạy học có sử dụng bản đồ, lược đồ, sẽ phát huy được tối đa tính chất đặc trưng bộ môn, giúp học sinh nắm vững những biểu hiện thể hiện một cách khái quát hóa hay trừu tượng hóa hơn, từ đó có cơ sở so sánh phân tích làm cho không khí lớp sinh động hơn. Bên cạnh đó kiến thức của giáo viên sẽ lôgíc có cơ sở và dễ hiểu hơn lôi cuốn được sự chú ý của học sinh. Riêng học sinh thấy những hình ảnh trực quan sinh động sẽ dễ dàng tiếp thu bài giảng. - Các em tích cực hoạt động, tự rèn luyện kĩ năng tìm hiểu, sử dụng bản đồ, lược đồ giúp khắc sâu kiến thức từ đó học sinh không thấy nhàm chán. - Học sinh có thể ứng dụng, liên hệ được trong thực tế khi gặp bản đồ khi đọc tài liệu, xem sách báo, truyền hình . . . a.2. Tranh, ảnh Lịch sử: Việc khai thác kiến thức từ tranh ảnh Lịch sử được tiến hành theo các bước: - Nêu tên các bức tranh (hoặc ảnh) nhằm xác định xem bức tranh hay, bức ảnh đó thể hiện cái gì? (đối tượng lịch sử nào?), ở đâu?. - Chỉ ra những đặc điểm, thuộc tính của các đối tượng Lịch sử được thể hiện trên bức tranh (hoặc ảnh). 8 - Nêu biểu tượng và khái niệm Lịch sử trên cơ sở những đặc điểm và thuộc tính của nó. Tuy nhiên, tranh ảnh chỉ có tác dụng giúp học sinh khai thác được một số đặc điểm và thuộc tính nhất định về đối tượng. Vì vậy, giáo viên cần gợi ý cho học sinh dựa vào kiến thức Lịch sử đã học, kết hợp với bản đồ, biểu đồ, các tư liệu Lịch sử khác để giải thích đặc điểm, thuộc tính của đối tượng Lịch sử được thể hiện trên bức tranh (hoặc ảnh) đó. Ví dụ 3: Bài 18: Nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1939-1945) – Lịch sử 8 Mục II: Nước Mỹ trong những năm 1929-1939 - Tên tranh: Bức tranh đương thời mô tả Chính sách mới của Ru-dơ-ven (Người khổng lồ tượng trưng cho Nhà nước Mỹ) - Đặc điểm thể hiện trên bức tranh: Một người khổng lồ đang cầm các sợi dây kéo các ngôi nhà. - Dựa vào các đặc điểm đó để giải thích vai trò của chính sách mới đối với nước Mỹ như thế nào? (Hình ảnh người khổng lồ tượng trưng cho vai trò của nhà nước trong việc kiểm soát đời sống của đất nước, can thiệp vào tất cả các lĩnh vực sản xuất. Có thể nói rằng không có lĩnh vực nào trong đời sống kinh tế mà những cải cách của Ru-dơven không động chạm tới). Ví dụ 4: Bài 21: Chiến tranh thế giới thứ hai 1939-1945 Mục III. Kết cục của chiến tranh thế giới thứ hai. 9 Đám mây hình nấm do quả bom nguyên tử ném xuống Nagasaki Nhật Bản tạo thành vào năm 1945 - Tên tranh: Đám mây hình nấm do quả bom nguyên tử ném xuống Nagasaki Nhật Bản tạo thành vào năm 1945 - Đặc điểm thể hiện trên bức tranh: Một đám khói khổng lồ. - Dựa vào các đặc điểm đó để miêu tả cột khói này cao như thế nào, ảnh hưởng của nó đến đất nước Nhật Bản: Học sinh sẽ miêu tả cột khói rất cao, to, dầy đặc. Hậu quả nghiêm trọng: đến con người, đất nước Nhật Bản: Rất nhiều nạn nhân đã chết và chết sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm bởi hậu quả của phóng xạ. Ở cả hai thành phố, phần lớn người chết là thường dân và các công trình gần như bị san bằng tất cả a.3. Bảng số liệu: Khi hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ các bảng số liệu thống kê (hoặc các số liệu