Tài liệu Skkn-một cách đọc - hiểu văn bản trong bài ngữ văn 8

.DOC

7776

102

Mét c¸ch “®äc hiÓu v¨n b¶n” trong bµI ng÷ v¨n 8
I. §Æt vÊn ®Ò.
HiÖn nay viÖc thay s¸ch vµ ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®· vµ ®ang ®îc c¸c
thÇy c« thùc hiÖn ®ång bé. MÆc dï cßn cã rÊt nhiÒu ý kiÕn vÒ viÖc thay s¸ch vµ ®æi
míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, song tõ nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc tÕ, chóng ta cã thÓ kh¼ng
®Þnh r»ng viÖc thay s¸ch vµ ®æi míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®· gióp c¸c em tiÕp xóc ®îc
nhiÒu t¸c phÈm hay, míi l¹, cËp nhËt v¬Ý cuéc sèng. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®æi míi ph¬ng
ph¸p d¹y häc nãi chung vµ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n ng÷ v¨n nãi riªng gióp
c¸c em biÕt t duy s¸ng t¹o, biÕt ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, biÕt nãi lªn nh÷ng suy nghÜ, c¶m
nhËn cña riªng m×nh. Mçi giê häc v¨n lµ mét niÒm vui bÊt ngê ®èi víi c¸c em, c¸c em
chñ ®éng häc tËp h¬n tríc nhiÒu. NhiÒu h×nh thøc häc tËp ngoµi giê chÝnh kho¸ ®· ®îc
tæ chøc, gi¸o viªn ®· quen dÇn víi lèi d¹y theo nguyªn t¾c tÝch cùc, ®· cã nhiÒu s¸ng
kiÕn trong viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc trong mäi kh©u cña ho¹t ®éng d¹y häc.
Qua nh÷ng n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thay s¸ch vµ ®æi míi ph¬ng ph¸p daþ häc
nãi chung vµ m«n Ng÷ V¨n nãi riªng, t«i ®· ®îc dù nhiÒu giê, song ®iÒu t«i cßn b¨n
kho¨n lµ mét sè thÇy c« vÉn thuyÕt tr×nh nhiÒu, viÖc cung cÊp kiÕn thøc ®«i khi cßn
mang tÝnh chÊt ¸p ®Æt, ®Æc biÖt ë kh©u “®äc – hiÓu v¨n b¶n”. T«i thiÕt nghÜ cã nhiÒu
c¸ch ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh nh thùc hiÖn thËt tèt, thËt s¸ng t¹o nguyªn
t¾c tÝch hîp v× theo gi¸o s NguyÔn Kh¾c Phi kh¼ng ®Þnh “ xÐt vÒ b¶n chÊt cña viÖc…
vËn dông triÖt ®Ó nguyªn t¾c Êy kh«ng cho phÐp d¹y häc theo kiÓu m¸y mãc rËp
khu«n, nhåi sä mµ lu«n lu«n ®ßi hái sù n¨ng ®éng, sù vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o cña
ngêi thÇy”.
ChÝnh v× vËy, t«i m¹nh d¹n ®a ra ý kiÕn cña ph¬ng ch©m tÝch hîp trong qu¸ tr×nh
øng dông ®ã lµ: “Mét c¸ch ®äc hiÓu v¨n b¶n trong bµi häc ng÷ v¨n 8 .“ – ” ”
II. C¬ së lý luËn.
Ph¶i nãi r»ng, løa tuæi häc sinh THCS ®Æc ®iÓm t©m sinh lý hÕt søc ®iÓn h×nh.
§©y lµ thêi kú qu¸ ®é chuyÓn tõ giai ®o¹n trÎ em sang ngêi lín. Trong giai ®o¹n nµy
høng thó cña c¸c em ®· ph¸t triÓn ë møc ®é cao, høng thó vÒ häc tËp ®· ph¸t triÓn vµ
ngµy cµng ®Ëm nÐt. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm hÕt søc thuËn lîi ®èi víi viÖc gi¶ng d¹y bé
m«n V¨n. ViÖc tß mß thÝch thó m«n v¨n kh«ng ph¶i lµ kho¶ng c¸ch xa ®èi víi c¸c em.
