Tài liệu Skkn một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12.

Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 MỘT SỐ BIỆN PHÁP CẢI TIẾN HÌNH THỨC TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP PHỤC VỤ CHO VIỆC CHỌN TRƯỜNG, CHỌN NGÀNH THI ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG CỦA HỌC SINH LỚP 12 I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong chương trình dạy học và giáo dục phổ thông, hoạt động giáo dục hướng nghiệp có vai trò rất quan trọng đối với việc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai của học sinh. Tổ chức tốt hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông sẽ hạn chế được sự lãng phí về tiền bạc, thời gian, công sức của đối tượng này nói riêng, của xã hội nói chung. Khi nhận được sự hướng nghiệp đúng đắn, các học sinh sẽ lựa chọn ngành nghề phù hợp với khả năng, nguyện vọng, trình độ học vấn, sức khỏe, tính cách, hoàn cảnh của mình,... Do đó các em sẽ đóng góp được nhiều nhất cho xã hội, các em sẽ ít phạm pháp, sa ngã, bất mãn, chán nản, tuyệt vọng,.. Kinh nghiệm của nhiều quốc gia phát triển cho thấy, hướng nghiệp tốt cho học sinh phổ thông, đặc biệt là học sinh trung học phỏ thông (THPT) sẽ hạn chế được nạn thất nghiệp, góp phần bình ổn xã hội, thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Ở nước ta, công tác tư vấn hướng nghiệp ở các trường THPT tuy còn nhiều hạn chế so với các nước trong khu vực, nhưng ngày càng tiến bộ hơn, có hiệu quả hơn. Mặc dù vậy, chúng ta không thể phủ nhận một thực tế là chất lượng của hoạt động tư vấn, hướng nghiệp chưa đồng đều giữa các trường học, các vùng miền khác nhau của nước ta. Bên cạnh những trường tổ chức khá bài bản, có hiệu quả hoạt động tư vấn hướng nghiệp còn có khá nhiều trường tổ chức chiếu lệ, mang nặng tính hình thức. Nguyên nhân của hiện tượng này là trình độ, quan niệm, ý thức của các lãnh đạo và giáo viên các trường khác nhau; hoàn cảnh, điều kiện các vùng miền, các trường học khác nhau và còn nhiều bậc cha mẹ học sinh vẫn mang tư tưởng con cái họ cứ đậu vào đại học, cao đẳng là được còn trường đó có phù hợp với trình độ, tính cách, nguyện vọng, hoàn cảnh của con cái mình hay không thì không quan trọng. Chính vì vậy, trong những năm học vừa qua, ngoài một số ít học sinh hài lòng với sự lựa chọn nghề nghiệp của mình, có khá nhiều em phải hối tiếc vì sự chọn trường, chọn nghề của bản thân. Đối với trường THPT Võ Trường Toản, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai, hoạt động tư vấn- hướng nghiệp cho học sinh những năm đầu thực hiện chương trình đổi mới sách giáo khoa và chương trình giáo dục cũng rơi vào tình trạng tương tự. Nhưng 3 năm trở lại đây, lãnh đạo Nhà trường đã nhận thức sâu sắc hơn tầm quan trọng của hoạt động tư vấn - hướng nghiệp và có sự quan tâm thỏa đáng với công tác này. Chính vì thế, trong những năm học qua, hoạt động giáo dục, tư vấn- hướng nghiệp của trường được thực hiện nghiêm túc, bài bản và bước đầu đạt hiệu quả. Nhằm đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm từ thực tiễn và thúc đẩy để hoạt động này đạt hiệu quả cao hơn trong các năm học tiếp theo, với cương vị của một Phó hiệu trưởng, tôi đã tham mưu, đề xuất với Hiệu trưởng và trực tiếp hướng dẫn các bộ phận liên quan thực hiện Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi Đại học, Cao đẳng của học sinh lớp 12. 