riêng lẻ). Cần chú ý học sinh: - Không bỏ sót số liệu nào. - Phân tích các số liệu tổng quát trước khi đi vào số liệu cụ thể. - Tìm các trị số lớn nhất, nhỏ nhất, trung bình. - Xác lập mối quan hệ giữa các số liệu, so sánh đối chiếu các số liệu theo cột, theo hàng để rút ra nhận xét. - Đặt ra các câu hỏi để giải đáp trong khi phân tích, tổng hợp các số liệu nhằm tìm ra kiến thức mới. Ví dụ 5: Bài 9: Ấn Độ thế kỷ thứ XVIII- đầu thế kỷ XIX- Lịch sử 8 - Phân tích bảng số liệu Bài 9: Ấn Độ thế kỷ thứ XVIII- đầu thế kỷ XIX - Bảng số liệu thể hiện: Giá trị lương thực xuất khẩu và số ngưới chết đói 10 Giá trị lương thực xuất khẩu Số ngưới chết đói Năm Số lượng Năm 1840 858 000 livrơ 1825-1850 400 000 1858 3 800 000 livrơ 1850-1875 5 000 000 1901 9 300 000 livrơ 1875- 1900 15 00 000 - Đọc rõ số liệu. - So sánh số liệu và rút ra nhận xét. + Số lượng lương thực xuất khẩu qua các năm: đều tăng + Số lượng người chết đói qua các năm: đều tăng Qua số liệu này em rút ra nhận xét chung: Khi Anh tăng giá trị nhập khẩu lương thực lên theo các năm thì số lượng người dân Ấn Độ chết đói cũng tăng theo - Câu hỏi đặt ra cho bảng số liệu. + Qua các thông tin trong bảng thống kê em có nhận xét gì về chính sách trống trị của thực dân Anh và hậu quả của nó đối với Ấn Độ? (Thỏa sức vơ vét bóc lột nông dân dưới hình thức thuế và các thứ lao dịch khác) Ví dụ 6: Bài 17. Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 -1939) Lịch sử 8 Mục I: I. Tình hình châu âu trong những năm 1918 - 1929 Than 1920 Anh 233.0 Pháp 25.3 Đức 222.0 Thép 1929 1920 1929 262.0 9.2 9.8 55.0 2.7 9.7 337.0 7.8 16.2 Sản lượng than và thép của Anh, Pháp, Đức những năm 1920-1929 (Đơn vị: triệu tấn) - Đọc rõ số liệu. - So sánh số liệu và rút ra nhận xét. + Số lượng than qua các năm của 3 nước Anh, Pháp và Đức: Tăng + Số lượng thép qua các năm của 3 nước Anh, Pháp và Đức: tăng - Câu hỏi đặt ra cho bảng số liệu. + Nhận xét về tình hình sản xuất công nghiệp ở ba nước Anh, Pháp, Đức? Qua đó hãy so sánh tình hình châu Âu giai đoạn 1924 - 1929 với giai đoạn 1918 - 1923? Nhận xét chung: Giai đoạn 1924-1929, sau khi phục hồi mức sản xuất trước chiến tranh, từ 1924 sản xuất công nghiệp các nước Anh, Pháp, Đức phát triển nhanh chóng. GV kết luận: Tình hình châu Âu giai đoạn 1918-1923: nền kinh tế của các nước bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh, suy sụp. Nhưng giai đoạn 1924-1929, kinh tế các nước tư bản đã được phục hồi, ổn định và phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên sự ổn 11 định của chủ nghĩa tư bản diễn ra không đều, nước Anh mãi đến 1926 mới ổn định và sự ổn định diễn ra chậm chạp. - Trên cơ sở từng bước hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ bản đồ, tranh ảnh lịch sử, giáo viên có thể vận dụng các bước này một cách linh hoạt khi hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ các phương tiện dạy học lịch sử. 2. Tổ chức hướng dẫn học sinh thu thập, xử lí thông tin trong SGK và trình bày lại: - Sách giáo khoa Lịch sử mới được biên soạn theo tinh thần cung cấp các tình huống, các thông tin đã được lựa chọn kĩ để giáo viên có thể tổ chức