Bªn c¹nh ®ã ý thøc t lËp vµ kh¶ n¨ng ®µo s©u kh¸m ph¸ nh÷ng nÐt ®Ñp trong cuéc sèng
lµ mét u ®iÓm ®iÓn h×nh cña häc sinh bËc THCS. Song song víi nh÷ng u ®iÓm trªn, mét
sè em cßn rôt rÌ e ng¹i, ®«i lóc cßn n¶n chÝ, n¶n lßng khi tiÕp cËn víi mét v¨n b¶n khã.
VËy lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n ®ã? Lµm thÕ nµo ®Ó tiÕt d¹y häc m«n Ng÷
V¨n thËt sù cã hiÖu qu¶ ®Ó thu hót häc sinh say mª häc tËp?
Trang 1
Nh chóng ta ®· biÕt, v¨n häc xuÊt ph¸t tõ ®êi sèng, chÝnh v× thÕ v¨n häc rÊt gÇn
gòi víi mäi ngêi. Nh÷ng bµi th¬ hay, nh÷ng v¨n b¶n hÊp dÉn ®· gióp cho giê v¨n
kh«ng chØ lµ giê häc mµ cßn lµ nh÷ng giê gi¶i trÝ, kh¸m ph¸ biÕt bao ®iÒu kú diÖu cña
cuéc sèng con ngêi. §Ó cã giê v¨n nh thÕ th× kh©u “®äc – hiÓu v¨n b¶n” lµ rÊt quan
träng ®ßi hái ngêi thÇy chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ linh ho¹t khi thiÕt kÕ bµI gi¶ng.
III.C¬ së thùc tiÔn
Nh chóng ta ®· biÕt “v¨n häc lµ nh©n häc”, “v¨n häc lµ nghÖ thuËt cña ng«n tõ”.
ChÝnh v× vËy viÖc häc v¨n kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n, h¬n n÷a trong thêi ®¹i hiÖn nay,
m«n ng÷ v¨n kh«ng cßn lµ “®iÓm ®Õn” hÊp dÉn víi c¸c em häc sinh nh c¸c m«n To¸n,
Lý, Ho¸, Anh mÆc dï ®ã lµ mét trong 2 m«n chÝnh chiÕm sè l… îng tiÕt kh«ng nhá.
Cã nhiÒu häc sinh rÊt ng¹i häc m«n V¨n bëi lý do lµ V¨n viÕt dµi, khã häc, khã thuéc.
Cã nh÷ng t¸c phÈm tù sù dµi häc sinh lêi kh«ng ®äc hÕt dÉn têi t×nh tr¹ng m¬ mµng vÒ
néi dung, cèt truyÖn, nh©n vËt. Cã nh÷ng bµi th¬ khi häc xong häc sinh kh«ng n¾m ®-
îc nh÷ng nghÖ thuËt tiªu biÓu, néi dung cña bµi th¬. Nh÷ng lý do trªn khiÕn t©m lý häc
sinh ng¹i vµ ch¸n häc m«n V¨n. VËy lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n ®ã? Lµm thÕ
nµo ®Ó tiÕt d¹y häc m«n Ng÷ V¨n thËt sù cã hiÖu qu¶ ®Ó thu hót häc sinh say mª häc
tËp?
Nh chóng ta ®· biÕt, v¨n häc xuÊt ph¸t tõ ®êi sèng, chÝnh v× thÕ v¨n häc rÊt gÇn
gòi víi mäi ngêi. Nh÷ng bµi th¬ hay, nh÷ng v¨n b¶n hÊp dÉn ®· gióp cho giê v¨n
kh«ng chØ lµ giê häc mµ cßn lµ nh÷ng giê gi¶i trÝ, kh¸m ph¸ biÕt bao ®iÒu kú diÖu cña
cuéc sèng con ngêi. §Ó cã giê v¨n nh thÕ th× kh©u “®äc – hiÓu v¨n b¶n” lµ rÊt quan
träng ®ßi hái ngêi thÇy chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ linh ho¹t khi thiÕt kÕ bµI gi¶ng.