1 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận của đề tài 1.1. Một số khái niệm: - Hướng nghiệp: Hướng nghiệp là thi hành những biện pháp nhằm đảm bảo sự phân bố tối ưu (có chú ý tới năng khiếu, năng lực, thể lực) nhân lực theo ngành và loại lao động hoặc được hiểu với nghĩa “giúp đỡ lựa chọn hợp lý ngành nghề” . - Hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông: Giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông là hình thức hoạt động của thầy và trò, có mục đích giáo dục học sinh trong việc chọn nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích có khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong xã hội. 1.2. Nhiệm vụ của hoạt động hướng nghiệp ở trường THPT. - Nhiệm vụ 1: Định hướng nghề nghiệp cho học sinh - Nhiệm vụ 2: Tư vấn nghề nghiệp cho học sinh - Nhiệm vụ thứ 3: Tạo điều kiện cho tuyển chọn nghề nghiệp. 1.3. Những con đường hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông. - Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các bộ môn văn hóa, khoa học cơ bản. - Hướng nghiệp qua hoạt động dạy nghề phổ thông và lao động sản xuất. - Hướng nghiệp qua các buổi sinh hoạt hướng nghiệp. - Hướng nghiệp qua con đường ngoại khóa (hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp). 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài. 2.1. Thực hiện nghiêm túc và hiệu quả chương trình giáo dục hướng nghiệp do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Việc thực hiện nghiêm túc và hiệu quả chương trình giáo dục hướng nghiệp do Bộ ban hành sẽ giúp học sinh bước đầu được trang bị những kiến thức khái quát và căn bản nhất đối với việc định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Từ đó các em có cơ sở để xem xét, chọn lựa ngành nghề, chọn lựa các trường Đại học, Cao đẳng để dự thi khi đã học lớp 12. Cụ thể, qua 8 bài học của chương trình giáo dục hướng nghiệp, học sinh có thể có những hiểu biết nhất định về xu hướng, nhu cầu của xã hội với các ngành nghề khác nhau; biết được các yêu cầu cần thực hiện, các tố chất cần thiết đề thành đạt trong nhiều loại ngành nghề khác nhau; biết được các trường sẽ đào tạo những ngành nghề cụ thể nào?,... Để thực hiện nghiêm túc và hiệu quả chương trình giáo dục hướng nghiệp do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành, trước hết phải xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình giáo dục hướng nghiệp cụ thể. Đồng thời phải phân công cá nhân, bộ 2 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 phận trực tiếp thực hiện các giờ giáo dục hướng nghiệp một cách cụ thể và hợp lý. Có những bài học giáo viên trực tiếp lên lớp cho học sinh nhưng cũng có những bài chính lãnh đạo Nhà trường phải đứng lớp hoặc huy động các lực lượng khác hỗ trợ thực hiện để nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Ở trường THPT Võ Trường Toản, lịch tổ chức chương trình giáo dục hướng nghiệp và lực lượng tham gia được thể hiện qua bảng dưới đây: Nội dung Thời gian Hình thức tổ chức Ghi chú và lực lượng tham gia Bài 1: Định hướng phát PHT phụ trách triển xã hội của Đất nước Tháng 9 HĐNG,GDHN lên và địa phương lớp + học sinh Bài 2: Những điều kiện GVCN lên lớp + GVCN chuẩn bị nội để thành đạt trong nghề Tháng 10 học sinh theo lớp. dung và BGH duyệt trước khi lên lớp. Bài 5: Thanh niên lập Thành viên BGH GVCN chuẩn bị nội thân, lập nghiệp Tháng 11 và GVCN lên lớp + dung và BGH duyệt học sinh theo lớp. trước khi lên lớp Bài 6: Tư vấn chọn nghề Thành viên BGH Thành viên BGH và trong quá trình hướng Tháng 12 và GVCN lên lớp+ GVCN lên lớp+ học nghiệp học sinh theo lớp. sinh theo lớp. Bài 7: Hướng dẫn học Thành viên BGH GVCN căn cứ vào sinh chọn nghề và làm hồ và GVCN lên lớp + kết quả học kỳ I, sơ tuyển sinh Tháng 1 học sinh theo lớp. chuẩn bị nội dung hướng dẫn học sinh làm hồ sơ. Bài 3 và 4: Tìm hiểu hệ Cựu học sinh của BGH cùng Đoàn thống trường Trung học trường đang là sinh thanh niên liên hệ, chuyên nghiệp, cao đẳng, viên các trường thống nhất thời gian đại học và đào tạo nghề trực tiếp trao đổi và làm công tác tổ Tháng 2 của TW và địa phương những kinh nghiệm chức học tập và giới thiệu về trường của mình. Bài 8: Tổ chức tham Mỗi lớp cử 05 học BGH cùng Đoàn quan hoặc hoạt động văn sinh đi tham quan thanh niên liên hệ, hóa theo chủ đề hướng một số trường đại thống nhất thời gian Tháng 3 nghiệp học, cao đẳng trên và làm công tác tổ thành phố Hồ Chí chức Minh. Ngoài ra, lãnh đạo nhà trường mà trực tiếp là Phó hiệu trưởng phụ trách mảng HĐNG, GDHN phải có những chỉ dẫn cụ thể về nội dung, phương pháp tổ chức các giờ lên lớp chương trình giáo dục hướng nghiệp thông qua việc duyệt 3 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 giáo án của giáo viên. Việc kiểm tra bằng các hình thức khác nhau cũng sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp theo chương trình khung của Bộ. 2.2. Tổ chức hướng nghiệp cho học sinh thông qua các môn học. Có rất nhiều người quan niệm đã có cả chương trình giáo dục hướng nghiệp do Bộ ban hành thì cần gì phải hướng nghiệp thông qua các môn học khác. Một số người lại nghĩ tư vấn hướng nghiệp là việc của lãnh đạo nhà trường và giáo viên chủ nhiệm lớp 12. Giáo viên bộ môn ở trên lớp, hoàn thành được nhiệm vụ của mình đã vất vả lắm rồi. Nhưng đó là những quan điểm rất phiến diện, ảnh hưởng không tốt đến hoạt động tư vấn- hướng nghiệp. Thực tế đã chứng minh thu hút đội ngũ giáo viên bộ môn tham gia hoạt động tư vấn- hướng nghiệp cho học sinh là một biện pháp tiết kiệm và hiệu quả nhất của các trường THPT. Do đó, ngay từ đầu năm học, lãnh đạo nhà trường đã quán triệt tinh thần này đến toàn thể giáo viên bộ môn. Các giáo viên bộ môn ngoài trách nhiệm dạy học các môn văn hóa, khoa học cơ bản còn phải có trách nhiệm và nghĩa vụ định hướng nghề nghiệp cho học sinh qua bộ môn mình phụ trách. Để thúc đẩy công tác này, khi đánh giá, xếp loại giờ dạy của giáo viên, Nhà trường đã rất chú trọng đến tiêu chí tính thực tiễn, sự liên hệ với thực tế ở nhiều góc độ khác nhau, trong đó có góc độ giáo dục nghề nghiệp (tùy bài cụ thể). Tất nhiên, để giáo viên bộ môn có thể làm tốt nhiệm vụ tư vấn hướng nghiệp, ngoài kinh nghiệm giáng dạy, kinh nghiệm sống của bản thân mỗi giáo viên, lãnh đạo nhà trường cần có những chỉ dẫn cụ thể, trực tiếp. Chẳng hạn, các giáo viên bộ môn thông qua môn dạy cần giúp học sinh hiểu được nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu của những ngành khoa học có tên Vật lý, Hóa học, Văn học, Lịch sử, Địa lý,.. Từ những hiểu biết đó, học sinh hình thành nhận thức, tình cảm nghề nghiệp và có thể có những định hướng cho việc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Điều này cũng sẽ góp phần tạo nên động cơ học tập, phấn đấu cho các em. Với những môn học mà tính ứng dụng thực tế cao như Toán học, Vật lý, Hóa học, Tin học, Địa lý, Công nghệ,... (công nghệ nông nghiệp và công nghệ kỹ thuật công nghiệp) thì khả năng hướng nghiệp của giáo viên bộ mô càng dồi dào. Những bài địa lý kinh tế, chắc chắn sẽ giúp cá em hình dung được về các lĩnh vực ngành nghề khác nhau từ yêu cầu, điều kiện phát triển cũng như những đóng góp của các hoạt động kinh tế đối với sự phát triển của đất nước hoặc xu hướng phát triển của các ngành nghề trong tương lai,... Những bài học Vật lý, công nghiệp kỹ thuật có thể khơi gợi ở các em hứng thú và đam mê về những ngành nghề liên quan đến máy móc, cơ khí, công nghệ tự động hóa,... Những bài học môn Hóa học sẽ giúp các em khám phá ra nhiều điều thú vị liên quan đến các công việc như phân tích, điều chế các chất, sản xuất hóa mỹ phẩm,... Những bài Sinh học và kỹ thuật nông nghiệp cũng có thể giúp các em nắm được kỹ thuật của một số công việc, ngành nghề cụ thể. Rõ ràng, thông qua các môn học, sự tư vấn của giáo viên bộ môn đã phần nào giúp học sinh những hình dung được những điều thú vị, những khó khăn, những yêu cầu,... của một số nghề và hơn hết là tạo dựng trong các em tình yêu, niềm đam mê, ước mơ gắn bó với một nghề nghiệp nào đó trong tương lai. Riêng 4 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 với môn Công nghệ lớp 12, bộ môn có thể thực hiện được một số nội dung hướng nghiệp cho học sinh tập trung vào một số ngành kỹ thuật, lãnh đạo nhà trường đã chỉ đạo sát sao cho giáo viên dạy Công nghệ thực hiện các nhiệm vụ hướng nghiệp như: làm quen với nghề, thực hành nghề, tìm hiểu hệ thống ngành nghề, tư vấn nghề, … Trong điều kiện không có giáo viên hướng nghiệp chuyên trách và kinh phí dành cho hạt động này còn rất hạn hẹp thì ngoài biện pháp trên, lãnh đạo Nhà trường thường xuyên khuyến khích, động viên để giáo viên bộ môn thực hiện việc hướng nghiệp cho học sinh qua môn dạy một cách hiệu quả. Hiện nay, hầu hết các giáo viên bộ môn của trường đều có thể thực hiện được nhiệm vụ tư vấn- hướng nghiệp cho học sinh thông qua các môn dạy được phụ trách. Thậm chí, nhiều câu chuyện ngoại đề của các giáo viên bộ môn có liên quan đến việc lựa chọn nghề nghiệp cũng có tác động nhất định đến học sịnh. 2.3. Hướng nghiệp qua tổ chức các hoạt động ngoại khoá Ngoại khóa là một hoạt động được tổ chức thường xuyên ở các nhà trường và gắn với hoạt động của tổ chuyên môn, hoạt động của tổ chức Đoàn, Hội thanh niên. Mục tiêu của các buổi ngoại khóa cần thống nhất và có sự gắn bó với mục tiêu của các hoạt động giáo dục như hoạt động dạy học trên lớp, hoạt động giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật, phòng chống tệ nạn xã hội và cả hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Để lồng ghép mục tiêu giáo dục và tư vấn hướng nghiệp vào hoạt động ngoại khóa, lãnh đạo nhà trường và bộ phận phụ trách hướng nghiệp cần lưu ý một số công việc sau: Ngay từ đầu năm học, lãnh đạo Nhà trường cần nêu rõ yêu cầu lồng ghép mục tiêu giáo dục và tư vấn hướng nghiệp vào hoạt động ngoại khóa của các Tổ, của Đoàn thanh niên để các bộ phận này chủ động xây dựng kế hoạch, chọn lựa các chủ đề ngoại khóa, thời điểm tổ chức ngoại khóa cho thích hợp. Sau đó, lãnh đạo trường sẽ duyệt các kế hoạch ngoại khóa và các bộ phận sẽ tổ chức triển khai. Việc xây dựng và duyệt kế hoạch ngoại khóa như vậy sẽ đảm bảo không có sự trùng lặp về nội dung và thời điểm tổ chức, nội dung tư vấn hướng nghiệp dự định lồng ghép vào các buổi ngoại khóa cũng sẽ được chuẩn bị trước. Tất nhiên, việc lồng ghép này cần có trọng tâm, trọng điểm, không chi đều cho tất cả môn học, các buổi ngoại khóa. Thường thì, trường chúng tôi ưu tiên cho buổi ngoại khóa của các môn như Vật lý, Hóa học, Công nghệ và các hoạt động văn hóa, văn nghệ- thể dục thể thao do Đoàn trường tổ chức,... Do điều kiện về thời gian nên mỗi tổ chuyên môn chỉ có thể tổ chức một buổi ngoại khóa duy nhất cho học sinh một khối lớp nào đó trong một năm học. Việc tính toán thời điểm ngoại khóa cần được chú ý. Đoàn trường sẽ tổ chức ngoại khóa vào tháng 3 hàng năm, thông qua các hoạt động chào mừng ngày 8/3 và 26/3. Những hoạt động ngoại khóa liên quan đền nghề sư phạm sẽ được ưu tiên tổ chức vào tháng 11 hàng năm,... 5 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 Trong các năm học qua, chúng tôi đã tổ chức được một số buổi ngoại khóa có lồng ghép mục tiêu tư vấn hướng nghiệp cho học sinh. Tổ Lý – Công nghệ cho học sinh thiết kế các mô hình Tên lửa nước, xe đẩy,... với mục đích giúp các em hiểu được ý nghĩa ứng dụng của môn Vật lý vào thực tế đời sống cũng như phần nào hiểu được một số công việc liên quan đến lắp ráp, chế tạo, thiết kế máy móc,... để nếu có hứng thú các em sẽ tìm hiểu về các trường đại học, cao đẳng, trường nghề có đào tạo những chuyên ngành liên quan như Bách khoa, Sư phạm kỹ thuật, Khoa học tự nhiên,... Tổ Văn tổ chức các buổi ngoại khóa với nội dung thi sáng tác, phổ nhạc thơ văn, dàn dựng và biểu diễn các hoạt cảnh văn học, vẽ tranh minh họa các nhân vật, các tác tác phẩm văn học,... Qua tham gia các hoạt động đó, học sinh có điều kiện bộc lộ năng khiếu tiền ẩn. Trên cơ sở đó, giáo viên có thể tư vấn để các em chọn lựa những ngành nghề phù hợp với năng khiếu nghệ thuật và đam mê của mình. Đoàn Thanh niên Nhà trường đã tổ chức những hoạt động có khả năng tư vấn- hướng nghiệp tốt cho học sinh trong tháng thanh niên hàng năm như Hội diễn văn nghệ, thi người dẫn chương trình và phát thanh viên cho chương trình phát thanh của Đoàn trường, Hội thi thiết kế và biểu diễn thời trang; Hội thi nấu ăn, làm bánh; Hội thi cắm hoa; làm hoa lụa, hoa giấy; thi đua xe đạp; chạy việt dã; thiết kế logo trường,... Từ những hoạt động như thế này có nhiều học sinh của trường đã đến với nghề thiết kế, biểu diễn thời trang, các nghề liên quan đến hoạt động nghệ thuật, thể dục, thể thao, báo chí,... 2.4. Tư vấn- hướng nghiệp qua trang Web của trường Để thuận tiện cho việc trao đổi những vấn đề liên quan đến việc chọn nghề, chọn trường thi Đại học, Cao đẳng của học sinh, Nhà trường đã lập trang web: http:// hsvtt.com giao cho Đoàn trường quản lý và hướng dẫn học sinh truy cập tìm kiếm, trao đổi thông tin liên quan đến công tác tư vấn- hướng nghiệp. Ngoài ra, trường còn lập Mail riêng cho Phó hiệu trưởng phụ trách công tác hướng nghiệp và thông báo địa chỉ Mail này cho học sinh biết để các em gửi thư trao đổi tất cả các vấn đề liên quan đến việc chọn lựa ngành nghề, trường thi. Lãnh đạo nhà trường cùng với Đoàn thanh niên luôn cố gắng giải đáp những thắc mắc của học sinh thông qua trang web và mail một cách nhanh nhất. Chính ưu điểm này đã khiến cho số lượng học sinh tham gia trao đổi thông tin khá đông. Những học sinh nhút nhát không dám trao đổi trực tiếp với lãnh đạo trường hoặc giáo viên thì thường ưu tiên sử dụng hình thức tư vấn này. 2.5. Tư vấn qua các chương trình hướng nghiệp ngoài Nhà trường. Khác với các môn học khoa học cơ bản, các buổi sinh hoạt hướng nghiệp không nhất thiết phải tổ chức tại lớp mà có thể tiến hành ở các không gian khác, thích hợp hơn như tại các triển lãm hướng nghiệp, phòng tư vấn- hướng nghiệp, các cở sở sản xuất, các câu lạc bộ, thậm chí qua những đĩa phim tư liệu do các trường ĐH, CĐ cung cấp, tổ chức cho học sinh trực tiếp tham quan các trường Đại học, Cao đẳng hoặc nghe các chuyên gia tư vấn qua truyền hình,.... Đối với hình thức tư vấn này, học sinh được bộ phận phụ trách công tác hướng nghiệp của 6 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 trường thông tin trước về thời gian, địa điểm, cách thức tổ chức của nhà trường hoặc của trường Đại học, Cao đẳng, Trung cấp chuyên nghiệp để các em chủ động sắp xếp thời gian tham gia. Với hình thức này, về cơ bản, chúng tôi khuyến khích học sinh tham gia cá nhân hoặc nhóm bạn. Ưu điểm nổi bật của cách hướng nghiệp này là khuyến khích các em đến với chương trình hướng nghiệp một cách tự giác, nhẹ nhàng, không gò bó về mặt thời gian; nhà trường không phải sắp xếp thời gian, không gian, nhân lực để tổ chức hoạt động. Nhược điểm của biện pháp này là số lượng học sinh đến với chương trình không đông, do ý thức của các em chưa cao và thiếu sự kiểm tra của trường. Vì thế, khi vận dụng hình thức này, lãnh đạo nhà trường phải chỉ đạo bộ phận hướng nghiệp tiến hành phát phiếu yêu cầu cho học sinh, trên phiếu thể hiện những nội dung cụ thể bắt buộc khi đi tham quan học sinh phải chú ý tìm hiểu và hoàn thiện để nộp lại cho nhà trường. Ví dụ về một số câu hỏi trên phiếu yêu cầu: Sau khi tham dự ngày hội hướng nghiệp, em thấy những nghề nghiệp nào hiện nay còn thiếu nhân lực nhất? Nghề nghiệp nào có thu nhập hấp dẫn nhất? Nó đòi hỏi những kỹ năng nào? Nhóm nghề nghiệp: người - kỹ thuật được giới thiệu trong ngày hội hướng nghiệp lần này đã cung cấp cho các em những thông tin gì về kỹ năng nghề nghiệp, thời gian, địa điểm, thu nhập mà nghề nghiệp đó đưa lại ?,.... Từ những phiếu trả lời của học sinh khi tham gia, người phụ trách công tác hướng nghiệp sẽ biết được những nguyện vọng của học sinh để xây dựng chương trình tư vấn nghề cho học sinh chọn trường dự thi phù hợp nhất. Trong những năm qua, ngoài việc tổ chức cho học sinh đến tham quan một số trường như Đại học sư phạm Kỹ thuật tp Hồ Chí Minh, Đại học Lạc Hồng, Đại học Nguyễn Tất Thành,... Trường Võ trường Toản đã thường xuyên niêm yết tại bảng thông tin Nhà trường những trang báo Tuổi trẻ có liên quan đến chủ đề và nội dung tư vấn hướng nghiệp để học sinh theo dõi. Trường cũng thông báo rộng rãi trên loa phát thanh các chương trình tư vấn hướng nghiệp, tư vấn tuyển sinh của kênh VTV2 Đài truyền hình Việt Nam, Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh để học sinh biết và theo dõi. III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Tư vấn hướng nghiệp luôn hướng tới mục tiêu quan trọng nhất là giúp cho học sinh chọn lựa được nghề nghiệp phù hợp với năng lực, đam mê của bản thân và nhu cầu của xã hội sau khi tốt nghiệp bậc THPT. Tất nhiên, để các em thực sự có được kiến thức và kỹ năng về những nghề nghiệp đã lựa chọn thì việc phải trải qua quá trình học tập nhất định tại các trường Đại học, Cao đẳng là tất yếu. Do đó trong công tác tư vấn- hướng nghiệp cho học sinh trường Võ Trường Toản, chúng tôi hướng tới mục tiêu trước mắt là qua sự hiểu biết về các nhóm ngành nghề khác nhau mà học sinh chọn được một trường Đại học, Cao đẳng, trung cấp- nghề vừa phù hợp với năng lực sở trường, sở thích của bản thân lại vừa đáp ứng nhu cầu sử dụng lao động của xã hội. 7 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 Nhờ sự phối hợp vận dụng nhiều hình thức tư vấn- hướng nghiệp phong phú nói trên mà trong 3 năm học gần đây, nhiều học sinh của trường đã lựa chọn được các trường Đại học, Cao đẳng phù hợp. Số lượng học sinh đậu Đại học và Cao đẳng của Trường ngày càng cao, một phần nhờ vào chất lượng của hoạt động tư vấn- hướng nghiệp. Năm học 2009-2010: Số HS 435 Số HS Số HS đậu ĐH đậu CĐ 70 122 Các ngành nghề chính Tỷ lệ được HS chọn lựa 44% Nông-Lâm- Thủy sản, Cơ khí- kỹ thuậtchế tạo máy, Xây dựng, giao thông, công nghệ sinh học, Văn hóa- nghệ thuật,... Năm học 2010-2011 Số HS 469 Số HS Số HS đậu CĐ đậu ĐH 135 167 Các ngành nghề chính Tỷ lệ được HS chọn lựa 64% Nông-Lâm- Thủy sản, Cơ khí- kỹ thuậtchế tạo máy, Xây dựng, Giao thông, Công nghệ sinh học, Điều dưỡng, YDược, Quản lý công nghiệp, Văn hóanghệ thuật,... Năm học 2011-2012 Số hồ sơ đăng ký DTĐH,CĐ 1071 Các ngành nghề chính được HS chọn lựa Giao thông, Cơ khí- Chế tạo máy, Công nghệ sau thu hoạch, công nghệ hóa thực phẩm, Thú y, Kinh tế, Luật, Tin học, Vật lý hạt nhân, Báo chí, Xã hội học, Văn hóa- nghệ thuật,... IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ Để nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác tư vấn- hướng nghiệp nói chung, để thực hiện tốt các hình thức tư vấn hướng nghiệp đã nêu trong đề tài, các trường cần quan tâm chú ý một số vấn đề sau: 8 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 Thứ nhất, toàn thể đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh Nhà trường phải có nhận thức đầy đủ và đúng đắn về tầm quan trọng của công tác giáo dục và tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông, đặc biệt là ở bậc THPT. Chính nhận thức sẽ quyết định tinh thần trách nhiệm của các đối tượng trong công viêc, góp phần tạo nên hiệu quả cho hoạt động hướng nghiệp. Thứ hai, phải xây dựng được kế hoạch thực hiện chương trình giáo dục và tư vấn hướng nghiệp cụ thể và khả thi. Thứ ba, phải thu hút được các lực lượng trong và ngoài Nhà trường tham gia vào hoạt động tư vấn- hướng nghiệp. Ngoài Phó hiệu trưởng chịu trách nhiệm chính về công tác giáo dục, tư vấn hướng nghiệp, chúng ta cần thu hút Bí thư Đoàn thanh niên, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, nhân viên, cựu học sinh,... tham gia vào hoạt động này. GVCN chính là người phụ trách công tác hướng nghiệp của các lớp. Ngoài việc tổ chức thực hiện các bài học trong chương trình giáo dục hướng nghiệp do Bộ ban hành, GVCN còn là một trong những “chuyên gia” được hầu hết học sinh tin tưởng nhờ tư vấn việc chọn nghề, chọn trường dự thi khi các em học lớp 12. Cùng với lãnh đạo nhà trường, GVCN cũng là người chỉ dẫn các em làm hồ sơ dự thi đại học, Cao đẳng. Ngoài ra, họ còn phối hợp với GVBM để làm tốt công tác này. Giáo viên bộ môn, ngoài việc tư vấn hướng nghiệp thông qua môn học mình phụ trách cũng chính là những người tổ chức và thực hiện các hoạt động ngoại khóa có khả năng lồng ghép nội dung tư vấn hướng nghiệp cho học sinh. Ngay cả nhân viên cũng có thể tham gia, hỗ trợ các hoạt động tư vấn hướng nghiệp. Ở trường Võ Trường Toàn có một nhân viên trực tiếp phụ trách công tác tuyển sinh của trường. Lãnh đạo đã giao cho trách nhiệm để nhân viên tư vấn, hướng dẫn cho học sinh khối 12 làm hồ sơ dự thi vào các trường Đại học, Cao đẳng. Đồng thời, đây cũng là người phụ tá cho các báo cáo viên trong các buổi tư vấn hướng nghiệp của trường. Qua một số năm làm việc dưới sự chỉ dẫn của lãnh đạo nhà trường và sự tự học hỏi, nhân viên này đã thực hiện khá tốt một số công việc cụ thể trong công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh khối 12. Nhân viên thư viện, thiết bị,... cũng tham gia vào các hoạt động giáo dục hướng nghiệp bằng việc cung cấp các tài liệu, hỗ trợ về kỹ thuật, máy móc, và các điều kiện phục vụ cho hoạt động hướng nghiệp của trường một cách kịp thời, nhanh chóng. Để học sinh 12 hiểu tường tận hơn về các ngành học tại các trường Đại học, Cao đẳng cũng như hiểu biết thêm về đặc điểm, điều kiện, yêu cầu của các công việc, các ngành nghề khác nhau, chúng ta có thể tranh thủ sự ủng hộ của cựu học sinh hiện đang là sinh viên, học viên tại các trường Đại học, Cao đẳng và sự giúp đỡ của các doanh nhân, kỹ sư, thợ lành nghề,... ở địa phương,...trong công tác tư vấn hướng nghiệp. Thứ tư, để các lực lượng bên trong nhà trường tham gia tốt vào công tác tư vấn hướng nghiệp, lãnh đạo trường cần chỉ đạo sâu sát, quan tâm bồi dưỡng thường xuyên và kiểm tra kịp thời. 9 Một số biện pháp cải tiến hình thức tư vấn hướng nghiệp phục vụ cho việc chọn trường, chọn ngành thi đại học, cao đẳng của học sinh lớp 12 Thứ năm, lãnh đạo nhà trường cần quan tâm đầu tư kinh phí cho hoạt động giáo dục, tư vấn hướng nghiệp ở một mức độ nhất định để mua sắm trang thiết bị, sách tham khảo, tài liệu hướng nghiệp, những mô hình sản phẩm mô tả nghề,... phục vụ việc giảng dạy của giáo viên hoặc hỗ trợ đưa học sinh đi tham quan, tham gia vào các ngày hội việc làm, ngày hội tư vấn tuyến sinh, tư vấn hướng nghiệp do Tỉnh Đoàn hay các trường ĐH, CĐ trên thành phố Hồ Chí Minh tổ chức, ... Chọn trường Đại học, Cao đẳng dự thi là bước đầu tiên biến ước mơ và những định hướng nghề nghiệp của học sinh thành hiện thực. Để các em có thể thi đậu vào đại học và cao đẳng thì nâng cao chất lượng dạy- học ở các nhà trường là điều kiện tiên quyết và trực tiếp. Nhưng để các em chọn được một trường đại học, cao đẳng phù hợp với nguyện vọng, sở thích của mình lại đáp ứng được nhu cầu của xã hội thì công tác tư vấn hướng nghiệp có vai trò quan trọng không kém. Trong bối cảnh hiện nay, các trường THPT cần quan tâm đúng mức và đồng thời đến cả 2 nhiệm vụ này. Vì thế, trong một chừng mực nào đó, đề tài này của tôi có ý nghĩa thiết thực đối với công tác giáo dục nói chung, giáo dục và tư vấn hướng nghiệp của các nhà trường nói riêng. V. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Báo Giáo dục thành phố Hồ Chí Minh (2008), Cẩm nang tư vấn hướng nghiệp, Tư vấn tuyển sinh ĐH-CĐ-THCN, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh. 2. Nguyễn Trọng Bảo, Một số quan niệm về Quản lý giáo dục- Trường cán bộ quản lý Giáo dục- Đào tạo trung ương I, Hà Nội. 3. Bộ Giáo dục và đào tạo (2006), Hoạt động giáo dục hướng nghiệp 12, NXB Giáo dục, Hà Nội. 4. Luật Giáo dục 2009. 5. Một số bài báo trên Internet... 10