hướng dẫn học sinh thu thập, phân tích và xử lí thông tin. Vì vậy, trong quá trình dạy học ở trên lớp, giáo viên cần hướng dẫn học sinh thu thập, xử lí thông tin trong sách giáo khoa Lịch sử. - Trình bày lại bằng miệng trong dạy học lịch sử là phương pháp dùng lời nói sinh động, chính xác, có hình ảnh, cung cấp cho học sinh vốn kiến thức, trên cơ sở ấy học sinh khôi phục được bức tranh lịch sử với những nét tiêu biểu, khái quát. Từ đó đi sâu vào bản chất của sự vật, hiện tượng, hình thành khái niệm, rút ra quy luật và bài học lịch sử. Ví dụ 7. Bài 18: Nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1939-1945) Lịch sử 8. Mục II: Nước Mỹ trong những năm 1929-1939 - Kênh hình trong bài gồm có: + Hình 68: Dòng ngưới thất nghiệp trên đường phố Niu Ooc Giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác bằng những câu hỏi gợi mở: ? Bức tranh tên gì: Dòng ngưới thất nghiệp trên đường phố Niu Ooc ? Ở đâu: Niu Ooc - Mỹ ? Bức tranh thể hiện điều gì: Dòng người thất nghiệp - Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh thu thập thông tin qua hệ thống kênh chữ trong sách giáo khoa, tranh ảnh, trả lời các câu hỏi trong bài và rút ra các kết luận bằng câu hỏi: 12 ? Gánh nặng của cuộc khủng hoảng kinh tế ở Mỹ đè lên vai của giai cấp, tầng lớp nào. + Gánh nặng của cuộc khủng hoảng ở Mỹ chủ yếu đè lên vai công nhân, những người lao động làm thuê. Ví dụ 8. Bài 25: Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc (1873-1884)- Lịch sử 8 Mục I. Tìm hiểu thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất. Cuộc kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì Phần 2. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873) - Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh thu thập thông tin qua hệ thống kênh chữ trong sách giáo khoa, tìm hiểu về cuộc đấu tranh của triều đình trả lời các câu hỏi trong bài và rút ra các kết luận bằng câu hỏi: Tại sao quân triều đình ở Hà Nội đông mà không thắng được giặc? - Học sinh tìm hiểu và đua ra kết luận: + Vũ khí thiếu và lạc hậu + Triều đình không chủ động đánh giặc nên không tổ chức nhân dân kháng chiến + Nguyễn Tri Phương chiến đấu đơn lẻ, không có sự hỗ trợ… * Thông qua hoạt động thu thập, xử lí thông tin để khai thác lĩnh hội kiến thức học sinh sẽ có được phương pháp học tập, biết cách thu thập và xử lí thông tin từ các nguồn tài liệu khác nhằm tái hiện lại ở học sinh những biến cố lịch sử quan trọng, với đầy đủ tính cụ thể, hình ảnh và sinh động. Lời nói giúp học sinh rèn luyện năng lực tư duy và hành động của học sinh, từ đó hình thành năng lực tự học. b. Tổ chức hoạt động của học sinh theo những hình thức học tập khác nhau. - Để có thể tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, ngoài hình thức tổ chức học tập tập trung theo lớp như hiện nay, nên tổ chức cho học sinh học tập cá nhân và học tập theo nhóm ngay tại lớp. b.1. Hình thức học tập cá nhân. Dạy học theo định hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh đòi hỏi có sự cố gắng về trí tuệ và nghị lực cao của mỗi học sinh trong quá trình tự lực giành lấy kiến thức mới. Do đó, hình thức tự học