Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần công dân với đạo đức gdcd lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh.

Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh SỞ GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT SÔNG RAY Mã số: …………… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HỌC TÍCH HỢP PHẦN CÔNG DÂN VỚI ĐẠO ĐỨC-GDCD 10 NHẰM PHÁT HUY NĂNG LỰC HỌC SINH Người thực hiện: Dương Thị Thu Nhung Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục: ………………………………………  Phương pháp dạy học bộ môn: Giáo dục công dân….  Phương pháp giáo dục: ………………………………….. Lĩnh vực khác: ................................................................  Sản phẩm đính kèm:  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác Cẩm Mỹ, ngày 20 tháng 05 năm 2015 GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 1 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Dương Thị Thu Nhung 2. Ngày tháng năm sinh: 27-07-1981 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: xã Xuân Đông, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai. 5. Điện thoại: (CQ)/ 0613.713.267 6. Fax: 7. Chức vụ: Giáo viên 8. Đơn vị công tác: Trường THPT Sông Ray (NR); 0966456235 E-mail: II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Cử nhân khoa học. - Năm nhận bằng: 2005 - Chuyên ngành đào tạo: Giáo dục Chính trị. III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy - Số năm có kinh nghiệm: 10 năm - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 2 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh I.LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI. Luật giáo dục năm 2005 , Điều 2 đã xác định: Mục tiêu của giáo dục phổ thông là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập, dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Như vậy, mục tiêu của giáo dục phổ thông đã chuyển từ trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng được đổi mới theo hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tu duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” . Đó cũng chính là mục tiêu và nhiệm vụ của môn Giáo dục công dân trong trường phổ thông. Là môn khoa học xã hội, gắn với đường lối của Đảng, cùng với các bộ môn khoa học khác, góp phần đào tạo người lao động vừa có tri thức, vừa có đạo đức, có năng lực hoạt động thực tiễn, có trách nhiệm với gia đình, có phương pháp suy nghĩ, hành động phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh xã hội, lịch sử , đất nước, nhân loại. Dạy học Giáo dục công dân ở trường THPT bắt nguồn từ nguyên tắc: lý luận gắn liền với thực tiễn, học đi đôi với hành,...Những tri thức của bộ môn gắn với sự vận động, phát triển của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội của nhân loại, của đất nước và con người Việt Nam. Môn GDCD với đặc điểm riêng là một môn khoa học xã hội tổng hợp liên quan đến rất nhiều với các vấn đề, sự kiện, hiện tượng, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội .... Xuất phát từ những quan điểm trên môn Giáo dục công dân trong trường THPT được tích hợp nhiều chủ đề như Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, giáo dục phòng chống tham nhũng, phổ biến giáo dục pháp luật và bảo vệ môi trường sống, giáo dục kỹ năng sống... Do đó, việc tích hợp giáo dục một số nội dung thiết thực, cấp bách vào môn GDCD là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Vấn đề đặt ra là tích hợp như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất? Trong quá trình dạy học môn GDCD ở trường phổ thông, tôi nhận thấy rằng việc tích hợp nhiều nội dung trong bộ môn nói chung và từng bài học nói riêng là không hề đơn giản. Nguyên tắc tích hợp giáo dục là lồng ghép các nội dung vào bài học một cách tự nhiên, phù hợp nội dung bài học, phù hợp vào đặc điểm, điều kiện thực tế và không gây áp lực cho học sinh. Yêu cầu này đòi hỏi GV phải nỗ lực trong việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực, nhằm mang lại hiệu quả cao nhất trong dạy học tích hợp. Trong phạm vi đề tài này, tôi mong muốn chia sẻ cùng đồng nghiệp những kinh nghiệm bản thân trong dạy học tích hợp trong năm học vừa qua cũng như nhận được góp ý, trao đổi của quý đồng nghiệp để đề tài hoàn thiện hơn. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 3 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN. 1.Cơ sở lý luận. 1.1.Dạy học tích hợp (DHTH) là gì ? Theo từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp” Theo từ điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Trong tiếng Anh, tích hợp được viết là “integration” một từ gốc Latin (integer) có nghĩa là “whole” hay “toàn bộ, toàn thể”. Có nghĩa là sự phối hợp các hoạt động khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống để bảo đảm sự hài hòa chức năng và mục tiêu hoạt động của hệ thống ấy. Nói một cách khác, dạy học tích hợp là dạy cho HS cách sử dụng kiến thức và kĩ năng của mình để giải quyết và ứng dụng trong những tình huống cụ thể, và với mục đích phát triển năng lực người học. Ngoài ra, dạy học tích hợp còn tạo nên mối liên hệ giữa kiến thức và kĩ năng của các chuyên ngành hoặc các môn học khác nhau để bảo đảm cho HS phát huy có hiệu quả những kiến thức và năng lực của mình trong việc giải quyết các tình huống tích hợp cụ thể. Đưa tư tưởng sư phạm tích hợp vào trong quá trình dạy học là cần thiết. dạy học tích hợp là một xu hướng của lí luận dạy học và được nhiều nước trên thế giới thực hiện. 1.2. Các mục tiêu của DHTH - Làm cho các quá trình học tập có ý nghĩa phong phú hơn. - Phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn - Dạy HS sử dụng kiến thức trong hoàn cảnh cụ thể. Thể hiện ở việc: + Nêu bật cách thức sử dụng kiến thức đã học + Tạo các tình huống học tập để HS vận dụng kiến thức một cách sáng tạo, tự lực. - Hình thành và rèn luyện những kĩ năng đa thành phần trong cuộc sống và học tập 1.3.Vì sao phải thực hiện DHTH * DHTH góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của nhà trường phổ thông. - Cần trang bị cho HS nhiều kĩ năng sống như các kiến thức về An toàn giao thông, bảo vệ môi trường,.. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 4 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh - Phải đảm bảo tải học tập phù hợp với sự phát triển của HS, không thể tạo thành môn học mới... - Chương trình SGK các môn học đã tích hợp nhiều tri thức, song không thể đầy đủ và phù hợp với tất các các đối tượng HS. - GV phải tích hợp các nội dung này một cách cụ thể và phù hợp cho từng môn học, với từng đối tượng HS ở các vùng miền khác nhau. * Do bản chất của mối liên hệ giữa các tri thức khoa học - Khoa học ở thế kỷ XX đã chuyển từ phân tích cấu trúc lên tổng hợp hệ thống làm xuất hiện các liên ngành (như sinh thái học, tự động hóa, ...) - Xu thế dạy học trong nhà trường là phải làm sao cho tri thức của HS xác thực và toàn diện. QTDH phải liên kết, tổng hợp hóa các tri thức, đồng thời thay thế “tư duy cơ giới cổ điển” bằng “tư duy hệ thống”. *Góp phần giảm tải học tập cho HS - DHTH giúp phát triển các năng lực, đặc biệt là trí tưởng tượng khoa học và năng lực tư duy của HS, hứng thú học tập cho HS vì nó luôn tạo ra các tình huống để HS vận dụng kiến thức trong các tình huống gần với cuộc sống - Giảm sự trùng lặp các nội dung dạy học giữa các môn học, góp phần giảm tải nội dung học tập. 1.4. Một số phương thức tích hợp các nội dung Hai nhóm lớn và bốn cách tích hợp các nội dung học tập * Dạng tích hợp thứ nhất: Đưa ra những ứng dụng chung cho nhiều môn học (chẳng hạn các vấn đề năng lượng, bảo vệ môi trường, ...); + Vẫn duy trì các môn học riêng rẽ, trong khi các ứng dụng chung được tích hợp vào các thời điểm thích hợp + Cách thứ 1: Những ứng dụng chung cho nhiều môn học được thực hiện ở cuối năm học hay cuối cấp học trong một bài học hoặc một bài tập tích hợp; GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 5 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh + Cách thứ 2: Những ứng dụng chung cho nhiều môn học được thực hiện tương đối đều đặn trong suốt năm học trong các tình huống thích hợp; * Dạng tích hợp thứ hai: Phối hợp các quá trình học tập của nhiều môn học khác nhau. Cần: +Hợp nhất hai hay nhiều môn học thành một môn học duy nhất. +Đòi hỏi phải nghiên cứu xây dựng chương trình và tài liệu học tập phù hợp, thường phức tạp. + Cách thứ 3: Phối hợp quá trình dạy học những môn học khác nhau bằng đề tài tích hợp. > nhóm các nội dung có mục tiêu bổ sung cho nhau thành đề tài tích hợp, trong khi các môn học vẫn giữ nguyên những mục tiêu riêng. + Cách thứ 4: Phối hợp quá trình dạy học những môn học khác nhau bằng tình huống tích hợp, các môn học tích hợp xung quanh mục tiêu chung / mục tiêu tích hợp . 1.5. Các phương thức tích hợp thường dùng hiện nay - Tích hợp toàn phần (Hình 1) Tích hợp toàn phần được thực hiện khi hầu hết các kiến thức của môn học, hoặc nội dung của một bài học cụ thể cũng chính là các kiến thức về vấn đề mà người dạy định đưa vào. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 6 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Hình1 -Tích hợp bộ phận ( Hình 2) Tích hợp bộ phận được thực hiện khi có một phần kiến thức của bài học có nội dung liên quan đến vấn đề mà người dạy định đưa vào. Hình 2 - Hình thức liên hệ ( Hình 3) Liên hệ là một hình thức tích hợp đơn giản nhất khi chỉ có một số nội dung của môn học có liên quan tới vấn đề tích hợp, song không nêu rõ trong nội dung của bài học. Trong trường hợp này GV phải khai thác kiến thức môn học và liên hệ chúng với các nội dung của vấn đề tích hợp. Đây là trường hợp thường xảy ra. Hình 3 1.6. Hình thức dạy học tích hợp - Kiểu 1: thông qua các bài học trên lớp. GV thực hiện các mức độ tích hợp nêu ở trên. Các hoạt động của GV có thể bao gồm: Hoạt động 1: Nghiên cứu chương trình SGK GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 7 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh >xây dựng mục tiêu dạy học, trong đó có các mục tích hợp Hoạt động 2: Xác định các nội dung giáo dục cần tích hợp vào nội dung bài dạy. + Căn cứ vào mối liên hệ giữa kiến thức môn học với các nội dung định tích hợp + GV lựa chọn tư liệu và phương án tích hợp, cụ thể phải trả lời các câu hỏi: - Tích hợp nội dung nào là hợp lý? - Liên kết các kiến thức về nội dung giáo dục định tích hợp như thế nào? - Thời lượng là bao nhiêu? Hoạt động 3: - Lựa chọn các PPDH, Phương tiện dạy học phù hợp, - PPDH tích cực, các PTDH có hiệu quả cao để tăng cường tính trực quan và hứng thú học tập của HS (như sử dụng các thí nghiệm, máy vi tính, đèn chiếu ...). Hoạt động 4: -Xây dựng tiến trình dạy học cụ thể. - GV cần nêu cụ thể các hoạt động của HS, - Các hoạt động trợ giúp của GV. + Kiểu 2 Các vấn đề định tích hợp vào nội dung bài học có thể được triển khai như một hoạt động độc lập song vẫn gắn liền với việc vận dụng kiến thức các môn học. Các hoạt động có thể như: tham quan, ngoại khóa, tổ chức các nhóm ngoại khóa chuyên đề, các bài học dự án, nghiên cứu một đề tài (phù hợp với HS), ... 2. Cơ sở thực tiễn. Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Trong một số môn học, tư tưởng tích hợp được tiếp nhận với các mức độ thấp và khác nhau như: Lồng ghép - là đưa thêm nội dung cần học tương tự với môn học chính; tích hợp - là sự kết hợp tri thức của nhiều môn học tạo nên môn học mới. Tư tưởng tích hợp bắt nguồn từ cơ sở khoa học và đời sống. Trước hết phải thấy rằng cuộc sống là một bộ đại bách khoa toàn thư, là một tập đại thành của tri thức, kinh nghiệm và phương pháp. Mọi tình huống xảy ra trong cuộc sống bao giờ cũng là những tình huống tích hợp. Không thể giải quyết một vấn đề và nhiệm vụ nào của lí luận và thực tiễn mà lại không sử dụng tổng hợp và phối hợp kinh nghiệm kĩ năng đa ngành của nhiều lĩnh vực khác nhau. Tích hợp trong nhà trường GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 8 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh sẽ giúp HS học tập thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kĩ năng và phương pháp của khối lượng tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lí trong giải quyết các tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại. Từ thực tiễn giáo dục ở nhiều nước và Việt Nam cho thấy, dạy học theo hướng tích hợp là xu thế mà nhiều nước trên thế giới đã áp dụng, đặc biệt là các nước trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. GV khi đã quen với cách dạy tích hợp thì việc xử lí các tình huống giáo dục trở nên mềm dẻo hơn. Dạy học theo hướng tích hợp phát huy được tính tích cực của HS, góp phần đổi mới nội dung và phương pháp dạy học ở trường. Hơn nữa, từ nhiều năm nay, Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo tích hợp nhiều nội dung giáo dục vào quá trình dạy học các môn học trong trường phổ thông như: giáo dục đạo đức, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; giáo dục pháp luật; giáo dục phòng