Tài liệu Skkn phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11.

Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 PHẦN I. MỞ ĐẦU I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nền giáo dục của Việt Nam hiện nay đang có những thay đổi đáng kể. Với tư tưởng làm đổi mới tư duy trong ngành giáo dục, đưa nền giáo dục nước ta bước sang một giai đoạn mới. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã thực hiện nhiều chính sách cải cách giáo dục. Hiện nay, chương trình SGK ở các cấp đã được đổi mới cả về nội dung và hình thức. Đi đôi với việc thay đổi SGK nhiều phương pháp dạy học mới được khuyến khích áp dụng. Là một cư nhân tốt nghiệp ngành sư phạm Địa Lí trường ĐHSPTP Hồ Chí Minh, tôi không ngừng suy nghĩ để tìm ra các phương pháp dạy học gây hứng thú học tập cho học sinh, để lại ấn tượng sâu sắc sau những tiết dạy. Chương trình sách địa lí lớp 10, 11 và 12 với nội dung và kiến thức tương đối nhiều, kênh hình, bản đồ và biểu đồ tương đối hạn chế. Đòi hỏi giáo viên phải có các phương pháp dạy học để tạo điều kiện cho học sinh có khả năng tiếp thu kiến thức một cách nhanh chóng và tích cực. Ví dụ: phương pháp dạy học bằng giáo án điện tử; phương pháp dạy học có sử dụng đồ dùng dạy học. Nhưng hiện nay giáo án điện tử mang tính chất trình chiếu, làm học sinh không tiếp thu kiến thức, bài dạy lướt qua rất nhanh, học sinh có thể vui lúc đó, thực tế sau đó là sự trống rỗng về kiến thức như câu tục ngữ: “cỡi ngựa xem hoa”. Vậy làm sao để biến một giáo án điện tử trở thành một bài giảng kích thích được tính tư duy và hứng thú của học sinh. Với suy nghĩ trên trong quá trình học tập ở Đại học và thực tế của việc đứng lớp, tôi đã thử phương pháp dạy học mới kích thích được khả năng tích cực, chủ động và tư duy của học sinh. Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11” II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU. 1. Mục đích nghiên cứu. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn nhằm tìm hiểu: - Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11. Trang 1 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 - Thực trạng nhận thức, thái độ, hành vi, của học sinh về việc học môn Địa lí lớp 11. - Từ đó đề ra giải pháp, kiến nghị hợp lý nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Địa Lí nói chung. 2. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến: “phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11”. - Tìm hiểu thực trạng “phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11”. - Tìm hiểu nhận thức, thái độ, hành vi của học sinh về phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11. 3. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp, hệ thống… - Phương pháp điều tra xã hội: phương pháp điều tra 4. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nêu ra “phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình Địa Lí lớp 11 cho học sinh Trường THPT Kiệm Tân”. III. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Quan niệm về phương pháp dạy học Hiện nay, chúng ta thường gặp ba cách định nghĩa về phương pháp dạy học như sau: - Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động của người giáo viên để truyền thụ kiến thức, rèn luyên kĩ năng và giáo dục học sinh theo mục tiêu của nhà trường. Đây là Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm. - Phương pháp dạy học là sự kết hợp các biện pháp và phương tiện làm việc của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học, nhằm đạt tới những mục đích giáo dục. Đây là Phương pháp dạy học mang tính giao thoa giữa phương pháp dạy học cũ và mới. Trang 2 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 - Phương pháp dạy học là cách hướng dẫn và chỉ đạo của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và hoạt động thực hành của học sinh dẫn tới việc học sinh lĩnh hội vững chắc nội dung học vấn, hình thành thế giới quan và phát triển năng lực nhận thức. Đây là Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Định nghĩa thứ 3 thể hiện quan điểm mới nhất gần đây từ sau khi xuất hiện lí thuyết về sự lĩnh hội tri thức. Vai trò của học sinh trong quá trình dạy học là vai trò chủ động. Nói khác đi thì các phương pháp dạy học, xuất phát từ các quy luật của sự lĩnh hội tri thức, quyết định hoạt động của giáo viên, phương pháp dạy học của giáo viên. 2. Đặc điểm hoạt động học tập và sự phát triển trí tuệ của học sinh lớp 11 THPT Lứa tuổi học sinh lớp THPT, đây là lứa tuổi mà các em cảm thấy mình đang trở thành người lớn thực sự. Nhiều vấn đề tâm lí nảy sinh. Nhiều em không chú ý đến việc học tập ở trường. Chính tâm lí đó đã làm cho các em thấy nhàm chán trong các tiết dạy. muốn thoát khỏi vỏ bọc là trẻ em để chứng tỏ mình là người lớn. Các em cư xử như người lớn nhưng hành động và suy nghĩ vẫn là trẻ con. Do đó, phải có một phương pháp dạy học thu hút được sự chú ý của các em. Phải làm sao cho các em chứng tỏ được bản thân. Tuy nhiên, bên cạnh đó lại có các em rất quan tâm việc học của mình. Các em rất ham mê khám phá kiến thức mới, đó chính là động lực thúc đẩy các em học tốt. 3. Đặc điểm chương trình và nội dung SGK Địa lí lớp 11 Về tổng thể, chương trình môn Địa lí ở bậc PT được xây dựng theo kiểu đồng tâm với 3 khối kiến thức chính, lớp 10: Địa lí đại cương (TN và KT – XH); lớp 11: Địa lí (khu vực và các nước trên thế giới); lớp 12: Địa lí Việt Nam. Các kiến thức địa lí được đưa vào từ bậc tiểu học dưới dạng lẻ, đơn giản, rồi trở thành một môn học độc lập ở THCS và THPT. Như vậy, chương trình địa lí lớp 11 có sự kế thừa, nâng cao các kiến thức đã học ở THCS và ở lớp 10, đồng thời góp phần tạo cơ sở cho việc trang bị kiến thức địa lí Việt Nam lớp 12. Trang 3 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 Chương trình SGK địa lí lớp 11 gồm 2 ban (cơ bản và nâng cao). Giữa 2 ban mặc dù có sự chênh lệnh về lượng kiến thức, nhưng không đáng kể. Đề tài nay tôi tập trung vào nghiên cứu SGK địa lí lớp 11 ban cơ bản. Chương trình địa lí lớp 11 ban cơ bản gồm 2 phần: A. Khái quát nền kinh tế - xã hội thế giới B. Địa lí khu vực và quốc gia Trang 4 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC BẰNG HÌNH THỨC ĐỐ VUI TRONG CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ LỚP 11 1. Các phương pháp dạy học tích cực Hiện nay các phương pháp dạy học tích cực đều tập trung vào phương pháp lấy học sinh làm trung tâm. Người thầy chỉ đóng vai trò chỉ đạo và hướng dẫn học sinh lĩnh hội tri thức. Học sinh đóng vai trò là chủ thể trong quá trình lĩnh hội kiến thức. Nhóm phương pháp dạy học tích cực bao gồm nhiều phương pháp: - Phương pháp khai thác tri thức từ tranh ảnh, biểu đồ và bản đồ. Đây là phương pháp dạy học bằng hình thức giáo viên đưa ra các tranh ảnh, biểu đồ và bản đồ để học sinh phân tích và tự tìm thấy kiến thức. Phương pháp này cần sự đầu tư rất lớn của giáo viên như: tranh ảnh, biểu đồ và bản đồ phù hợp với nội dung cần tìm hiểu. Câu hỏi đưa ra không quá khó, mức độ tư duy từ thấp đến cao. Nêu phần nào học sinh chưa hiểu, giáo viên có thể đưa ra các gợi ý, các câu hỏi gợi mở, nhằm mục đích tạo hứng thú cho học sinh. - Phương pháp đàm thoại gợi mở: Đây là phương pháp dùng lời nhưng dưới hình thức trao đổi qua lại giữa thầy và trò. Thường giáo viên là người chủ động đề ra các câu hỏi yêu cầu học sinh trả lời. Các câu hỏi phát triển tư duy của học sinh đặt ra trong quá trình đàm thoại thường tập trung vào hai yêu cầu. + Yêu cầu học sinh so sánh hai sự kiện, hiện tượng địa lí đã biết và giải thích các sự kiện, hiện tượng Địa lí mới bằng cách vận dụng các kiến thức đã học. Quá trình đàm thoại có thể diễn ra dưới hình thức một cuộc trao đổi liên tục giữa thầy và trò với những câu hỏi theo cấp độ nhỏ, trong đó thầy hỏi với mục đích vừa kích thích học sinh suy nghĩ, vừa gợi ý để học sinh trả lời. Đó là phương pháp đàm thoại gợi mở. - Phương pháp nêu vấn đề: Đây là phương pháp dạy học bằng hình thức đưa ra tình huống có vấn đề để học sinh tìm hiểu giải thích, từ đó lĩnh hội được tri thức. Còn rất nhiều các phương pháp dạy học tích cực khác. Tuy nhiên, qua đề tài nghiên cứu này tôi muốn đề cập tới một phương pháp rất mới: “phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình Địa lí lớp 11”. Trang 5 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 2. Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui. Đây là phương pháp dạy học rất mới có thể áp dụng cho một số tiết dạy mà có thể nói là nội dung của bài học rất khô khan, học sinh khó có thể tập trung suy nghĩa và lĩnh hội tri thức. Hình thức dạy học theo cách tổ chức 1 cuộc thi đố vui, vừa có tác dụng kích thích tư duy, sự tích cực và thu hút được tất cả mọi học sinh tham gia. Còn đối với những tiết ôn tập, nếu như cứ dạy theo phương pháp cũ thì trong những tiết đó giáo viên là người tóm tắt lại các kiến thức đã học từ trước một các có hệ thống. Tuy nhiên, đối với học sinh những tiết đó đa số các em không chú ý. Vậy để làm sao cho các em tập trung vào tiết ôn tập một các có hiệu quả thì đó là một vấn đề cần giải quyết. Đối với một số tiết học có thể tổ chức các cuộc thi đố vui và phương pháp đàm thoại gợi mở. Do thời gian có hạn nên tôi chỉ thí điểm trên một số giáo án điển hình nhất: 3. Giáo án minh họa BÀI 6. HỢP CHÚNG QUỐC HOA KÌ Tiết 1. TỰ NHIÊN VÀ DÂN CƯ I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau bài học, học sinh cần: 1. Về kiến thức - Biết được các đặc điểm về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ của Hoa Kì. - Trình bày được đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên của từng vùng. - Đặc điểm dân cư của Hoa Kì và ảnh hưởng của chúng đối với phát triển kinh tế. 2. Về kĩ năng - Sử dụng bản đồ, lược đồ để nhận biết và phân tích đặc điểm tự nhiên, phân bố dân cư, khoáng sản của Hoa Kì. - Kĩ năng phân tích số liệu, tư liệu về tự nhiên, dân cư của Hoa Kì. 3. Thái Độ. - Yêu thích khám phá, tìm hiểu đất nước con người Hoa Kì nói chung và các quốc gia khác nói riêng. Trang 6 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 II. THIẾT BỊ DẠY HỌC - Bản đồ Địa lí tự nhiên Hoa Kì. - Bản đồ thế giới, phóng to bảng 6.1, bảng 6.2 trong SGK. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC - Đàm thoại gợi mở - Thảo luận nhóm - Thuyết trình kết hợp với Bản đồ. - Đố vui IV. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới. Hoa Kỳ là quốc gia rộng lớn nằm ở trung tâm Bắc Mỹ, có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, dân cư được hình thành chủ yếu do quá trình nhập cư. Đất nước này đã khai thác thế mạnh của mình và tận dụng thời cơ như thế nào để trở thành cường quốc kinh tế đứng đầu thế giới hiện nay? Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi đó. - Giáo viên chia lớp thành 4 đội chơi. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1: Phần thi khởi động (Tìm hiểu NỘI DUNG CHÍNH I. Lãnh thổ và vị trí địa lí về: Lãnh thổ và vị trí địa lí của Hoa Kì). 1. Lãnh thổ - Có 4 câu hỏi dành cho 4 nhóm, điểm tối đa - Phần lớn ở trung tâm Bắc Mĩ, cho mỗi câu hỏi trả lời đúng với đáp án mà bán đảo A-la-xca và quần đảo giáo viên đưa ra là 10 điểm. Ha-oai. Lưu ý: nhóm nào phất cờ trước nhóm đó được - Phần trung tâm: ưu tiên trả lời. nhóm trước trả lời sai nhóm sau + Rộng lớn, có diện tích 8 triệu có thể bổ sung, nếu trả lời đúng được 5 điểm. km2, Đông -> Tây : 4500 km; Câu 1: Ý nào sau đây không chính xác? Bắc -> Nam : 2500 km. Lãnh thổ Hoa Kì gồm có: + Tự nhiên thay đổi từ Bắc A. Phần đất trung tâm lục địa Bắc Mĩ. xuống Nam, từ ven biển vào Trang 7 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 B. Bán đảo A –la-xca nội địa. C. Bán đảo La-bra-đo 2. Vị trí địa lí D. Quần đảo Ha-oai - Nằm ở bán cầu Tây Câu 2: Phần đất trung tâm lục địa Bắc Mĩ có - Giữa Đại Tây Dương và Thái diện tích là bao nhiêu? Bình Dương A. 6 triệu km2 B. 7 triệu km2 - Giáp Canada va Mehico C. 8 triệu km2 D. 9 triệu km2 - Gần các nước Mĩ - La - Tinh Câu 3: Ý nào sau đây không chính xác? Lãnh thổ nằm ở trung tâm Bắc Mĩ của Hoa Kì có vị trí ở: A. Giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương B. Tiếp giáp Canada va Mehico C. Gần các nước Mĩ - La - Tinh D. Giữa Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương Câu 4: Phần đất ở trung tâm Bắc Mĩ có diện tích lớn nên thiên nhiên đa dạng, hình dạng cân đối thuận lợi cho phân bố sản xuất và phát triển giao thông. A. Đúng B. Sai * Sau khi các nhóm trả lời xong, GV nhận xét và cho điểm của phần thi số 1. Bài tập: Đánh giá ý nghĩa về vị trí địa lí, lãnh thổ đối với sự phát triển kinh tế của Hoa Kì. Hoạt động 2: Phần thi vượt chướng ngại vật II. Điều kiện tự nhiên (Tìm hiểu về: Điều kiện tự nhiên của Hoa Kì). 1. Phần lãnh thổ Hoa Kì nằm - Dựa vào lược đồ Hoa Kì, GV hướng dẫn HS ở trung tâm Bắc Mĩ phân hoá xác định các phần hợp nên lãnh thổ của Hoa thành 3 vùng tự nhiên. Kì. a. Vùng phía Tây. Trang 8 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 + Phần lãnh thổ Hoa Kì nằm ở trung tâm Bắc - Gồm các dãy núi cao trung Mĩ bình trên 2000m, chạy song + Bán đảo A-la-xca và quần đảo Ha -oai song theo hướng Bắc - Nam, - Phần thi này gồm 4 gói câu hỏi, học sinh đại xen kẽ các bồn địa và cao diện các nhóm nhập vai hướng dẫn viên du nguyên. lịch giới thiệu, quảng bá về điều kiện tự nhiên - Khí hậu: Hoang mạc và bán của Hoa Kì. hoang mạc. + Gói câu hỏi 1: Giới thiệu tự nhiên vùng phía - Tài nguyên rừng tương đối Tây. lớn. + Gói câu hỏi 2: Giới thiệu tự nhiên vùng phía - Có nhiều khoáng sản kim loại Đông. màu. + Gói câu hỏi 3: Giới thiệu tự nhiên vùng - Ven Thái Bình Dương có một trung tâm. số đồng bằng nhỏ, khí hậu cận + Gói câu hỏi 4: Giới thiệu tự nhiên bán đảo nhiệt và ôn đới hải dương. A-la-xca và quần đảo Ha -oai - Khó khăn: Thiếu nước trầm Lưu ý: 4 nhóm bốc thăm gói câu hỏi để trình trọng trong các hoang mạc. bày (thời gian chuẩn bị 2 phút, thời gian trình b. Vùng phía Đông. bày 3 phút) - Bao gồm dãy cổ Apalat, các - Mỗi gói câu hỏi tối đa 50 điểm/5 phút chuẩn đồng bằng ven Đại Tây Dương. bị và trình bày. - Khí hậu ôn đới hải dương. * Sau khi các nhóm trả lời xong, GV nhận xét - Có nhiều than đá, quặng sắt, và cho điểm của phần thi số 2. trữ lượng thủy năng dồi dào. Bài tập: Đánh giá ý nghĩa về tự nhiên đối với c. Vùng trung tâm. sự phát triển kinh tế - xã hội của Hoa Kì. - Phía bắc gò, đồi thấp. - Phía Nam đồng bằng phù sa sông Mi-xi-xi-pi. - Khí hậu ôn đới lục địa ở phía Bắc, cận nhiệt ở phía nam. - Có nhiều than đá và quặng sắt ở phía Bắc, dầu mỏ khí đốt ở Trang 9 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 phía nam. - Có đồng bằng phù sa thuận lợi phát triển nông nghiệp. 2. A-la-xca và Ha -oai - A- la-xca là bán đảo rộng lớn, địa hình chủ yếu là đồi núi, có nhiều dầu mỏ và khí tự nhiên. - Ha - oai có tiềm năng lớn về hải sản và du lịch. Hoạt động 3: Phần thi tăng tốc (Tìm hiểu về: III. Dân cư Dân cư và xã hội của Hoa Kì). 1. Gia tăng dân số. - Có 4 câu hỏi dành cho 4 nhóm, điểm tối đa - Dân số: Đứng thứ 3 thế giới cho mỗi câu hỏi trả lời đúng với đáp án mà sau Ấn Độ và Trung Quốc. giáo viên đưa ra là 10 điểm. - Tăng nhanh, chủ yếu do nhập Lưu ý: nhóm nào phất cờ trước nhóm đó được cư -> đem lại tri thức, nguồn ưu tiên trả lời. nhóm trước trả lời sai nhóm sau vốn và lao động lớn. có thể bổ sung, nếu trả lời đúng được 5 điểm. - Có xu hướng già hoá 2. Thành phần dân cư Câu 1: Hoa Kì có dân số đứng thứ mấy trên - Phức tạp: nguồn gốc châu Âu: thế giới? 83%, Phi > 10%, Á và Mĩ la A. Thứ 3 B. Thứ 4 tinh: 6%, bản địa 1%. C. Thứ 5 D. Thứ 6 - Sự bất bình đẳng của các Câu 2: Dân cư Hoa Kì tăng nhanh chủ yếu do nhóm dân cư gây rất nhiều khó dân nhập cư. A. Sai khăn trong phát triển kinh tế B. Đúng Câu 3: Dân cư Hoa Kì có nguồn gốc từ: xã hội. 3. Phân bố dân cư A. Châu Âu - Phân bố không đều: Đông đúc B. Châu Phi ở vùng Đông Bắc, ven biển Đại C. Mĩ - La - Tinh Tây Dương, thưa thớt ở vùng D. Châu Á trung tâm và vùng núi phía Trang 10 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 Câu 4: Phân bố dân cư của Hoa Kì đang thay Tây. đổi theo xu hướng nào? - Xu hướng từ Đông Bắc A. Chuyển từ miền Tây sang miền Đông và chuyển về Nam và ven bờ Thái Nam Bình Dương. B. Chuyển từ miền Đông Bắc sang các bang - Dân thành thị chiếm 79% phía Nam và ven bờ Thái Bình Dương (2004), 91,8% dân tập trung ở C. Chuyển từ miền Đông Bắc sang các bang các thành phố vừa và nhỏ. phía Tây D. Chuyển từ miền phía Đông và Nam sang vùng nội địa Hoạt động 4: Phần thi về đích (Học sinh hệ thống lại kiến thức trọng tâm của bài). - Trò chơi giải ô chữ: + Ô chữ có 6 hàng ngang ứng với 6 câu hỏi và một từ chìa khóa (gồm 6 chữ cái) (phụ lục) * Sau khi các nhóm trả lời, GV nhận xét và cho điểm của phần thi số 4. Mỗi câu trả lời đúng 10 điểm, giải được từ chìa khóa 40 điểm. 4. Củng cố. - GV và lớp phó học tập cộng điểm 4 nhóm trong 4 phần thi. - Đại diện lớp trao quà cho 4 nhóm. 5. Hoạt động nối tiếp - Làm bài tập SGK. - Đọc trước bài mới Phụ lục 1: (Đáp án trắc nghiệm) Phần thi Khởi động Tăng tốc Câu 1 C A Câu 2 C B Câu 3 D A Câu 4 A B Trang 11 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 ĐÁP ÁN Trang 12 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 BÀI 10. CỘNG HÒA NHÂN DÂN TRUNG HOA TIẾT 1: TỰ NHIÊN, DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI. I. MỤC TIÊU BÀI HỌC Sau bài học, học sinh cần: 1. Về kiến thức: - Biết và hiểu được đặc điểm quan trọng của tự nhiên dân cư và xã hội Trung Quốc; những thuận lợi, khó khăn do các đặc điểm đó gây ra đối với sự phát triển đất nước Trung Quốc. 2. Về kĩ năng: - Xác định trên bản đồ vị trí, giới hạn lãnh thổ Trung Quốc; miền đông, miền tây của Trung Quốc. - Phân tích bản đồ tự nhiên, dân cư và biểu đồ biến động dân số Trung Quốc.. - Đánh giá thuận lợi, khó khăn của tự nhiên, dân cư, xã hội đối với phát triển kinh tế Trung Quốc. 3. Thái Độ: - Nhận thức được vị trí, vai trò của Trung Quốc đối với sự ổn định và phát triển của khu vực và thế giới. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC - Bản đồ Địa lí tự nhiên châu Á. - Bản đồ Địa lí tự nhiên Trung Quốc. - Một số hình ảnh về tự nhiên, con người của Trung Quốc. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC - Đố vui - Đàm thoại gợi mở - Nêu vấn đề. - Thuyết trình kết hợp với Bản đồ. IV. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra bài cũ. Trang 13 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 3. Bài mới. Bài giảng gồm có 4 phần: - Phần thi khởi động (tìm hiểu về: Vị trí địa lí, giới hạn lãnh thổ). - Phần thi vượt chướng ngại vật (tìm hiểu về: Điều kiện tự nhiên). - Phần thi tăng tốc (tìm hiểu về: Dân cư và xã hội). - Phần thi về đích (tìm hiểu về: Học sinh hệ thống lại kiến thức trọng tâm). HOẠT ĐỘNG CỦA GV Hoạt động 1: Phần thi khởi động (Tìm HOẠT ĐỘNG CỦA HS I. Vị trí địa lí, giới hạn lãnh thổ. hiểu về: Vị trí địa lí, giới hạn lãnh thổ). 1. Vị trí địa lí. - Có 4 câu hỏi dành cho 2 nhóm, điểm tối - Nằm trong khoảng từ 20o Bắc đến đa cho mỗi câu hỏi trả lời đúng với đáp án 53o Bắc và khoảng 73o Đông đến mà giáo viên đưa ra là 10 điểm. 135o Đông. Lưu ý: nhóm nào phất cờ trước nhóm đó - Tiếp giáp với 14 quốc và vùng được ưu tiên trả lời. nhóm trước trả lời sai lãnh thổ. nhóm sau có thể bổ sung, nếu trả lời đúng - Phía Đông giáp biển Thái Bình được 5 điểm. Dương. Câu 1: Đất nước nào có diện tích đứng thứ 2. Lãnh thổ. 4 trên thế giới? - Diện tích: 9,6 triệu km 2, đứng thứ Câu 2: Dựa vào bản đồ tự nhiên Châu Á, 4 thế giới. em hãy xác định vị trí địa lí của Trung - Bao gồm 22 tỉnh, 5 khu tự trị, 4 Quốc? thành phố trực thuộc trung ương, 2 + Nằm ở khu vực nào của Châu Á? đặc khu hành chính. + Vĩ độ địa lí? - Đảo Đài Loan, mặc dù đã tách + Tiếp giáp? khỏi Trung Quốc năm 1949, những Câu 3: Dựa vào bản đồ hành chính Trung vẫn được coi là một bộ phận của Quốc, trình bày đặc điểm lãnh thỗ Trung Trung Quốc. Quốc? Câu 4: Em hãy đánh giá những thuận lợi và khó khăn của Vị trí địa lí, giới hạn lãnh thổ của Trung Quốc trong quá trình phát Trang 14 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 triển kinh tế xã hội? * Sau khi các nhóm trả lời xong, GV nhận xét và cho điểm của phần thi số 1. Hoạt động 2: Phần thi vượt chướng ngại II. Điều kiện tự nhiên. vật (tìm hiểu về: Điều kiện tự nhiên của 1. Khái quát. Trung Quốc). - Trung Quốc là nước có tự nhiên - Dựa vào lược đồ Trung Quốc, GV hướng và tài nguyên thiên nhiên rất đa dẫn HS xác định kinh tuyến 105o, là ranh dạng. giới tự nhiên giữa miền Đông và miền Tây của Trung Quốc. - Phần thi này gồm 2 gói câu hỏi, học sinh + Địa hình: Núi và cao nguyên chiếm phần lơn điện tích. + Khí hậu: Có sự phân hóa từ Bắc đại diện các nhóm nhập vai hướng dẫn tới Nam, từ Đông sang Tây, từ thấp viên du lịch giới thiệu, quảng bá về điều lên cao. kiện tự nhiên của Trung Quốc. + Sông ngòi: Có các sông thuộc + Gói câu hỏi 1: Tự nhiên miền Đông, loại lớn của thế giới như Trường đánh giá. Giang, Hoàng Hà, có giá trị về + Gói câu hỏi 2: Tự nhiên miền Tây, đánh nhiều mặt. giá. + Khoáng sản: Có nhiều loại với Lưu ý: 2 nhóm bốc thăm câu hỏi để trình trữ lượng lớn như: Than đá, dầu bày (thời gian chuẩn bị 3 phút, thời gian mỏ, khí tự nhiên, quặng sắt, kim trình bày 5 phút) loại màu quý hiếm. - Mỗi gói câu hỏi tối đa 50 điểm/5 phút 2. Tự nhiên có sự khác nhau giữa trình bày. miền Đông và miền Tây. * Sau khi các nhóm trả lời xong, GV nhận a. Miền Tây. xét và cho điểm của phần thi số 2. - Địa hình: Gồm nhiều dãy núi cao hùng vĩ, sơn nguyên đồ sộ xen lẫn bồn địa. - Khí hậu: Ôn đới lục địa và núi cao. - Sông: là thượng nguồn các con Trang 15 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 sông lớn của Trung Quốc. - Cảnh quan: Rừng đồng cỏ xen lẫn các hoang mạc và bán hang mạc. - Khoáng sản: Than, sắt, dầu mỏ, khí tự nhiên. b. Miền Đông. - Địa hình: Vùng núi thấp và các đồng bằng châu thổ lớn màu mỡ. - Khí hậu: Cận nhiệt gió mùa và ôn đới gió mùa. - Sông ngòi: Nhiều sông, là hạ lưu của nhiều sông lớn. - Cảnh quan: Rừng, đồng cỏ. - Khoáng sản: Khí đốt, dầu mỏ, than, sắt. Hoạt động 3: Phần thi tăng tốc (tìm hiểu III. Dân cư và xã hội. về: Dân cư và xã hội). 1. Dân cư. - Có 5 câu hỏi dành cho 2 nhóm, điểm tối a. Dân số: đa cho mỗi câu hỏi trả lời đúng với đáp án - Là quốc gia đông dân nhất thế mà giáo viên đưa ra là 10 điểm. giới, hơn 1,3 tỉ người năm 2005. Lưu ý: nhóm nào phất cờ trước nhóm đó - Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên có được ưu tiên trả lời. nhóm trước trả lời sai giảm, 0,6% năm 2005, song số nhóm sau có thể bổ sung, nếu trả lời đúng người tăng mỗi năm vẫn cao. được 5 điểm. - Thành phần dân tộc đa dạng, trên Câu 1: Dân số Trung Quốc đứng thứ mấy 50 dân tộc. trên thế giới? b. Phân bố dân cư. Câu 2: Nguyên nhân nào làm cho tỉ lệ gia - Dân cư tập trung đông đúc ở miền tăng dân số tự nhiên của Trung Quốc giảm Đông, thưa thớt ở miền Tây. mạnh? - Dân cư nông thôn chiếm 63%, dân Câu 3: Chính sách dân số đã tác động như thành thị 37% dân số. Trang 16 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 thế nào đến dân số Trung Quốc? 2. Xã hội. Câu 4: Dân cư trung quốc tập trung chủ - Trung Quốc chú trọng đầu tư cho yếu ở miền nào? giáo dục. Câu 5: Trung Quốc có các phát minh giá - Tỉ lệ người biết chữ cao, đạt gần trị nào? 90% năm 2005. * Sau khi các nhóm trả lời xong, GV nhận - Là quốc gia có nền văn minh lâu xét và cho điểm của phần thi số 3. đời. - Có nhiều phát minh giá trị: Lụa tơ tằm, giấy, chữ viết, la bàn, thuốc Hoạt động 4: Phần thi về đích (Học sinh súng, in… hệ thống lại kiến thức trọng tâm của bài). - Trong thời gian 5 phút, 2 nhóm hoàn thành sơ đồ tư duy tóm tắt nội dung kiến thức trọng tâm của bài học. - Mỗi sơ đồ hoàn thành xong đạt 30 điểm (nếu sơ đồ có tính sáng tạo được cộng thêm 10 điểm) * Sau khi các nhóm vẽ xong sơ đồ, GV nhận xét và cho điểm của phần thi số 4. 4. Củng cố. - GV và lớp phó học tập cộng điểm 2 nhóm trong 4 phần thi. - Đại diện lớp trao quà cho 2 nhóm. 5. Hoạt động nối tiếp - Làm bài tập SGK. - Đọc trước bài mới Phụ lục 1: Phần thi khởi động Nhóm 1 Nhóm 2 Phụ lục 2: Câu 1 Phần thi vượt chướng ngại vật Thời gian 5 phút (5 điểm) Câu 2 Câu 3 Nhóm 1 Câu 4 Nhóm 2 Trang 17 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 Hình thức (10 điểm) Hình ảnh minh họa (10 điểm) Nội dung (25 điểm) Phụ lục 3: Phần thi tăng tốc Nhóm 1 Nhóm 2 Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5 Phụ lục 4: Phần thi về đích Thời gian 5 phút (5 điểm) Nội dung (25 điểm) Tính sáng tạo (10 điểm) Nhóm 1 Nhóm 2 Phụ lục 5: Phần thi Khởi Vượt chướng Tăng Về Tổng điểm động ngại vật tốc đích Nhóm 1 Nhóm 2 II. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM Kết quả của những tiết dạy địa lí thực nghiệm được đánh giá trên cơ sở lấy số học sinh có hứng thú với bài giảng và điểm số các bài tập, bài thực hành của học sinh sau khi học tiết học đó. 1. Kết quả kiểm tra trước khi thực nghiệm đề tài. * Thực trạng ban đầu của các lớp: Số học sinh Số học sinh Lớp Tổng số chú ý nghe học sinh giảng và hiểu chưa chú ý Tỉ lệ % 37 36 37 28 25 27 Tỉ lệ % không hiểu bài 11C2 11C3 11C7 nghe giảng và 75,7% 69,4% 72,9% bài 9 11 10 24,3% 30,6% 27,1% Trang 18 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 2. Kết quả kiểm tra sau khi thực nghiệm đề tài. Số học sinh Số học sinh Lớp Tổng số chú ý nghe học sinh giảng và hiểu chưa chú ý Tỉ lệ % nghe giảng và không hiểu bài 11C2 11C3 11C7 37 36 37 37 35 35 Tỉ lệ % 94,6% 97,2% 94,6% bài 2 1 2 5,4% 2,8% 5,4% Qua quá trình áp dụng phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 thu được kết quả như sau: - Về tâm lí: Đã từng bước tạo được sự hứng thú, khơi dậy lòng say mê học tập môn Địa lí ở học sinh lớp 11. - Về kiến thức: Học sinh biết cách sử dụng số liệu, bản đồ để chiếm lĩnh kiến thức một cách nhanh chóng và chắc chắn. - Về kĩ năng: Kĩ năng xử lí số liệu xác định - cách vẽ biểu đồ được thuần thục, chính xác. Qua đó hình thành và nâng cao kĩ năng xác lập mối quan hệ quy luật, biện chứng, mối quan hệ nhân quả... ở học sinh. Đồng thời học sinh vận dụng các kiến thức Địa lí vào cuộc sống thực tiễn một cách dễ dàng và hiệu quả. Chính vì vậy mà số học sinh khá giỏi tăng lên và số học sinh yếu kém giảm hẳn đi. 3. Giải pháp thực hiện. - Giáo viên và học sinh chuẩn bị đầy đủ các thiết bị cần thiết cho tiết dạy trên lớp - Giáo viên nghiên cứu tham khảo một số kiến thức phục vụ cho tiết dạy. - Giáo viên hệ thống lại các lỗi học sinh sai ở tiết học trước để khắc phục tiết sau. Trang 19 Phương pháp dạy học tích cực bằng hình thức đố vui trong chương trình địa lí lớp 11 - Trong tiết dạy thực nghiệm đầu tiên giáo viên phải là người dẫn chương trình thật hoàn hảo, trong các tiết sau giáo có thể mời 1 đại diện trong lớp có năng khiếu dẫn chương trình. - Giáo viên nhận xét đánh giá kết quả bài làm của học sinh. Trang 20