Tài liệu Skkn phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lý 9 phần điện học

.DOC

1622

124

Đề tài : Phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi môn Vật lý 9 phần điện học

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong giai đoạn đổi mới của đất nước, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh hơn
nữa công tác giáo dục, và coi đây là một trong những yếu tố đầu tiên, yếu tố
quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu của giáo dục là: “Nâng
cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài”.
Bồi dưỡng nhân tài cho đất nước là một trong những nhiệm vụ của ngành
giáo dục, xem trọng “hiền tài là nguyên khí của quốc gia” công tác bồi dưỡng
học sinh giỏi ở các trường THCS hiện nay đã được tổ chức thực hiện trong
nhưng năm qua. Bồi dưỡng học sinh giỏi là nhiệm vụ then chốt trong mỗi nhà
trường, là thành quả để tạo lòng tin với phụ huynh và là cơ sở tốt để xã hội hoá
giáo dục.
Qua nhiều năm giảng dạy bộ môn tại trường THCS Đọi Sơn, tôi cũng đã
thu được một số kết quả trong công tác ôn học sinh giỏi, đã có các học sinh đạt
giải nhất, giải nhì và giải khuyến khích cấp huyện qua các năm bồi dưỡng. Với
mong muốn công tác ôn luyện này đạt kết quả tốt, thường xuyên và khoa học
hơn, góp phần hoàn thành mục tiêu giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục của
địa phương, tôi chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm năm học này là: “ Phương
pháp bồi dưỡng học sinh giỏi môn vật lý 9 phần điện học”.
II. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
- Nhằm xác định rõ kế hoạch, nhiệm vụ của giáo viên phải dạy như thế
nào để cho học sinh học tốt, đi thi có giải.
- Xác định được phương hướng ôn tập, học tập cho học sinh, tạo điểm
nhấn sức vượt cho học sinh khi tham dự đội tuyển HSG môn Vật lí.
- Giúp học sinh nâng cao kiến thức, kỹ năng tìm ra phương hướng học bộ
môn để học sinh yêu thích học bộ môn hơn nữa.
- Giúp cho bản thân người dạy cũng như đồng nghiệp bổ sung vào
phương pháp dạy học bộ môn của mình một số bài học thực tiễn.
- Góp phần đẩy mạnh phong trào tự học, tự nghiên cứu của giáo viên và
học sinh.
- Tạo đà phát triển cao hơn cho việc bồi dưỡng đội tuyển trong các năm
học tới.
- Tăng cường trao đổi học tập kinh nghiệm từ đồng nghiệp cùng đơn vị.
Cũng như mong muốn sự đóng góp kinh nghiệm để đồng nghiệp, góp \ kiến
nhằm nâng cao chuyên môn và khả năng tự học, tự đào tạo thực hiện phương
châm học thường xuyên, học suốt đời.
Trang 1
Đề xuất một số biện pháp thực hiện công tác bồi dưỡng để nâng cao chất
lượng học sinh giỏi giỏi môn vật l\ 9 của trường THCS , góp phần hoàn thành
mục tiêu giáo dục của nhà trường.
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh giỏi môn vật l\ lớp 9 trong trường
THCS
2. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài này tôi áp dụng trong trường THCS Đọi
Sơn nói riêng và và các trường THCS nói chung với tinh thần rút ra những bài
học kinh nghiệm và có sửa chữa, bổ sung cho phù hợp với các đối tượng và giai
đoạn cụ thể.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp quan sát: Quan sát thức tế, thực trạng về công tác chỉ đạo,
công tác bồi dưỡng, quá trình học tập, chất lượng học tập của HS giỏi.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu. Nghiên cứu sách, báo, giáo trình có liên
quan đến công tác bồi dưỡng HS giỏi. Nghiên cứu chất lượng HS giỏi những
năm trước. Nghiên cứu công tác chỉ đạo của nhà trường đối với công tác bồi
dưỡng HS giỏi.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
V. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lý luận
Các kết quả thực tế cho thấy số học sinh được xem là có năng lực nhận
thức, tư duy, vốn sống... nổi trội hơn các em khác chiếm từ 5-10% tổng số học
sinh. Các tài năng xuất hiện từ rất sớm. Vì vậy trên thế giới, người ta luôn quan
tâm đến việc phát hiện và bồi dưỡng nhân tài ngay từ những năm tháng trẻ còn
nhỏ tuổi. Ở nước ta, từ nhiều năm nay vấn đề này cũng được quan tâm.
Đồng thời với việc thực hiện nhiệm vụ phát hiện và bồi dưỡng nhân tài
cho đất nước, tổ chức thi học sinh giỏi còn có tác dụng thúc đẩy phong trào thi
đua dạy tốt, học tốt, việc bồi dưỡng học sinh giỏi có tác dụng tích cực trở lại đối
với giáo viên. Để có thể bồi dưỡng học sinh giỏi, người giáo viên luôn phải học
hỏi, tự bồi dưỡng kiến thức để nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực sư
phạm cũng như phải bồi dưỡng lòng yêu nghề, tinh thần tận tâm với công việc.
Vật l\ là môn khoa học thực nghiệm, các sự vật hiện tượng vật l\ rất quen
thuộc gần gũi với các em. Việc tạo lòng say mê yêu thích và hứng thú tìm tòi
kiến thức lại phụ thuộc rất nhiều vào nghiệp vụ sư phạm của người thầy. Qua
giảng dạy và tìm hiểu tôi nhận thấy phần lớn các em chưa có thói quen vận dụng
những kiến thức đã học vào giải bài tập vật l\ một cách có hiệu quả, nhất là đối
với các bài tập khó dành cho học sinh khá giỏi.
2. Thực trạng
Trang 2
Trong nhiều năm thực hiện công tác này, cô trò chúng tôi đã phải khắc
phục nhiều khó khăn. Các buổi chiều đến bồi dưỡng, vì không có lớp cô trò
phải mượn phòng thiết bị, thư viện của nhà trường làm phòng học. Để học sinh
có nhiều thời gian ôn tập và tham khảo kiến thức trên mạng internet, được sự
đồng \ của Ban giám hiệu nhà trường, tôi đã xin phép phụ huynh học sinh, cho
các em ra nhà riêng để tiện cho việc ôn luyện.
3. Một số giải pháp cụ thể cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Vật lý 9
phần điện học
a. Đối với học sinh
Để tự tin và học giỏi môn Vật l\ trong nhà trường, học sinh cần có
phương pháp học tập sao cho khoa học, hợp l\:
Đọc và soạn bài kỹ trước khi đến lớp. Chú \ ghi lại những từ ngữ quan
trọng, những vấn đề còn chưa rõ trong bài để khi đến lớp khi nghe thầy cô giảng
bài học sinh sẽ tiếp thu nhanh hơn. Phải mạnh dạn hỏi ngay những gì còn chưa
hiểu với thầy cô, bạn bè.
Về nhà làm tất cả các bài tập trong sách giáo khoa và sách bài tập. Muốn
vậy phải học đều tất cả các môn, đặc biệt là môn Toán, vì đây là môn học giúp ta
có được tư duy logic và tính toán chính xác, rất cần trong việc giải các bài tập
Vật l\.
Cần có lòng yêu thích môn học, có yêu thích mới có hứng thú trong học
tập. Đây là một trong những yếu tố rất cần thiết để học tốt môn này. Vậy bằng
cách nào? Phải thường xuyên đọc sách Vật l\ vui, tham gia các hoạt động liên
quan đến Vật l\ như tham gia câu lạc bộ Vật l\ ở trường, trên Internet,… Luôn
đặt câu hỏi "Tại sao?" trước những vấn đề, những tình huống thuộc môn vật l\
dù là đơn giản để từ đó khơi gợi tính tò mò, đòi hỏi phải được l\ giải . Như vậy
dần dần sẽ tìm thấy được những cái hay, cái thú vị của bộ môn này mà yêu thích
nó.
Rèn luyện một trí nhớ tốt vì có như thế mới nắm bắt được bài mới ở lớp
cũng như các kiến thức đã học trước đó. Rèn luyện như thế nào? Đó là : trước
khi học bài mới nên xem lại các bài học cũ. Như thế sẽ mất nhiều thời gian
chăng? Câu trả lời là "Không" vì những bài đó mình đã học, đã biết, đã nhớ nên
xem lại sẽ rất nhanh. Khi được tái hiện lần nữa, sẽ giúp nhớ được lâu hơn, chắc
hơn.
Luôn tìm tòi mở rộng kiến thức. Chương trình trong sách giáo khoa vốn
là kiến thức chuẩn, căn bản nhưng không thể giải thích cặn kẽ hết mọi vấn đề vì
thời lượng chương trình không cho phép. Cho nên, để hiểu rõ và nắm chắc kiến
thức trong sách giáo khoa chúng ta cũng cần tìm đọc thêm sách tham khảo
( không phải là sách giải bài tập). Đồng thời, nên làm bài tập thật nhiều, bắt đầu
từ những bài đơn giản rồi đến những bài tập khó…Việc làm bài tập nhiều sẽ
giúp rèn luyện tư duy nhanh, tích luỹ thêm kiến thức bổ sung cho l\ thuyết; đọc
thêm nhiều sách thì mới nắm chắc và hiểu đúng, sâu sắc hơn những kiến thức.
Trang 3
b. Đối với giáo viên
- Lựa chọn đúng đối tượng học sinh:
Cần tổ chức thi chọn lọc qua vài vòng loại để lựa chọn chính xác đối
tượng học sinh vào bồi dưỡng.
Giáo viên cần đánh giá học sinh một cách khách quan, chính xác, không
chỉ qua bài thi mà cả qua việc học tập bồi dưỡng hằng ngày. Việc lựa chọn đúng