chống tham nhũng; giáo dục chủ quyền quốc gia, tài nguyên và môi trường về biên giới, biển, đảo; sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; bảo vệ môi trường; đa dạng sinh học và bảo tồn thiên nhiên; ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai; giáo dục an toàn giao thông... nhưng quỹ thời gian có hạn, không thể tăng số môn học lên được. Việc tích hợp nội dung một số môn học là giải pháp có thể thực hiện được nhiệm vụ giáo dục nhiều mặt cho HS mà không quá tải. III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI. 1. Một số nội dung tích hợp trong phần Công dân với đạo đức-GDCD 10. a Tư tưởng Hồ Chí Minh. Mục đích tích hợp: - Nhằm trang bị cho HS những hiểu biết cần thiết, cơ bản về đạo đức Hồ Chí minh, trên cơ sở đó các em có được những nhận thức, thái độ và hành vi tích cực theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. - Giáo dục ý thức quan tâm tới việc học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, làm cho việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trở thành thói quen và nếp sống của học sinh. - Phát triển kĩ năng thực hành, kĩ năng phát hiện và ứng xử tích cực trong việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. - Góp phần giáo dục cho HS trở thành những người công dân tốt, biết sống và làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cần chú ý những điểm sau: - Tấm gương trọn đời phấn đấu, hi sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 9 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh - Tấm gương của ý chí và nghị lực tinh thần to lớn, vượt qua mọi thử thách, khó khăn để đạt được mục đích. - Tấm gương tuyệt đối tin tưởng vào sức mạnh của nhân dân, kính trọng nhân dân, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân. - Tấm gương của một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu hết mực vì con người. - Tấm gương cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng, nếp sống giản dị và khiêm tốn phi thường - Tấm gương tôn trọng Pháp luật, không dành cho mình một đặc quyền nào. b. Bảo vệ môi trường. Mục tiêu tích hợp: Trong chương trình giáo dục phổ thông cần giáo dục cho học sinh nắm những kiến thức về những hệ sinh thái, nguồn tài nguyên, khai thác và sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên, sự ô nhiễm và suy thoái của môi trường, có thái độ quan tâm thường xuyên đến môi trường sống của cá nhân, gia đình, cộng đồng, có ý thức giữ gìn bảo vệ môi trường, có kĩ năng phát hiện các vấn đề về môi trường và ứng xử tích cực với các vấn đề môi trường. Một số vấn đề môi trường đang được quan tâm hiện nay a/ Tài nguyên rừng bị suy giảm: Các họat động của con người ảnh hưởng đến sự suy giảm tài nguyên rừng. b/ Ô nhiễm nước: Vai trò của nước đối với sự sống trên Trái Đất. Các quá trình lý hóa khi nước bị ô nhiễm. Các biện pháp bảo vệ nước, chu trình nước trong tự nhiên liên quan đến sự chuyển thể của nước. c/ Suy thoái và ô nhiễm đất. d/ Ô nhiễm không khí: Quá trình suy giảm tầng ôzôn, chất phóng xạ. e/ Ô nhiễm tiếng ồn: Liên quan trực tiếp đến cuộc sống con người, đặc biệt khu vực đông dân cư. c. Pháp luật. Mục tiêu tích hợp: - Trang bị cho học sinh những hiểu biết cần thiết, căn bản về các văn bản pháp luật. - Hình thành niềm tin vào pháp luật, giáo dục cho học sinh ý thức tôn trọng pháp luật, sống và làm việc theo pháp luật. - Hình thành động cơ, hành vi tích cực theo pháp luật. Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của học sinh. Biết phân biệt hành vi đúng pháp luật và hành vi trái pháp luật. Ủng hộ những hành vi thực hiện đúng pháp luật, lên án những hành vi trái pháp luật. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 10 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh d. Giáo dục Phòng, chống tham nhũng. Mục tiêu tích hợp: Trang bị cho học sinh THPT những kiến thức về phòng, chống tham nhũng; qua đó nâng cao nhận thức cho học sinh về mục đích, yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, xây dựng được thái độ, ý thức đấu tranh, bài trừ tệ nạn tham nhũng trong xã hội. Một số nội dung cần lưu ý: - Khái niệm, đặc trưng và các biểu hiện của tham nhũng. - Nguyên nhân và tác hại của tham nhũng. - Các giải pháp phòng ngừa tham nhũng. - Các giải pháp phát hiện tham nhũng. đ. Bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, đảo. Mục