IV. C¸c gi¶I ph¸p
Nh chóng ta ®· biÕt, trong ba ph©n m«n cña ng÷ v¨n th× t¸c phÈm v¨n häc
chiÕm vÞ trÝ quan träng. Trong s¸ch gi¸o khoa phÇn V¨n häc ®îc biÓu hiÖn b»ng c¸c
v¨n b¶n. Khi häc tËp häc sinh ph¶i “®äc – hiÓu v¨n b¶n”. VËy “®äc - hiÓu v¨n b¶n” lµ
g×? Kh¸i niÖm “®äc - hiÓu v¨n b¶n” kh«ng diÕn t¶ hµnh ®éng t¸ch rêi ®äc vµ hiÓu.
“§äc - hiÓu v¨n b¶n” lµ ho¹t ®éng ®äc v¨n mét c¸ch nghiªm tóc cã nghiÒn ngÉm, c¶m
xóc, tëng tëng vµ liªn tëng. B¶n chÊt ®äc – hiÓu lµ t×m hiÓu ph©n tÝch ®Ó chiÕm lÜnh
v¨n b¶n b»ng nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc v¨n, trong ®ã ph¬ng ph¸p d¹y
häc v¨n b»ng hÖ thèng c©u hái c¶m thô v¨n b¶n ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc ®èi tho¹i
sÏ lµ h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p chñ ®¹o. C¸c t¸c gi¶ trong Ng÷ V¨n 6 tËp mét s¸ch gi¸o
viªn ®· lý gi¶I nh sau “ kh¶ n¨ng ®äc – hiÓu (bao gåm c¶ c¶m thô) mét t¸c phÈm v¨n
ch¬ng lÖ thuéc kh«ng Ýt vµo viÖc cã thÓ tr¶ lêi ®îc hay kh«ng nh÷ng c©u hái ®Æt ra ë
nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau. Møc thÊp nhÊt lµ chØ cÇn sö dông nh÷ng th«ng tin cã ngay
Trang 2
trong v¨n b¶n. §ã lµ trêng hîp c©u tr¶ lêi s½n cã trong bµi chØ míi biÕt ®äc trªn dßng.
Møc cao h¬n lµ buéc ph¶i suy nghÜ vµ sö dông nh÷ng th«ng tin trong bµi. §ã lµ trêng
hîp ph¶i suy nghÜ ra c©u tr¶ lêi, lµ tr×nh ®é ®· biÕt ®äc gi÷a dßng. Cao h¬n lµ yªu cÇu
kh¸i qu¸t, liªn hÖ gi÷a nh÷ng c¸i mµ häc sinh ®· ®äc víi thÕ giíi bªn ngoµi ®ã lµ tr×nh
®é vît ra khái dßng ®Ó ®äc v¨n b¶n. Kh¸m ph¸ v¨n b¶n theo híng Êy th× häc sinh kh«n
chØ høng thó hiÓu s©u v¨n b¶n mµ cßn liªn hÖ ®îc mét c¸ch sinh ®éng tù nhiªn víi
nh÷ng vÊn ®Ò trong cuéc sèng.
Nh vËy “®äc - hiÓu v¨n b¶n” ®ßi hái ngêi ph¶i cã th¸i ®é chñ ®éng tÝch cùc vµ
s¸ng t¹o trong ®äc v¨n. C¸c v¨n b¶n ®îc häc trong ch¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 8 bao gåm:
1.Mét sè truyÖn ViÖt Nam 1930 1945–
- T«i ®i häc (Thanh TÞnh)
- Trong lßng mÑ (trÝch “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” – Nguyªn Hång)
2.Mét sè truyÖn níc ngoµi
- C« bÐ b¸n diªm (An - ®Ðc – xen)
- §¸nh nhau víi cèi xay giã (trÝch “§«n-ki-h« tª” – XÐc-van-tÐc)
- ChiÕc l¸ cuèi cïng (OHen-ri)
Hai c©y phong (Ai-man-tèp)
3.Mét sè v¨n b¶n th¬ tr÷ t×nh giµu yÕu tè biÓu c¶m.