không chỉ nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, mà còn tránh bỏ sót học sinh giỏi và
không bị quá sức đối với những em không có tố chất.
- Xây dựng chương trình bồi dưỡng
Hiện nay có rất nhiều sách nâng cao và các tài liệu tham khảo, Internet,...
song chương trình bồi dưỡng của Huyện nhà chưa có sách hướng dẫn chi tiết, cụ
thể từng tiết, từng buổi học như trong chương trình chính khoá. Vì thế soạn thảo
chương trình bồi dưỡng là một việc làm hết sức quan trọng và rất khó khăn nếu
như chúng ta không có sự tham khảo, tìm tòi và chọn lọc tốt. Giáo viên cần soạn
thảo nội dung bồi dưỡng dẫn dắt học sinh từ cái cơ bản của nội dung chương
trình học chính khoá, tiến dần tới chương trình nâng cao (tức là trước hết phải
khắc sâu kiến thức cơ bản của nội dung học chính khoá, từ đó vận dụng để mở
rộng và nâng cao dần).
Cần soạn thảo chương trình theo vòng xoáy: Từ cơ bản tới nâng cao, từ
đơn giản tới phức tạp. Đồng thời cũng phải có ôn tập củng cố. Ví dụ: Cứ sau 2, 3
tiết củng cố kiến thức cơ bản và nâng cao thì cần có một tiết luyện tập để củng
cố kiến thức; và cứ sau 5, 6 tiết thì cần có một tiết ôn tập để củng cố khắc sâu.
Khi soạn thảo một tiết học chúng ta cần có đầy đủ những nội dung:
- Kiến thức cần truyền đạt (l\ thuyết, hay các công thức có liên quan đến
tiết dạy)
- Bài tập vận dụng.
- Bài tập về nhà luyện thêm (tương tự bài ở lớp).
Một số giờ ôn tập, Giáo viên cần giúp các em tổng hợp các dạng bài, các
phương pháp giải theo hệ thống. Vì hầu hết các em chưa tự mình hệ thống đựơc
mà đòi hỏi phải có sự giúp đỡ của giáo viên. Ví dụ như khi dạy chương điện học
thì cần phải học theo chuyên đề:
1 Mạch điện tương đương.
2 Bài toán chia dòng.
3 Phép chia thế.
4 Vai trò của Ampe kế trong sơ đồ.
5 Vai trò của Vôn kế trong sơ đồ.
6 Các quy tắc chuyển mạch
Trang 4
7 Mạch cầu
Điều cần thiết, giáo viên cần đầu tư nhiều thời gian, tham khảo nhiều tài
liệu để đúc rút, soạn thảo cô đọng nội dung chương trình bồi dưỡng. Cần lưu \
rằng: Tuỳ thuộc vào thời gian bồi dưỡng, khả năng tiếp thu của học sinh mà lựa
chọn mức độ bài khó và từng dạng luyện tập nhiều hay ít.
- Dạy như thế nào cho đạt hiệu quả?
Trước hết cần chọn lọc những phương pháp giải dễ hiểu nhất để hướng
dẫn học sinh, không nên máy móc theo các sách giải.
Cần vận dụng đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với nội dung từng
bài; phát huy tính tích cực, độc lâp, tự giác của học sinh; tôn trọng và khích lệ
những sáng tạo của học sinh.
Những bài hướng dẫn kiến thức mới, giáo viên cần lấy ví dụ và ra bài tập
mang tính chất vui chơi, gắn với thực tế để gây hứng thú học tập cho học sinh
đồng thời giúp các em ghi nhớ được tốt hơn. Tuy nhiên, những bài toán như thế,
giáo viên cần phải tìm hiểu kỹ, thử và kiểm tra kết quả nhiều lần.
Khi ra các bài tập cụ thể giáo viên chỉ nên gợi mở để học sinh tìm tòi ra
cách giải; không nên giải cho học sinh hoàn toàn hoặc để các em không giải
được rồi thì chữa hết cho các em.
Ngựợc lại, đối với các bài tập mẫu, cần chữa bài giáo viên lại phải giải
một cách chi tiết (không nên giải tắt) để giúp học sinh hiểu sâu sắc bài toán; đặc
biệt là những bài toán khó những bài học sinh sai sót nhiều. Đồng thời uốn nắn
những sai sót và chấn chỉnh cách trình bày của học sinh một cách kịp thời.
4. Một số bài tập cụ thể
4.1. Ghép điện trở- Tính điện trở
Ví dụ 1. Có 3 điện trở giống hệt nhau, hỏi có thể tạo được bao nhiêu giá trị điện
trở khác nhau. Nếu 3 điện trở có giá trị khác nhau R
1
, R
2
, R
3
thì tạo được bao
nhiêu?
Hướng dẫn :
- Với 1 điện trở ta được 1 giá trị: R
1
= R
- Với 2 điện trở ta được hai giá trị với 2 cách : Ghép nối tiếp và ghép song song:
R
2
= R
n.t
= 2R ; R
3
= R
ss
= R/2
- Với 3 điện trở ta được 4 giá trị :
+ Ghép 3 điện trở mắc song song: R
4
= R/ 3
+ Ghép 3 điện trở mắc nối tiếp : R
5
= 3R
+ 2 điện trở mắc song song rồi nối tiếp với điện trở thứ 3: R
6
= 3R/2
+ 2 điện trở mắc nối tiếp và song song với điện trở thứ 3: R
7
= 2R/3
Trang 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất