Tài liệu Skkn một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường

Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” I. ĐẶT VẤN ĐỀ: 1. Lý do chọn đề tài: Trong thời kỳ đổi mới và phát triển mọi mặt về Kinh tế - Văn hoáChính trị và xã hội hiện nay Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng vấn đề Giáo dục con người phát triển toàn diện, đặc biệt là thế hệ trẻ. Giáo dục đã trở thành nhân tố tích cực, một động lực thúc đẩy sự phát triển của sản xuất mà sản phẩm chính là nguồn nhân lực cho xã hội, mở đường cho sự phát triển kinh tế, khoa học, công nghệ, văn hoá. Đại hội VIII của Đảng ta khẳng định: “Phát triển giáo dục và khoa học là quốc sách hàng đầu nhằm xây dựng chiến lược con người trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đưa đất nước phát triển nhanh chóng và bền vững, mau chóng sánh vai được với các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới”. Từ ý nghĩa và tầm quan trọng ấy mà đòi hỏi ngành giáo dục phải đổi mới mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp đào tạo, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo một cách toàn diện có hiệu quả cao, thiết thực. Đặc biệt là hệ thống giáo dục phổ thông, một bậc học vô cùng quan trọng. Đây là bước tạo nên sự hình thành và phát triển nhân cách của lớp trẻ Việt Nam. Một trong những môn học có ý nghĩa to lớn và tích cực trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh đó là môn Âm nhạc. Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt hàng ngày từ khi con người xuất hiện. Ở Việt Nam một số loại hình nghệ thuật âm nhạc như: Nhã nhạc Cung đình Huế; Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên; Ca trù; Hát xoang ... đã được UNESCO công nhận là: “Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại”. Mục đích của giáo dục âm nhạc trong nhà trường THCS nói chung là vô cùng quan trọng, bởi đã đưa âm nhạc vào đời sống của học sinh góp phần giáo dục thẩm mỹ, đạo đức lối sống, phát triển trí tuệ, thể chất ở học sinh, khích lệ các em có khả năng phát triển toàn diện để sau này trở thành những con người “Vừa hồng vừa chuyên” xây dựng đất nước đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng ta. Là một giáo viên dạy tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi - huyện Kon Rẫy, trực tiếp giảng dạy bộ môn Âm nhạc thông qua các phân môn: Dạy hát, nhạc lý, tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức, chính vì vậy phải có tinh thần trách nhiệm cao, có kiến thức chuyên môn giỏi, có tâm hồn và lối sống trong sáng lành mạnh, có tình thương yêu học sinh để hướng các em vào học môn âm nhạc có hiệu quả cao nhất. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 1 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Với điều kiện thực tại của Nhà trường các phương tiện và cơ sở vật chất dành cho giảng dạy âm nhạc còn gặp nhiều khó khăn như: Thiếu phòng bộ môn, thiếu nhạc cụ, thiếu trang thiết bị nghe nhìn. Cho nên nhìn chung hiệu quả giáo dục môn âm nhạc, trong đó có phân môn học hát còn hạn chế. Qua học tập và thực tiễn trong công tác giảng dạy môn âm nhạc ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi. Đặc biệt là Trường THCS trên 95% học sinh là Đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Tôi xin đưa ra một vài quan điểm và giải pháp về giảng dạy môn Âm nhạc trường THCS nơi tôi giảng dạy, nhằm góp phần tích cực cho ngành GD&ĐT huyện nhà là: “ Nâng cao trí tuệ, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước”. Tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi, tôi vẫn thực hiện 3 phân môn: Học hát, Nhạc lý, Tập đọc nhạc và Âm nhạc thường thức. Và có hiệu quả cao được học sinh yêu thích âm nhạc, tập trung tiếp thu bài giảng có hiệu quả tốt đẹp. Là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn âm nhạc ở trường THCS trên 95% học sinh là đồng bào DTTS, ngôn ngữ Tiếng Việt không phải là tiếng mẹ đẻ của các em. Nên việc luyện thanh, phát âm nhã chử cho đúng với câu từ câu bài hát một là một việc khó khăn với các em. Bởi vậy tôi luôn cố gắng vươn lên để học tập nghiệp vụ, lý luận về chuyên môn thật giỏi. Nắm bắt phong tục tập quán của các em, hiểu rõ tâm lý của từng độ tuổi của các em. Bám sát đường lối chủ trương của đảng nhà nước về đường lối văn hoá văn nghệ của Đảng, nắm vững yêu cầu và sự đòi hỏi của ngành giáo dục đào tạo trong giai đoạn hiện nay cũng như qua kinh nghiệm giảng dạy tôi đã chọn và nghiên cứu với tên đề tài: “Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi" 2. Mục đích nghiên cứu: Trong những năm qua, từ khi nước ta bước sang thế kỷ XXI, sự nghiệp giáo dục đào tạo âm nhạc có điều kiện phát triển những bước cao hơn. Cho đến ngày nay việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú trọng vì những lợi ích quan trọng của nó trong việc giáo dục hình thành nhân cách cho học sinh trở thành những con người toàn diện. Môn học nào cũng có khả năng gây hứng thú cho học sinh. Nhưng riêng bộ môn Âm nhạc thì bản thân nó cũng là nguồn cảm hứng cho nhiều người. Việc tạo cho các em hứng thú trong học tập môn âm nhạc không chỉ nâng cao hiệu quả dạy học mà còn làm cho các em vui tươi phấn khởi thoải mái hơn về tinh thần.Và ca hát luôn là món ăn tinh thần cho con người cũng như trong chương trình giáo dục ở các cấp học. Môn âm nhạc ở THCS thì đây còn là những kiến thức ban đầu giúp cho học sinh được học và biết ca hát theo một quy định Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 2 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” chung nhất. Nhưng qua thực tế việc giảng dạy phân môn này ở trường PTDTBTTHCS Đăk Kôi, tôi thấy còn rất nhiều khó khăn như: Ngoài sự quan tâm của ngành giáo dục, sự giúp đỡ của các lãnh đạo, Ban giám hiệu và giáo viên trong trường thì mong muốn của tôi là đội ngũ giáo viên âm nhạc phải thật đồng bộ từ cấp mầm non, tiểu học và THCS. Vì nếu không có sự đồng bộ thì việc truyền thụ kiến thức sẽ gặp khó khăn cho giáo viên dạy các lớp sau. Vì ở xã Đăk Kôi chỉ có giáo viên âm nhạc THCS còn ở bậc học Tiểu học và Mầm non chì chưa có. Do đó chưa có sự đồng bộ. Ví dụ : Nếu có giáo viên dạy Mẫu giáo có chuyên môn về âm nhạc sẽ tạo được sự yêu thích âm nhạc cho