Tài liệu Skkn phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT CHUYÊN LƯƠNG THẾ VINH -----oOo----Mã số: …………………… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SOÁ LOAÏI KIEÅU GEN TRONG QUAÀN THEÅ Người thực hiện: Lê Ngọc Hiếu Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục Phương pháp dạy học bộ môn Lĩnh vực khác Có đính kèm:  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh Năm học 2011 -2012     Hiện vật khác SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC -----oOo----I. THÔNG TIN VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Lê Ngọc Hiếu 2. Ngày tháng năm sinh: 7-11-1982 3. Nam, nữ: Nữ 4. Địa chỉ: 80 Khu phố 3, phường Thống Nhất, Biên Hòa, Đồng Nai 5. Điện thoại: Cơ quan: 0613.828107; ĐTDĐ: 0168.8093.759 6. Fax: 0613.828107 Email: lnhdn2002@yahoo.com 7. Chức vụ: không; Đảng viên 8. Đơn vị công tác: Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Thạc sĩ - Năm nhận bằng: 2010 - Chuyên ngành đào tạo: Di truyền học III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC  Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy Sinh học THPT  Số năm kinh nghiệm: 8 năm  Sáng kiến kinh nghiệm trong các năm gần đây:  Sử dụng phiếu học tập trong giảng dạy sinh học.  Đặc điểm di truyền của virut  Giảng dạy phần chuyển hóa vật chất và năng lượng ở động vật  Giảng dạy thành phần hóa học của tế bào  Giải bài tập di truyền người dựa trên phả hệ Ñeà taøi: PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SOÁ LOAÏI KIEÅU GEN TRONG QUAÀN THEÅ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong thời gian gần đây, một số đề thi đại học – cao đẳng và đề thi chọn đội tuyển máy tính cầm tay các tỉnh – thành phố có xuất hiện các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập tự luận liên quan đến phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể. Ví dụ: * Trong đề thi đại học năm 2009, môn Sinh, khối B, mã đề 827: Câu 41: Ở người, gen A quy định mắt nhìn màu bình thường, alen a quy định bệnh mù màu đỏ và lục; gen B quy định máu đông bình thường, alen b quy định bệnh máu khó đông. Các gen này nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X, không có alen tương ứng trên Y. Gen D quy định thuận tay phải, alen d quy định thuận tay trái nằm trên nhiễm sắc thể thường. Số kiểu gen tối đa về 3 locut trên trong quần thể người là A. 39. B. 42. C. 27. D. 36. * Trong đề thi đại học năm 2010, môn Sinh, khối B, mã đề 381: Câu 34: Ở một quần thể ngẫu phối, xét hai gen: gen thứ nhất có 3 alen, nằm trên đoạn không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X; gen thứ hai có 5 alen, nằm trên nhiễm sắc thể thường. Trong trường hợp không xảy ra đột biến, số loại kiểu gen tối đa về cả hai gen trên có thể được tạo ra trong quần thể này là A. 45. B. 90. C. 15. D. 135. * Trong đề thi đại học năm 2011, môn Sinh, khối B, mã đề 469: Câu 10: Trong quần thể của một loài thú, xét hai lôcut: lôcut một có 3 alen là A1, A2 và A3; lôcut hai có 2 alen là B và b. Cả hai lôcut đều nằm trên đoạn không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X và các alen của hai lôcut này liên kết không hoàn toàn. Biết rằng không xảy ra đột biến, tính theo lí thuyết, số kiểu gen tối đa về hai lôcut trên trong quần thể này là A. 18. B. 27. C. 36. D. 30. * Trong đề thi chọn đội tuyển máy tính cầm tay 2011- Tỉnh Đồng Nai: Câu 6: Gen A có 5 alen, gen D có 2 alen, cả 2 gen này cùng nằm trên nhiễm sắc thể X (không có alen trên Y). Gen B nằm trên nhiễm sắc thể Y (không có alen trên X) có 7 alen. Số loại kiểu gen tối đa được tạo ra trong quần thể là bao nhiêu? Tuy nhiên, sách giáo khoa Sinh học lớp 12 - cơ bản thì không đề cập gì đến phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể. Sách giáo khoa Sinh học lớp 12 - nâng cao, trang 84 (bài 21: Trạng thái cân bằng của quần thể giao phối ngẫu nhiên), thì chỉ nêu ra một công thức tính số loại kiểu gen trong quần thể là r(r+1)/2, nhưng lại không chứng minh và cũng không lưu ý là gen đang xét nằm trên nhiễm sắc thể (NST) thường. Mà chúng ta đã biết gen có thể nằm trên NST thường hoặc NST giới tính, liên kết hoặc phân li độc lập. Do đó, phải xét ở nhiều trường hợp khác nhau. Hiện tại, tôi vẫn chưa tìm thấy tài liệu tham khảo nào viết một cách hệ thống và khái quát về phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể. Ở các trang web như hocmai.com.vn hay sinhhocvietnam.com...đã có rất nhiều câu hỏi, bài tập được học sinh trao đổi trên diễn đàn và cũng đã có một số bài viết hướng dẫn cách xác định số loại kiểu gen trong quần thể, tuy nhiên đó vẫn chỉ là các bài giải cho một bài tập cụ thể hoặc những trường hợp nhỏ mà chưa đầy đủ, khái quát. Do đó, tôi viết sáng kiến kinh nghiệm này nhằm hệ thống và khái quát hóa các phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể, từ đó có thể giúp học sinh giải được các dạng bài tập có liên quan một cách dễ dàng, đặc biệt là trong việc ôn tập chuẩn bị cho các kì thi lớn như thi đại học và cao đẳng hay trong các kì thi tuyển khác như kì thi giải toán trên máy tính cầm tay. II. TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận Các đề thi tốt nghiệp và đề thi đại học trong những năm gần đây cho thấy xu hướng ngày càng khó hơn, đòi hỏi học sinh phải có kiến thức phải sâu và rộng và có khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống mới. Học sinh trường chuyên Lương Thế Vinh ngoại trừ lớp chuyên Văn và chuyên Anh đa số các lớp chuyên như Toán, Tin, Lí, Hóa và các lớp không chuyên đều chọn 2 khối thi A và B, vì vậy việc giảng dạy môn Sinh học cho các em đòi hỏi phải có dạng bài tập nâng cao hoặc mở rộng nhằm giúp các em thuận lợi hơn trong việc ôn tập và luyện thi môn sinh, khối B. Dựa trên các hiểu biết về cách viết kiểu gen trong các quy luật di truyền và các trường hợp đặc biệt đơn giản như trường hợp một locut gen gồm 2 alen (A, a) nằm trên NST thường, sáng kiến kinh nghiệm “Phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể” trình bày một cách hệ thống cách xác định số loại kiểu gen trong nhiều trường hợp khác nhau. Đó là các trường hợp một locut gen trên NST thường hay trên NST giới tính và trường hợp hai hay nhiều locut gen trên cùng một NST hay trên các NST khác nhau. Sau mỗi phương pháp là bài tập vận dụng có lời giải chi tiết giúp học sinh dễ dàng kiểm tra lại kiến thức đã nắm bắt được. 2. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài a) Nội dung Nội dung của đề tài trình bày theo kiểu quy nạp, đầu tiên là hướng dẫn chi tiết cách viết số loại kiểu gen trong trường hợp 1 locut gen có 2 alen (đơn giản nhất) và sau đó khái quát thành công thức tính số loại kiểu gen trong trường hợp 1 locut gen có nhiều alen và sau đó xét tiếp trường hợp nhiều locut gen mà mỗi locut có nhiều alen. Các trường hợp lần lượt xét là: 1. Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể thường 2. Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính a) Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X không có alen tương ứng trên Y. b) Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X có alen tương ứng trên y. c) Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính Y không có alen tương ứng trên X. d) Một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X ở loài có cơ chế xác định giới tính là XX/XO 3. Hai locut gen cùng nằm trên một cặp nhiễm sắc thể thường 4. Hai locut gen nằm trên cặp nhiễm sắc thể giới tính X không có alen tương ứng trên Y 5. Hai hoặc nhiều locut gen nằm trên các cặp nhiễm sắc thể tương đồng khác nhau. b) Biện pháp thực hiện Phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể được dạy vào tiết ôn tập phần di truyền học, đặc biệt trường hợp một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể thường và trường hợp một locut gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X không có alen tương ứng trên Y. Các trường hợp phức tạp hơn có thể dạy trong các tiết luyện tập khác (như tiết bồi dưỡng học sinh giỏi) hoặc vào thời điểm ôn tập cuối năm chuẩn bị cho kì thi tốt nghiệp và thi đại học. Trong các tiết đó, tùy thời gian ôn tập nhiều hay ít, giáo viên có thể chọn các bài tập vận dụng trong sáng kiến kinh nghiệm để học sinh luyện giải hoặc giáo viên có thể soạn thêm các câu hỏi dạng trắc nghiệm để giúp học sinh rèn luyện khả năng tính toán nhanh hơn. III. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Đối với học sinh lớp chuyên Sinh và học sinh có thi đại học môn sinh khối B, sau khi nắm vững phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể và giải được các bài tập vận dụng trong sáng kiến kinh nghiệm thì chắc chắn các em sẽ không còn thấy lúng túng mà sẽ hoàn toàn yên tâm trước các bài tập dạng này trong các kì thi học sinh giỏi và đặc biệt là kì thi đại học sắp tới. Riêng các học sinh không thi đại học môn sinh khối B, các em có thể phải thi tốt nghiệp môn sinh thì giáo viên có thể chọn một số trường hợp đơn giản trong sáng kiến kinh nghiệm để ôn tập cho các em. Tùy thời gian ôn tập nhiều hay ít, giáo viên có thể soạn thêm bài tập tự luận hoặc bài tập trắc nghiệm để phục vụ cho việc ôn tập của mình được tốt nhất. IV. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG Sáng kiến kinh nghiệm “Phương pháp xác định số loại kiểu gen trong quần thể” có thể giúp giáo viên dạy các bài tập dạng này một cách có hệ thống, giúp học sinh ôn luyện một cách hiệu quả để chuẩn bị cho các kì thi và có thể áp dụng cho nhiều đối tượng học sinh khác nhau. Tuy nhiên, tôi đề xuất cần tăng thêm số tiết dạy cho phần di truyền học lớp 12 để giáo viên có thêm thời gian ôn tập và củng cố kiến thức cho học sinh. V. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Sách giáo khoa sinh học 12 cơ bản – Nguyễn Thành Đạt, Phạm Văn Lập, Đặng Hữu Lanh, Mai Sỹ Tuấn – NXB Giáo dục -2009. 2. Sách giáo khoa sinh học 12 nâng cao – Vũ Văn Vụ - Nguyễn Như Hiền – Vũ Đức Lưu – Trịnh Đình Đạt – Chu Văn Mẫn- Vũ Trung Tạng – NXB Giáo dục- 2007. 3. Đề thi đại học các năm 2009, 2010, 2011, môn sinh, khối B và đề thi chọn học sinh giỏi máy tính cầm tay -Tỉnh đồng nai, năm 2011. 4. Trang web hocmai.com.vn và sinhhocvietnam.com NGƯỜI THỰC HIỆN (Ký tên và ghi rõ họ tên) SỞ GD&ĐT ĐỒNG NAI Đơn vị Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh -----oOo----- CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc -----oOo----Biên hòa, ngày 01 tháng 05 năm 2012 PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Năm học: 2011-2012 -----oOo----Tên sáng kiến kinh nghiệm: PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH SỐ LOẠI KIỂU GEN TRONG QUẦN THỂ Họ và tên tác giả: Lê Ngọc Hiếu Lĩnh vực: Đơn vị: Tổ Sinh học - Quản lý giáo dục  - Phương pháp dạy học bộ môn:  - Phương pháp giáo dục  - Lĩnh vực khác: …….................  Sáng kiến kinh nghiệm đã được triển khai áp dụng: Tại đơn vị  Trong ngành  1. Tính mới – Có giải pháp hoàn toàn mới  – Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có  2. Hiệu quả – Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao  – Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao  – Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao  – Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả  3. Khả năng áp dụng – Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách: Tốt  Khá  Đạt  – Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt  Khá  Đạt  – Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng: Tốt  Khá  Đạt  XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN (Ký tên và ghi rõ họ tên) THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ (Ký tên, ghi rõ họ tên và đóng dấu) PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH SOÁ LOAÏI KIEÅU GEN TRONG QUAÀN THEÅ I. MOÄT LOCUT GEN NAÈM TREÂN NHIEÃM SAÉC THEÅ THÖÔØNG 1. Caùch xaùc ñònh a) Gen coù 2 alen A, a  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 2. Ñoù laø 2 kieåu gen AA vaø aa  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 1. Ñoù laø kieåu gen Aa  Toång soá loaïi kieåu gen = 3. Ñoù laø caùc kieåu gen AA, aa vaø Aa b) Gen coù 3 alen A, a, a1  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 3. Ñoù laø 3 kieåu gen AA, aa, a1a1  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 3. Ñoù laø kieåu gen Aa, Aa1, aa1  Toång soá loaïi kieåu gen = 6. Ñoù laø caùc kieåu gen AA, aa, a1a1, Aa, Aa1, aa1 c) Gen coù r alen Töø 2 tröôøng hôïp cuï theå treân ta coù theå suy ra deã daøng:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp baèng soá toå hôïp chaäp 2 töø r alen: Cr2 = =  r! 2!( r  2)! r ( r  1) 2 Toång soá loaïi kieåu gen laø toång soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp: =r+ r ( r  1) 2 = r ( r  1) 2 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. Nhoùm maùu A, B, O ôû ngöôøi do caùc alen I A, IB , IO quy ñònh. Trong ñoù IA vaø IB ñoàng troäi vaø troäi hoaøn toaøn so vôùi IO. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp? b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? c) Toång soá loaïi kieåu gen toái ña? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen = 3 Ñoù laø caùc kieåu gen: IAIA; IBIB; IOIO b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp: = C2r = r ( r  1) 2 = 3(3  1) 2 = 3. Ñoù laø caùc kieåu gen: IAIB; IBIO; IAIO c) Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 3+3 = 6 hoaëc r ( r  1) 2 = 3(3  1) 2 =6 Baøi 2. Moät gen coù 4 alen A> a> a 1> a2 naèm treân NST thöôøng. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp? b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? c) Toång soá loaïi kieåu gen? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen = 4. Ñoù laø caùc kieåu gen: AA; aa; a1a1; a2a2. b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r = r ( r  1) 2 = 4( 4  1) 2 = 6. Ñoù laø caùc kieåu gen: Aa; Aa1; Aa2; aa1; aa2; a1a2. c) Toång soá loaïi kieåu gen = Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 4 + 6 =10 hoaëc r ( r  1) 2 = 4( 4  1) 2 = 10 II. MOÄT LOCUT GEN NAÈM TREÂN NHIEÃM SAÉC THEÅ GIÔÙI TÍNH A. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y. 1. Caùch xaùc ñònh a) Gen coù 2 alen A, a * ÔÛ giôùi XX: A A a a  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 2. Ñoù laø 2 kieåu gen X X vaø X X A a  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 1. Ñoù laø kieåu gen X X A A a a A a  Toång soá loaïi kieåu gen = 3. Ñoù laø caùc kieåu gen X X , X X vaø X X * ÔÛ giôùi XY: Soá loaïi kieåu gen = 2. Ñoù laø 2 kieåu gen XAY vaø XaY * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = 2+3 = 5 Ñoù laø caùc kieåu gen XAXA; XaXa; XAXa; XAY vaø XaY b) Gen coù r alen Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta deã thaáy raèng: * ÔÛ giôùi XX: Caùch xaùc ñònh soá kieåu gen töông töï tröôøng hôïp moät locut gen naèm treân NST thöôøng, cuï theå nhö sau:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r. r ( r  1) 2 r ( r  1) 2  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =  Toång soá loaïi kieåu gen = * ÔÛ giôùi XY: Soá loaïi kieåu gen = r * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = r + r ( r  1) 2 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XX; ♀ XY). Moät gen coù 4 alen A> a> a 1> a2 naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc? b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XX, locut gen naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y  soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa gen =4 b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = r ( r  1) 2 +r= 4( 4  1) 2 + 4 = 14 (kieåu gen) Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀ XX; ♂ XY). Moät gen coù 5 alen naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh trong quaàn theå: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi? b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc? c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi: Giôùi caùi coù caëp NST giôùi tính XX, locut gen naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi caùi = soá alen cuûa gen = 5 vaø soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi = C2r = r ( r  1) 2 = 5(5  1) 2 = 10 b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XY  soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc = soá alen cuûa gen = 5 c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY =r+ r ( r  1) 2 =5+ 5(5  1) 2 = 20 B. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X coù alen töông öùng treân Y. 1. Caùch xaùc ñònh a) Gen coù 2 alen A, a * ÔÛ giôùi XX: A A a a  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 2. Ñoù laø X X vaø X X A a  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp =1. Ñoù laø X X A A a a A a  Toång soá loaïi kieåu gen = 3. Ñoù laø caùc kieåu gen X X , X X vaø X X * ÔÛ giôùi XY: A A a a  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 2. Ñoù laø X Y vaø X Y A a  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 1. Ñoù laø X Y A A a a A a  Toång soá loaïi kieåu gen =3. Ñoù laø caùc kieåu gen X Y , X Y vaø X Y * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá kieåu gen ôû giôùi XY = 3+ 3= 6 Ñoù laø caùc kieåu gen XAXA, XaXa, XAXa, XAYA, XaYa vaø XAYa b) Gen coù r alen Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta deã thaáy raèng ôû giôùi XX vaø giôùi XY coù soá kieåu gen baèng nhau vaø caùch tính soá kieåu gen ôû töøng giôùi gioáng nhö tröôøng hôïp xeùt moät locut gen treân NST thöôøng.  ÔÛ giôùi XX hoaëc giôùi XY:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû moãi giôùi = r  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû moãi giôùi = C2r =  Soá loaïi kieåu gen ôû moãi giôùi =  Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: 2. r ( r  1) 2 r ( r  1) 2 r ( r  1) 2 = r (r + 1) 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XX; ♀ XY). Moät locut gen coù 3 alen M> m> m 1 naèm treân NST giôùi tính X coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi? Ñoù laø caùc kieåu gen naøo? b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi caùi: Giôùi caùi coù caëp NST giôùi tính XY, locut gen naèm treân X coù alen töông öùng treân Y  Soá kieåu gen ôû giôùi caùi laø r ( r  1) 2 = 3(3  1) 2 =6 Ñoù laø caùc kieåu gen: XMYM; XmYm;Xm1Ym1;XMYm;XMYm1;XmYm1. b) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: r (r + 1) = 3(3+1) = 12 Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀XX; ♂ XY). Moät locut gen coù 5 alen naèm treân NST giôùi tính X coù alen töông öùng treân Y. Haõy xaùc ñònh a) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi? b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc? c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi: Locut gen naèm treân X coù alen töông öùng treân Y r ( r  1) 2 5(5  1) = 15 2  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp ôû giôùi caùi = C2r = b) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: r ( r  1) 2 = = 5(5  1) 2 = 10 c) Toång soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: r (r + 1) = 5(5+1) = 30 C. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X. 1. Caùch xaùc ñònh a) Gen coù 2 alen A, a Vì locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X, tính traïng chæ bieåu hieän ôû giôùi dò giao töû XY neân chæ ôû giôùi XY môùi xaùc ñònh kieåu gen vaø soá kieåu gen laø = 2. Ñoù laø XYA vaø XYa. b) Gen coù r alen Soá kieåu gen ôû giôùi XY cuõng chính laø soá alen = r 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀XX; ♂ XY). Moät locut gen coù 4 alen T, Ts, Tr, t naèm treân NST giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X. Haõy xaùc ñònh caùc kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: Vì locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X, tính traïng chæ bieåu hieän ôû giôùi dò giao töû XY neân chæ ôû giôùi XY môùi xaùc ñònh kieåu gen vaø soá kieåu gen cuõng chính laø soá alen = 4. Ñoù laø caùc kieåu gen: XY T, XYTs, XYTr, XYt Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♂ XX; ♀ XY). Moät locut gen coù 10 alen naèm treân NST giôùi tính Y khoâng coù alen töông öùng treân X. Haõy xaùc ñònh caùc kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: Chæ ôû giôùi XY môùi xaùc ñònh kieåu gen vaø soá kieåu gen cuõng chính laø soá alen = 10. D. Moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X ôû loaøi coù cô cheá xaùc ñònh giôùi tính laø XX/XO 1. Caùch xaùc ñònh a) Gen coù 2 alen A, a * ÔÛ giôùi XX: A A a a  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = 2. Ñoù laø caùc kieåu gen X X , X X A a  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 1. Ñoù laø X X Toång soá loaïi kieåu gen = 3. Ñoù laø caùc kieåu gen XAXA, XaXa vaø XAXa * ÔÛ giôùi XO: A a  Toång soá loaïi kieåu gen = 2. Ñoù laø caùc kieåu gen X O vaø X O * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = 3+2 = 5 Ñoù laø caùc kieåu gen XAXA, XaXa, XAXa, XAO vaø XaO b) Gen coù r alen Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta deã thaáy raèng: Caùch tính soá kieåu gen trong tröôøng hôïp moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X ôû loaøi coù cô cheá xaùc ñònh giôùi tính laø XX/XO gioáng y heät tröôøng hôïp moät locut gen naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X khoâng coù alen tröông öùng treân Y. Do vaäy: * ÔÛ giôùi XX:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ñuùng baèng soá alen cuûa gen = r.  r ( r  1) 2 r ( r  1) 2  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2r =  Toång soá loaïi kieåu gen = * ÔÛ giôùi XO: Soá loaïi kieåu gen = r * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XO = r ( r  1) 2 +r 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng (♀ XO; ♂ XX). Xeùt moät locut gen coù 4 alen B, Bs, Br vaø b naèm treân NST giôùi tính X. Haõy xaùc ñònh a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc? b) Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XX  soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp baèng soá alen = 4 b) Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XO = r ( r  1) 2 +r= 4( 4  1) 2 + 4 = 14 Baøi 2. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( ♂ XO; ♀ XX). Xeùt moät locut gen coù 5 alen C, Cs, Cr, Ct vaø c naèm treân NST giôùi tính X. Haõy xaùc ñònh a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc? b) Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi ñöïc: Giôùi ñöïc coù caëp NST giôùi tính XO  soá loaïi kieåu gen cuõng chính baèng soá alen = 5 Ñoù laø caùc kieåu gen: XCO; XCsO; XCrO; XCtO; XcO b) Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå: Giôùi caùi XX coù soá loaïi kieåu gen = r ( r  1) 2 = 5(5  1) 2 = 15 Soá loaïi kieåu gen trong quaàn theå = Soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XO + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX = 5+15 = 20 III. HAI LOCUT GEN CUØNG NAÈM TREÂN MOÄT CAËP NHIEÃM SAÉC THEÅ THÖÔØNG 1. Caùch xaùc ñònh a) Moãi locut coù 2 alen: locut I coù 2 alen(A, a), locut II coù 2 alen(B,b). Vì locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp nhieãm saéc theå thöôøng neân ta coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut (ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa locut I vaø locut II = 2. 2 = 4. Goïi D 1, D2, D3, D4 laàn löôït laø caùc alen cuûa locut D thì D1 = AB, D2 = Ab, D3 = aB, D4 = ab. Do vaäy:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 4. AB AB Ñoù laø caùc kieåu gen: ; Ab Ab ; aB aB ; ab ab  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø 4 alen cuûa locut D: C 42 = 4( 4  1) 2 =6 AB Ab Ñoù laø caùc kieåu gen: ; AB aB ; AB ab ; Ab aB ; Ab aB ; ab ab  Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 4 + 6 = 10  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen: Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa, locut II coù 1 caëp dò hôïp Bb  kieåu gen dò AB . Tröôøng hôïp gen lieân keát coù xuaát hieän theâm kieåu ab Ab AB . Nhö vaä y coù 2 loaï i kieå u gen dò hôï p 2 caë p alen laø aB ab hôïp hai caëp alen laø gen dò hôïp cheùo laø vaø Ab aB  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen: Laø söï toå hôïp caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø ngöôïc laïi. Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa, locut II coù 2 caëp gen ñoàng hôïp BB vaø bb  coù 2 loaïi kieåu gen AB aB ; Ab ab Locut II coù 1 caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp AA vaø aa  coù 2 loaïi kieåu gen AB Ab ; aB ab Nhö vaäy coù 4 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: AB aB ; Ab ab ; AB Ab ; aB ab * Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính: = soá loaïi kieåu gen dò hôïp – soá loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen = 6 – 2 = 4 b) Moãi locut coù nhieàu alen: locut I coù m alen, locut II coù n alen. Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta cuõng lyù luaän töông töï: Locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp nhieãm saéc theå thöôøng  ta coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut ( ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa locut I vaø locut II = m.n. Do vaäy:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = m.n  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn  Toång soá loaïi kieåu gen = soá kieåu gen ñoàng hôïp + soá kieåu gen dò hôïp = m.n + C2mn  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen: Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù C2n caëp dò hôïp  soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m. C2n (Löu yù: nhaân 2 vì soá kieåu gen dò hôïp cheùo baèng soá kieåu gen dò hôïp ñoàng).  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen: Laø söï keát hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø ngöôïc laïi. Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù n caëp gen ñoàng hôïp Locut II coù C2n caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù m caëp gen ñoàng hôïp  soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: n.C2m + m.C2n * Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính: = soá kieåu gen dò hôïp – soá kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen = C2mn - 2.C2m. C2n 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. Treân moät caëp NST thöôøng xeùt 2 locut gen. Locut thöù nhaát coù 2 alen A vaø a. Locut thöù hai coù 3 alen B, B ’, b. Haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät caùc kieåu gen ñoù? a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp? b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? c) Toång soá loaïi kieåu gen? d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen? e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen? Giaûi: Theo ñeà, locut I coù m=2 alen (A, a) vaø locut II coù n=3 alen (B, B’,b). Coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut D vôùi soá alen laø m.n = 3.2 = 6 Caùc alen cuûa locut D: D1 =AB, D2 =AB’, D3 =Ab, D4 =aB, D5 =aB’, D6 = ab a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = m.n = 3. 2 = 6 Ñoù laø caùc kieåu gen: AB AB ; AB  Ab aB aB  ab ; ; ; ; AB  Ab aB aB  ab 6(6  1) = 15 2 AB AB AB ; ; ; aB aB  ab b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2mn = AB Ñoù laø caùc kieåu gen: AB  ; AB Ab ; AB  AB  ; ; Ab aB Ab Ab ; ; aB aB  aB aB ; aB  ab aB  ab AB  A B  ; ; aB  ab Ab ab c) Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = 6 + 15 = 21 (kieåu gen) d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n = 2.C22.C23 = 2.1.3 = 6 Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa. Locut II coù 3 caëp gen dò hôïp BB’,Bb, B’b  Toå hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vaø II  Caùc loaïi kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen laø: AB AB ; aB  ab AB  Ab AB  Ab ; ab vaø aB ; aB ; aB  ( Toå hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa töøng locut, sau ñoù suy ra caùc kieåu gen dò hôïp cheùo) e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen * Coù 2 caùch tính: Caùch 1: n.C2m + m.C2n = 3.C22 + 2C23 = 3.1 +2.3 = 9 Caùch 2: C2mn – 2. C2m. C2n = 15 – 6 = 9 * Lieät keâ 9 kieåu gen: Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp Aa. Locut II coù 3 caëp gen ñoàng hôïp BB, B’B’ vaø bb  coù 3 loaïi kieåu gen AB aB ; AB Ab ; aB ab Locut II coù 3 caëp gen dò hôïp BB’,Bb, B’b. Locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp AB aB AB aB AB  aB  AA vaø aa  coù 6 loaïi kieåu gen AB ; aB  ; Ab ; ab ; Ab ; ab Nhö vaäy coù 9 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp gen: AB aB ; AB Ab AB aB AB aB AB  aB ; ; ; ; ; ; ; ab aB ab AB  aB  Ab ab Ab Baøi 2. Xeùt 2 locut gen cuøng naèm treân moät caëp NST thöôøng, locut thöù nhaát coù 5 alen, locut thöù hai coù 2 alen. Haõy xaùc ñònh: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp? b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp? c) Toång soá loaïi kieåu gen? d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen? e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen? Giaûi: a) Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = m.n = 5.2 =10 b) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = C2mn = C210 = 10(10  1) 2 = 45 c) Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n + C2mn = 10 + 45 = 55 d) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n = 2.C25.C22 = 2. 5(5  1) 2 .1 = 20 e) Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen: Caùch 1: n.C2m + m.C2n = 2.C25 + 5.C22 = 2. 5(5  1) 2 + 5.1 = 25 Caùch 2: C2mn - 2.C2m.C2n = 45 – 20 = 25 IV. HAI LOCUT GEN NAÈM TREÂN CAËP NHIEÃM SAÉC THEÅ GIÔÙI TÍNH X KHOÂNG COÙ ALEN TÖÔNG ÖÙNG TREÂN Y 1. Caùch xaùc ñònh a) Moãi locut coù 2 alen: locut I coù 2 alen(A, a), locut II coù 2 alen(B,b). * ÔÛ giôùi XX: Caùch lyù luaän töông töï nhö tröôøng hôïp hai locut gen naèm treân caëp nhieãm saéc theå thöôøng nhö sau: Vì locut I vaø II cuøng naèm treân nhieãm saéc theå giôùi tính X neân ta coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut (ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa locut I vaø locut II = 2. 2 = 4. Goïi D 1, D2, D3, D4 laàn löôït laø caùc alen cuûa locut D thì D1 = AB, D2 = Ab, D3 = aB, D4 = ab. Do vaäy:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 4. Ñoù laø caùc kieåu gen: XABXAB; XAbXAb; XaBXaB ; XabXab  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø 4 alen cuûa locut D: C 42 = 4( 4  1) 2 =6 Ñoù laø caùc kieåu gen: XABXAb; XABXaB; XABXab; XAbXaB; XAbXab; XaBXab.  Toång soá loaïi kieåu gen = soá kieåu gen ñoàng hôïp + soá kieåu gen dò hôïp = 4 + 6 = 10  Soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen: Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XAXa, locut II coù 1 caëp dò hôïp XBXb  kieåu gen dò hôïp hai caëp alen laø XABXab. Tröôøng hôïp gen lieân keát coù xuaát hieän theâm kieåu gen dò hôïp cheùo laø XAbXaB. Nhö vaäy coù 2 kieåu gen dò hôïp 2 caëp alen laø XABXab vaø XAbXaB  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen: Laø söï toå hôïp caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø ngöôïc laïi. Locut I coù 1 caëp gen dò hôïp XAXa, locut II coù 2 caëp gen ñoàng hôïp XBXB vaø XbXb  coù 2 loaïi kieåu gen XABXaB vaø XAbXab Locut II coù 1 caëp gen dò hôïp X BXb, locut I coù 2 caëp gen ñoàng hôïp XAXA vaø XaXa  coù 2 loaïi kieåu gen XABXAb vaø XaBXab Nhö vaäy coù 4 loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: XABXaB; XAbXab; XABXAb vaø XaBXab * Löu yù: Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính: = soá loaïi kieåu gen dò hôïp – soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 6–2=4 * ÔÛ giôùi XY: Soá loaïi kieåu gen = soá alen cuûa locut D = 4. Goàm caùc kieåu gen: XABY; XAbY; XaBY; XabY * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = 10 + 4 =14 b) Moãi locut coù nhieàu alen: locut I coù m alen, locut II coù n alen. * ÔÛ giôùi XX: Töø tröôøng hôïp (a) ôû treân ta cuõng lyù luaän töông töï: Locut I vaø II cuøng naèm treân moät caëp nhieãm saéc theå thöôøng  ta coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut ( ví duï kí hieäu laø locut D), thì soá alen cuûa locut D laø tích soá giöõa soá alen cuûa locut I vaø locut II = m.n. Do vaäy:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = m.n  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn  Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n + C2mn  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen: Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù C2n caëp dò hôïp  soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n (Löu yù: nhaân 2 vì soá kieåu gen dò hôïp cheùo baèng soá kieåu gen dò hôïp ñoàng).  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen: Laø söï keát hôïp caùc caëp gen dò hôïp cuûa locut I vôùi caùc caëp gen ñoàng hôïp cuûa locut II vaø ngöôïc laïi. Locut I coù C2m caëp gen dò hôïp, locut II coù n caëp gen ñoàng hôïp Locut II coù C2n caëp gen dò hôïp Bb, locut I coù m caëp gen ñoàng hôïp  soá loaïi kieåu gen dò hôïp moät caëp alen laø: n.C2m + m.C2n * Löu yù: Soá kieåu gen dò hôïp moät caëp alen coøn coù theå tính: = soá kieåu gen dò hôïp – soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = C2mn - 2.C2m.C2n * ÔÛ giôùi XY: Soá loaïi kieåu gen = soá alen cuûa locut D = m.n * Xeùt chung 2 giôùi: Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XX + soá loaïi kieåu gen ôû giôùi XY = (m.n + C2mn) +m.n = 2m.n + C2mn 2. Baøi taäp vaän duïng Baøi 1. ÔÛ moät loaøi coân truøng ( caùi XX; ñöïc XY). Xeùt 2 locut gen cuøng naèm treân NST giôùi tính X khoâng coù alen töông öùng treân Y, locut thöù nhaát coù 2 alen B vaø b. Locut thöù hai coù 3 alen E, E’, e. a) ÔÛ giôùi caùi, haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät keâ caùc kieåu gen ñoù? – Soá kieåu gen ñoàng hôïp – Soá kieåu gen dò hôïp – Toång soá kieåu gen – Soá kieåu gen dò hôïp hai caëp alen – Soá kieåu gen dò hôïp moät caëp alen b) ÔÛ giôùi ñöïc, haõy xaùc ñònh soá kieåu gen vaø lieät keâ caùc kieåu gen ñoù? c) Cho bieát toång soá kieåu gen trong quaàn theå? Giaûi: Theo ñeà, locut I coù m =2 alen (B, b), locut II coù n = 3 alen (E, E’,e) Coù theå xem locut I vaø II nhö moät locut D vôùi soá alen laø m.n = 3.2 = 6 Caùc alen cuûa locut D: D1 =BE, D2 =BE’, D3 =Be, D4 =bE, D5 =bE’, D6 = be a) ÔÛ giôùi caùi:  Soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp = soá alen cuûa locut D = 6 Ñoù laø caùc kieåu gen: XBEXBE; XBE’XBE’; XBeXBe ; XbEXbE ; XbE’XbE’ ;XbeXbe  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp = soá toå hôïp chaäp 2 töø m.n alen cuûa locut D = C2mn = 6(6  1) 2 = 15 Ñoù laø caùc kieåu gen: XBEXBE’; XBEXBe; XBEXbE; XBEXbE’; XBEXbe XBE’XBe; XBE’XbE; XBE’XbE’; XBE’Xbe XBeXbE; XBeXbE’; XBeXbe XbEXbE’; XbEXbe XbE’Xbe  Toång soá loaïi kieåu gen = soá loaïi kieåu gen ñoàng hôïp + soá loaïi kieåu gen dò hôïp = m.n + C2mn = 6 + 15= 21  Soá loaïi kieåu gen dò hôïp hai caëp alen = 2.C2m.C2n = 2.C23.C22 = 2.3.1 = 6