tiêu tích hợp: - Nâng cao nhận thức cho HS về việc sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, đảo. - Thông qua việc giáo dục về tài nguyên và môi trường biển, đảo dần hình thành các kỹ năng sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, đảo. Một số nội dung cần tích hợp: - Vai trò địa lý chiến lược và tiềm năng kinh tế của Biển Đông, một số vùng biển, đảo của Việt Nam. - Phạm vi và một số quy chế pháp lý của vùng biển và thềm lục địa nước ta ( Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982) - Các căn cứ khẳng định chủ quyền biển, đảo Việt Nam. - Khai thác tài nguyên, khoáng sản biển, đảo. Phát triển du lịch biển, đảo. Giao thông vận tải biển. - Nguy cơ giảm sút tài nguyên và ô nhiễm môi trường, các biện pháp sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường. e. Kỹ năng sống. Mục tiêu tích hợp: - Trang bị cho HS những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực , loại bỏ những hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hằng ngày. - Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình và phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 11 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Kĩ năng sống bao gồm các nhóm sau: - Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với chính mình, bao gồm các kĩ năng sống cụ thể như: tự nhận thức, xác định giá trị, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự trọng, tự tin,... - Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với người khác, bao gồm các kĩ năng như: giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp tác,.. -Nhóm các kĩ năng đưa ra quyết định một cách hiệu quả, bao gồm các kĩ năng sống cụ thể như: tìm kiếm và xử lý thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề,.. 2. Một số phương pháp dạy học tích hợp nhằm phát huy năng lực của học sinh. a. Phương pháp thảo luận nhóm. * Bản chất Dạy học nhóm còn được gọi bằng những tên khác nhau như: Dạy học hợp tác, Dạy học theo nhóm nhỏ, trong đó HS của một lớp học được chia thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc. Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước toàn lớp. Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được tính tích cực, tính trách nhiệm; phát triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp của HS. * Quy trình thực hiện Tiến trình dạy học nhóm có thể được chia thành 3 giai đoạn cơ bản: a. Làm việc toàn lớp : Nhập đề và giao nhiệm vụ - Giới thiệu chủ đề - Xác định nhiệm vụ các nhóm - Thành lập nhóm b. Làm việc nhóm - Chuẩn bị chỗ làm việc - Lập kế hoạch làm việc - Thoả thuận quy tắc làm việc - Tiến hành giải quyết các nhiệm vụ - Chuẩn bị báo cáo kết quả. c. Làm việc toàn lớp: Trình bày kết quả, đánh giá GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 12 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh - Các nhóm trình bày kết quả - Đánh giá kết quả. * Một số lưu ý . Có rất nhiều cách để thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, không nên áp dụng một tiêu chí duy nhất trong cả năm học. Số lượng HS/1 nhóm nên từ 4- 6 HS. . Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống nhau, hoặc mỗi nhóm nhận một nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một chủ đề chung. . Dạy học nhóm thường được áp dụng để đi sâu, luyện tập, củng cố một chủ đề đã học hoặc cũng có thể tìm hiểu một chủ đề mới. Các câu hỏi kiểm tra dùng cho việc chuẩn bị dạy học nhóm: - Chủ đề có hợp với dạy học nhóm không? - Các nhóm làm việc với nhiệm vụ giống hay khác nhau? - HS đã có đủ kiến thức điều kiện cho công việc nhóm chưa? - Cần trình bày nhiệm vụ làm việc nhóm như thế nào? - Cần chia nhóm theo tiêu chí nào? - Cần tổ chức phòng làm việc, kê bàn ghế như thế nào? b. Phương pháp nêu vấn đề và giải quyết vấn đề. * Bản chất Dạy học (DH) phát hiện và giải quyết vấn đề (GQVĐ) là PPDH đặt ra trước HS các vấn đề nhận thức có chứa đựng mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa biết, chuyển HS vào tình huống có vấn đề , kích thích họ tự lực, chủ động và có nhu cầu mong muốn giải quyết vấn đề. * Quy trình thực hiện - Xác định, nhận dạng vấn đề/tình huống; - Thu thập thông tin có liên quan đến vấn đề/tình huống đặt ra; - Liệt kê các cách giải quyết có thể có ; - Phân tích, đánh giá kết quả mỗi cách giải quyết ( tích cực, hạn chế, cảm xúc, giá trị) - So sánh kết quả các cách giải quyết ; - Lựa chọn cách giải quyết tối ưu nhất; - Thực hiện theo cách giải quyết đã lựa chọn; - Rút kinh nghiệm cho việc giải quyết những vấn đề, tình huống khác. * Một số lưu ý GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 13 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh # Các vấn đề/ tình huống đưa ra để HS xử lí, giải quyết cần thoả mãn các yêu cầu sau: - Phù hợp với chủ đề bài học - Phù hợp với trình độ nhận thức của HS - Vấn đề/ tình huống phải gần gũi với cuộc sống thực của HS - Vấn đề/ tình huống có thể diễn tả bằng kênh chữ hoặc kênh hình, hoặc kết hợp cả hai kênh chữ và kênh hình hay qua tiểu phẩm đóng vai của HS - Vấn đề/ tình huống cần có độ dài vừa phải - Vấn đề/ tình huống phải chứa đựng những mâu thuẫn cần giải quyết, gợi ra cho HS nhiều hướng suy nghĩ, nhiều cách giải quyết vấn đề. # Tổ chức cho HS giải quyết, xử lí vấn đề/ tình huống cần chú ý: - Các nhóm HS có thể giải quyết cùng một vấn đề/ tình huống hoặc các vấn đề/ tình huống khác nhau, tuỳ theo mục đích của hoạt động. - HS cần xác định rõ vấn đề trước khi đi vào giải quyết vấn đề. - Cần sử dụng phương pháp động não để HS liệt kê các cách giải quyết có thể có. - Cách giải quyết tối ưu đối với mỗi HS có thể giống hoặc khác nhau. c. Phương pháp trực quan sinh động. Trực quan là phương pháp giảng dạy mà giáo viên sử dụng các phương tiện dạy học tác động trực tiếp đến các cơ quan cảm giác của học sinh, hướng dẫn học sinh quan sát, đặt câu hỏi để học sinh giải thích các hiện tượng quan sát được, từ đó học sinh lĩnh hội kiến thức nhằm đạt hiệu quả dạy học cao. Các phương pháp trực quan trong dạy học bao gồm: - Các vật tượng trưng như: sơ đồ, bản đồ, bảng biểu. - Các vật tạo hình như: tranh, sa bàn, phim ảnh, ti vi, máy tính... Các phương tiện trực quan được sử dụng trong dạy học trong tất cả các môn ở trường phổ thông. Nhưng tùy theo nội dung kiến thức, đặc điểm môn học và điều kiện cụ thể mà giáo viên có cách vận dụng sáng tạo cho phù hợp. Các phương tiện trực quan có thể bao gồm: phương pháp quan sát trực quan và phương pháp trình bày trực quan. - Quan sát trực quan được coi là phương pháp nhận thức cảm tính tích cực. - Trình bày trực quan: khi trình bày trực quan, học sinh quan sát các phương tiện trực quan dưới sự hướng dẫn của giáo viên. d. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình. * Bản chất GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 14 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Nghiên cứu trường hợp điển hình là phương pháp sử dụng một câu chuyện có thật hoặc chuyện được viết dựa trên những trường hợp thường xảy ra trong cuộc sống thực tiễn để minh chứng cho một vấn đề hay một số vấn đề. Đôi khi nghiên cứu trường hợp điển hình có thể được thực hiện trên video hay một băng catset mà không phải trên văn bản viết. * Quy trình thực hiện Các bước nghiên cứu trường hợp điển hình có thể là: - HS đọc (hoặc xem, hoặc nghe) về trường hợp điển hình - Suy nghĩ về nó (có thể viết một vài suy nghĩ trước khi thảo luận điều đó với người khác). - Thảo luận về trường hợp điển hình theo các câu hỏi hướng dẫn của GV. * Một số lưu ý - Vì trường hợp điển hình được nêu lên nhằm phản ánh tính đa dạng của cuộc sống thực, nên nó phải tương đối phức tạp, với các tuyến nhân vật và những tình huống khác nhau chứ không phải là một câu chuyện đơn giản. - Trường hợp điển hình có thể dài hay ngắn, tuỳ từng nội dung vấn đề song phải phù hợp với chủ đề bài học, phù hợp với trình độ HS và thời lượng cho phép. - Tùy từng trường hợp, có thể tổ chức cho cả lớp cùng nghiên cứu một trường hợp điển hình hoặc phân công mỗi nhóm nghiên cứu một trường hợp khác nhau. 3. Chương trình dạy học tích hợp trong Phần Công dân với đạo đức- GDCD 10 Tên bài Nội dung tích hợp Bài 10 Giáo (1 tiết) dục Quan Pháp niệm luật về đạo đức Địa chỉ Yêu cầu tích hợp tích hợp Gợi ý phương pháp tích hợp Mục 1b * Kiến thức: Ngoài ĐĐ, PL cũng là Động não, thuyết một phương thức điều chỉnh hành vi trình, đàm thoại. con người. Sự khác nhau giữa PL và ĐĐ trong việc điều chỉnh hành vi con người. *Kĩ năng: Phân biệt ĐĐ và PL. nêu VD *Thái độ: Tự giác thực hiện PL GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 15 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Kĩ năng sống Phòng chống Tham nhũng Bảo vệ môi trường Kĩ năng so sánh giữa đạo đức và pháp luật. Kĩ năng xác định giá trị, tự nhận thức khi đánh giá việc thực hiện các chuẩn mực đạo đức của bản thân Kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày vai trò của đạo đức đối với cá nhân, gia đình và xã hội. Mục 1a Về kiến thức: - Người có hành vi tham nhũng chà đạp lên lợi ích của Nhà nước và công dân, là người không có đạo đức. - Khái niệm tham nhũng. Về kĩ năng: Phân biệt hành vi tham nhũng với hành vi không phải là tham nhũng. Về thái độ: Xa lánh hành vi tham nhũng. Mục 1 Thảo luận lớp Xử lý tình huống Thảo luận nhóm Trình bày 1 phút - VD: Người tham ô tài sản của Nhà nước chỉ nghĩ đến lợi ích của bản thân, xâm phạm lợi ích của Nhà nước. -VD: tham ô tài sản của Nhà nước là hành vi tham nhũng; lấy trộm tài sản không phải là hành vi tham nhũng * Kiến thức: - Sử dụng tình - Bảo vệ môi trường là chuẩn mực đạo huống, VD để đi đức cần phải tuân theo. đến nội dung cần - Những tập quán gây hại cho môi giáo dục. trường cần phải bỏ. * Kĩ năng: - Nêu được VD về các quy tắc, chuẩn mực đạo đức liên quan đến môi trường biến đổi theo sự vận động, phát triển của lịch sử xã hội. - Nêu VD, tấm gương về đạo đức liên quan đến tài nguyên, môi trường. - Bảo vệ môi trường phù hợp với lứa tuổi và điều kiện của bản thân. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 16 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Bài 11 (2 tiết) Một số phạm trù đạo đức Bài 12 (2 tiết) Công dân với tình yêuhôn nhân và gia đình Kĩ năng Mục 1b Kĩ năng phán đoán, kĩ năng trình bày sống suy nghĩ 1 phút ý tưởng khi xem tranh, ảnh. Kĩ năng phê phán, so sánh các hành vi trong một số tình huống liên quan đến một vài phạm trù đạo đức. Kĩ năng tư duy sáng tạo Kĩ năng hợp tác Kĩ năng lắng nghe và phản hồi tích cực. Bảo vệ Mục 1b Nghĩa vụ của người thanh niên: Có tài trách nhiệm bảo vệ tài nguyên môi nguyên, trường biển, đảo cũng như bảo vệ chủ môi quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ trường quốc biển, đảo Phòng Mục Về kiến thức: chống 2a Người tham nhũng hoặc phải sống Tham trong trạng thái cắn rứt lương tâm, nhũng hoặc không cắn rứt lương tâm, không ăn năn, hối hận; nhưng đều phải sống trong trạng thái không thanh thản. Về kĩ năng: Phân biệt trạng thái lương tâm của người tham nhũng với người không tham nhũng. Về thái độ: Không chấp nhận tham nhũng, dù ở trạng thái nào. Giáo Mục 2, * Kiến thức: Hôn nhân là quan hệ vợ dục Mục chồng sau khi đã kết hôn, được bắt Pháp 3c đầu từ khi cơ quan nhà nước có thẩm luật quyền cấp Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên nam và nữ. Các đặc điểm tốt đẹp, tiến bộ của chế độ hôn nhân và gia đình nước ta. * Kĩ năng: Biết thực hiện trách nhiệm của bản thân trong các mối quan hệ gia đình. * Thái độ: Thực hiện tốt trách nhiệm của bản thân trong gia đình. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray Thảo luận lớp Xử lý tình huống Thảo luận nhóm Trình bày 1 phút GV hướng dẫn đọc thêm, giới thiệu tài liệu tham khảo để HS đọc thêm. HS sử dụng kĩ thuật đọc hợp tác, tìm kiếm thông tin. Động não, Thuyết trình, Đàm thoại, Thảo luận nhóm, Giải quyết vấn đề. 17 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Kĩ năng sống Bài 13 (2 tiêt) Công dân với cộng đồng Bài 14 (2 tiết) Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo Kĩ năng giải quyết vấn đề, ra quyết định trong tình huống về những điều nên tránh trong tình yêu nam nữ thanh niên. Kĩ năng từ chối quan hệ tình dục trước hôn nhân. Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm thực hiện trách nhiệm với gia đình TT Mục 1b Tấm gương nhân nghĩa của Bác Hồ HCM Bác Hồ là một tấm gương lớn về nhân nghĩa: - Bác yêu thương, quan tâm, chăm sóc mọi người. - Bác vị tha, không cố chấp với người lầm lỗi biết hối cải. - Bác kính trọng, biết ơn những người có công với nước và biết ơn những người đã giúp đỡ mình. Bảo vệ Mục 1b Sự gắn bó máu thịt giữa đất liền và TN, MT đồng bào biển đảo. biển, đảo Kĩ năng Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về sống nhân nghĩa, hòa nhập và hợp tác. Kĩ năng tư duy sáng tạo trong việc đề xuất các biện pháp thực hiện trách nhiệm với cộng đồng Kĩ năng lập kế hoạch khi lập dự án Kĩ năng hợp tác,kĩ năng đảm nhận trách nhiệm khi thực hiện dự án Kĩ năng quản lý thời gian, thể hiện sự tự tin khi trình bày suy nghĩ, ý tưởng Giáo Mục 3 * Kiến thức: Trách nhiệm công dân dục học sinh trong sự nghiệp xây dựng và Pháp bảo vệ Tổ quốc. luật * Kĩ năng: Tham gia các hoạt động bảo vệ quê hương đất nước phù hợp với lứa tuổi. * Thái độ: Tích cực học tập, rèn luyện và tự giác tham gia các hoạt động góp phần bảo vệ Tổ quốc. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray Thảo luận lớp Xử lý tình huống Thảo luận nhóm Trình bày 1 phút Kể chuyện về Bác Hồ, NXB Giáo dục, tập 4 năm 2008, tr 210 PP thuyết trình Xử lý tình huống Động não Thảo luận lớp Thảo luận nhóm 18 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh TT HCM vệ tổ quốc Bảo vệ Mục TN, MT 1,2,3 biển, đảo Kĩ năng sống Giáo dục Pháp luật Bài 15 (1 tiết) Công dân với một số vấn đề Môi cấp thiết trường của nhân loại Lòng yêu nước của Bác Hồ - Bác Hồ là người có lòng yêu quê hương, đất nước thiết tha. - Bác đã cống hiến cả cuộc đời mình vì đất nước. Trách nhiệm của thanh niên trong việc bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Kĩ năng trình bày 1 phút, ý tưởng về trách nhiệm của công dân đối với việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc Kĩ năng tư duy phê phán hành vi gây ảnh hưởng xấu đến an ninh đất nước Kĩ năng giải quyết vấn đề trong tình huống về xây dựng. bảo vệ tổ quốc Mục * Kiến thức: Công dân có trách 1b,2b,3 nhiệm tham gia vào các hoạt động góp b phần bảo vệ môi trường, hạn chế bùng nổ dân số, phòng chống các dịch bệnh hiểm nghèo. * Kĩ năng: Biết tham gia các hoạt động phù hợp với lứa tuổi. * Thái độ: Tự giác tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, hạn chế bùng nổ dân số, phòng chống các dịch bệnh hiểm nghèo do địa phương tổ chức. Mục 1 * Kiến thức: - Khái niệm môi trường. - Vai trò của môi trường đối với cuộc sống của con người. - Thực trạng môi trường hiện nay. - Hậu quả của ô nhiễm và suy thoái môi trường đối với sự tồn tại và phát triển của loài người. * Kĩ năng: Thực hiện đúng chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo vệ môi trường. GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray Hồ Chí Minh sáng mãi tên người, NXB Văn học năm 2008, tr 86 PP thảo luận nhóm, nêu vấn đề. Xử lý tình huống Động não Thảo luận lớp Thảo luận nhóm - Cuộc sống con người luôn bó mật thiết môi trường nhiên. của gắn với tự Thực hiện trách nhiệm của công dân trong việc bảo vệ môi trường phù hợp với lứa tuổi 19 Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp phần Công dân với đạo đức -GDCD lớp 10 nhằm phát huy năng lực học sinh Mục 2 Bảo vệ Mục 1 TN, MT biển, đảo Kĩ năng sống TT HCM Bài 16 (1 tiết) Tự Kĩ năng hoàn sống thiện bản thân * Kiến thức: Hậu quả của bùng nổ dân số đối với môi trường. * Kĩ năng: Trách nhiệm của công dân trong việc hạn chế bùng nổ dân số. - Bùng nổ dân số phá vỡ các yếu tố cân bằng của tự nhiên, làm cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường. - Thực hiện trách nhiệm của công dân trong việc góp phần góp phần hạn chế bùng nổ dân số phù hợp với lứa tuổi, như: tham gia tuyên truyền chính sách dân số, không tảo hôn… - Chiến lược biển đảo đến năm 2020. PP thảo luận nhóm, - Đối xử thân thiện với môi trường, nêu vấn đề. yêu quý và trân trọng những giá trị của biển đảo. Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về Xử lý tình huống ô nhiễm môi trường, dịch bệnh Động não Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấ Thảo luận lớp đề trong tình huống càn giải quyết để Thảo luận nhóm bảo vệ môi trường, hạn chế bùng nổ dân số, đẩy lùi dịch bệnh Kĩ năng tư duy phê phán hành vi gây ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh. Tấm gương tự hoàn thiện bản thân của Bác Hồ. Bác Hồ là một tấm gương lớn về sự kiên trì phấn đấu tự hoàn thiện bản thân, từ việc rèn luyện thấn thể, học tập đến việc đặt mục đích và phấn đấu cho mục đích “ ích quốc, lợi dân” Kĩ năng xác định giá trị của bản thân Thảo luận lớp Kĩ năng đặt mục tiêu hoàn thiện bản Xử lý tình huống thân Thảo luận nhóm Kĩ năng lập kế hoạch hoàn thiện bản Trình bày 1 phút thân Kĩ năng từ chối trong một số tình huống có nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của bản thân GV: Dương Thị Thu Nhung – THPT Sông Ray 20