Tài liệu Skkn một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể

Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MACH LẠC CHO TRẺ 5-6 TUỔITHÔNG QUA MÔN VĂN HỌC THỂ LOẠI KỂ CHUYÊN I. Phần mở đầu I.1. Lý do chọn đề tài: Dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp cho trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với các môn khoa học khác như : Môn khám phá khoa học, làm quen với toán, âm nhạc, tạo hình...mà điều tôi muốn nói ở đây đặc biệt là thông qua bộ môn làm quen văn học trẻ đọc thơ, kể chuyên, đóng kịch tạo cho trẻ được hoạt động nhiều, giúp trẻ khả năng phát triển trí nhớ, tư duy và ngôn ngữ, khả năng cảm thụ cái hay, cái đẹp, cái tốt cái xấu của mọi vật xung quanh trẻ. Giúp trẻ phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ quan trọng trong chương trình giáo dục toàn diện trẻ và tạo tiền đề cho trẻ trước khi vào lớp 1, hiện nay trẻ mầm non việc tiếp cận với tác phẩm văn học còn nghèo nàn vốn từ, một phần trẻ không biết diễn đạt sao chép mạch lạc, để giúp trẻ trong khi đọc, nghe, kể có sự chú ý và có hiệu quả tối ưu nhất. Chính vì vậy tôi chọn đề tài “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua bộ môn văn học thể loại truyện kể”. I.2. Mục tiêu và nhiệm vụ Mục tiêu: Bản thân tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục đích phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có lô gíc, có trình tự, chính xác và có hình ảnh nội dung. Nhiệm vụ: Nghiên cứu một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể. I.3. Đối tượng nghiên cứu 1 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể - Học sinh lớp lá 1 buôn K62 trường Mầm non Hoa Hồng I.4. Phạm vi nghiên cứu - Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể. I.5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra. - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. - Phương pháp quan sát hoạt động của đồng nghiệp. - Phương pháp kiểm tra đánh giá chất lượng. 2 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể II. Phần nội dung II.1. Cơ sở lý luận : “ Non sông việt Nam có được trở lên vẻ vang hay không, Dân tộc Việt nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu hay không chính là nhờ phần lớn ở công lao học tập của các cháu”. Câu nói của Hồ Chủ Tịch đã đi vào lòng người tạo ra động lực to lớn cho hàng triệu người dạy và người học, đó chính là lễ và văn mà chúng ta phải truyền lại cho lớp kế cận, cho những chủ nhân tương lai của đất nước. Dạy tiếng mẹ đẻ cho trẻ tuổi mầm non có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp cho trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Mỗi từ cung cấp cho trẻ phải dựa trên một biểu tượng cụ thể có ý nghĩa gắn liền bới âm thanh sử dụng chúng. Nội dung vốn từ cung cấp cho trẻ cũng như hình thức ngữ pháp phải phụ thuộc vào khả năng tiếp xúc, hoạt động nhận thức của trẻ Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một nhiệm vụ quan trọng trong chương trình giáo dục toàn diện trẻ, chương trình phát triển ngôn ngữ cho trẻ đã được nhà giáo dục Liên Xô nổi tiếng Eiti-Khê va xem là khâu chủ yếu nhất của hoạt động trong nhà trường mầm non, là tiền đề để thành công của công tác khác Hiện nay việc trẻ em của chúng ta nói trống, nói không đủ câu, đủ nghĩa chiếm một số lượng không nhỏ và rất khó cho việc tiếp cận với các tác phẩm văn học bởi vì trẻ một phần nghèo nàn về vốn từ, một phần trẻ không biết diễn đạt sao cho mạch lạc. Tôi hy vọng rằng qua đề tài nghiên cứu này sẽ góp một phần bé nhỏ vào việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. II.2. Thực trạng. a. Thuận lợi, khó khăn. - Thuận lợi Lớp có đầy đủ cơ sở vâ ât chất trang thiết bị, đồ dùng dạy học phục vụ cho cô và trẻ. Được sự quan tâm của ban giám hiê âu nhà trường phân công cho 2 giáo viên đứng lớp đều trẻ, tâm