các em ngay buổi ban đầu. Đây là cơ sở tốt cho giáo viên âm nhạc truyền thụ những kiến thức mới cho ở cấp tiểu học cho các em. Học xong tiểu học cũng như các môn học khác, các em đã có sẵn vốn kiến thức nói chung. Riêng môn âm nhạc và học hát vốn là sở thích của các em khi ở độ tuổi ban đầu “Học mà chơi, chơi mà học” ở các cấp mẫu giáo và ở các cấp đầu bậc tiểu học, lên cấp THCS, các em đã có kiến thức và sự say mê cộng với sự nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm và đặc biệt là trình độ năng lực nghiệp vụ chuyên môn của giáo viên âm nhạc ở mức độ cao hơn sẽ tạo ra sự say mê ham thích, ưu ái môn học này. Đây là động lực to lớn để thúc đẩy các môn học khác và các hoạt động xã hội của Nhà trường. Các trang thiết bị về cơ sở vật chất như : Nhạc cụ, phòng học môn âm nhạc cần được xây dựng để môn học thật sự có chất lượng cao. Bản thân người giáo viên âm nhạc phải năng động sáng tạo, tranh thủ được sự ủng hộ nhiệt tình của Ban giám hiệu và giáo viên nhà trường, chính quyền xã, của phụ huynh học sinh để tuyên truyền, giúp HS hiểu được tầm quan trọng của môn học âm nhạc. 3.Nhiệm vụ nghiên cứu: Thực tế ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi, chỉ có một giáo viên dạy âm nhạc nên hoạt động chuyên môn nghiệp vụ ở trường khó có thể tổ chức dự giờ để mà các giáo viên khác nhìn nhận đánh giá một cách chính xác được. Nếu đánh giá một cách chủ quan thì bản thân giáo viên âm nhạc phải có khả năng khảo sát, đánh giá phân tích trung thực và khách quan trong quá trình học hát và kết quả học hát của học sinh thật khoa học. Theo quy định mỗi giáo viên trong trường phải thao giảng 2 tiết trong năm học tới dự giờ có các thành viên trong nhà trường nhưng do chuyên môn có khác nhau nên việc đánh giá kết luận khó có thể đạt mức chính xác được. Do tính đặc thù của môn học nên khi tổ chức dự giờ để nhận xét đánh giá kết quả. Ngành giáo dục cấp huyện cần bố trí xắp xếp thành cụm bố trí các giáo viên âm nhạc đến lần lượt dự giờ ở từng trường vừa mang tính khách quan, vừa học hỏi được với nhau tạo thành sức mạnh tổng hợp trong phương pháp giảng dạy môn âm nhạc . Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 3 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” 4. Đối tượng nghiên cứu: Tôi chọn lựa đối tượng nghiên cứu là học sinh Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi. Vì đối tượng học sinh Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi có cả học sinh DTTS và học sinh người Kinh, nên từ những đối tượng này có thể giúp tôi đi sâu nghiên cứu có thể giúp tôi sớm đưa ra những giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi giúp các em say mê học tập. 5. Những phương pháp nghiên cứu chính: Các phương pháp cơ bản giúp cho tôi tập trung vào nghiên cứu chính đó là: - Phương pháp điều tra. - Phương pháp quan sát. - Phương pháp phân tích tổng hợp. - Phương pháp thống kê. II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: Phần 1: THỰC TRẠNG DẠY PHÂN MÔN HỌC HÁT TẠI TRƯỜNG PTDTBT-THCS ĐĂK KÔI 1.1.Tầm quan trọng của môn âm nhạc đối với học sinh trường PTDTBTTHCS Đăk Kôi : Âm nhạc có một vị trí quan trọng trong đời sống con người, đối với mỗi người hoạt động ca hát là nguồn nuôi dưỡng tinh thần. Các giai điệu trầm bổng, sự phong phú của tiết tấu ở các thể loại bài hát sẽ đưa chúng ta vào thế giới một cách tươi đẹp, hấp dẫn và lý thú. Ca hát luôn luôn giúp chúng ta cảm nhận cuộc sống tươi đẹp tràn đầy niềm vui, niềm hạnh phúc. Từ khi còn nằm trong bụng mẹ trẻ cũng có thể cảm nhận được ca hát một cách thụ động, phản ứng với âm nhạc ngay lúc này. Nhiều công trình nghiên cứu khoa học trên thế giới đã chúng minh khi người mẹ mang thai 4 tháng rưỡi trở đi, nếu cho thai nhi nghe một cách gián tiếp các thể loại âm nhạc sẽ giúp cho trí tuệ thai nhi phát triển ngay từ lúc còn trong bào thai. Rồi khi lọt lòng, trẻ đã từng bước tiếp xúc với những câu hát ru trìu mến, nhẹ nhàng đầy tình cảm. Biết bao nhiêu tâm sự, bao điều dạy dỗ người mẹ gửi gắm cho con mình qua những khúc hát ru. Lời ru cũng chính là tâm hồn của người mẹ, là giai điệu của quê hương, là nguồn nuôi dưỡng tình cảm và nhân cách cho trẻ em sau này. Rồi cùng với năm tháng khi trẻ lớn dần lên lại được tiếp xúc với những bài đồng dao. Những bài hát này với nét nhạc vui tươi, dí dỏm, hồn nhiên gắn bó với Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 4 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” trẻ trong những trò chơi ngây thơ, hồn nhiên như: Tập tầm vông, rồng rắn lên mây, thả đỉa ba ba, … Đó là những trò chơi dân gian của các em học sinh vùng thuận lợi, của các em học sinh người kinh, còn các em ở vùng sâu vùng xa, vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số như học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi thì những trò chơi ấy, những bài đồng giao ấy các em chưa được tiếp xúc, còn quá mơ hồ. Nếu như các em học sinh người Kinh vùng thuận lợi được tiếp xúc với âm nhạc từ rất sớm, từ khi nằm trong nôi đã được nghe câu hát ru của mẹ, của bà... Còn các em học sinh ở vùng miền núi, vùng đồng bào DTTS rất khó xác định được các em được tiếp xúc với âm nhạc tự lúc nào. Bởi vì âm nhạc dân gian của các em không được gìn giữ cẩn thận, hay nói cách khác âm nhạc dân gian của các em dang bị mai một và mất dần. Phần lớn học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi, chỉ được tiếp xúc vối âm nhạc khi các em bắt đầu đi học ở bậc Mầm non và ở các cấp học tiếp theo. Có lẽ các em học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi được sinh ra và lớn lên giữa núi rừng Trường Sơn đại ngàn, nơi có những huyền thoại về chàng Đam San đi tìm nữ Thần Mặt Trời, những lễ hội cồng chiêng hoành trán của buôn làng… mà thiên nhiên đã ban tặng cho các em học sinh nói riêng và người dân ở đây nói chung có một giọng ca thật ngọt ngào, truyền cảm, sự cảm thụ âm nhạc thật tinh tế và sức sống mạnh mẽ giống như tiếng dòng sông Đăk Kôi vẫn cuồn cuộn ngày đêm bù đắp phù sa cho buôn làng. Đối với trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi ca hát là một hoạt động giáo dục nhẹ nhàng và hấp dẫn mang lại hiệu quả cao. Những nội dung phong phú, bổ sung vốn sống cho các em, cung cấp thêm từ ngữ và làm rung động các cảm xúc thẩm mỹ cho các em. Hoạt động ca hát cũng là người bạn đồng hành của các em trong mọi hoạt động về mặt sinh lý như: Học sinh thở sâu hơn rất có lợi cho hệ hô hấp và tuần hoàn, dây thanh đới được rung động tinh tế giúp giọng nói của các em thêm truyền cảm, thính giác phát triển, thần kinh hưng phấn, sức khoẻ tăng cường. Riêng dạy học hát cho học sinh Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi, giáo viên cần phải có kỹ năng hát cơ bản, hát chuẩn xác và diễn cảm để thu hút sự chú ý của học sinh giúp các em hát đúng hát hoà giọng, biết thể hiện tình cảm, sác thái của bài hát, hiểu nội dung của tác phẩm và cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng của âm nhạc qua giai điệu và lời ca của từng bài hát. 1.2. Cơ sở vật chất thiết bị dạy học: Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 5 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Về cơ sở vật chất ở Trường còn thiếu phòng học bộ môn âm nhạc, thiếu phương tiện nghe nhìn, thiếu các băng đĩa bộ môn âm nhạc THCS. Chưa có các tranh ảnh về các nhạc sỹ được học ở phân môn âm nhạc thường thức. 1.3 Đội ngũ giáo viên âm nhạc: Thực tế của môn âm nhạc trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi chỉ có một giáo viên duy nhất giảng dạy từ khối 6 đến khối 9. Về dạy phân môn học hát nói riêng thì còn có nhiều người xung quanh nghĩ chưa đúng. Họ nghĩ rằng giáo viên chỉ cần biết qua nhạc lý và biết hát là đủ. Chỉ cần dạy cho học sinh biết hát và hát đúng là được. Nếu đứng bên ngoài thì số ít có suy nghĩ như vậy, còn thực tế thì khác. Trong một tiết dạy hát nếu giáo viên chỉ đơn thuần dạy đúng bài hát cho học sinh thì giờ học hát đấy chỉ dừng lại ở mức độ dạy bình thường. Ở đây ta phải thấy điều quan trọng là qua bài hát đó có nội dung tư tưởng khơi dậy và tạo nên hưng phấn, sự hứng thú sáng tạo và say mê nghệ thuật, sự chú ý thích thú tới nội dung cho các em, để làm được việc này đòi hỏi mỗi giáo viên phải có trình độ âm nhạc nhất định và có hiểu biết về xã hội một cách sâu sắc. Giáo viên phải thường xuyên học tập chuyên môn nghiệp vụ, học tập lý luận chính trị, tìm tòi các phương pháp hay nhất để áp dụng vào bài giảng có hiệu qủa cao nhất. Người giáo viên phải tăng cường nhiệm vụ tự học tập mọi lúc, mọi nơi, mọi cách để mở rộng và cập nhập kiến thức, nhuần nhuyễn kỹ năng có vốn tích luỹ rộng để xử lý linh hoạt mọi tình huống xảy ra trong giảng dạy. Trên thực tế người giáo viên không chịu học hỏi, tư duy sáng tạo thì việc giảng dạy gặp nhiều khó khăn hạn chế về chuyên môn, ví như: sử dụng nhạc cụ, giọng hát…Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình giảng dạy chính vì vậy mà việc học tập càng có ý nghĩa với giáo viên. Một vấn đề quan trọng nữa yêu cầu mỗi giáo viên phải luôn bám sát vào những mục tiêu quan điểm, nhiệm vụ và hướng chỉ đạo của cấp trên. Vì thực tế trong chương trình Âm nhạc của trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi nói riêng và các trường THCS nói chung là, hàng năm vẫn có sự thay đổi, nhằm cải tiến từng bước cho phù hợp với thực tế. Do vậy các giáo viên chuyên trách phải chủ động nắm bắt kịp thời những chủ trương, nội dung chỉ đạo, hay chỉnh lý, thay sách của bộ giáo dục và đào tạo. Nắm vững các hướng dẫn cụ thể của cấp trên người giáo viên chủ động xây dựng kế hoạch chương trình làm việc đúng đắn có nội dung chất lượng thiết thực bổ ích. Về tài liệu giảng dạy giáo viên cần có đầy đủ giáo trình, sách giáo khoa theo quy định, tăng cường sưu tầm, nghiên cứu các tài liệu nghiệp vụ để bổ sung kiến thức về con người, tự nhiên, xã hội có liên quan đến bài giảng. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 6 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Tích cực tham gia với các trường để giao lưu dự giờ với các đồng nghiệp, học hỏi trao đổi kinh nghiệm để nâng cao trình độ chuyên môn mang lại hiệu quả trong giảng dạy. Hành trang của người giáo viên âm nhạc không chỉ là kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ, chuyên môn âm nhạc mà còn đòi hỏi thêm tấm lòng yêu thương; yêu thương tất cả học sinh, không thiên vị, hay xúc phạm dù chỉ là những lời nói với học sinh. Người giáo viên phải giúp cho học sinh tìm thấy sự tự tin, sự chia sẽ từ người thầy, để các em luôn luôn tự tin ở bản thân và nâng cao chất lượng học tập, hòa nhập với cuộc sống. Về cách sử dụng ngôn ngữ trong trình bày diễn đạt, giáo viên cần sử dụng ngôn ngữ giản dị, chính xác và đúng chuẩn mực tiếng Việt, để bài giảng đi vào lòng học sinh một cách nhẹ nhàng, tình cảm mà chất lượng hiệu quả cao. Qua khảo sát ở một số trường bạn tôi thấy: Phần nhiều các bài soạn của giáo viên giống với các sách hướng dẫn, đôi khi giáo viên còn soạn một lúc nhiều bài, thậm chí sử dụng giáo án của những năm trước để giảng dạy cho năm sau… Đây là những thiếu sót chủ yếu ở một số ít giáo viên. Việc này cần được nghiêm túc sửa chữa để trong việc soạn giáo án cảm thụ âm nhạc của giáo viên phải có sự sáng tạo, tập trung nghiên cứu đồng bộ tới giai điệu, tiết tấu, hoà âm cho đến lời ca. Làm cho học sinh có cảm hứng, say sưa, tập trung chú ý vào bài hát mà không hề có một tí rụt rè, lúng túng hay miễn cưỡng. 1.4 Khả năng tiếp thu ca hát của học sinh: Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi có môn học âm nhạc từ năm học 2005 – 2006 đến nay. Giáo viên âm nhạc tuy chỉ có một mình nhưng với lòng nhiệt huyết yêu nghề, yêu học sinh, yêu trường lớp nên luôn được lãnh đạo, đồng nghiệp và học sinh yêu mến. Song hạn chế lớn nhất của các em là thói quen thụ động trong quá trình học tập giờ học âm nhạc cụ thể là phân môn học hát, các em chưa chủ động tìm hiểu bài, mà chỉ trông chờ giáo viên lên lớp hát và hát theo. Đối với các ký hiệu âm nhạc ghi trên bài hát thì các em ít nhớ và tỏ ra lúng túng, năng lực cảm thụ âm nhạc của các em học sinh có nhưng các em chưa biết phát huy, thực tế cho thấy vì quá lệ thuộc vào các bài hát trong sách giáo khoa, đây cũng là hạn chế vốn hiểu biết về phân môn học hát trong chương trình, trong giờ học hát có nhiều em bước đầu còn e thẹn, rụt rè không chủ động xây dựng bài. Giáo viên cần hướng cho các em nên nghe và nên yêu thích những dòng nhạc nào cho hợp lý. Vì trên thực tế thị trường âm nhạc hiện nay có rất nhiều thể loại, với nhiều lời ca thiếu lành mạnh, ca sỹ thì ăn mặc hở han thiếu văn hoá. Giáo viên nên quan tâm đến thị hiếu âm nhạc của học sinh. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 7 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Để điều tra một cách chính xác về mức độ yêu thích môn âm nhạc của học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi, tôi chọn đối tượng điều tra là khối lớp 7, khối 8 và khối 9, bên cạnh việc phát phiếu thăm dò các em, tôi thường quan sát thái độ biểu hiện cử chỉ của các em trong các giờ lên lớp. Nếu yêu thích môn học các em sẽ chăm chú lắng nghe thầy giảng ghi chép bài đầy đủ. Về nhà các em sẽ tự giác học bài và chép các bài TĐN chu đáo. Sau một thời gian quan sát và căn cứ vào kết quả bài kiểm tra cho thấy : Kết quả điều tra tự bạch : Tên lớp Sĩ số Kỹ năng trình bày bài hát Có Không Thích học môn âm nhạc Thích Không Thích xem các chương trình ca nhạc Bình Rất thường thích thích không Khả năng hát trước mọi người Có Khôn g 7A 23 8 15 16 4 3 15 5 3 7 16 7B 24 10 14 20 00 4 18 4 2 8 16 8A 35 12 23 25 4 6 22 9 4 12 23 9A 33 14 19 20 4 9 20 7 6 15 18 Nhận xét: Từ kết quả khảo sát và điều tra trên, thực tế về phân môn học hát của học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi cho thấy: thời gian đầu thật bỡ ngỡ với học sinh. Kỹ năng trình bày ca khúc trước mọi người của các em còn nhiều hạn chế. Nhưng với sự nhiệt tình yêu quý học sinh. Tôi, người giáo viên âm nhạc đã tận tình, gần gũi học sinh từng bước đưa các em vào làm quen và ham thích môn học nên dần dần có chuyển biến rõ rệt. Một số em ham thích không những chú ý học nhạc, học hát ở trường mà về nhà còn tiếp xúc với các phương tiện âm nhạc như: đàn ghi ta, đàn phím điện tử, đĩa nhạc, ti vi, …có chọn lọc phù hợp với nội dung học tập của các em, điều này sẽ cho thấy hiện tại và tương lai môn âm nhạc và phân môn học hát ở trường THCS nói chung là vô cùng quan trọng và không thể thiếu được. 1.5 Phương pháp và kết quả dạy hát: Phân môn học hát là một trong những nội dung quan trọng trong chương trình âm nhạc THCS, học hát rèn luyện một số kĩ năng mang tính phổ thông về ca hát được vận dụng và các bài hát cụ thể trong chương trình. Học hát các bài hát Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 8 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” cụ thể tách rời việc rèn luyện một số kĩ năng hát chung mà phải đi chính kĩ năng chung và kĩ năng cụ thể của bài hát đó đúng với yêu cầu. Các kĩ năng hát cần rèn luyện cho học sinh gồm có: * Tư thế hát: Trong quá trình học hát trước hết phải luyện tư thế hát, hát tập thể có thể tiến hành ở tư thế đứng hoặc ngồi. - Khi đứng hát: người thẳng, đầu không nghiêng, không so vai, hai tay buông dọc theo thân thoải mái, toàn bộ thân thể dồn vào 2 chân đều nhau. - Khi ngồi hát: đầu và thân người giống như khi đứng hát, hai tay đặt trên đầu gối, lưng thẳng không tựa vào ghế, không vắt chân nọ lên chân kia. - Tập tư thế hát đúng giúp cho việc hô hấp thuận lợi mà hô hấp là một việc rất quan trọng trong quá trình ca hát. * Hơi thở: Trong ca hát hơi thở là một trong những vấn đề hết sức quan tâm, cách thở đúng là biết cách hít vào một lượng hơi vừa đủ để hát hết một câu hát (câu hát có thể dài ngắn khác nhau). Khi tập hít hơi vào không nên hít nhiều quá, hơi sẽ bị căng phải lên gân không điều tiết được hơi. Giáo viên cần phải hướng dẫn học sinh lấy hơi bằng mũi, không hít bằng miệng. Lấy hơi bằng miệng cổ họng chóng bị khô, rát… Khi hát các bài hát có nhịp độ chậm vừa phải, cần phải hướng dẫn cho các em lấy hơi chậm hít bằng mũi, nên đánh dấu những chỗ lấy hơi trong bài hát để học sinh có thể thực hiện đúng, biết cách lấy hơi, lấy hơi hợp lý mới có thể hát ngân dài ở cuối câu hát. * Hát đồng đều: Giáo viên cần dạy cho các em có kĩ năng hát đồng đều và hoà giọng, có thể vận dụng một số biện pháp sau: - Thu hút sự chú ý của toàn thể học sinh. - Dẫn vào câu hát đầu tiên bằng động tác chỉ huy hay nghe dạo nhạc hoặc nghe giáo viên hát một câu ngắn rồi theo hiệu lệnh đến bắt vào bài. - Theo động tác tay chỉ huy của giáo viên, học sinh có thể hát nhanh, chậm, to, nhỏ, nhấn, nảy hoặc hát liền hơi. - Giúp học sinh cách phát âm, nhả chữ đúng cũng làm cho giọng hát của các em đồng đều, hoà hợp. * Phát âm, nhả chữ, hát rõ lời: Nhả chữ là sự cấu tạo rành rọt, chính xác về phương diện phát âm của từ. Khi hát tập thể cũng như hát cá nhân rất cần quan tâm đến vấn đề này. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 9 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Hát rõ lời góp phần truyền cảm và thông tin chính xác nội dung ca từ của bài hát. Những nguyên tắc phát âm lời ca trong ca khúc Việt Nam có liên quan chặt chẽ đến sự vận động của 6 thanh điệu (thanh không dấu, thanh dấu sắc, thanh dấu huyền, thanh dấu hỏi, thanh dấu ngã, thanh dấu nặng) trong ngữ âm tiếng Việt. Riêng đối với học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi việc phát âm nhả chữ của các em gặp rất nhiều khó khăn, như đã nói ở phần trước trên 95% là học sinh DTTS, tiếng Việt không phải là tiếng mẹ đẻ, các em còn nhút nhát, rụt rè. Bản thân tôi trong lúc giảng dạy luôn hướng dẫn nhẹ nhàng và ân cần, không la rầy khiến các em tự ti, mặc cảm không phát huy được khả năng ca hát của mình. * Hát chính xác: Trong ca hát, việc hát chính xác có tầm quan trọng đặc biệt. Hát chính xác có nghĩa là hát đúng giai điệu, tiết tấu của bản nhạc. Mức độ hát chính xác của từng học sinh phụ thuộc vào khả năng nghe nhạc và khả năng của các cơ quan phát âm. Nếu học sinh tập trung chú ý, phân biệt được rõ độ cao thấp, nhanh chậm của âm thanh, ghi nhớ được giai điệu, tiết tấu của bản nhạc thì khi giáo viên hát mẫu các em có thể nhắc lại chính xác, nếu học sinh phải hát cao hơn hoặc thấp hơn giọng trung bình của bản thân thì có thể ảnh hưởng ngay tới việc hát chính xác. Một trong những điều kiện để giúp cho học sinh phát triển kĩ năng hát chính xác là việc lựa chọn giọng bài hát cho phù hợp với âm vực giọng của các em. 1.5.1. Thực hiện chương trình dạy hát: Đối với những học sinh có năng khiếu ca hát, tai nghe và trí nhớ âm nhạc tốt thì khi tiếp xúc với bài hát mới các em chỉ cần nghe qua một vài lần là thuộc và có thể hát đúng giai điệu. Việc dạy hát theo một trình tự quy định và trình tự là tất yếu không thể bỏ qua bởi dạy hát là một quá trình rèn luyện tai nghe, nhạc cảm, xử lí hơi thở, cách phát âm, nhả chữ cùng với những kĩ năng ca hát thông thường khác. Quy trình dạy hát thường chia thành 3 bước: Một là: Giới thiệu bài hát và hát mẫu. Hai là: Luyện thanh và dạy học bài hát. Ba là: Luyện tập củng cố biểu diễn bài hát. * Giới thiệu bài hát và hát mẫu: Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 10 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Dạy cho học sinh hát một bài hát mang tính chất giáo dục âm nhạc là một quá trình gồm nhiều giai đoạn. Muốn các em hát hay, hát đúngvà có truyền cảm các em phải được nghe, được xem bài hát trước khi học. Trước khi bắt đầu dạy hát, khâu đầu tiên có ý nghĩa qua trọng là phải tạo được trong ý thức các em hình tượng đầy đủ trọn vẹn bài hát các em học. Trong bước giới thiệu ngắn gọn về bài hát chú ý 2 phần: - Giới thiệu bài hát sắp học cho học sinh nắm. - Cho học sinh nghe toàn bộ bài hát + Giới thiệu bài hát - Bước vào học hát, giáo viên tóm tắt ngắn gọn chủ đề tư tưởng, nội dung đặc điểm nghệ thuật, thể loại, xuất xứ và tác giả của bài hát… - Đặt câu hỏi và trả lời câu hỏi để toát lên nội dung, tính chất của bài hát. - Chọn lọc những ý cơ bản sinh động nói về hoàn cảnh ra đời của bài hát và ý đồ của tác giả, và những gì tác giả muốn truyền tải cho người nghe qua bài hát. - Kết hợp dùng các phương tiện trực quan như: xem ảnh diễn tả nội dung bài hát hoặc xem ảnh tác giả (nếu có). Các bước trên giáo viên phải vận dụng sáng tạo phù hợp với từng bài hát sao cho dễ hiểu, có hiệu quả nhằm thu hút học sinh tập trung cao độ khi học hát, hát đúng và hiểu rõ nội dung của bài hát để diễn tả nhiệt tình từng bước nâng cao nhận thức cho học sinh khi học hát. + Phần cho học sinh nghe hát mẫu: Đây là việc quan trọng gắn lí luận với thực tiễn trong dạy hát của giáo viên cho học sinh. người giáo viên phải hát đúng, diễn cảm, trình bày hấp dẫn…Lưu ý những chỗ khó, phải nhắc bảo các em để các em có ấn tượng và cảm xúc đối với bài hát, giúp các em cảm nhận về nội dung tính chất âm nhạc qua giai điệu, lời ca, sắc thái tình cảm của bài hát. Khi giáo viên trình bày lần đầu tiên bài hát chuẩn bị cho học sinh nếu có chất lượng cao sẽ gây ngay ấn tượng mạnh mẽ, tác động nhiều mặt tạo nên hưng phấn sự yêu thích và tự có nhu cầu say mê học bài hát đó. * Hát mẫu thể hiện các hình thức: - Giáo viên trực tiếp trình bày bài hát, hát một cách nhiệt tình bằng giọng hát tốt, đúng, giàu sức biểu cảm mới gây được sự ham thích của các em học sinh. Giáo viên dạy hát phải sử dụng nhạc cụ để tăng thêm sự hấp dẫn và lí thú đối với các em, tránh lối hát “chay” trong tiết dạy. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 11 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” - Khi dạy hát giáo viên cũng có thể cho các em nghe tách biệt phần nhạc, phần lời và phân tích rõ cho các em hiểu để các em xác nhận được tính chất âm nhạc của bài hát như: hùng hồn, trang nghiêm, sôi nổi hay nhẹ nhàng, tình cảm…Sau khi nghe nhạc, giáo viên mới hát lời ca cho các em để các em tiếp thu một các trọn vẹn. - Trong lúc dạy, giáo viên phát hiện có học sinh hát đúng bài hát đang dạy, thì giáo viên sẽ lấy em đó hát trình bày cho cả lớp nghe, đó là một hình thức hay làm cho khoảng cách giữa người dạy hát và người học hát gần nhau hơn. Đây cũng là hình thức tốt để lôi cuốn nhiều học sinh yêu thích bộ môn Âm nhạc. * Trao đổi sau khi đã được nghe hát mẫu, giới thiệu bài hát: Mục đích chính của việc trao đổi sau khi nghe hát là để các em nói lên những hiểu biết của mình về bài hát, qua đó giáo viên phát hiện ra năng lực cảm thụ âm nhạc, bài hát của từng em mà tập cho học sinh có khả năng phát biểu cảm xúc của mình, nhận biết các phương tiện diễn tả âm nhạc như: giai điệu, tiết tấu, sắc thái…Để mô tả tính chất của âm nhạc, nội dung bài hát. Qua đó giúp cho học sinh mở rộng thêm hiểu biết khả năng nhận thức, đánh giá, nhận xét một tác phẩm âm nhạc từ chi tiết đến khái quát. * Nghe hát lại: Đây là công việc cần quan tâm để củng cố những gì các em đã nhận thức được là rất bổ ích. Để cuộc trao đổi có chiều sâu, giáo viên nên cho các em nghe hoàn chỉnh một bài hát lần nữa sau khi trao đổi. 1.5.2. Sách giáo khoa, tài liệu giảng dạy: Do nhiệm vụ dạy học âm nhạc ở trường THCS có những đặc trưng khác hẳn cách dạy và học ở các trường đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp hoặc các câu lạc bộ và Nhà Văn hoá nên người giáo viên phải thực hiện đầy đủ các quy định của ngành giáo dục. Sử dụng triệt để hướng dẫn trong sách giáo khoa và tài liệu giảng dạy của Bộ GD&ĐT phục vụ cho mục tiêu giảng dạy. Sử dụng có hiệu quả tri thức của bản thân đã được học ở các trường Cao đẳng, Đại học sư phạm âm nhạc để vận dụng vào bài giảng phù hợp với cấp học, bậc học. Âm nhạc trong trường THCS không phải dành riêng dạy cho những em có năng khiếu mà phải dạy cho tất cả học sinh nên phải căn cứ vào sách và tài liệu hướng dẫn để soạn giáo án cụ thể, chi tiết giúp khi giảng dạy các em dễ hiểu, nghiêm cấm việc dạy chay không có giáo án hoặc bê sao chép giáo án cũ để dạy. Việc soạn giáo án mới giúp cho giáo viên ôn lại kiến thức một lần nữa gắn lời của bài giảng vào đúng những yêu cầu mới nhất mà trong sách, tài liệu hướng dẫn đề ra. Quả thực, muốn giảng dạy môn Âm nhạc và phân môn học hát tốt thì giáo viên phải đầu tư nghiên cứu, tham khảo đọc nhiều sách tài liệu để soạn giáo án. Các tạp chí, tài liệu, sách, báo có liên quan tới bộ môn Âm nhạc… Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 12 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” 1.5.3. Phương pháp dạy hát: Trong phương pháp dạy hát cho học sinh, bất cứ một người giáo viên nào cũng phải nắm vững và tiến hành các bước trình tự trong dạy hát. Ta phải ghi nhận rằng: âm nhạc vốn là môn nghệ thuật các em ham thích và hứng thú, có sức thu hút mạnh đối với tuổi học sinh, nhưng việc giảng dạy truyền thụ như thế nào để các em tiếp thu có hiệu quả cao nhất. Điều này người giáo viên cần phải có được kể từ khi bước vào lớp. Đó là: cử chỉ, nét mặt vui tươi, tự nhiên, tâm hồn thoải mái…để đi vào nội dung bài giảng. Trong nội dung bài giảng gắn kết hài hoà với sử dụng trực quan sinh động để minh hoạ ý tứ của bài giảng nhằm thu hút học sinh dẫn dắt các em tiếp thu bài hát mẫu đến đọc một câu nhạc có sắc thái. Khi lên lớp cũng như vào giảng bài giáo viên phải chuẩn bị rất chu đáo, đây là sự tôn trọng học sinh. Bản thân việc thể hiện phần âm nhạc là sinh động và hấp dẫn, do vậy giáo viên phải tận dụng triệt để sức mạnh đó làm cho giờ học thêm sinh động tạo thành niềm say mê của học sinh. Tất cả các kĩ năng ca hát, đọc nhạc, trình bày nhạc cụ minh hoạ đều yêu cầu giáo viên phải thành thạo trước các em. Cũng cần tôn trọng quy luật chung của sự phát triển tâm lý trẻ em đó là tính không đồng đều của sự phát triển tâm lí trẻ em ở mỗi cá thể, không nên đòi hỏi kết quả như nhau. Dạy phân môn Học hát ở học sinh Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi là xây dựng cho các em những kĩ năng học hát tối thiểu, tuy nhiên quan trọng hơn là thức tỉnh trong các em những cảm xúc nội tâm, sự ham thích hào hứng say mê với môn học hát cũng như các hoạt động bổ ích mà các em tham gia một cách tự giác và sáng tạo. Trước khi dạy hát cần tiến hành luyện thanh mang tính chất khởi động giọng. Dạy học sinh hát đúng cao độ, trường độ của bài hát. Biết thể hiện tình cảm kết hợp với rèn luyện các kĩ năng ca hát là yêu câù đầu tiên của việc dạy hát. Tuỳ mức độ khó dễ, dài ngắn, đơn giản hay phức tạp của bài hát giáo viên có thể lựa chọn cách tiến hành dạy hát phù hợp nhất, để giúp học sinh hát trôi chảy, giọng được mở. Khi vào học hát, giáo viên giúp cho các em biết cách luyện thanh là hát theo một giai điệu với một số mẫu âm nhất định, bắt đầu từ âm khu thuận lợi nhất của học sinh. Để làm được điều này giáo viên cần nắm được âm vực giọng của học sinh THCS là từ lớp 6 đến lớp 9 có độ tuổi từ 11-15 tuổi. Vì thế giáo viên cần lưu ý cho từng khối lớp. Đa số học sinh Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi có xu hướng hát bằng giọng ngực, âm thanh vẫn trong sáng nhưng mạnh mẽ và dày dặn hơn. Âm vực của các em khá rộng, càng lớn âm sắc giọng càng ổn định, âm vực giọng mở rộng dần. Có thể nói, giọng các em ở lớp 8, 9 độ tuổi 14-15 là tương đối đều, các em hát trôi chảy. Các em khối 6, 7 có chất giọng trong trẻo nhưng cao độ và âm Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 13 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” vực còn yếu. Khi đã xác định được tầm cử giọng của học sinh thì giáo viên tiến hành hướng dẫn cho các em luyện thanh. Các bài tập thực hiện như sau: + Chuẩn bị tư thế đứng hát vững vàng, tự nhiên. + Hát với nhịp độ vừa phải, không vội vàng. + Hát với âm lượng vừa phải, không cố gắng hát to quá. + Hát giai điệu, câu luyện thanh theo tên nốt chính xác. + Tập bật môi, lưỡi khi hát các phụ âm và mở khẩu hình theo các nguyên âm khi hát các từ: ma, mê, mi, mô. + Tập hít hơi bằng mũi vào bụng một cách nhẹ nhàng, lấy vào đủ hơi dể hát trôi chảy từng hai nhịp một. Không lấy hơi vào ngực vì khi hát như thế các em dễ bị đuối hơi và khô họng. * Sau khi tiến hành luyện thanh, giáo viên phân câu hát thành từng đoạn ngắn để các em đủ hơi và không mệt khi tập, giáo viên hát mẫu từng câu, sau đó cho các em nhắc lại. Sau khi hát mẫu, mỗi câu chừng hai đến ba lần, giáo viên đàn lại giai điệu để các em lắng nghe thêm một vài lần nữa trước khi tập hát tiếp theo. Dạy hát từng câu theo lối móc xích cho đến hết bài rồi quay lại từ đầu là phương pháp thường dùng, không cần dạy câu trước thuộc rồi mới dạy câu sau. Dạy hát từng câu nhưng liên tiếp sẽ giúp học sinh nhận biết trọn vẹn bài hát. Việc gọt giũa, trau chuốt nên dành đến khi luyện tập, củng cố. Có thể dùng đàn kết hợp nhưng chỉ nên đàn giai điệu sau khi đã được nghe hát mẫu và đệm theo khi các em đã thuộc bài. Hướng dẫn hát kết thúc bài là một yêu cầu đáng quan tâm. Thông thường khi hát đến câu cuối cùng và tiếng cuối cùng của bài, các em ngắt giọng ngay. Đó là thói quen cần khắc phục. Phải hát câu cuối cùng của bài thật đầy đủ, chú trọng đến âm kết để câu kết thúc được khắc hoạ đậm nét, rõ ràng, có tác dụng mạnh đến tình cảm và nhận thức của chính bản thân người hát và người nghe. Khi dạy hát, giáo viên không nên hát cùng học sinh. Lúc các em tái hiện các câu hát mẫu là lúc giáo viên tạm nghỉ ngơi tích cực bằng cách lắng nghe để phát hiện những chỗ các em hát sai, kịp thời chỉ ra và sửa chữa. Giáo viên cần luôn nhắc nhở các em khi hát phải biết tự kiểm tra chính bản thân mình, lắng nghe và tự điều chỉnh, việc này không phải em nào cũng làm được. Do đó, giáo viên phải biết sửa sai. Khi sửa sai giáo viên nên động viên khuyến khích tinh thần cho các em là chính. Tránh chê bai nặng lời, khiến các em thiếu tự tin. Sau khi đã học hát, giáo viên dành thời gian củng cố, ôn luyện cho các em, vừa làm cho các em thuộc bài hát, hát chính xác và nâng cao kĩ năng thể hiện Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 14 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” tình cảm, sắc thái của bài và một số yêu cầu khác. Phần củng cố ôn luyện có thể thực hiện một vài công việc như sau: - Hát đúng nhịp độ quy định của bài, những chỗ cần hát nhanh dần, chậm dần, ngân tự do… - Phát âm rõ các âm tiết, các từ trong lời ca. - Lấy hơi và ngắt hơi đúng chỗ. - Hát hoà giọng và hát đồng đều. - Tập hát cùng với phần đệm của nhạc cụ có nhạc dạo. - Tìm hiểu sâu hơn nội dung nghệ thuật của bài hát. - Hát kết hợp vỗ tay hoặc gõ đệm theo âm hình tiết tấu. Mỗi bài hát được xây dựng trên từng dạng âm hình tiết tấu khác nhau. Vì thế, tập gõ hoặc vỗ tay đệm theo có tác củng cố cảm giác về nhịp phách, tiết tấu sẽ có ích khi vận dụng để học tập. - Tập hát theo lối hát đối đáp (hát nối tiếp) hoặc hát có lĩnh xướng và lời ca. - Hát kết hợp vận động, phụ hoạ (hoặc múa đơn giản). Kết quả của việc học hát được đánh giá rõ nhất thông qua một hoạt động cụ thể là trình bày, biểu diễn bài hát. Tập biểu diễn bài hát giúp cho các em mạnh dạn, tự tin có ý thức cố gắng trong quá trình học tập, để có thể biểu diễn