- C¶m t¸c vµo nhµ ngôc Qu¶ng §«ng (Phan Béi Ch©u)
- §Ëp ®¸ ë C«n L«n (Phan Ch©u trinh)
- Muèn lµm th»ng cuéi (T¶n §µ)
- ¤ng §å (Vò §×nh Liªn)
- Hai ch÷ níc nhµ (¸ Nam TrÇn TuÊn Kh¶i)
- Nhí rõng (ThÕ L÷)
- Quª h¬ng (TÕ Hanh)
- Khi con tó hó (Tè H÷u)
- Tøc c¶nh P¸c Bã, ng¾m tr¨ng (Hå ChÝ Minh)
4. Mét sè t¸c phÈm nghÞ luËn
- ChiÕu dêi ®« (Lý C«ng UÈn)
- HÞch tíng sÜ (TrÇn Quèc TuÊn)
- Níc §¹i ViÖt (NguyÔn Tr·i)
- Bµn luËn vÒ phÐp häc (NguyÔn ThiÕp)
- ThuÕ m¸u (Hå ChÝ Minh)
- §i bé ngao du
5.Mét sè ®o¹n trÝch kÞch: ¤ng Guèc-danh mÆc lÔ phôc
Trang 3
6.Mét sè v¨n b¶n nhËt dông: Th«ng tin vÒ tr¸i ®Êt n¨m 2000. ¤n dÞch thuèc l¸, gi¸o
dôc ch×a kho¸ trong t¬ng lai.
Víi c¸c lo¹i v¨n b¶n trªn, kü n¨ng “®äc - hiÓu v¨n b¶n” cÇn ®¹t tíi møc ®é sau:
1.BiÕt ®äc thÇm, ®äc thµnh tiÕng cã diÔn c¶m.
2. BiÕt chän ®äc h÷ng ®o¹n v¨n b¶n cã minh häa cho c¸c nhiÖm vô häc tËp mét c¸ch
chÝnh x¸c, tèc ®é võa ph¶i, ®óng víi néi dung v¨n b¶n.
3. BiÕt ®äc nhanh c¸c ®o¹n v¨n b¶n, ng÷ liÖu cã nh÷ng c¸ch dïng tõ ng÷ vµ cÊu tróc
c©u phøc t¹p víi n¨ng lùc ph¸n ®o¸n ng«n ng÷ nhanh nh¹y.
4. BiÕt ®Æt c©u hái cho m×nh hoÆc cho ngêi kh¸c ®Ó hiÓu môc ®Ých v¨n b¶n vµ c¸c yªu
cÇu cña néi dung häc tËp.
5. BiÕt tãm t¾t, chia ®o¹n, x¸c ®Þnh chñ ®Ò, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c phÇn trong v¨n b¶n
vµ biÕt ®Æt tªn cho ®o¹n v¨n
6. BiÕt nhËn ra c¸c c©u v¨n, ®o¹n v¨n hay, cã néi dung s©u s¾c vµ hiÓu ®îc nghÜa, vai
trß vµ t¸c dông cña cac tõ ng÷, c©u then chèt, c¸c biÖn ph¸p nghÖ thu¹t trong ®o¹n v¨n
®ã.
7. Nhí chÝnh x¸c mét sè c©u, ®o¹n vµ v¨n b¶n hay, th¬ hay biÕt b×nh gi¸ chi tiÕt nghÖ
thuËt trong c¸c v¨n b¶n.
8. §äc vµ hiÓu ®îc c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t kh¸c nhau vµ ®Æc ®iÓm thÓ lo¹i, th¸i ®é,
t×nh c¶m vµ t tëng cña t¸c gi¶.