huyết với ngành học, yêu nghề mến trẻ, có phẩm 3 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể chất nghề nghiê âp, có trình đô â chuyên môn tiếp thu nhanh với những đổi mới trong chương trình giáo dục mầm non. Giáo viên luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường về chuyên môn tạo điều kiê ân thuâ ân lợi cho viê âc học tâ âp bồi dưỡng chuyên môn nghiê âp vụ. Giáo viên đều là người địa phương gần trường, gần lớp, gần gũi với phụ huynh. - Khó khăn: Là một giáo viên chưa có nhiều kinh nghiê âm nên tổ chức các hoạt đô nâ g chưa thực sự linh hoạt. Do điều kiê ân kinh tế gia đình khó khăn, mô ât số phụ huynh chưa thâ ât sự quan tâm đến viê âc học của con em mình nên sự phối kết hợp giữa giáo viên với phụ huynh chưa thâ ât sự có hiê âu quả. Trí nhớ trẻ còn hạn chế, trẻ chưa biết hết khối lượng các âm tiếp thu cũng như trật tự các từ trong câu, vì thế trẻ bỏ bớt từ, bớt âm khi nói. 73% kinh nhgieemj sống của trẻ còn nghèo nà, nhận thức hạn chế dẫn tới tình trạng trẻ dùng từ không chính xác, câu lủng củng. 30% trẻ nói, phát âm sai do ảnh hưởng của người lớn xung quanh trẻ(Nói tiếng địa phương) Với những khó khăn như thế tôi phải dần dần khắc phục, sửa đổi và hướng dẫn trẻ phát triển ngôn ngữ một cách đúng đắn nhất qua giao tiếp và tập cho trẻ làm quen văn học thể loại truyện kể. b. Thành công, hạn chế. - Thành công: Sau khi thực hiện đề tài ngôn ngữ của trẻ phát triển mạch lạc, rõ ràng hơn, trẻ thích đi học, thích đến trường lớp hơn. Giáo viên nắm vững phương pháp, hình thức tổ chức hoạt đô nâ g phong phú, thu hút được trẻ, trẻ hoạt đô nâ g tích cực. - Hạn chế: 4 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Khi áp dụng đề tài, vì xen lẫn cả trẻ người kinh và trẻ đồng bào nên khả năng tiếp thu chưa đồng đều, tỉ lê â đạt chưa tối đa. c. Mătă mạnh, mă ăt yếu. - Mă ât mạnh: Khi thực hiê ân đề tài, để lôi cuốn được sự tâ âp trung chú ý của trẻ, đòi hỏi giáo viên phải luôn học tâ âp, nâng cao kiến thức, vì vâ ây mà chuyên môn của giáo viên ngày càng được nâng cao. Giáo viên nắm vững phương pháp, có thêm nhiều kinh nghiê âm để tổ chức hoạt đô nâ g. Trẻ mạnh dạn, tự tin, sáng tạo hơn trong các hoạt đô nâ g. - Mă ăt yếu: Để tổ chức tốt hoạt đô nâ g giáo viên phải nắm vững kiến thức, trẻ đi học chuyên cần tuy nhiên đa số trẻ ở đây là con em người dân lao động nên trẻ hay theo bố mẹ đi rẫy vì vâ ây giáo viên gă âp rất nhiều khó khăn trong viê câ truyền thụ kiến thức. d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động - Nguyên nhân thành công Cơ sở vâ ât chất của trường đầy đủ, có bô â đồ dùng cho bé làm quen văn học. Giáo viên có trình đô â chuyên môn, được đào tạo qua trường lớp, nhiê ât tình luôn học hỏi tìm tòi để tạo ra những đồ dùng đồ chơi đẹp hấp dẫn để phục vụ cho hoạt đô nâ g. - Nguyên nhân hạn chế Một số trẻ là người đồng bào nên viê âc tếp thu kiến thức còn châ âm, chưa thâ ât sự tích cực trong hoạt đô nâ g học. e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra. - Từ kết được phương pháp tổ chức cho trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc tuy nhiên sự quả khái quát thực trạng của đề tài, tôi có thể đưa ra những phân tích và đánh giá sau: 5 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể + Giáo viên sáng tạo và linh hoạt trong quá trình tổ chức chưa cao nên chất lượng giáo dục chưa hiệu quả. Chính vì vậy chưa lôi cuốn và thu hút được trẻ, trẻ chưa hứng thú hoạt động. + Giáo viên nắm sáng tổ chức hoạt động chưa linh hoạt, không bao quát trẻ tốt vì vậy việc khuyến khích trẻ hoạt động chưa được giáo viên chú trọng, trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn và tự tin để tham gia hoạt động. + Giáo viên chưa thường xuyên cho trẻ tiếp xúc nhiều với các tác phẩm văn học (Trong các hoạt động mọi lúc, mọi nơi), mà đa phần trẻ tiếp xúc với các tác phẩm văn học thông qua các hoạt động học khi giáo viên tổ chức. Chính vì nhận thấy được những bất cập trong việc tổ chức cho trẻ hoạt động với các tác phẩm văn học, bản thân tôi đã mạnh dạn tìm tòi, học hỏi để tìm cho mình những biện pháp có thể áp dụng trong quá trình thực hiện hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ. II.3. Giải pháp, biê n ê pháp a. Mục tiêu của giải pháp, biênă pháp Những giải pháp, biê ân pháp nêu ra trong đề tài nhằm mục tiêu giúp trẻ phát triển ngon ngữ mạch lạc được tốt hơn. Trẻ phát huy hết được tính tích cực, chủ đô nâ g, sáng tạo khi hoạt đô nâ g. Giáo viên trau dồi thêm kiến thức, chuyên môn nghiê âp vụ. b. Nô ăi dung và cách thức thực hiênă giải pháp, biênă pháp Từ viê âc khảo sát chất lượng đầu năm của trẻ lớp lá 1 phân hiê âu buôn K62 trường Mầm non Hoa Hồng tôi đã tìm ra mô ât số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể. Biện pháp 1: Bồi dưỡng chuyên môn cho bản thân. Để bản thân nắm được mục đích, ý nghĩa, yêu cầu, nội dung, phương pháp về việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể tôi tích cực tham gia vào các chuyên đề về phát triển ngôn ngữ do nhà trường, các đơn vị bạn, phòng GD tổ chức. Ngoài ra để nắm vững 6 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể nội dung kiến thức và các yêu cầu về kỹ năng của “phát triển ngôn ngữ” một cách chính xác, tôi tham gia vào các hình thức do nhà trường tổ chức như: - Thảo luận kiến thức: Bản thân tôi tự nghiên cứu tài liệu, tự đặt ra những câu hỏi có liên quan đến chuyên đề “Phát triển ngôn ngữ” để hỏi các đồng chí chuyên môn và giáo viên về vấn đề mình còn băn khoăn, chưa hiểu. - Để dạy trẻ phát triển ngôn ngữ có hiệu quả, ngoài việc giáo viên có kiến thức về nội dung, phương pháp tổ chức. Giáo viên cần phải có kĩ năng về cách truyền tải phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ, hướng vào đề tài giáo dục. Vì vậy tôi đã tham gia vào những chương trình do nhà trường tổ chức như dự thi “Năng khiếu”: “Kể chuyện về Bác Hồ”, với nội dung thi rất phong phú. Với hình thức này đã tạo cho tôi mạnh dạn, tự tin hơn khi cung cấp kiến thức cho trể bằng nét mặt, cử chỉ, hành động của mình, lôi cuốn sự chú ý của trẻ, giúp giờ hoạt động của trẻ thành công. - Tham gia thao giảng, dự giờ đồng nghiệp. Để lý thuyết và thực hành đi đôi với nhau, giúp bản thân có thể tiếp cận được nội dung một cách sâu sắc. Sau các buổi bồi dưỡng chuyên môn, sinh hoạt tọa đàm, thi năng khiếu, khi đã nắm vững kiến thức lý thuyết và có kĩ năng tôi đã mạnh dạn đăng ký các tiết thao giảng, đặc biệt hoạt động văn học. Các tiết thao giảng, tôi đã đầu tư chặt chẽ về nội dung hình thức, phương pháp dạy theo hướng đổi mới. Sau khi chuyên môn, đồng nghiệp dự giờ thao giảng, tôi xin ý kiến góp ý, rút kinh nghiệm cho tiết dạy của mình. Bên cạnh đó, bản thân tôi còn sắp xếp thời gian để dự giờ các đồng chí, đồng nghiệp trong trường và các đơn vị bạn để học hỏi kinh nghiệm. Biện pháp 2. Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ : Trước hết cần tạo môi trường tâm lí lành mạnh để trẻ thoải mái và cởi mở khi giao tiếp với mọi người, dần dần trẻ cảm thấy tự tin và mạnh dạn trao đổi, biểu đạt ý kiến cá nhân - Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các đồ dùng, đội hình để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ . 7 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Góc trẻ làm quen với văn học Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể mà trọng tâm là dạy kể chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học để trưng bày các dụng cụ kể chuyện, như khung sân khấu, sắp đặt tranh và các con rối sao cho trẻ dễ sử dụng, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn. Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách sử dụng tranh, sách tranh, rối mô hình... để giúp trẻ cảm thụ được tác phẩmvăn học đó là một cách tốt nhất. Biện pháp 2. Tổ chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt: Tôi vào bài một cách sinh động để gây sự chú ý của trẻ. Tùy vào từng chủ đề mà tôi sử dụng mô hình cho phù hợp với tiết dạy. 8 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Dạy trẻ kể lại truyện: Để trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn cảm tác phẩm văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngôn ngữ đã có sẵn của các tác giả và của giáo viên, tuy nhiên yêu cầu trẻ không học thuộc lòng câu chuyện, trẻ phải kể bằng ngôn ngữ của chính mình, truyền đạt nội dung câu chuyện một cách tự do thoải mái nhưng phải đảm bảo nội dung cốt truyện. Giọng điệu của cô khi đọc thơ, kể truyện có một sức mạnh lay động và lan tỏa rất lớn. Trẻ sẽ nhớ mãi khi được nghe cô kể một câu chuyện thật xúc động hay đọc một bài thơ diễn cảm. Trẻ sẽ nhận ra được sức mạnh của ngôn ngữ, biết cách sử dụng ngôn ngữ cho phù hợp. Chất trữ tình, vẻ đẹp của vần điệu, tình yêu quê hương đất nước…thấm vào trẻ một cách tự nhiên, nhuần nhị mà tinh tế. Vì vậy cô giáo mầm non cần hiểu rõ điều này để giúp cho trẻ chở thành những con người tinh tế, sâu sắc, có tâm hồn trong sáng, cao đẹp trong tương lai. Nếu trẻ chỉ được nghe những lời nói cộc cằn, thô lỗ thì tất yếu ngôn ngữ của trẻ sẽ không thể trong sáng, lễ phép, không thể trở thành một trẻ ngoan, một công dân tốt của xã hội tương lai được. Ngôn ngữ chính là nhân cách, là tâm hòn, là con người. Dân gian ta có câu: 9 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Chim khôn kêu tiếng rãnh rang Người khôn nói tiếng dịu ràng rễ nghe Vì vậy việc trở thành những tấm gương sáng cho trẻ noi theo là nhiệm vụ quan trọng bậc nhất của các co giáo trong trường mầm non. Tổ chức hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm. Ví dụ khi trọng tâm là kể chuyện sáng tạo, tôi cho trẻ lựa chọn cách sử dụng trang phục, đồ dùng phù hợp với nội dung câu chuyện trẻ sẽ kể dựa theo hình thức khác nhau. + Khi cho trẻ hoạt động ngoài trời: Dạy trẻ kể về những sự vật hiện tượng xung quanh cuộc sống hàng ngày, những điều trẻ đã biết, tưởng tượng... trẻ phải tự lựa chọn nội dung, hình thức, ngôn ngữ, sắp xếp chúng theo một trình tự nhất định. Tôi chủ yếu tập cho trẻ kể theo dạng: Kể chuyện miêu tả, kể chuyện theo chủ đề. Ví dụ: Miêu tả hiện tượng thời tiết: Trời âm u, mây đen, gió thổi mạnh trời sắp mưa… Kể chuyện theo chủ đề: Tôi chủ yếu rèn cho trẻ truyền đạt lại những sự kiện xảy ra trong thời gian nhất định của nhân vật nào đó. Ví dụ: Truyện (Dê con nhanh trí) con cáo giả vờ làm dê mẹ lúc dê đi vắng và nhúng chân vào chậu bột cho chân trắng giống dê mẹ. Nhưng cáo vẫn bị dê con phát hiện và đuổi cáo đi. + Khi cho trẻ hoạt động góc: Dạy trẻ kể theo trí giác: Không ngừng phát triển ngôn ngữ độc thoại nên cho trẻ nói đúng ngữ pháp tư thế tác phong khi trẻ nói và phát triển các cơ quan cảm giác. Bởi vì trẻ quan sát tốt mới miêu tả tốt. Mục đích nhằm phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ phát triển tư duy lô gíc, khả năng quan sát, trẻ tập trung vào đồ chơi. + Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ: Mục đích phát triển ngôn ngữ mạch lạc, ghi rõ mẫu cần luyện. Chọn đề tài phù hợp với nhận thức và kinh nghiệm của mình. Ví dụ: Ngày mai là ngày cuối tuần các con ở nhà làm gì? Trẻ sẽ nhớ lại những việc đã làm hoặc đi chơi như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tôi chọn hình thức cả lớp tham gia sau đó cho cá nhân trẻ kể. + Dạy trẻ kể chuyện sáng tạo: 10 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lô gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, thể hiện rõ ràng về ngôn ngữ có thể kể bằng mô hình, hay bằng tranh, có thể hình thức cô kể một đoạn, rồi yêu cầu trẻ kể tiếp, tổ chức nhiều hình thức sinh động phát huy trí tưởng tượng của trẻ. Biện pháp 3. Sử dụng các loại rối trang phục, mô hình, đồ dùng thu hút sự chú ý của trẻ. Tôi sử dụng các nguyên liệu mở như: Thanh tre, bìa cứng, gỗ, hộp xốp, đất ...để làm thành những con vật xinh xắn, trẻ cũng có thể sử dụng được để kể chuyện theo ý thích. Ví dụ: Từ bìa cứng, xốp làm những con vật ngộ ngĩnh, đa dạng màu sắc để thu hút trẻ . Ví dụ: Kể chuyện “Dê con nhanh trí’’ để gây hứng thú cho trẻ tôi chuẩn bị một sân khấu rối, các con rối được làm bằng vải vụn được cải biên màu sắc rực rỡ. Ví dụ kể chuyện “Quả bầu tiên” để làm trang phục cho trẻ tôi dùng quần áo để trẻ hoá thân vào các nhân vật nhập vai . Biện pháp 4. Chú ý rèn nề nếp, rèn kỹ năng và kích thích sự sáng tạo của trẻ: Tổ chức cho trẻ làm việc theo nhóm để trẻ có cơ hội nói, trình bày, chia sẽ những suy nghĩ của mình với các bạn, phát triển kĩ năng làm việc, hợp tác với nhau: thảo luận, bàn bạc vì mục đích chung của nhóm. Đây là cơ hội để trẻ học từ trẻ khác, học lấn nhau. Giáo viên cần khuyến khích mọi trẻ đều được tham gia, tạo bầu không khí giao tiếp tích cực, tạo cơ hội cho trẻ luân phiên trình bày các ý kiến chung của nhóm. Trẻ biết chia nhóm kể chuyện, tạo cho trẻ cảm giác tự tin, mạnh dạn, linh hoạt qua việc trẻ biểu diễn đóng kịch. Tạo điều kiện cho trẻ thoả thuận và tự chọn vai kể của mình theo ý thích về sự sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến kích động viên trẻ thực hiện vai diễn của mình. 11 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Theo phương pháp dạy học tích hợp với môn làm quen văn học có thể lồng ghép, kết hợp với tất cả các môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở lên sinh động hơn. Ví dụ: Môn âm nhạc hoạt động bổ trợ đề tài: Câu truyện “Nhổ củ cải” Cho trẻ vận động theo bài “Củ cải trắng”. Biện pháp 5. Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn luyện thông qua lễ hội, trò chơi: Nhà văn hào vĩ đại người Nga M.Gorki đã nói “Vui chơi là cuộc sống của trẻ” đúng vậy thông qua những trò chơi đầy đam mê, trẻ bị cuốn hút vào môi trường đó và lĩnh hội kinh nghiệm sống thông qua các trò chơi. Giáo viên không gò ép trẻ khi dạy mà phải để trẻ hết sức tự nhiên. Đặc biệt là thông qua các trò chơi, hiệu quả của việc phát triển ngôn ngữ là rất cao. Có rất nhiều trò chơi về phát triển ngôn ngữ và các hoạt động đóng vai, đọc thơ, kể truyện thông qua đó sẽ thấy rằng ngôn ngữ của trẻ phát triển rất nhanh chóng và linh hoạt. Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là biện pháp giúp trẻ ổn định, thông qua các hoạt động tổ chức ngày lễ hội tổ chức cho trẻ hoạt động kể chuyện, đóng kịch, theo một chương trình biểu diễn văn nghệ mà tất cả các trẻ được tham gia nhằm giúp trẻ hứng thú với bộ môn làm quen với văn học thể loại truyện kể cho trẻ. Ví dụ: Ngày hội 8-3 trẻ kể về “Em bé quàng khăn đỏ” hay ngày tết 1-6 kể về Bác Hồ với thiếu nhi, hay ngày 22-12 trẻ kể chuyện sáng tạo về chú bộ đội , hoặc hội thi bé kể chuyện giỏi. Tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi như: + Chơi đóng vai theo chủ đề : Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia vào cuộc nói chuyện với bạn để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi, trẻ bắt chước các nhân vật mà trẻ đóng vai, làm cho ngôn ngữ đối thoại của trẻ thêm phong phú và đa dạng . Ví dụ: Chủ đề: Gia đình: Nấu ăn: Trẻ tự phân vai chơi của mình: Mẹ đi chợ, nấu ăn, chăm sóc các con, ba đi làm, ông bà kể chuyện cho các cháu nghe . + Chơi đóng kịch: 12 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Có rất nhiều trò chơi khác nhau, tùy vào từng nội dung của bài học cụ thể, tùy theo khả năng và sở thích của trẻ. Giáo viên có thể cùng trẻ chọn các trò chơi cho phù hợp với việc rèn luyện, củng cố kiến thức, kỹ năng của bài học. Ví dụ: Sau khi nghe kể truyện nhiều lần ta có thể sử dụng trò chơi đóng vai để các trẻ diễn đạt lại ngôn ngữ của nhân vật cùng cử chỉ, điệu bộ, trang phục. Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một phương pháp tốt để phát triển ngôn ngữ đối thoại cho trẻ. Nội dung kịch được chuyển thể từ tác phẩm văn học mà trẻ đã được làm quen. Trẻ làm quen với các mẫu câu văn học đã được gọt giũa chọn lọc. Khi đóng trẻ cố gắng thể hiện đúng ngữ điệu, tính cách nhân vật mà trẻ đóng, giúp cho ngôn ngữ của trẻ mang sắc thái biểu cảm rõ rệt . Biện pháp 6. Xây dựng kế hoạch: Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong một năm như sau : Tháng 9 - 10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm vị ( Cho trẻ nghe những bài hát, câu chuyện, ca dao..) tôi tạo điều kiện cho trẻ tập trung chú ý luyện khả năng thính giác thông qua các bài tập trò chơi: (Tai ai thính, ai đoán giỏi) sửa sai cho trẻ về lỗi phát âm . Tháng 11 - 12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng, giải thích nghĩa của từ khó, cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp: Bà bảo bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, búp bê ngoan nào. Phát triển vốn từ cho trẻ thông qua trò chơi: Đố con gì kêu, đố ai kể được nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai đoán giỏi, đố ai nói ngược. Tháng 1 - 2 tôi đào sâu vấn đề luyện trí nhớ thông qua các bài thơ, đồng dao, đặc biệt về những câu chuyện kể lôi cuốn và hấp dẫn gợi cho trẻ sử dụng câu đơn giản, đủ nghĩa. Tháng 3 - 4 - 5: Tôi xây dựng những trò chơi giúp cho trẻ nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc, ví dụ: Nói theo mẫu câu như câu truyện “Cây khế” người anh tham lam chiếm hết ruộng vườn, nhà cửa, trâu bò của cha mẹ để lại. Ví dụ “Câu truyện Tích chu “Bà biến thành chim vì....trẻ nói bà muốn bà đi tìm nước uống, hoặc tích chu ham chơi không lấy nước cho bà ...cô lưu ý thay đổi mẫu 13 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể câu khác nhau từ câu đơn giản đến câu phức tạp, từ câu phức tạp đến câu đơn giản, đặt câu từ kết nối tuyện để trẻ có khả năng nói đúng ngữ pháp, phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ. Một khi đã có một số vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin kể chuyện, đóng kịch một cách hứng thú hơn. Biện pháp 7. Làm đồ dùng đồ chơi: Tôi tận dụng các nguyên vật liệu có sẵn ở địa phườg như: Sách báo, lịch cũ, ống lon, chai nhựa, xốp, vải vụn, cành cây khô, quần áo cũ nhằm tạo ra nhiều đồ dùng chơi phục vụ cho tiết dạy. Dựa vào từng chủ đề tôi triển khai kế hoạch làm đồ dùng đồ chơi một cách cụ thể mỗi chủ đề có một bộ đồ chơi phục vụ cho quá trình giảng dạy và vui chơi tôi cho các cháu vào hoạt động chơi góc để trẻ tạo ra nhừng đồ chơi làm bằng lá cây, giấy vụn, hột hạt vẽ và tô màu những bức tranh, những hình ảnh trẻ sưu tầm gợi mở cho trẻ tưởng tượng kể chuyện . Từ những quần áo, vải vụn, ống giấy, tôi hướng dẫn trẻ làm ra những con rối thật xinh xắn từ câu truyện cổ tích trẻ học được, sáng tạo ra những nhân vật trẻ thích. Khi kể chuyện tôi dùng những tranh ảnh sáng tác màu sắc đẹp để gây hứng thú cho trẻ nghe, xem để trẻ biết cách sử dụng và giữ gìn đồ chơi . Biện pháp 8. Phối hợp với phụ huynh: Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho trẻ bắt chước. Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ không chính xác Tuyên truyền dưới hình thức, bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nôi dung và hình thức phù hợp với chủ đề. ví dụ: Chủ đề: Thế giới thực vật: Tết và mùa 14 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể xuân, bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu thơ, câu truyện, bài hát, đồng dao...có tổ chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh. Tuyên truyền bằng truyền thanh, đài phát thanh có nội dung theo chủ đề, những câu truyện hấp dẫn vào giờ đón, trả trẻ để các cháu và phụ huynh được nghe. Làm bảng tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ huynh biết và phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà. Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu, nguyên liệu như: Giấy, sách, những lọ nhựa, quần áo cũ, vải vụn ... c. Điều kiê ên thực hiê ên các giải pháp Để thực hiê ân tốt các biê ân pháp nêu trên: Giáo viên cần nắm vững phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt đô nâ g. Giáo viên phải yêu thích môn văn học, có năng khiếu về kể chuyện, yêu nghề, mến trẻ, tự tìm tòi sáng tạo, học hỏi đồng nghiê pâ , tài liê uâ và truy câ pâ internet để có những biê nâ pháp hay. Giáo viên phải biết tham mưu với nhà trường tạo điều kiê ân về cơ sở vâ ât chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt đô nâ g học. Giáo viên phải có kỹ năng giao tiếp tốt, biết vâ ân dụng kiến thức chuyên môn của mình để giải thích cho phụ huynh hiểu được tầm quan trọng của viê âc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, từ đó có được sự ủng hô â của phụ huynh. d. Mối quan hê ê giữa các biê ên pháp. Các biê ân pháp nêu ra tuy khác nhau về mă ât nô âi dung và phương pháp nhưng đều có mối quan hê â mâ ât thiết, khăng khít, hỗ trợ cho nhau. e. Kết quả khảo nghiê êm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu Kết quả khảo nghiê âm: Sau mô ât thời gian nghiên cứu đề tài đã đạt một số kết quả như sau: - 95 % vốn từ của trẻ phát triển rõ rệt. Trẻ nói rõ ràng, mạch lạc hơn, nói nhiều câu có nghĩa đầy đủ, trẻ đã phân biệt được ý nghĩa một số từ. - 85% kinh nghiệm sống của trẻ đã phong phú hẳn lên, trẻ hứng thú tham gia học, phát biểu, kể chuyện và đóng kịch. 15 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể - 85% trẻ kể chuyện theo trí nhớ tốt. - 90% trẻ đã tham gia đóng kịch thể hiện vai diễn của mình tốt - 90% trẻ phát âm chính xác hơn, mạch lạc hơn, ít sử dụng ngôn ngữ địa phương. - 100% Phụ huynh ủng hộ cho trẻ tham gia làm đồ dùng đồ chơi cho các cháu như: Tranh ảnh, sách báo, truyện theo chủ đề, truyện sáng tạo, khâu rối tay giống vải, góp phần phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, trẻ hứng thú khi học môn văn học thể loại tryuện kể . Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu Qua đề tài nghiên cứu rèn cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn văn học thể loại truyện kể là tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện ngôn ngữ cho trẻ. Trẻ nói mạch lạc chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn đạt, câu đúng ngữ pháp cũng như sự mạnh dạn trong giao tiếp. Đây là mô tâ đề tài sát với thực tế của lớp lá 1 trường Mầm non Hoa Hồng giúp giáo viên có thêm mô tâ số kinh nghiê m â và biê nâ pháp để giảng dạy tốt. Trẻ phát triển toàn diê ân về mọi mă ât chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. II.4. Kết quả. Qua quá trình nghiên cứu và thực hiê ân các biê ân pháp đã thu được kết quả rất khả quan: - Về giáo viên: Giáo viên nắm vững phương pháp và hình thức tổ chức vì vâ ây được chuyên môn đánh giá cao xếp loại tốt. Được ban giám hiê âu nhà trường quan tâm hơn, tạo điều kiê ân đi học chuyên đề, học hỏi thêm kinh nghiê âm tại sở, phòng giáo dục. Được nhà trường phân công tổ chức dạy chuyên đề, hô âi giảng, thao giảng cho đồng nghiê âp dự giờ. Được sự tin yêu của đồng nghiê âp, phụ huynh và học sinh - Về phía trẻ: Trẻ ngoan, có nề nếp. Tự tin mạnh dạn hơn trong các hoạt đô nâ g đă âc biê ât là hoạt đô nâ g làm quen với văn học thể loại truyện kể. 16 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Trẻ nói rõ ràng, mạch lạc hơn, nói nhiều câu có nghĩa đầy đủ, trẻ đã phân biệt được ý nghĩa một số từ. Kinh nghiệm sống của trẻ đã phong phú hẳn lên, trẻ hứng thú tham gia học, phát biểu, kể chuyện và đóng kịch. III. Phần kết luâ ên, kiến nghị III.1. Kết luâ ên: Ngành giáo dục mầm non là ngành học đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp đào tạo con người mới, là cơ sở hình thành và phát triển con người. Chính vì vậy là một giáo viên mầm non luôn cần có phẩm chất đạo đức, lối sống, tư tưởng, lập trường vững vàng. Luôn bồi dưỡng, trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ vì kỹ năng này đóng một vị trí rất quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của trẻ, giúp trẻ có thêm nhiều vốn từ mới làm giàu cho kho tàng kiến thức của trẻ. Luyện cho trẻ nói mạch lạc thông qua bộ môn làm quen văn học thể loại truyện kể là sự tổng hợp toàn bộ nội dung rèn luyện ngôn ngữ. Nói mạch lạc chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn đạt, câu đúng ngữ pháp, cũng như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài nghiên cứu này sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp theo . Việc rèn cho trẻ nói mạch lạc hiện nay là một vấn đề rất quan trọng, nên mỗi giáo viên không chỉ rèn cho trẻ tốt qua các tiết học mà bên cạnh đó phải rèn luyện bản thân để có trình độ chuyên môn dạy tốt, mang tri thức thắp sáng thế hệ mầm non, phấn đấu tất cả vì: Trẻ thơ thân yêu. Trên đây là một số biện pháp hữu ích nhằm giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mach lạc qua bộ môn làm quen văn học. Tôi rất mong được sự ủng hộ của các đồng nghiệp và của các cấp lãnh đạo. III.2. Kiến nghị: - Đối với giáo viên: Để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc cần có phương pháp, biện pháp, hình thức dạy học phù hợp với sự tiếp thu của trẻ. Tránh các phương pháp, biện 17 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể pháp gò bó đơn điệu với nội dung nghèo nàn làm ảnh hưởng tới sự pháp triển trí tuệ và nhân cách của trẻ mầm non. Cần chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho giáo viên và trẻ hoạt động. Giáo viên cần kết hợp lồng ghép với nhiều môn học khác để trẻ tiếp thu không bị nhàm chán. Cần khuyến khích trẻ tích cực chủ động, sáng tạo tham gia vào các hoạt động tìm tòi, khám phá phát hiện . Tổ chức môi trường giáo dục và chế độ sinh hoạt hằng ngày phong phú, xây dựng bầu không khí giao tiếp tích cực, khuyến khích các hoạt động tự lực giải quyết vấn đề, tự diễn đạt những suy nghĩ bằng lời nói của trẻ, quan sát giúp trẻ hành động theo nguyên tắc phát triển. - Đối với nhà trường Cần tăng cường hơn nữa các lớp tâ pâ huấn, tổ chức cho giáo viên tham quan học tâ âp ở các đơn vị bạn. Bổ sung thêm mô tâ số đồ dùng, đồ chơi để giáo viên tổ chức hoạt đô nâ g đạt hiê âu quả hơn. Băng Adrênh, ngày 25 tháng 12 năm 2014 Người viết Trịnh Thị Hằng Nhận xét của hội đồng chấm sáng kiến kinh nghiệm …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN 18 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Tài liệu tham khảo 1. Phương pháp dạy trẻ học nói thế nào (Tác giả: Kha - Hai - Nơ - Đích. NXB1990). 2. Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ 5 -6 tuổi . 3. Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua bộ môn làm quen với văn học . 4. Website hỗ trợ giảng dạy và chăm sóc trẻ em: www mam non.com . 5. Tâm lý học trẻ em . 6. Giáo trình văn học trẻ em. 19 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi thông qua môn văn học thể loại truyện kể Mục lục Nội dung Trang 1 1 1 1 1 1 2 2 2 4 11 11 11 12 Phần mở đầu Lý do chọn đề tài Mục tiêu và nhiệm vụ Đối tượng nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Phần nội dung Cơ sở lý luận Thực trạng Giải pháp, biện pháp Kết quả Phần kết luận, kiến nghị Kết luận Kiến nghị 20 Người thực hiện: Trịnh Thị Hằng-Trường Mầm non Hoa Hồng