được, các em có ý thức về một giá trị thẩm mỹ do chính bản thân mình cùng góp sức sáng tạo thực hiện, nhất là tính đồng đội trong biểu diễn tập thể được nâng cao. Việc biểu diễn có thể tiến hành dưới hình thức hát cá nhân, hát 2-3 người, hoặc một nhóm 5-8 người hoặc đồng ca. Giờ học hát là dịp để các em tập biểu diễn , tập làm quen với việc hát trước mọi người, qua đó các em tự khẳng định mình và đồng cảm với sự ngưỡng mộ hưởng ứng của tập thể. 1.5.4. Ban giám hiệu: Ban giám hiệu trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi rất quan tâm tới bộ môn Âm nhạc. Có được sự quan tâm như vậy thì bản thân người giáo viên Âm nhạc phải thật sự có năng lực chuyên môn, trình độ, lòng yêu nghề để đẩy mạnh công tác giảng dạy đạt hiệu quả cao. 1.5.5. Kết quả dạy hát trong trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi những năm gần đây: BGH Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi đã nắm bắt được tinh thần chỉ đạo của Sở GD&ĐT và phòng GD&ĐT đã đưa môn âm nhạc vào giảng dạy từ năm học 2005-2006 cho đến nay. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 15 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Kết quả giảng dạy qua những năm học gần đây môn Âm nhạc ở nhà trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi đã có nhiều chuyển biến rõ rệt khi giáo viên áp dụng các phương pháp đổi mới làm cho các em hăng say, hứng thú học tập tốt ở các môn học khác nữa. Từ đó chất lượng dạy và học của Nhà trường cũng được nâng cao. Kết quả đánh giá xếp loại HS môn âm nhạc năm học 2008-2009: Tên lớp Sĩ số Kết quả HK I Đạt Khá Kết quả HK II Đạt Cả năm Khá Giỏi Đạt Khá Giỏi 7A 25 11 13 5 9 12 5 9 12 8A 24 10 14 6 8 10 6 8 10 8B 25 9 16 4 10 9 4 10 9 9A 37 18 17 5 14 18 5 14 18 Kết quả đánh giá xếp loại môn âm nhạc năm học: 2009-2010: Tên lớp Sĩ số Kết quả HK I Đạt Kết quả HK II Khá Giỏi Đạt Khá Giỏi 7A 35 9 14 12 6 10 19 8A 25 6 9 10 5 8 12 9B 25 6 13 6 4 10 11 9A 24 5 10 9 4 8 12 Ở chương trình âm nhạc Trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi các em cũng được học 8 bài hát trong chương trình, trong đó có 2 bài dân ca Việt Nam, 5 bài của thiếu nhi, 1 hát của nước ngoài. Các em đều đã học thuộc và hát đúng giai điệu, đạt được kết quả rất tốt. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 16 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Kết phần 1: Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hoá cơ sở. Đảng và nhà nước ta đã rất quan tâm và đề ra nhiệm vụ quan trọng để toàn Đảng toàn dân nhận thức đúng đắn và cùng thực hiện một cách có hiệu qủa nhất đó là: “ Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội” mà âm nhạc cũng chính là văn hoá. Để môn Âm nhạc và phân môn học hát ở các trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi đạt yêu cầu như mong muốn của sở GD&ĐT, và Phòng GD&ĐT. Giáo viên dạy môn âm nhạc ngoài sự nhiệt tình yêu nghề, yêu học sinh, có tinh thần trách nhiệm cao, có năng lực nghiệp vụ chuyên môn giỏi và sự ham mê yêu thích . Phần 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY PHÂN MÔN HỌC HÁT TẠI TRƯỜNG PTDTBT-THCS ĐĂK KÔI 1.Nâng cao nhận thức : 1.1. Đối với cán bộ quản lý: - Cán bộ quản lý phải không ngừng nâng cao nhận thức một cách toàn diện để quản lý, hướng dẫn cho giáo viên âm nhạc . - Trước hết người quản lý phải nhận thức chuyên sâu về chuyên môn nghiệp vụ có khả năng đánh giá một tiết dạy của giáo viên như thế nào, đánh giá về công tác chuẩn bị của giáo viên như: soạn giáo án đúng quy định chưa, các nội dung bài dạy có sát thực không… - Đánh giá về nội dung giảng dạy của giáo viên có khoa học và chính xác không. - Đánh giá về phương pháp giảng dạy của giáo viên đã phát huy tính tích cực của học sinh hay chưa, phương pháp đổi mới giảng dạy trong mỗi tiết học, khả năng bao quát lớp, sử dụng đồ dùng dạy học… - Đánh giá về nghệ thuật sư phạm của giáo viên: tư thế, tác phong, ứng xử sư phạm của giáo viên âm nhạc. - Nắm được những khó khăn và thuận lợi của bộ môn Âm nhạc để có đề xuất kiến nghị với các ngành chức năng cấp trên. Biết thông cảm và chia sẻ với những khó khăn, thuận lợi của giáo viên. Từ đó có thể tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên âm nhạc yên tâm giảng dạy mang lại hiệu quả cao, nâng cao được chất lượng của giáo viên. - Tăng cường công tác thao giảng liên trường giúp cho giáo viên âm nhạc được giao lưu, trao đổi kinh nghiệm. Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 17 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” - Việc sắp xếp Thời khoá biểu dạy học môn âm nhạc cũng cần chú trọng. Ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi mùa đông rất lạnh, nên sắp xếp các tiết học âm nhạc vào tiết 3 hoặc tiết 4. Khi đó cơ thể các em ấm hơn, các dây thanh đới, thanh quãng hoạt động dễ dàng giúp các em hát tốt hơn. Tránh dạy âm nhạc vào tiết 1,2 vào mùa đông. 1.2. Đội ngũ giáo viên âm nhạc: Sở GD&ĐT và phòng GD&ĐT đã đưa môn Âm nhạc vào chương trình học tập của học sinh trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi là hoàn toàn phù hợp với đường lối phát triển con người của Tỉnh nhà. Đó là một nhận thức rất đúng đắn bởi ca hát luôn là một nhu cầu thiết yếu của con người, là món ăn tinh thần không thể thiếu, ca hát phù hợp với lứa tuổi thiếu niên nó đem đến cho các em những cảm xúc chân thực ảnh hưởng đến tư tưởng tình cảm của các em. Giáo viên âm nhạc trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi cần tăng cường giao lưu, học hỏi để bổ sung cho nhau những kiến thức, kinh nghiệm trong giảng dạy, trau dồi nghiệp vụ sư phạm phấn đấu trở thành người giáo viên âm nhạc giỏi. Muốn được như vậy trước hết phải có lòng yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm cao về môn học mình giảng dạy. Đối với người giáo viên môn âm nhạc thì không chỉ là một người giáo viên truyền thụ cho các em kiến thức mà còn mang lại cho các em một đời sống tinh thần phong phú. Bởi vậy nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên âm nhạc là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và cần thiết. Người giáo viên âm nhạc phải thực sự là người “vừa hồng, vừa chuyên” theo định hướng phát triển về GD&ĐT của chủ nghĩa xã hội khoa học. - Giáo viên phải thường xuyên học hỏi nhằm trang bị cho mình một lượng kiến thức đầy đủ để truyền dạy cho học sinh. - Giáo viên phải tìm hiểu kĩ các dạng bài học để truyền dạy cho học sinh có hướng giải quyết phù hợp với từng đối tượng học sinh. - Phải luân phiên thay đổi hình thức dạy học và sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp với đặc trưng bộ môn để gây hứng thú cho học sinh. - Phải nắm bắt hiểu được tâm sinh lý của học sinh, đặc biệt là học sinh DTTS. Muốn có được kết quả cao trong việc dạy học, ngoài vốn tri thức mà mỗi giáo viên cần phải trang bị cho mình thì người giáo viên cần phải nhiệt tình năng động sáng tạo và linh hoạt, luôn có sự nỗ lực tìm tòi học hỏi, quyết tâm kiên trì khám phá cái mới, rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy. 2.Những phương pháp đổi mới trong dạy học ; 2.1 Những lập luận: Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 18 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” Việc dạy học Âm nhạc ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi là dạy học cho tất cả học sinh, không phân biệt có năng khiếu âm nhạc hay không có năng khiếu âm nhạc, không phân biệt học sinh người DTTS hay người Kinh. Dạy và học âm nhạc phổ thông là thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện góp phần tích cực hoàn thiện nhân cách người lao động mới. Âm nhạc mang lại cho học sinh những kiến thức mang tính văn hoá. Chính vì vậy việc dạy âm nhạc cho học sinh không tập trung vào việc rèn luyện những kỹ năng, kỹ xảo như dạy cho người sẽ theo con đường âm nhạc sau này, mà dạy âm nhạc làm tác động đến cả thế giới tinh thần của học sinh, giúp các em phát triển về tình cảm, thẩm mĩ, đạo đức, trí tuệ góp phần làm cân bằng, hài hoà các nội dung giáo dục chung. Ngoài ra dạy học âm nhạc cũng không đi sâu vào các kiến thức thuộc về lí thuyết âm nhạc mà cái chính là tạo điều kiện để học sinh được hoạt động với âm nhạc qua ca hát và tiếp xúc với âm nhạc bằng nghe nhạc có hướng dẫn và bình luận. Ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi việc đổi mới phương pháp dạy thường có hai khuynh hướng chính : Một là, Dạy nhạc lí, tập đọc nhạc, đây là dạy cho học sinh hiểu sâu về lí thuyết âm nhạc để học sinh biết đọc nhạc thành thạo. Hai là, Tập trung vào việc dạy hát, khuynh hướng này thể hiện tính thiết thực và phần nào có quan tâm đến tính đại trà đến việc dạy học âm nhạc ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trên diện rộng. Để dung hoà cả 2 khuynh hướng dạy âm nhạc nêu trên, dạy âm nhạc ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi được thiết kế theo mô hình dạy âm nhạc có 3 phần: Môn học hát, nhạc lí- tập đọc nhạc và âm nhạc thường thức. Điều đáng quan tâm là đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc ở phân môn học hát tập trung ở các vấn đề sau: - Giới thiệu bài - Hát mẫu. - Luyện thanh (khởi động giọng). - Dạy hát từng câu. - Tổng hợp cả bài hát. - Luyện tập củng cố theo nhóm, cá nhân, tổ chức cho học sinh hoạt động và biểu diễn . Để đổi mới, cải tiến phương pháp dạy hát cần xem xét một số việc cụ thể như sau: + Giới thiệu bài: Cùng với việc giới thiệu bài hát, tên tác giả, xuất xứ, nội dung bài hát. Giáo viên tìm hiểu một vài thông tin về tác giả, những tác phẩm của tác giả hoặc những tác phẩm của tác giả khác cùng đề tài với tác phẩm sắp Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 19 Đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy phân môn học hát tại trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi” học. Nếu là dân ca nên có thông tin về vùng miền xuất xứ bài dân ca ấy và ví dụ một vài bài dân ca khác cùng địa phương hoặc cùng dân tộc. + Hát mẫu: Giáo viên có thể trình bày hoặc cho học sinh nghe bài hát qua băng, đĩa nhạc khi máy và băng đĩa có âm thanh chuẩn. + Luyện thanh: Đây là việc khởi động giọng trước khi học hát, giáo viên nên cho học sinh luyện giọng theo đàn và dùng nguyên âm ghép những phụ âm “m”, ví dụ: ma.a.a…, mô.ô.ô…, mi.i.i… Mỗi mẫu âm luyện giọng nên dùng 5, 6 nốt. + Dạy hát từng câu: Nhất thiết giáo viên phải hát mẫu từng câu hát 2 lần sau đó đàn giai điệu cho học sinh tập hát theo. Tuyệt đối không nên chỉ đánh đàn rồi cho học sinh tập hát mà giáo viên không hát mẫu. Phần ôn luyện bài hát sẽ lần lượt tập theo tổ, nhóm cá nhân nhưng thỉnh thoảng giáo viên đàn toàn bộ giai điệu bài hát, yêu cầu học sinh lắng nghe nhẩm theo hoặc hát thầm trong đầu. Cho học sinh dùng nhạc cụ gõ đệm và biểu diễn bài hát hoặc hát kết hợp vận động cũng là một yêu cầu được quan tâm thích đáng. Trong phân môn học hát phải có thêm những hình thức kết hợp như trò chơi, đó vui, tập đặt lời mới, tập hát bè…để giờ học hát thêm vui tươi sinh động. Một số kiến thức mang tính chuyên môn hoặc tích hợp các nội dung của văn học, lịch sử, địa lí, mĩ thuật… cũng có thể vận dụng vào phân môn học hát ở mức độ “liều lượng” vừa phải. Tóm lại, đổi mới phương pháp dạy học âm nhạc ở trường PTDTBTTHCS Đăk Kôi là tập trung làm cho học sinh gần gũi, thân thiện, ham thích môn Âm nhạc không để cho một học sinh nào sợ học và không thích học môn này. Muốn vậy giáo viên phải phát huy sáng tạo chủ động tìm những biện pháp thủ thuật có hiệu quả lợi ích nhất để chuyển tải các nội dung âm nhạc sinh động, nhẹ nhàng , hấp dẫn có tác dụng giáo dục thẩm mĩ cao nhất đối với học sinh. Giáo viên cần chú trọng cách hát luyến láy của học sinh vì như đã nói tiếng Việt không phải là tiếng mẹ đẻ của các em. Do đó phần luyến láy của các em HS lớp 8, 9 nói riêng và đa số HS ở trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi chung thường hay thiếu các nốt nhạc. Đặc biệt là các trường hợp luyến láy. 2.2. Phương pháp hướng dẫn học sinh cảm thụ tác phẩm (ca khúc): Tác phẩm âm nhạc nằm trên giấy chỉ là âm nhạc không có sức sống, nó cần phải được vang lên để thành âm nhạc “sống”. Muốn vậy, tác phẩm phải được trình bày , biểu diễn dưới các hình thức khác nhau nằm khơi gợi, hấp dẫn, thuyết phục người học. Giai điệu vang lên sẽ gợi được cảm xúc và mang đến những yếu tố thẩm mĩ. Vì vậy, giáo viên cần phải giới thiệu tác phẩm qua lời nói (xuất xứ, Trần Văn Ngân – GV trường PTDTBT-THCS Đăk Kôi trang 20