9. X¸c ®Þnh ®îc c¸c hÖ thèng luËn ®iÓm vµ tuyÕn lËp luËn trong c¸c v¨n b¶n qua viÖc
tæng kÕt c¸c t¸c phÈm tù sù, tr÷ t×nh, nghÞ luËn, nhËt dông vµ sù kÕt hîp c¸c ph¬ng
thøc tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, lËp luËn, thuyÕt minh trong mét sè t¸c phÈm qua viÖc hÖ
thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm: Lo¹i, thÓ lo¹i, ®Æc ®iÓm cña truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt vµ thÓ
hiÖn ®¹i.
Nh vËy "§äc - HiÓu v¨n b¶n" ®· thùc hiÖn ph¬ng ch©m tÝch hîp. HS vËn dông ®-
îc kü n¨ng, hiÓu bÝªt vÒ mét ph©n m«n nµy vµo viÖc häc tËp ph©n m«n kh¸c. Trong
thùc tÕ, rÊt hiÕm nh÷ng v¨n b¶n chØ dïng mét ph¬ng thøc biÓu ®¹t mµ mét trong nh÷ng
träng t©m cña phÇn tËp lµm v¨n lµ d¹y cho häc sinh biÕt ph©n tÝch, biÕt thùc hiÖn sù kÕt
hîp c¸c ph¬ng thøc Êy. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o ra mét trêng tÝch hîp v« cïng réng lín.
C¸c c©u híng dÉn "§äc - HiÓu v¨n b¶n" trong SGK ®· t¹o ra c¬ chÕ cho sù tÝch hîp Êy.
§iÒu quan träng lµ gi¸o viªn cÇn thùc sù n¨ng ®éng, biÕt vËn dông linh ho¹t vµ khi cÇn
vÉn cã thÓ t¹o ra nh÷ng t×nh huèng tÝch hîp míi. ViÖc ®äc hiÓu, ph©n tÝch, b×nh gi¸ c¸c
lo¹i v¨n b¶n sÏ gióp HS cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n c¸c néi dung lµm v¨n tù sù, thuyÕt minh
vµ nghÞ luËn. Ho¹t ®éng "§äc - HiÓu v¨n b¶n" gióp HS qua viÖc ®äc ®óng sÏ c¶m
nhËn vµ hiÓu ®óng nh÷ng th«ng tin, hiÓn ng«n vµ hµm ng«n trong v¨n b¶n. NÕu quan
niÖm v¨n b¶n lµ sù tæng hîp cña 3 cÊu tróc: CÊu tróc ng«n ng÷, cÊu tróc h×nh tîng vµ
Trang 4
cÊu tróc ý nghÜa th× ®èi víi HS líp 8 thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng "§äc - HiÓu v¨n b¶n" cã
nghÜa lµ HS ph¶i n¾m vµ lý gi¶i ®îc mèi liªn hÖ cña 3 líp cÊu tróc nµy kh«ng chØ trªn
ph¬ng diÖn cña tõ ng÷, c©u ch÷, nhÞp ®iÖu mµ cßn hiÓu ®îc gi¸ trÞ iÓu ®¹t vµ biÓu c¶m
cña ng«n tõ nh lµ ph¬ng tiªn ®Ó thÓ hiÖn h×nh tîng nghÖ thuËt, hiÓu ®îc nh÷ng quan
®iÓm, t tëng vÒ con ngêi, vÒ thêi ®¹i, vÒ ý tëng gi¸o dôc cña t¸c gi¶ göi g¾m trong v¨n
b¶n
§èi víi mét sè tryÖn níc ngoµi trong SGK ng÷ v¨n 8 th× ®ã lµ nh÷ng v¨n b¶n tù
sù tiªu biÓu cã lèi kÓ chuyÖn hÊp dÉn, néi dung giµu tÝnh nh©n ®¹o. c¸c v¨n b¶n nµy ®-
îc häc song song víi c¸c néi dung lµm v¨n, ®o¹n v¨n tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ vµ biÓu
c¶m còng lµ do dông ý d¹y tÝch h¬p cña c¸c t¸c gi¶ nh»m gióp HS cã c¸i nh×n toµn
diÖn h¬n vÒ sù biÕn ho¸ cña tù sù còng nh sù ®an xen c¸c yÕu tè miªu t¶, biÓu c¶m...