tập cá nhân là hình thức học tập cơ bản nhất vì nó tạo điều kiện cho mỗi học sinh trong lớp được tự nghĩ, tự làm việc một cách tích cực nhằm đạt tới mục tiêu học tập. Học sinh phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để khai thác và lĩnh hội kiến thức mới. Đồng thời hình thức này cũng tạo điều kiện để học sinh bộc lộ khả năng tự học của mỗi người. Việc tiến hành dạy học thông qua tổ chức hoạt động học tập cá nhân có thể như sau: - Giáo viên nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức (chung cho cả lớp) và hướng dẫn (gợi ý) học sinh làm việc. - Làm việc cá nhân (ghi kết quả ra giấy hoặc trả lời ra phiếu học tập) - Giáo viên chỉ định một vài học sinh báo cáo kết quả, các học sinh khác theo dõi, góp ý và bổ sung. - Giáo viên tóm tắt, củng cố và chuẩn xác kiến thức. Ví dụ 9: 13 Bài 18: Nước Mỹ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 -1939)- Lịch sử 8 Mục I. Nước Mĩ trong thập niên 20 thế kỷ XX - Giáo viên nêu vấn đề: Theo em nước Mĩ có lợi thế gì sau chiến tranh? - Nêu nhiệm vụ cho cả lớp và hướng dẫn (gợi ý) học sinh làm việc. Gợi ý: Có bị chiến tranh tàn phá không? Trong chiến tranh thế giới thứ nhất Mỹ đã thu được những nguồn lợi nào? - Học sinh làm việc cá nhân (ghi kết quả ra giấy hoặc trả lời ra phiếu học tập) - Giáo viên chỉ định một vài học sinh báo cáo kết quả, các học sinh khác theo dõi, góp ý và bổ sung. - Giáo viên tóm tắt, củng cố và chuẩn xác kiến thức. Kết luận: Tham chiến từ tháng 1/1917 và là nước thắng trận giành được nhiều quyền lợi - Trong chiến tranh Mĩ thu lợi nhuận lợi nhờ buôn bán vũ khí và hàng hóa. - Năm 1919 hàng hóa Mĩ xuất sang châu Âu lên tới gần 8 tỉ đô la, vốn đầu tư dài hạn của Mĩ ra nước ngoài đạt 6,4 tỉ đô la. Mĩ cũng trở thành nước có dự trữ vàng lớn nhất thế giới (chiếm khoảng 1/3 số vàng của thế giới)  Tất cả những lợi thế và những cơ hội vàng đó đưa nền kinh tế Mĩ bước vào thời kỳ phồn vinh trong thập niên 20 của thế kỉ XX. Ví dụ 10: Bài 22: Sự phát triển KHKT và Văn hóa thế giới đầu thế kỷ XX- Lịch sử 8 Mục I. Sự phát triển của khoa học kĩ thuật thế giới nửa đầu thế kỉ XX. - Giáo viên nêu vấn đề: ? Em hãy kể những phát minh khoa học mà em biết nửa đầu thế kỉ XX. - Nêu nhiệm vụ cho cả lớp và hướng dẫn (gợi ý) học sinh làm việc. - Học sinh làm việc cá nhân (ghi kết quả ra giấy hoặc trả lời ra phiếu học tập) - Giáo viên chỉ định một vài học sinh báo cáo kết quả, các học sinh khác theo dõi, góp ý và bổ sung. - Giáo viên tóm tắt, củng cố và chuẩn xác kiến thức. - GV bổ sung: + Phản xạ có điều kiện, chất kháng sinh pênixilin... + Chế tạo ra chất đồng vị phóng xạ... + Thuyết nguyên tử hiện đại ra đời. + Bom nguyên tử ra đời tại Mĩ 1945. + Máy tính điện tử ra đời 1946. - Học sinh tự trình bày ý kiến sẽ phát huy tốt ngôn ngữ nói. Vì thế khi học sinh học theo phương pháp này góp phần phát triển tư duy biện chứng, tư duy lôgic và phát triển ngôn ngữ học sinh. b.2. Hình thức học tập theo nhóm. - Trong học tập, không phải bất kì nhiệm vụ học tập nào cũng có thể hoàn thành bởi những hoạt động thuần túy cá nhân, có những bài tập, những câu hỏi, những vấn đề đặt ra khó và phức tạp, đòi hỏi phải có sự hợp tác giữa các cá nhân mới có thể hoàn thành 14 nhiệm vụ. Vì vậy, bên cạnh hình thức học tập cá nhân cần phải tổ chức cho học sinh học tập hợp tác trong các nhóm nhỏ Các bước tiến hành tổ chức học tập theo nhóm có thể như sau: + Làm việc chung cả lớp: * Giáo viên nêu vấn đề xác định nhiệm vụ nhận thức. * Chia nhóm giao nhiệm vụ cho các nhóm. * Hướng dẫn, gợi ý (cách làm việc theo nhóm, các vấn đề cần lưu ý khi trả lời câu hỏi, hoàn thành các bài tập,...). + Làm việc theo nhóm. * Phân công trong nhóm (cử nhóm trưởng, thư ký của nhóm), phân công việc cho từng thành viên trong nhóm. * Từng cá nhân làm việc độc lập. * Trao đổi, thảo luận trong nhóm và cùng nhau hoàn thiện nhiệm vụ của nhóm. * Cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm(không nhất thiết là nhóm trưởng hay thư ký, mà có thể là một thành viên của nhóm đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm). + Làm việc chung cả lớp (thảo luận, tổng kết trước toàn lớp). * Đại diện một vài nhóm báo các kết quả làm việc. * Thảo luận chung (các nhóm nhận xét, đóng góp ý kiến và bổ sung cho nhau). * Giáo viên tổng kết và chuẩn xác kiển thức. * Sau cùng giáo viên nên có nhận xét ngắn gọn về tình hình làm việc của các nhóm để kịp thời động viên khuyến khích các nhóm làm việc tốt và rút kinh nghiệm cho các nhóm làm việc chưa tốt. Ví dụ 11: Bài 17: Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918 -1939 Lịch sử 8 - Bài này tôi tiến hành thảo luận ở mục 2: Châu Âu trong những năm 1929 – 1939 bằng câu hỏi: ? Tại sao nói cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1939 là cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất, kéo dài nhất và gây thiệt hại nặng nề nhất + Làm việc chung cả lớp: + Xác định nhiệm vụ nhận thức trả lời câu hỏi trong phiếu học tập: PHIẾU HỌC TẬP: Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1939.: - Lớn nhất:…………………………………………………………………………. - Dài nhất:………………………………………………………………………….. - Thiệt hại nặng nề nhất: ………………………………………………………… + Chia nhóm : Lớp chia làm 6 nhóm, mỗi nhóm 8 học sinh giao nhiệm vụ và phát phiếu học tập cho mỗi nhóm. + Hướng dẫn gợi ý nếu thấy học sinh lúng túng - Làm việc theo nhóm: - Từng cá nhân làm việc độc lập sau đó nhóm trưởng điều khiển nhóm thảo luận, thư ký nhóm ghi lại ý kiến của từng cá nhân và ý kiến thống nhất của cả nhóm. - Làm việc chung cả lớp: 15 * Hai học sinh đại diện cho hai nhóm báo cáo kết quả làm việc của nhóm * Các nhóm khác theo dõi góp ý và bổ sung. * Giáo viên tổng kết, chuẩn xác kiến thức Giáo viên kết luận: Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1939 là cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất, kéo dài nhất và gây thiệt hại nặng nề nhất Kết thúc hoạt động giáo viên nhận xét tinh thần làm việc của cả các nhóm, giáo viên tuyên dương những nhóm có ý kiến hay, tinh thần tập thể cao, đồng thời nhắc nhở các nhóm còn thụ động để học sinh rút kinh nghiệm trong những tiết sau. Ví dụ 12 : Bài 8 (Sử 8) : Sự phát tiển của khoa học kỹ thuât,â văn học và nghê âthuâ ât thế kỷ XVIII – XIX - Khi thiết kế bài này tôi cho học sinh thảo luâ nâ ở mục 2: Những tiến bô â về khoa học tự nhiên và khoa học xã hô iâ + Tôi thiết kế phiếu học tập phục vụ cho hoạt động nhóm Phiếu học tập : Thiết kế dạng bảng tổng hợp để học sinh dựa vào trình bày các phát minh, các nhà khoa học tương ứng, lĩnh vực… PHIẾU HỌC TẬP Thời gian Tên nhà bác học Phát minh khoa học Lĩnh vực Đầu thế kỉ XVII Niu-tơn (Anh) Thuyết vạn vật hấp dẫn Vật lí ……………………… ………………………………………… ……………. ……........... …………….. …………….. ……………………… ……………………… ………………………………………… ……………. ……………. ………………………………….. + Chia nhóm : Lớp chia làm 6 nhóm, mỗi nhóm 8 học sinh giao nhiệm vụ và phát phiếu học tập cho mỗi nhóm. + Hướng dẫn gợi ý nếu thấy học sinh lúng túng - Làm việc theo nhóm: - Từng cá nhân làm việc độc lập sau đó nhóm trưởng điều khiển nhóm thảo luận, thư ký nhóm ghi lại ý kiến của từng cá nhân và ý kiến thống nhất của cả nhóm. - Làm việc chung cả lớp: + Gọi các nhóm treo kết quả thảo luâ ân của nhóm mình (nếu các nhóm cùng thảo luân mô ât nô âi dung thì giáo viên chỉ cần treo 2 tới 3 kết quả thôi) + Nhóm khác có ý kiến bổ sung, nhận xét (hoặc ngược lại). + Giáo viên yêu cầu cả lớp bổ sung nếu thấy chưa đủ. Các ý kiến bổ sung giáo viên ghi tóm tắt nhanh lên bảng. + Đến đây học sinh mới dừng lại ở mức độ nhận biết và thu nhập các thông tin từ sách giáo khoa mà chưa hiểu rõ vấn đề giáo viên đặt thêm câu hỏi: ? Trong các phát minh trên phát minh nào có ý nghĩa quan trọng nhất. Vì sao ? + Sau khi các nhóm trình bày xong và học sinh không còn ý kiến, giáo viên treo kết quả hoàn chỉnh và đối chiếu lại với kết quả thảo luâ ân của từng nhóm để nhận xét. Nếu cả 6 nhóm đều thực hiện đúng các sơ đồ như phân công thì coi như hoạt động nhóm đã có hiệu quả. Để tổ chức các hoạt động học tập của học sinh được thuận lợi và đỡ mất thời gian, nếu có điều kiện nên sử dụng phiếu học tập. Phiếu học tập là những tờ giấy rời, trên đó 16 xác định nhiệm vụ nhận thức (Các câu hỏi, bài tập…) mà học sinh phải hoàn thành nhiệm vụ đó trong một thời gian ngắn. III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI: 1. Kết quả trước khi thực hiên đề tài: - Khi chưa áp dụng các giải pháp của đề tài tôi đã điều tra học sinh của 4 lớp 8/1, 8/2, 8/3, 8/4 Trường THCS & THPT Huỳnh Văn Nghệ bằng câu hỏi: Em có thích học Lịch sử không ? Tôi thu được kết quả như sau: - Từ những hạn chế nêu trên tôi đã dần tìm ra được những giải pháp phù hợp với tình hình thực tế giảng dạy để nâng cao hiệu quả của bộ môn. 2. Kết quả sau khi thực hiện đề tài: - Qua việc thực hiện đổi mới phương pháp day học tôi thấy đã đạt được những kết quả tích cực sau. Những biện pháp trên giúp cho những lần tổ chức dạy học có hiệu quả rõ rệt - Đặc biệt là khả năng tư duy của học sinh tiến bộ rõ rệt. Các em không còn thói quen thụ động chỉ ngồi nghe và chép lại những nội dung trong sách vở, hoặc những nội dung giáo viên ghi trên bảng. Bây giờ các em đã tích cực hơn trong học lịch sử, tự tìm kiến thức thông qua các hoạt động giáo viên tổ chức trên lớp. - Những hiệu quả nói trên phần nào được chứng minh qua bảng thống kê trên : 17 - Phát huy được tính tích cực sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học cho người học, bỏ được thói quen học thụ động, ghi nhớ. - Học sinh ngoài việc tự học còn biết trao đổi thảo luận với bạn trong nhóm, trên lớp, đề xuất ý kiến. IV. ĐỀ XUẤT KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG: - Việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp dạy Lịch sử nói riêng là một yêu cầu cần thiết và cấp bách, nhưng quan trọng hơn là việc áp dụng phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học đó như thế nào để đạt kết quả cao trong dạy và học. Vì vậy, đối với những đối tượng học sinh mà người giáo viên cần phải vận dụng linh hoạt, có hiệu quả các phương pháp đặc trưng của bộ môn, để thực hiện quá trình dạy học đạt kết quả cao. - Qua kinh nghiệm bản thân tôi thấy rằng áp dụng phương pháp dạy học mới đôi lúc vẫn còn khó khăn nhưng không phải là không làm được, chỉ cần người giáo viên đủ lòng nhiệt tình, trách nhiệm và mạnh dạn tiến hành từng bước, từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm cho chính mình thì dần dần phương pháp dạy học mới “Lấy học sinh làm trung tâm” sẽ không còn xa lạ, mới mẽ. - Vì vậy, tôi viết đề tài này cũng không ngoài mục đích nêu lại kinh nghiệm mà bản thân tôi đã trải nghiệm qua thực tế giảng dạy để đồng nghiệp tham khảo. Hy vọng rằng với chính lòng nhiệt huyết yêu nghề của tôi cũng như của đội ngũ giáo viên sẽ đem lại nhiều cách dạy mới, hiệu quả hơn, để phục vụ tốt hơn nữa cho sự nghiệp giáo dục mà chúng ta đã chọn. - Giáo viên phải luôn cập nhật thông tin để bổ sung cho bài giảng. - Thường xuyên dự giờ đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm. - Đề nghị nhà trường trang bị thêm đồ dùng dạy học (tranh ảnh, lược đồ, biểu đồ…) để phục vụ cho công tác dạy học tốt hơn. - Mua thêm các tài liệu tham khảo để bổ sung kiến thức mới - Với đề tài này tôi không chỉ áp dụng cho dạy lịch sử 8 mà còn có thể áp dụng cho các khối lớp còn lại, không chỉ có môn lịch sử mà còn có thể áp dụng cho một số môn khác. 18 Phú Lý, ngày 25 tháng 4 năm 2013 Người thực hiện Hà Thị Huệ VI. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. SGK Lịch sử 8 (NXB Giáo dục): Phan Ngọc Liên, Nguyễn Hữu Chí, Nguyễn Ngọc Cơ, Nguyễn Anh Dũng, Trịnh Đình Tùng, Trần Thị Vinh. 2. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng môn lịch sử Trung học cơ sở. (NXB Giáo dục) 3. SGV lớp 8 (NXB Giáo dục): Phan Ngọc Liên, Trần Bá Vệ, Vũ Ngọc Anh, Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Quốc Hùng. 4. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở Trường THCS (Bộ Giao dục Đào tạo. Xuất bản năm 2002). Nhóm tác giả: TS. Nguyễn Thị Minh Phương, Th.S. Phạm Thu Phương, Phạm Thị Sen, Nguyễn Việt Hùng, TS. Nguyễn Hữu Chí, TS. Vũ Ngọc Anh, TS. Nguyễn Anh Dũng, Nguyễn Sĩ Quế, Đặng Thúy Anh, Nguyễn Thị Thanh Mai, TS. Lưu Thu Thủy. 5. Tài liệu giảm tải chương trình lịch sử 8 – Bộ giáo dục và đào tạo 6. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS môn Lịch sử (NXB Giáo dục). Nhóm tác giả: Đặng Văn Đức, Nguyễn Việt Hùng, Phạm Thị Thu Phương, Phạm Thị Sen, Phạm Thị Thanh. Các trang web: http://thuvientructuyenviolet.vn 19 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan