Tài liệu Skkn rèn kĩ năng nghe tiếng anh cho học snh lớp 9

Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* SÁNG KIẾN “ RÈN KĨ NĂNG NGHE CHO HỌC SNH LỚP 9 ” =============== I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN: 1.Tên sáng kiến: Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 . 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Tiếng Anh trong các trường THCS 3. Tác giả: Họ và tên: Bùi Thị Mây- Nữ Ngày sinh 15 tháng 11 năm 1981 Trình độ chuyên môn : Cử nhân Tiếng Anh Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THCS Vũ Vinh – huyện Vũ Thư – tỉnh Thái Bình Điện thoại : 0912.579.366 . Email: [email protected] 4. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị : Trường THCS học Vũ Vinh Địa chỉ : Thôn Đồng Nhân – xã Vũ Vinh – huyện Vũ Thư – tỉnh Thái Bình. 5. Đồng tác giả: Không 6. Chủ đầu tư: Không 7. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị : Trường THCS học Vũ Vinh Địa chỉ : Địa chỉ : Thôn Đồng Nhân – xã Vũ Vinh – huyện Vũ Thư – tỉnh Thái Bình. 8. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: Tháng 9 năm 2014 II/ BÁO CÁO MÔ TẢ SÁNG KIẾN Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 1 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* 1.Tên sáng kiến: Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Tiếng Anh trong các trường THCS 3. Mô tả bản chất của sáng kiến 3.1 Tình trạng và giải pháp Hiện nay, với nhận thức mới trong dạy ngoại ngữ, dạy tiếng Anh nhằm mục đích giao tiếp, mở rộng quan hệ giao lưu, hợp tác với thế giới trên mọi lĩnh vực: đối nội, đối ngoại, văn hóa, thương mại....đã đánh dấu một mốc lớn: sự đầu tư chất xám vào dạy và học ngoại ngữ, làm việc theo hướng công nghiệp hiện đại. Để sử dụng thành thạo một ngoại ngữ là một điều không hề dễ dàng, nhưng cũng không vì khó khăn mà không thể học vì trong một chừng mực nào đó, học ngoại ngữ nói chung và học tiếng Anh nói riêng cũng không phải là cái gì đó quá khó nếu chúng ta có phương pháp và phương tiện tốt, nhất là khi chúng ta biết phối hợp giữa các phương pháp với nhau và khai thác tốt các phương tiện. Việc dạy theo phương pháp đổi mới như hiện nay chú trọng nhiều đến tính chủ động sáng tạo của học sinh. Phần lớn thời gian giao tiếp là lúc các em tư duy chủ động thực hành tiếng Anh. Để có một tiết học tốt thì các em phải chuẩn bị bài ở nhà kỹ. Hơn nữa, để học tốt một giờ nghe các em cần được nghe nhiều. Cũng chính bởi những lý do như đã trình bày ở trên mà mục đích dạy và học Tiếng Anh cũng có sự thay đổi lớn, nó không chỉ là chuyện “ học để mà học” nữa, mà học là phải tư duy, có chiều sâu. Chúng ta không chỉ nhằm mục đích đạt được ý nghĩa ngữ pháp mà còn nhằm đạt và phát triển được kỹ năng sử dụng ngôn ngữ đó. Nắm được bản chất của giao tiếp và có thể giao tiếp khi cần thiết là điều mà chúng ta vươn tới. NGHE được coi là một kỹ năng tiếp thụ, song nghe thường khó hơn đọc vì ngôn bản cảm thụ qua nghe là lời nói nên có những đặc điểm rất khác với văn bản viết. Phần lớn học sinh trên địa bàn xã Vũ Vinh là con em nông thôn nên điều kiện học tập chưa tốt, thời gian học hạn hẹp, môi trường giao tiếp tiếng Anh còn hạn chế, ít có cơ hội luyện nghe. Bên cạnh đó, các em còn chưa thực sự chăm chỉ học tập, ít chịu ghi nhớ từ, không tích cực luyện âm, sự linh hoạt, sáng tạo chưa cao, tài liệu để tham khảo thêm còn phụ thuộc vào kinh tế gia đình, từ đó việc đầu tư học kỹ năng nghe hạn chế. Ngoài ra tiếng Anh là một môn học khó, khối lượng kiến thức nhiều, thời gian học ít, và trong quá trình nghe các em không kiểm soát được điều sẽ nghe. Lời nói trong băng nhanh, không quen. Bài nghe có nhiều từ mới, trọng âm từ, trọng âm câu, ngữ điệu thì rất khác nhau và học sinh khó có thể hiểu được nội dung. Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 2 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* Kết quả khảo sát đầu năm của học sinh lớp 9A, 9B: LỚP SĨ SỐ 9A 9B 27 21 Giỏi SL 2 0 Khá % 7,4 0 SL 7 6 % 25,9 28,5 Trung bình SL % 18 66,7 11 52,4 Yếu SL 2 4 % 7,4 19,0 3.2 Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến a- Mục đích của giải pháp: Việc dạy và học tiếng Anh trong nhà trường phổ thông đã có những thay đổi lớn về nội dung cũng như phương pháp giảng dạy để phù hợp với mục tiêu và yêu cầu đặt ra cho bộ môn này trong chương trình cải cách. Quan điểm cơ bản nhất về đổi mới phương pháp là làm sao phát huy được tính tích cực, chủ động của người học, tạo điều kiện tối ưu cho người học và rèn luyện, phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ vào mục đích giao tiếp chứ không phải việc cung cấp kiến thức ngôn ngữ thuần túy. Với quan điểm này, các thủ thuật và hoạt động trên lớp học cũng đã được thay đổi và phát triển đa dạng. Người giáo viên cần nắm bắt các nguyên tắc chính của phương pháp và tìm hiểu các thủ thuật và hoạt động dạy học theo quan điểm giao tiếp sao cho có thể áp dụng được một cách uyển chuyển, phù hợp và có hiệu quả. b-Nội dung giải pháp: b1. Chuẩn bị Để các tiết luyện nghe đạt kết quả cao, học sinh hứng thú học tập giáo viên phải chuẩn bị những việc sau đây: - Chuẩn bị nội dung của các tiết học sao cho thật phù hợp, cân đối và hợp lý về cả thời gian và phương pháp. - Chọn lựa phương pháp và thủ thuật phù hợp với từng bài dạy. - Chuẩn bị đồ dùng dạy học (băng đĩa,đài , máy chiếu, bảng phụ....) - Sử dụng trình chiếu Powerpoint phải chuẩn bị thật kĩ các hiệu ứng, phù hợp - Tổ chức cho học sinh chơi và học tập có hiệu quả, tạo sự hưng phấn cho học Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 3 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* sinh mà vẫn bám sát vào nội dung bài và tiết kiệm thời gian, đảm bảo giờ b2. Các việc làm cụ thể 1. Tìm hiểu kỹ khái niệm của việc dạy kĩ năng nghe. Nghe là một hoạt động ngôn ngữ phức tạp nhất, nó hợp nhất những yếu tố hợp thành của sự tiếp thu các nhận thức và kiến thức ngôn ngữ. Nghe hiểu là một trong những mục đích chính của dạy ngoại ngữ. Khi nói, các ý thường không được sắp xếp có trình tự chặt chẽ như khi viết; ý hay thường được lặp đi lặp lại, có nhiều từ thừa, từ đệm, không đúng ngữ pháp. Có thể nói láy, nói tắt, ngập ngừng… Khi đọc có thể đọc đi đọc lại nhiều lần văn bản còn khi nghe người khác nói ta chỉ nghe được một lần.Với đặc điểm khác nhau trên, khi dạy nghe, ngoài những thủ thuật chung có thể áp dụng cho các kỹ năng nghe tiếp thu, giáo viên còn cần có những thủ thuật đặc thù cho các hoạt động nghe của học sinh. Nghe bao gồm hai cấp độ: 1.1. Cấp độ 1: (Nhận biết hoặc phân biệt): Sự nhận biết các âm thanh, từ, nhóm từ trong mối quan hệ cấu trúc của chúng. Chỉ khi khả năng này trở thành tự động hóa, người nghe mới có thể tái tạo, ứng xử và đáp lại những gì nghe được trong cả chuỗi âm thanh đó. 1.2. Cấp độ 2: (Chọn lựa): Người nghe rút ra được những thành tố hữu ích để hiều được người nói. Lúc đầu nghe hiểu câu, lời nói ngắn, đơn giản,về sau hiểu các câu dài hơn. 2. Nghiên cứu về các hoạt động nghe: 2.1. Nghe trong cuộc sống hàng ngày: có hai cách nghe chính: - Nghe không tập trung: là các hoạt động nghe mang tính chất giải trí, như khi ta nghe đài, xem truyền hình…mà vẫn có thể tiến hành đồng thời một công việc khác. - Nghe có tập trung: là các hoạt động nghe có chủ ý, muốn nắm bắt một nội dung thông tin nào đấy.Ví dụ như nghe tin trên đài, truyền hình, nghe các chỉ dẫn, hướng dẫn, giải thích, nghe giảng bài v.v...Trong trường hợp này, người nghe chủ yếu tập trung vào những điểm quan trọng, cần thiết cho chủ ý của mình. Người nghe thường biết rõ mình muốn nghe gì. Điều này giúp người nghe hướng được sự chú ý vào đúng nội dung cần biết, do vậy thường nắm bắt được vấn đề một cách có hiệu quả hơn. 2.2. Nghe trong môi trường học tiếng: Trong môi trường học tiếng, các hoạt động nghe chủ yếu là nghe có tập trung, và nhằm phát triển các kỹ năng nghe khác nhau. Có những loại nghe chính trong việc học ngoại ngữ như sau: - Nghe ý chính. Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 4 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* - Nghe để tìm những thông tin cần thiết. - Nghe để khẳng định những phỏng đoán trước đó. - Nghe để thực hiện các nhiệm vụ giao tiếp được đặt ra. - Nghe chi tiết (Cả nội dung lẫn cấu trúc ngôn ngữ). * Lưu ý:Học sinh có thể xác lập lại lượng thông tin dựa trên các cơ sở sau: - Kiến thức về ngôn ngữ (từ ngữ, ngữ pháp, ngữ nghĩa, văn phong...) - Sự quen thuộc với chủ đề đang được đề cập tới. - Sự quan sát, diễn giải, ngữ cảnh giao tiếp, kể cả những gì xảy ra trước đó. - Kiến thức, tri thức mà các em cùng nắm được với người nói. - Sự hiểu biết, thừa nhận về thái độ, sở thích cá nhân người nói. - Sự hiểu biết về ngữ cảnh, văn hóa trong giao tiếp. - Sự hiểu biết về những tín hiệu ngoài ngôn ngữ như: tốc độ nói, ngừng đoạn, cử chỉ, điệu bộ, vẻ mặt 3. Tiến hành các kỹ thuật dạy nghe: 3.1. Xây dựng lòng tin (Confidence building) 3.2. Nhận diện trọng âm câu (Sentence stress reception) 3.3. Giải quyết chủ đề (Topic interpretation) 3.4. Nghe hiểu ý chính (Listening for gist) 3.5. Nhận diện chi tiết (Recognising details) 3.6. Nghe nắm bắt thông tin cần thiết (Listening for wanted information) 3.7. Chép chính tả (Dictations) 3.8. Sơ đồ chuỗi sự kiện (Sequencing chart) 3.9. Ngữ pháp chính tả (Dictogloss) 3.10. Nghe- ghi (Listening and note- taking) 4. Tổ chức các hoạt động nghe khác nhau: 4.1. Giúp học sinh nghe có hiệu quả Trong thực tế, nghe vẫn là một kỹ năng khó đối với học sinh phổ thông hiện nay. Để khắc phục những khó khăn trong khi nghe, giáo viên có thể sử dụng những biện pháp sau: - Giới thiệu chủ đề, các nội dung có liên quan đến bài nghe; giải thích các khái niệm nếu cần thiết. - Ra các câu hỏi giúp học sinh đoán trước nội dung sẽ nghe. - Giới thiệu từ mới nếu có hoặc ôn, củng cố lại từ vựng cần thiết cho bài nghe. - Ra câu hỏi hướng dẫn khi nghe. - Chia quá trình nghe thành từng bước,ví dụ: Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 5 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* + Lần nghe thứ nhất: nghe ý chính, trả lời các câu hỏi đại ý. + Lần nghe thứ hai: nghe chi tiết hơn v.v... - Nếu bài dài, chia bài nghe thành từng đoạn ngắn để cho học sinh nghe, có những yêu cầu nghe cụ thể khác nhau. 4.2.Đoán trước điều sắp nghe (predicting) Một trong những kỹ năng cần thiết khi nghe là khả năng đoán được điều sắp được nghe. Vì vậy, khi cho học sinh luyện nghe, giáo viên nên cho học sinh đoán những điều sắp nghe trong một ngữ cảnh nhất định. Có thể tiến hành hoạt động này với các bài nghe có cốt truyện hoặc một bài hội thoại. Ví dụ, khi nghe một bài hội thoại, giáo viên có thể dừng lại sau một câu nói của một nhân vật trong bài hội thoại và hỏi học sinh xem nhân vật kia sẽ đáp lại như thế nào? Sẽ ứng xử ra sao? Có đồng ý hay không? v.v... Khi cho học sinh nghe một câu chuyện, giáo viên cũng có thể dùng thủ thuật tương tự, dừng lại ở những đoạn phù hợp và hỏi những câu hỏi như: Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo đó? Tại sao câu chuyện lại diễn biến như vậy? v.v... trước khi cho nghe tiếp câu chuyện. Ví dụ: Trong bài nghe sau giáo viên có thể dừng ở một số chỗ để cho học sinh đoán: Tapescript: At 6.30 in the morning, the bus collected Ba and his family from their home. (Where did they go?). After picking everyone up, the bus continued north on Highway Number 1. It crossed the Dragon Bridge and stopped at the gas station (What happened? Why did it stop there?) to get some more fuel. Then, it left the highway and turned left onto a smaller road westward. (Please imagine the direction here (Which is the East? West? North? South?). This road ran between greenpaddy fields, (What can you see though the bus window?) so the people on the bus could see a lot of cows and buffaloes. The road ended before a big store beside a pond. Instead of turning left towards a small airport, the bus went in the opposite direction. (Did it stay there for a long or a short time?). It did not stay on that road for very long, but turned left onto a road which went though a small bamboo forest. Finally, the bus dropped everyone off at the parking lot ten meters from a big old banyan tree. It parked there (What for?) and waited for people to come back (When did they come back?) in the evening. (English 9 - Unit 3: A trip to the countryside - page 25 ) 4.3. Nghe để khẳng định những phỏng đoán của mình về nội dung bài nghe: Đây là thủ thật tương tự áp dụng cho kỹ năng đọc hiểu: Trước khi nghe/ đọc, giáo viên khai thác gợi ý những gì học sinh đã biết về nội dung vấn đề sẽ nghe/ đọc, những Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 6 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* gì chưa rõ, những gì không biết. Sau đó nghe và liên hệ những kiến thức đã biết với những nội dung cần nghe. Ví dụ: Khi tiến hành một bài nghe về THE MEDIA - phương tiện truyền thông (English 9 - Unit 5: The media – page 43), giáo viên sẽ hỏi, gợi ý những điều học sinh đã biết về các phương tiện truyền thông như: tên gọi của chúng, sự ra đời, nguồn gốc, xuất xứ...... Sau đó ra yêu cầu hoặc các câu hỏi để học sinh nghe, tìm câu trả lời. 4.4. Nghe lấy thông tin cần thiết: Như đã đề cập, khi tiến hành hoạt động nghe, giáo viên nhất thiết phải soạn ra các yêu cầu, nhiệm vụ nghe, tập trung vào những nội dung chủ yếu, quan trọng để cho việc nghe có mục đích cụ thể. Các hình thức nhiệm vụ, yêu cầu rất đa dạng, có thể là dạng trả lời câu hỏi hay dạng điền vào bảng biểu. Ví dụ: Listen to the report on how our oceans are polluted. Then complete the notes HOW THE OCEAN IS POLLUTED Firstly raw sewage is pumped directly into the sea Secondly ---------------------------dropped into the sea Thirdly oil spills----------------------------------------Next --------------------------------------------------Finally --------------------------------------------------(English 9 – Unit 6: The environment – page 51) 4.5. Nghe để nắm bắt ý chính: (Listen for gist / for main ideas) Trong nhiều trường hợp học sinh cần được luyện nghe để hiểu những ý chính, khái quát của bài mà không cần quan tâm đến chi tiết. Ví dụ: Listen to the conversation and find information about Tim Jones and Carlo: - The food they ate? - The bus they went? - The sign they saw? (English 9 – Unit 1: A visit from a pen pal – page 9) 4.6. Nghe để thực hiện các hoạt động giao tiếp tiếp theo: Có những hoạt động nghe, thường ở dạng điền vào bảng biểu, nhằm phục vụ cho một hoạt động giao tiếp tiếp theo đó. Ví dụ: An expert is giving a talk on how to live with earthquakes. Listen to the talk, then complete the table Living with earthquakes Heavy fixtures, furniture, and appliances: Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 7 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* • Place heavy books on the ------(1)-----• Block the rollers on your ------(2)------- and ------(3)-----____________________________________________________________ Flying glass: • Check the ------(4)-----• Don’t put your bed near ------(5)-----____________________________________________________________ Earthquakes drill: • Stay ------(6)-----• Sit ------(7)------ or ------(8)-----• Stand in the ------(9)-----(English 9 – Unit 9: Natural disasters – page 77) Sau khi hoàn thành bảng biểu cho bài nghe trên, học sinh có thể tiếp tục luyện với hoạt động giao tiếp tiếp theo là nói lại và/hoặc nói thêm về cách để có thể sống sót sau một trận động đất. 5. Thực hành nhiều dạng bài tập nghe hiểu: Các bài tập nghe hiểu có nhiều dạng. Những bài tập phổ biến là: - Defining true – false questions - Checking the correct answer / information - Matching - Filling in the chart - Filling in the gap - Answering comprehensive questions 6. Nắm chắc một số nguyên tắc cơ bản khi tiến hành các hoạt động nghe: Để cho hoạt động nghe đạt được mục đích như mong muốn, giáo viên cần thực hiện một số nguyên tắc cơ bản khi tiến hành một bài nghe như sau: 6.1. Dẫn dắt trước khi nghe (Lead – in) Như đã đề cập ở trên, khi nghe có tập trung, người nghe thường đã có chủ định, hướng sự tập trung vào phần muốn nghe, sẽ biết phải chú ý vào nội dung nào khi nghe. Vì vậy khi dạy nghe giáo viên cũng cần tạo ra những “chủ định” để học sinh có được sự chuẩn bị cho phần nghe sắp tới qua các hoạt động trước khi nghe như: - Giới thiệu ngữ cảnh, tình huống - Những câu hỏi gợi ý, đoán về nội dung sắp nghe - Những câu hỏi tạo trí tò mò, tạo hứng thú về nội dung bài sắp nghe. Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 8 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* - Những câu hỏi hướng dẫn, yêu cầu đối với những nội dung cần thiết phải nghe hiểu v.v... 6.2. Ra các yêu cầu, nhiệm vụ cho bài nghe (Listening tasks) Các hoạt động nghe nhất thiết phải có định hướng qua các yêu cầu, nhiệm vụ do giáo viên soạn ra cho học sinh thực hiện. Các yêu cầu, nhiệm vụ này có thể là một hay nhiều trong số những dạng bài tập nghe như đã liệt kê ở mục 4. 6.3. Tiến hành nghe theo ba giai đoạn: trước khi nghe, trong khi nghe và sau khi nghe a/ Trước khi nghe (Pre – listening) - Gây hứng thú (Arouse interest) - Thiết lập ngữ cảnh (Set up the context) - Tạo nhu cầu, lý do nghe (Create reasons for listening) - Dạy những cấu trúc, từ mới cần thiết cho nghe hiểu (Pre-teach structures, newwords) - Giới thiệu tóm tắt nội dung bài nghe (Introduce briefly the topic, content) - Gợi ý, hướng sự chú ý vào những điểm chính của bài nghe (Eliciting, guiding questions) - Cho học sinh đoán trước nội dung bài đọc (Predict the text) - Nêu những điều muốn biết về bài đọc (Giving expectation) Giáo viên tạo tâm thế chuẩn bị làm bài nghe cho học sinh bằng cách dẫn dắt gợi hỏi nói về chủ đề của bài nghe, yêu cầu học sinh quan sát tranh, đọc từ và đoán xem các em chuẩn bị nghe về chủ đề gì? Ai sắp nói? Nói với ai? Hội thoại diễn ra ở đâu? Giáo viên có thể yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm đoán sơ bộ về nội dung điều nội dung sắp nghe thông qua các tranh hay tình huống của bài nghe. Có thể có những điều học sinh nói không chính xác với những gì các em sắp nghe nhưng vấn đề đặt ra là các em có hứng thú trước khi nghe, hiểu tình huống và chủ đề sắp nghe. Giáo viên củng có thể giúp học sinh lường trước những khó khăn có thể gặp phải về phát âm, từ hay cấu trúc mới, các kiến thức nền hay kiến thức về văn hóa, đất nước học. Cuối cùng giáo viên cần nói rõ cho học sinh biết các em sẽ được nghe bao nhiêu lần (từ 2 đến 3 lần) và hướng dẫn yêu cầu, nhiệm vụ khi nghe (trả lời câu hỏi, chọn tranh hay ghép tranh) thời gian nghe và làm bài tập (3 hay 5 phút). b/ Trong khi nghe (While – listening ) Các hoạt động luyện tập trong khi nghe là những bài tập được thực hiện ngay trong khi học sinh đang nghe bài, có thể nghe đi nghe lại để thực hiện bài tập. Các hình thức luyện tập ở giai đoạn này là để tìm hiểu, khai thác nội dung bài nghe. Tùy theo mục đích và nội dung cụ thể của từng bài, sẽ có những dạng câu hỏi và yêu Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh 9 Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* cầu khai thác khác nhau, có thể vừa về nội dung, vừa về ngôn ngữ. Các bài tập và thủ thuật phổ biến ở giai đoạn này thường có những dạng như sau: Find the word / sentence that says...; Check / tick the correct answer; True – false; Complete the table; Fill in the chart; Make up charts / diagrams; Make a list of...; Matching; Answer the questions Giáo viên bật băng hay đọc bài nghe 2 hay 3 lần. Lần đầu giúp học sinh làm quen với bài nghe hiểu bao quát nội dung bài nghe, lần thứ hai nghe thông tin chính xác để hoàn thành bài tập, lần thứ ba nghe và kiểm tra lại bài tập đã làm Mục tiêu chính của nghe hiểu là học sinh nghe lấy nội dung chính hay lấy thông tin chi tiết đồng thời hiểu được thái độ, quan điểm của tác giả. Do đó giáo viên cần cho học sinh nghe cả bài để các em nắm được ý chung cũng như bố cục cả bài và làm bài tập, sau đó có thể cho nghe lại từng đoạn để kiểm tra kết quả, hoặc nghe lại những chỗ khó để khẳng định đáp án. c/ Sau khi nghe (Post – listening) Sau khi học sinh nghe và làm các bài tập nghe hiểu, giáo viên có thể tiếp tục cho tiến hành các bài tập đòi hỏi có sự thông hiểu tổng quát của toàn bài; liên hệ thực tế; chuyển hóa vốn kiến thức, nhận thức hoặc thông tin, dữ liệu vừa nhận được qua bài nghe, luyện tập củng cố các cấu trúc ngữ pháp chủ chốt. Các hình thức bài tập có thể là: Arrange the events in order; Find the sentence that summarizes the content of the tape; Give the title of the listening text; Disscussion questions; Gap filling; Guess the consequenses / results of the story..... Học sinh báo cáo trước lớp hay trong nhóm kết quả mình nghe được, những học sinh khác nghe và cho ý kiến nhận xét hoặc chữa bài cho bạn. Kể lại, ghi lại nội dung cơ bản của bài nghe hoặc tiến hành các hoạt động phát triển, mở rộng thêmbài nghe cũng là một dạng hoạt động giúp khắc sâu kiến thức. 6.4. Sử dụng giáo cụ trực quan: Trong giảng dạy nói chung và trong việc dạy ngoại ngữ nói riêng, giáo cụ trực quan vẫn thường đóng vai trò hỗ trợ rất tích cực. Với môn ngoại ngữ, trực quan được sử dụng trong mọi hoạt động của quá trình dạy học từ khâu giới thiệu ngữ liệu đến khâu thực hành, chúng làm đa dạng và phong phú thêm rất nhiều các thủ thuật và hoạt động dạy học khác nhau. Khi tiến hành các hoạt động nghe, việc dùng tranh ảnh minh họa kèm theo sẽ có tác dụng hỗ trợ rất tốt trong việc làm rõ ngữ cảnh, gợi ý nội dung sắp nghe. Ngoài ra tranh ảnh còn là phương tiện để kiểm tra mức độ nghe hiểu của học sinh (Ví dụ: nghe Bùi Thị Mây 10 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* và xác định tranh có liên quan; nghe và xắp xếp tranh theo trình tự v.v...). Trong dạy nghe cho học sinh lớp 9, tôi thường giới thiệu chủ đề, tình huống, nội dung trước khi nghe sau đó dùng tranh hình minh họa (tranh được cấp phát, giáo viên tự vẽ, do học sinh vẽ, hoặc photo, phóng to tranh trong sách giáo khoa) hoặc vẽ các hình đơn giản lên bảng trong các bài tập nghe hiểu như: chọn tranh đúng, khớp với nội dung nghe, nghe và điền tên, câu chú thích phù hợp, hoặc có thể dùng biểu bảng, bản đồ, biểu đồ. Ngoài ra việc sử dụng các đồ vật thật, tự tạo hoặc sẵn có xung quanh cũng gây hứng thú làm cho bài học trở nên thú vị và gần với cuộc sống thật hơn. Bên cạnh đó, tôi còn kết hợp những trò chơi luyện nghe giúp học sinh trở nên thích thú với môn học hơn, các em có thể hiểu được ý nghĩa của những câu nói ngắn, nắm bắt được ý chính trong chuỗi thông tin, nhận biết những mẫu lời nói riêng biệt và các tập hợp trong chuỗi lời nói, phát triển trí nhớ nghe (nghe và ghi nhớ), đồng thời còn phát triển được phản ứng nghe, tạo sức bật. Cụ thể một số trò chơi như sau: + SIMON SAYS + WHICH OF THE PICTURES IS IT ? + INTRODUCTIONS + RIGHT – LEFT + GUESSING + INFORMATION Ví dụ về cách tiến hành một số trò chơi thông thường: + Trò chơi thứ nhất: Truyền tin Lớp có 6 dãy bàn, giáo viên làm 6 phiếu trên mỗi phiếu ghi một câu. Sau đó trao phiếu cho 1 học sinh đầu dãy. Học sinh này có nhiệm vụ nói thầm rồi nói vào tai người kế bên điều mình đọc được. Cứ thế, người này nối tiếp người kia nói vào tai nhau cho đến người cuối dãy. Người cuối dãy có nhiệm vụ nói lớn câu hay đoạn mình nghe được, và học sinh đầu dãy sẽ xác định đúng hay không. + Trò chơi thứ hai: Tìm bạn giao tiếp Giáo viên chuẩn bị một số câu hỏi và câu trả lời trên giấy, ghép câu trả lời với câu hỏi bằng cách cho chúng những con số: thí dụ câu hỏi 1 tương ứng với câu trả lời. Học sinh tự tìm câu trả lời bằng cách tìm ra bạn của mình tương ứng với câu trả phù hợp, cặp nào nhận ra nhau đầu tiên sẽ thắng. + Trò chơi thứ ba: Giúp bạn học tốt Mỗi học sinh trong lớp sưu tầm hoặc tự đặt ra một câu (có thể có thông tin bị sai) mỗi thành viên của lớp sẽ lắng nghe bạn đọc câu của mình rồi tìm cách xác định câu đúng Bùi Thị Mây 11 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* hay sai và sửa câu. Giáo viên nên bóc thăm học sinh có nhiệm vụ để mọi thành viên của trong lớp phải lắng nghe bạn đọc. + Trò chơi thứ tư: Đoán từ: Tôi có hai đồ vật dấu trong hai chiếc túi. Tôi giơ chiếc túi thứ nhất: Học sinh đoán: That is your stick. Giáo viên: No. This is my UMBRELLA Giáo viên giơ chiếc túi thứ hai Học sinh đoán: That is your box. Giáo viên: No. This is my MOBILEPHONE. Trong trò chơi này sự khẳng định “Cái đó là cái gì?” là quan trọng nhất. Trọng âm rơi vào từ chỉ đồ vật ấy. Bên cạnh đó có thể lồng ghép dạy một số bài hát Tiếng Anh cho giờ học thêm sinh động, ví dụ khi dạy bài AULD LANG SYNE (English 9 - Unit 8: Celebrations page 68): giáo viên hát mẫu rồi dạy cho học sinh hát theo, sẽ tạo được hiệu quả cao đến bất ngờ. 6.5. Đảm bảo chất lượng mẫu nghe: Nếu các hoạt động nghe được tiến hành qua băng cassette, đài, ti vi v.v...thì những phương tiện đó phải luôn được bảo đảm ở tình trạng ổn định tốt, đảm bảo được chất lượng tiếng, tạo điều kiện cho học sinh nghe được mẫu chuẩn, không bị méo mó vì kĩ thuật thuần túy. Cần chuẩn bị máy tốt, băng rõ, và pin dự trữ khi mất điện. Nếu giáo viên đọc cho học sinh nghe, cần đọc với tốc độ trung bình, không chậm quá kể cả với đối tượng học sinh mới học ở giai đoạn đầu để tránh làm ảnh hưởng đến nội dung ngữ nghĩa của bài. 7. Tiến hành các phương pháp đa chiều: Nhiều giáo viên cho rằng dạy phần nghe hiểu (listening comprehension) là khó nhất và đa số học sinh cũng cho là học nghe khó nhất. Vậy dạy học sinh luyện nghe như thế nào cho tốt? Làm thế nào giúp học sinh có thể tiến bộ nhanh trong thời gian học ở trung học cơ sở? Hãy khuyến khích học sinh thử luyện nghe bằng một số phương pháp sau: 7.1. Xem nhiều chương trình truyền hình hoặc phim nói bằng Tiếng Anh/ có phụ đề Tiếng Anh là những cách tốt nhất để luyện nghe có kết quả. Nghe hoặc xem nhiều lần, trước khi đọc phụ đề. Sau đó, đọc lại phụ đề, chủ yếu kiểm tra những từ đã nghe hoặc đoán, hoặc những từ mà học sinh có thể phát âm lại nhưng không hiểu viết và nghĩa thế nào. Qua việc này, nhiều khi các em phát hiện rằng một từ các em rất quen thuộc mà từ xưa đến nay cứ nghĩ là phải nói một cách nào đó, thì thực ra cần phải nói Bùi Thị Mây 12 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* khác hẳn và phát âm như thế thì mới mong nghe đúng và nói cho người khác hiểu. Sau đó, không nhìn phụ đề nữa mà nghe lại một hai lần nữa. Ví dụ: hai chữ tomb, bury, học sinh cứ đinh ninh là sẽ phát âm là 'tôm-b(ơ), bơri' - sau này nghe chữ 'tum, beri' thì chẳng hiểu gì cả - dù cho em ấy nghe rõ ràng là tum, beri, cho đến khi xem script thì em ấy sẽ hiểu rõ Các hình ảnh đính kèm làm cho học sinh hiểu được ít nhiều nội dung bản tin, mà không cần phải dịch từng câu của những gì xướng ngôn viên nói. Học sinh sẽ yên tâm hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức, tự tóm lược lại thì sẽ thấy rằng mình đã nắm bắt được phần chính yếu của nội dung bản tin. 7.2. Luyện nghe qua các sách dùng chuyên luyện nghe có kèm băng cassette hoặc nghe tin tức qua các chương trình truyền thanh, truyền hình bằng Tiếng Anh như VTV News, Talk Viet Nam, BBC, CNN... Nghe băng và viết ra giấy những gì đã nghe, sau đó hãy so sánh với phần lời thoại ở cuối sách hoặc đáp án do giáo viên cung cấp, cách này đươc cho là hiệu quả nhất dù rằng học sinh sẽ phải mất khá nhiều thời gian cho việc luyện tập theo phương pháp này.Ta có thể so sánh và thấy được những lỗi mà ta mắc phải. Hoặc thu một bản tin, và nghe lại rồi chép ra nhiều chừng nào hay chừng nấy… không tra cứu từ điển hay tìm hiểu nghĩa vội. Đoán nghĩa trong nội dung câu, và nhớ lại âm thanh của từ, hay cụm từ đó, sau này tự nó sẽ rõ nghĩa, nếu nghe đi nghe lại nhiều lần. Hoặc lấy script của những bài mình từng nghe, đọc lại và nhớ lại trong tưởng tượng lời đọc mà mình từng nghe nhiều lần.Sau đó xếp bản script và nghe lại để hiểu. Lần này tự nhiên mình sẽ nghe rõ từng tiếng và hiểu. Trường hợp không hiểu một từ hay cụm từ, thì gắng lặp lại nhiều lần đúng như mình đã nghe, sau đó lật lại script để so sánh. 7.3. Học hay nghe các bài hát Tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe. Chọn một số bài hát mà mình thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa nhìn lyrics. Sau đó học thuộc lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng phát âm cũng như giữ tốc độ và trường độ cho đúng. Khi thích cũng có thể tự hát cho mình nghe (nếu không có giọng tốt và hát sai giọng một tí cũng không sao, vì chủ yếu là tập phát âm, tốc độ, trường độ và âm điệu tiếng Anh).Và nói cho đúng giọng (qua hát) cũng là một cách giúp mình sau này nhạy tai hơn khi nghe, vì thường thường ngôn ngữ trong các bài hát khó nghe hơn những câu nói bình thường rất nhiều. Có thể gặp khó khăn khi nghe những cụm từ được đọc nối liền nhau, luyến láy, nghe sót một vài từ quan trọng nào đó hoặc hiểu nhầm một từ nào đó dẫn đến sai lệch nội dung Bùi Thị Mây 13 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* Ví dụ: “I go to the copy shop” lại nghe nhầm là “I go to the coffee shop” vì âm của từ “copy” rất giống với “coffee”. 7.4 Hướng dẫn và cung cấp cho học sinh một số địa chỉ luyện nghe tiếng Anh: + Xem các kênh truyền hình theo lĩnh vực âm nhạc, tin tức, điện ảnh, giải trí...của những hãng truyền thông hàng đầu thế giới: CNN, BBC, NBC, ESPN....Học tiếng anh qua kênh Movie trailers, cartoon, chatshows, Entertainment TV... + Chương trình học nghe nói Anh ngữ sinh động của đài VOA: Voanews.com specialenglish + Nghe Anh Mỹ theo các chủ đề: Cnn.com/audio/radio + Nghe Radio trực tuyến CNN: Bbc.co.uk + Nghe Radio trực tuyến BBC: http://www.manythings.org/listen + Luyện nghe các bản tin của VOA: Englishclub.com + Tập thảo luận, trao đổi bằng tiếng Anh, nghe những người khác nói, luyện kỹ năng nói tiếng Anh: Chinswing.com Luôn động viên học sinh rằng: nếu em cho là hiện nay mình chưa hiểu, và mình nghĩ rằng cố gắng nghe nhiều cũng vô ích, để mình học thêm đã, khi nào có nhiều từ vựng để hiểu rồi lúc đó sẽ tập nghe sau thì nghĩ như thế là hoàn toàn sai. Chính vì em chưa hiểu nên mới cần nghe nhiều hơn những người đã hiểu. Muốn biết bơi thì phải nhảy xuống nước, không thể lấy lý do rằng “vì mình không thể nổi” nên ở trên bờ học cho hết lý thuyết rồi mới nhảy xuống, và sẽ biết bơi! Chưa biết bơi mà xuống nước thì sẽ uống nước và ngộp thở đấy, nhưng phải thông qua uống nước và ngộp thở như thế thì mới hy vọng biết bơi. Muốn biết bơi, thì phải nhảy xuống nước, và nhảy khi chưa biết bơi. Chính vì chưa biết bơi nên mới cần nhảy xuống nước. Muốn biết nghe và hiểu tiếng Anh thì phải nghe tiếng Anh, nghe khi chưa hiểu gì cả! Và chính vì chưa hiểu gì nên cần phải nghe nhiều. Chúng ta cần phải nghe một khoảng thời gian (nhanh hay chậm tùy theo mỗi người). Và vì thế, việc luyện nghe rất quan trọng: Hãy nghe bất cứ khi nào, bất cứ ở đâu. Chúng ta có thể nhớ hàng trăm câu trong đầu, nhưng nếu chúng ta không nghe được thì tất cả đều vô nghĩa, giống như một khách du lịch cầm quyển sách học tiếng, hỏi đường và không thể đến nơi được vì không thể hiểu người chỉ đường nói gì. Khi khả năng nghe hiểu tiếng Anh của chúng ta tiến bộ thì cách tự nhiên, chúng ta cũng sẽ thấy tự tin và tiến bộ trong khả năng nói. 8. Luôn áp dụng các thủ thuật đặt câu hỏi khi dạy kỹ năng nghe Tiếng Anh: Trong quá trình dạy học, câu hỏi luôn luôn được sử dụng như một công cụ phổ biến và gần như không thể thiếu trong mỗi giờ học. Bùi Thị Mây 14 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* Đối với một giờ dạy nghe tôi thường dùng nhiều loại câu hỏi khác nhau như: Yes-No questions; Alternative questions; Wh-questions; Multiple choice; True-False… Các dạng câu hỏi được trả lời bằng cách lấy trực tiếp các câu nghe được trong bài, hoặc bằng các hàm ý có trong bài thì thường dễ hơn nhưng với các câu đòi hỏi sự suy luận, đánh giá để trả lời thì rất khó nên sự lựa chọn loại câu hỏi nào để học sinh nghe, đoán và trả lời được đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt. Trong những năm gần đây, việc dạy và học Tiếng Anh trong trường THCS đã có những chuyển biến theo những định hướng đổi mới phương pháp dạy học, song nhiều khi giáo viên còn lúng túng, chưa linh hoạt vận dụng đổi mới phương pháp, nhiều khi truyền thụ kiến thức còn một chiều, chưa thực sự phát huy được tính tích cực của học sinh. Giáo viên cần nghiên cứu làm thế nào đó để dạy cách nghe tốt cho học sinh để các em vận dụng trong thực tiễn.Và học sinh cũng có nhiệm vụ không kém phần khó khăn, đó là việc kiên trì học hỏi, chịu khó, chịu khổ để rèn luyện mình, đồng thời phải tìm cách khắc phục khó khăn, tìm ra phương pháp học phù hợp với mình nhằm đạt hiệu quả tối ưu. III/KẾT QỦA ỨNG DỤNG 1. Kết quả. - Lớp học sinh động, không khí sôi nổi hơn trong các tiết luyện nghe. - Kĩ năng nghe của học sinh đã được cải thiện rất nhiều. Khả năng tương tác trong giao tiếp được nâng lên rõ rệt. - Đa số học sinh đã giải quyết được các dạng bài tập trong phần luyện nghe, các em tự tin hơn rất nhiều trong giao tiếp. - Kết quả học tập của học sinh có nhiều tiến bộ, tỉ lệ học sinh khá giỏi tăng lên so với đầu năm. 2. Bài học kinh nghiệm Trên đây là toàn bộ những điều tôi đã học hỏi, quan sát, nghiên cứu được về vấn đề “ Rèn kỹ năng nghe cho học sinh lớp 9 ” Học đã khó nhưng dạy còn khó hơn gấp bội. Vì vậy, theo tôi, muốn trở thành giáo viên dạy ngoại ngữ giỏi thì phải có nhận thức đúng đắn, luôn tìm tòi, sáng tạo, không ngừng bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, học ở mọi nơi, mọi lúc, bằng mọi hình thức và khuyến khích học sinh học tập, lắng nghe ý kiến đóng góp của đồng nghiệp, gần gũi, thấu hiểu học sinh để rút ra kinh nghiệm và tìm ra phương pháp phù hợp 15 Bùi Thị Mây Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* cho mỗi bài dạy. Hơn thế, chính chúng ta phải tâm huyết với nghề, có lòng nhiệt tình trong công tác giảng dạy thì mới có thể đạt được kết quả như mong đợi. Những nội dung mà tôi trình bày trên đây chỉ là sự tập hợp, đúc kết kinh nghiệm của bản thân, vì khả năng có hạn, phạm vi nghiên cứu hẹp, thời gian ngắn, tư liệu ít nên chắc chắn những gì tôi viết ra đây không thể tránh khỏi có những thiếu sót Song với mục đích nâng cao chất lượng giáo dục, tôi hy vọng đề tài nhỏ này có thể góp một phần nâng cao kỹ năng nghe cho học sinh. Rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp quí báu từ cấp trên cùng các bạn đồng nghiệp để tôi rút kinh nghiệm, hoàn chỉnh đề tài này và thực hiện tốt hơn cho lần sau. 2.1 Những người tham gia tổ chức áp dụng sáng kiến lần đầu: Nhóm giáo viên Tiếng Anh trường THCS Vũ Vinh 2.2 Các thông tin cần được bảo mật : (Không có) 2.3Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến Về trình độ chuyên môn: Tốt nghiệp Cao đẳng sư phạm trở lên. Về cơ sở vật chất: Bao gồm : CDs, CD player, projector. 2.4 Tài liệu kèm ( Không có) 2.5Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền Tôi xin cam kết những nội dung trình bày trong sáng kiến là những suy nghĩ và việc làm của tôi và đã áp dụng vào trong thực tế giảng dạy tại trường THCS Vũ Vinh từ tháng 9 năm 2015 đến nay. Bùi Thị Mây 16 Tr-êng THCS Vò Vinh Rèn kĩ năng nghe cho học sinh lớp 9 ********************************************************************* XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN Vũ Vinh, ngày 26 tháng 3 năm 2017 ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Bùi Thị Mây ĐÁNH GIÁ, NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG THI ĐUA NHÀ TRƯỜNG .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ĐÁNH GIÁ, NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG THI ĐUA CẤP TRÊN .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... Bùi Thị Mây 17 Tr-êng THCS Vò Vinh