trong v¨n tù sù. ë ®ã cã sù ®éc ®¸o vÒ c¸ch t¹o dùng t×nh huèng truyÖn, c¸ch s¾p xÕp
t×nh tiÕt, tr×nh tù kÓ, c¸ch kh¾c ho¹ nh©n vËt, c¸ch chän ng«i kÓ, lêi kÓ....
trong gi¸o ¸n míi, ho¹t ®éng "§äc - HiÓu v¨n b¶n" cã thÓ ®îc tiÕn hµnh tuÇn tù
theo 3 híng nh»m vµo c¸c néi dung cña v¨n b¶n, ®ã lµ
- §äc hiÓu cÊu tróc v¨n b¶n
- §äc - HiÓu néi dung v¨n b¶n
- §äc-hiÓu ý nghØa v¨n b¶n
1-Ho¹t ®éng ®äc-hiÓu cÊu tróc v¨n b¶n
§©y lµ ho¹t ®éng tiÕp nhËn c¸c dÊu hiÖu c¬ b¶nvÒ thÓ lo¹i cña v¨n b¶n. mçi v¨n
b¶n ®îc t¹o ra chñ yÕu tõ mét ph¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ®ã t¬ng øng víi c¸c ph¬ng
thøcph¶n ¸nh b»ng nghÖ thuËt nh tù sù hoÆc tr÷ t×nh .§ång thêi mçi v¨n b¶n tån t¹i
trong mét kiÓu d¸ng thÓ nµo ®ã nh truyÖn, ký , th¬....
Lo¹i h×nh cña v¨n b¶n quy ®Þnh tÝnh chÊt néi dung cña v¨n b¶n, trong khi thÓ cña nã
quy ®Þnh tÝnh chÊt h×nh thøc cña v¨n b¶n. Tõ ®ã tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng "§äc - HiÓu
v¨n b¶n" sÏ ®îc quy ®inh theo nguyªn t¾c: §äc - HiÓu v¨n b¶n phï hîp cvíi ®Æc ®iÓm
cña thÓ lo¹i v¨n b¶n. ®iÒu ®ã còng ®ång nghÜa víi viÖc "§äc - HiÓu v¨n b¶n" ë mçi thÓ
lo¹i kh¸c nhau. ë v¨n b¶n tù sù, ®äc ®Ó n¾m ch¾c chuçi c¸c sù viÖc sung quanh nh©n
vËt ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt x· héi cña sù viÖc vµ nh©n vËt. ë v¨n b¶n tr÷ t×nh- BiÓu
c¶m th× ®äc ®Ó ®ång c¶m víi nçi niÒm cña con ngêi. Cßn trong v¨n b¶n nghÞ luËn th×
®äc ®Ó n¾m b¾t c¸c t tëng cña t¸c gi¶ qua hÖ thèng luËn ®iÓm, luËn cø.
ChÝnh v× vËy "§äc - HiÓu cÊu tróc v¨n b¶n" ®îc coi lµ khëi ®iÓm cña qu¸ tr×nh
"§äc - HiÓu v¨n b¶n", nã sÏ t¹o c¬ héi tÝch hîp râ rÖt gi÷a v¨n, tËp lµm v¨n, më luång
m¹ch cho ho¹t ®éng, t×m hiÓu s©u v¨n b¶n ®ång thêi rÌn luyÖn kiÕn thøc vµ kü n¨ng
nhËn biÕt c¸c kiÓu lo¹i v¨n b¶n.
2. Ho¹t ®éng: §äc - hiÓu néi dung v¨n b¶n
Trang 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất