Tài liệu Skkn rèn luyện kĩ năng làm văn nghị luận xã hội

SÔÛ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TAÂY NINH TRÖÔØNG THPT LOÄC HÖNG – TRAÛNG BAØNG ***** REØN LUYEÄN KÓ NAÊNG LAØM VAÊN NGHÒ LUAÄN XAÕ HOÄI Ngöôøi thöïc hieän: NGUYEÃN HÖÕU CHUNG Chöùc vuï: Giaùo vieân ( Toå Vaên – GDCD) Naêm hoïc: 2009- 2010 1 I. MÔÛ ÑAÀU: 1. Lyù do choïn ñeà taøi: ÔÛ tröôøng phoå thoâng, moân vaên coù vò trí, vai troø raát quan troïng trong vieäc hình thaønh phaùt trieån nhaân caùch, naêng löïc ngoân ngöõ cho hoïc sinh. Thoâng thöôøng moân ngöõ vaên goàm caùc phaân moân: Ñoïc vaên, tieáng vieät, laøm vaên. Trong ñoù phaân moân laøm vaên coù vò trí heát söùc quan troïng, bôûi leõ noù quyeát ñònh cho vieäc nhaän ñònh, ñaùnh giaù, dieãn ñaït ngoân ngöõ cuûa hoïc sinh. Trong chöông trình saùch giaùo khoa ngöõ vaên nhöõng naêm tröôùc ñaây thöôøng xuaát phaùt töø moät quan nieäm khaù cöïc ñoan: Coi troïng nghò luaän vaên hoïc. Ñeå khaéc phuïc tình traïng cöïc ñoan treân, chöông trình ngöõ vaên hieän nay coù nhöõng ñieàu chænh lôùn nhaèm caân ñoái giöõa nghò luaän vaên hoïc vaø nghò luaän xaõ hoäi. Ñaây laø moät noäi dung phuø hôïp nhöng cuõûng heát söùc khoù khaên cho vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Xuaát phaùt töø lyù do treân, toâi xin trình baøy moät soá vaán ñeà xem nhö laø nhöõng giaûi phaùp ñeå giaùo vieân giuùp hoïc sinh coù kó naêng laøm toát baøi vaên nghò luaän xaõ hoäi. 2. Ñoái töôïng nghieân cöùu: -Hoïc sinh lôùp 12B2 tröôøng THPT Loäc Höng. - Giaûi phaùp giuùp hoïc sinh hoïc toát phaàn laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi: Tìm hieåu nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi, chính trò; Phaân tích ñeà; Laäp daøn yù cho baøi vaên nghò luaän xaõ hoäi. 3. Phaïm vi nghieân cöùu: - Ñeà taøi ñöôïc nghieân cöùu, thöû nghieäm ôû lôùp 12B2 Tröôøng THPT Loäc Höng. - Saùch giaùo khoa chöông trình chuaån lôùp 12: Nghò luaän veà moät tö töôûng ñaïo lí; Nghò luaän veà moät hieän töôïng ñôøi soáng. ÔÛ ñaây ngöôøi vieát chæ minh hoïa baèng moät soá ñeà baøi maø giaùo vieân ñaõ daïy hoaëc ra ñeà cho hoïc sinh treân thöïc teá ñeå xoaùy saâu ñeà taøi. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: - Ñoïc, nghieân cöùu taøi lieäu, toång hôïp ñeå hình thaønh ñôn vò kieán thöùc. + Saùch giaùo khoa, saùch giaùo vieân ngöõ vaên 12. + Taøi lieäu tham khaûo coù lieân quan ñeán ñeà taøi. - Phöông phaùp kieåm tra. 2 - So saùnh ñoái chieáu keát quaû. II. Noäi dung ñeà taøi: 1. Cô sôû lí luaän: Baét ñaàu töø naêm 2008- 2009, hoïc sinh lôùp 12 trung hoïc phoå thoâng treân caû nöôùc ñöôïc hoïc theo chöông trình vaø saùch giaùo khoa môùi. Boä Giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaõ coù coâng vaên soá 9550/ BGDÑT-KTKÑCLGD, ngaøy 1310 – 2008 thoâng baùo veà khung caáu truùc ñeà thi vaø hình thöùc thi trong kì thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng. Theo thoâng baùo cuûa Boä thì chaéc chaén trong ñeà thi moân ngöõ vaên phaûi coù moät phaàn laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi. Thieát nghó ñaây laø noäi dung ñaùng quan taâm. Chính vì vaäy maø toâi ñaõ choïn ñeà taøi “ Reøn luyeän kó naêng laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi” ñeå phaàn naøo giuùp cho hoïc sinh coù kó naêng laøm baøi toát hôn, ñaëc bieät laø trong kì thi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng saép tôùi. 2. Cô sôû thöïc tieãn: - Saùch giaùo khoa:Theo phaân phoái chöông trình, phaân moân laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi raát ít: moät tieát nghò luaän veà tö töôûng ñaïo lí; Moät tieát nghò luaän veà moät hieän töôïng ñôøi soáng; Hai tieát traû baøi vieát( 1,2). Vôùi thôøi löôïng ñoù, giaùo vieân chæ giaûi quyeát nhöõng kieán thöùc cô baûn nhaát. Hoïc sinh thöïc söï chöa coù caùi nhìn ñaày ñuû veà baûn chaát cuûa vaán ñeà. - Hoïc sinh: Nhieàu hoïc sinh coøn mô hoà vaø chöa bieát caùch vieát moät baøi vaên nghò luaän noùi chung, nghò luaän xaõ hoäi noùi rieâng.Voán hieåu bieát veà ñôøi soáng xaõ hoäi, chính trò coøn nhieàu haïn cheá. - Chaát löôïng thöïc teá qua khaûo saùt ñaàu naêm : Lôùp TSHS 12B2 43 Ñaït yeâu caàu Khoâng ñaït yeâu caàu TS % TS % 19 44.2 24 55.8 Qua maët haïn cheá veà thôøi gian giaønh cho phaân moân cuõng nhö nhöõng khoù khaên cuûa hoïc sinh hieän nay, toâi nhaän thaáy ñeà taøi naøy raát caàn thieát nhaèm giôùi thieäu nhöõng kinh nghieäm vaø phöông phaùp phuø hôïp ñeå naâng cao hieäu quaû daïy nghò luaän xaõ hoäi cho hoïc sinh noùi chung, cho lôùp 12 noùi rieâng. 3. Bieän phaùp thöïc hieän: Tìm hieåu nhöõng vaán ñeà thuoäc lónh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi raát caàn thieát cho hoïc sinh, tuy nhieân raát khoù thöïc hieän. Bôûi leõ, theo phaân phoái chöông trình, phaân moân laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi raát ít, baûn thaân hoïc sinh löôøi ñoïc saùch baùo, ít quan taâm ñeán cuoäc soáng xung quanh, voán hieåu bieát veà ñôøi 3 soáng xaõ hoäi coøn haïn cheá. Vì vaäy giaùo vieân phaûi coù moät giaûi phaùp phuø hôïp ñeå hoïc sinh naém kieán thöùc caàn thieát. Ngoaøi voán kieán thöùc vaên hoïc, hoïc sinh caàn coù kieán thöùc veà ñôøi soáng xaõ hoäi ôû moät möùc ñoä naøo ñoù. Nghò luaän xaõ hoäi laø nhöõng baøi vaên baøn veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi- nhaân sinh, moät tö töôûng ñaïo lí, moät loái soáng cao ñeïp, moät hieän töôïng tích cöïc hoaëc tieâu cöïc cuûa ñôøi soáng, moät vaán ñeà veà thieân nhieân, moâi tröôøng… ñeå naém baét ñöôïc nhöõng vaán ñeà naøy, hoïc sinh caàn quan taâm ñeán ñôøi soáng xaõ hoäi, nghe ñaøi, ñoïc baùo, tham khaûo caùc taøi lieäu khaùc nhau… Giaùo vieân coù theå yeâu caàu hoïc sinh tìm hieåu moãi ngaøy moät noäi dung thuoäc vaán ñeà xaõ hoäi. Ví duï, tìm hieåu nhöõng caâu tuïc ngöõ, danh ngoân ñeà caäp ñeán tö töôûng ñaïo lí hoaëc tìm hieåu nhöõng hieän töôïng mang tính thôøi söï: Moâi tröôøng, giao thoâng, AIDS…. Tranh thuû trong thôøi gian daïy boài döôõng, giaùo vieân seõ cho hoïc sinh thaûo luaän trao ñoåi, laäp thaønh daøn yù. Baøi vaên nghò luaän daøi hay ngaén, noäi dung phong phuù hay ngheøo naøn laø tuøy thuoäc vaøo kieán thöùc veà cuoäc soáng xaõ hoäi con ngöôøi. Soá voán kieán thöùc aáy khoâng phaûi töï nhieân coù, cuõng khoâng phaûi ngaøy moät ngaøy hai maø laø do khoå coâng tìm hieåu laâu ngaøy maø thaønh. Ñaõ goïi laø baøn baïc ñeå tìm ra ñieàu hay leõ phaûi…caùi toát, caùi xaáu chöùa ñöïng trong nhöõng caâu noùi thuoäc veà lónh vöïc xaõ hoäi, chính trò thì hoïc sinh caàn phaûi bieát xaõ hoäi, chính trò laø gì, chuùng phaùt trieån nhö theá naøo, coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng tinh thaàn vaø vaät chaát cuûa moãi ngöôøi trong xaõ hoäi aáy ra sao, chuùng coù öu ñieåm, khuyeát ñieåm naøo…Chuùng laø cô sôû ñeå baøn luaän, ñaùnh giaù, giaûi thích, chöùng minh moät vaán ñeà naøo ñoù trong cuoäc soáng. Nhö vaäy vaán ñeà cô baûn ñaàu tieân laø chuùng ta phaûi naém baét ñöôïc nhöõng vaán ñeà veà xaõ hoäi, chính trò. Xaõ hoäi laø gì? Chính trò laø gì? Töø ñoù ta coù ñöôïc voán hieåu bieát veà söï phaùt trieån xaõ hoäi cuûa xaõ hoäi con ngöôøi vaø thieát thöïc – gaàn guõi hôn laø ñeå laøm phong phuù cho baøi laøm vaên.Ví duï: Bình luaän caâu tuïc ngöõ Phaùp: “ Soáng laø tranh ñaáu”. Khi gaëp ñeà naøy chuùng ta phaûi bieát nhöõng cheá ñoä chính trò trong ñôøi soáng cuûa xaõ hoäi con ngöôøi ñeå laäp luaän. Giaùovieân caàn phaûi giuùp cho hoïc sinh naém ñöôïc nhöõng ñaëc tính cô baûn cuûa daân toäc: YÙ thöùc quoác gia, töï haøo daân toäc, yeâu laøng xoùm queâ höông, yeâu gia ñình, caàn cuø lao ñoäng, khieâm toán, thaân aùi, tính traøo loäng, yeâu ngheä thuaät….Ñoù laø nhöõng voán kieán thöùc caàn coù ñeå baøi vaên nghò luaän xaõ hoäi ñöôïc phong phuù. Moät baøi vaên nghò luaän caàn phaûi ñaùp öùng troïn veïn nhöõng yeâu caàu: Giaûi thích ñuùng nghóa, daãn chöùng ñuùng noäi dung, baøn baïc ñuùng yeâu caàu; Trình baøy noäi dung ñuùng vôùi theå loaïi vaên nghò luaän maø ñeà ñoøi hoûi; Saép 4 xeáp yù moät caùch hôïp lí, khoa hoïc; Lôøi vaên caàn roõ raøng maïch laïc. Ñeå ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu ñoù, giaùo vieân coù theå giuùp hoïc sinh tieán haønh caùc böôùc nhö sau: 3.1. Tìm hieåu ñeà: Ñaây laø vaán ñeà thöïc ra khoâng coù gì môùi, nhöng laïi coù aûnh höôûng ñeán keát quaû baøi laøm. Moät hoïc sinh môùi ñoïc qua ñeà laø baét tay vaøo laøm baøi ngay, daãn ñeán baøi vaên coù theå sai laïc caû noäi dung vaø phöông phaùp hay coù nhöõng ñoaïn xa ñeà, laïc ñeà. Muoán tìm hieåu ñeà, hoïc sinh chuù yù ñeán caùc phaàn trong ñeà baøi. Duø ra döôùi daïng naøo ñeà baøi ñoù cuõng coù ba phaàn: - Noäi dung maø ñeà yeâu caàu( Thöôøng laø caâu vaên trích daãn). - Yeâu caàu theå loaïi nghò luaän( Kieåu baøi). - Tö lieäu( Phaïm vi daãn chöùng) Ví duï: “ Moïi phaåm chaát cuûa ñöùc haïnh laø ôû trong haønh ñoäng”. YÙ kieán treân gôïi cho anh( chò) nhöõng suy nghó gì veà vieäc tu döôõng vaø hoïc taäp cuûa chính mình. Tìm hieåu ñeà baøi treân, chuùng ta thaáy coù ba phaàn: - Noäi dung: Moïi phaåm chaát cuûa ñöùc haïnh laø ôû trong haønh ñoäng. - Caâu hoûi yù kieán treân gôïi cho anh chò suy nghó gì veà vieäc tu döôõng vaø hoïc taäp cuûa chính mình: Yeâu caàu theå loaïi nghò luaän. - Phaïm vi daãn chöùng: Töø thöïc teá. Tìm hieåu ñeà vaø xaùc ñònh ñöôïc ba ñieàu treân, hoïc sinh ñaõ traùnh ñöôïc chuyeän laïc ñeà, moät loãi naëng neà nhaát trong thao taùc laøm vaên. 3.2. Xaùc ñònh – Ñònh höôùng luaän ñieåm, luaän cöù: Xaùc ñònh noäi dung trong tìm hieåu ñeà chính laø xaùc ñònh luaän ñeà. Xaùc ñònh xong luaän ñeà baét ñaàu tìm caùc luaän ñieåm. Muoán tìm ñöôïc luaän ñieåm caàn döïa vaøo ñeà baøi ñeå ñaët caùc caâu hoûi. Ñaët vaø traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi laø ñaõ tìm ra ñöôïc luaän ñieåm. Ví duï: Tuoåi treû hoïc ñöôøng suy nghó vaø haønh ñoäng nhö theá naøo ñeå goùp phaàn giaûm thieåu tai naïn giao thoâng. Vôùi ñeà baøi naøy, ta seõ xaùc ñònh ñöôïc luaän ñeà: Vaán ñeà giaûm thieåu tai naïn giao thoâng. Töø luaän ñeà ñöôïc xaùc ñònh, giaùo vieân caàn ñònh höôùng cho hoïc sinh ñaët caâu hoûi ñeå tìm ra luaän ñieåm. - Tai naïn giao thoâng laø gì? - Nghe qua ñeà baøi, em lieân töôûng ñeán ñieàu gì? Vì sao noù nhö vaäy? Taùc haïi cuûa noù theá naøo? Vì sao laïi ñaët vai troø naøy cho tuoåi treû, cho hoïc sinh? Chính caùc caâu hoûi naøy seõ höôùng hoïc sinh tìm ñöôïc caùc luaän ñieåm: Giaûi thích khaùi nieäm tai naïn giao thoâng; Thöïc traïng; Nguyeân nhaân; Haäu 5 quaû; Bieän phaùp…Nhöng khoù nhaát vaãn laø tìm luaän cöù ñeå laøm cô sôû laäp luaän cho luaän ñieåm. Neáu xaùc ñònh ñöôïc luaän ñieåm coù trong luaän ñeà laø ñaõ saép xeáp ñöôïc caùc yù trong baøi laøm moät caùch hôïp lí, khoa hoïc thì tìm ñöôïc nhöõng luaän cöù laø böôùc quan troïng trong vieäc laøm cho caùc luaän ñieåm trôû neân roõ raøng, phong phuù yù, ñaày tính thuyeát phuïc. Bôûi vaäy, chuùng ta caàn ñònh höôùng luaän ñieåm ñeå giôùi haïn caùc luaän cöù vaø luaän chöùng. Ví duï:Vôùi ñeà baøi treân, ñeå tìm luaän cöù cho luaän ñieåm: Nguyeân nhaân daãn ñeán tai naïn giao thoâng.Ta ñaët caâu hoûi: Tai naïn giao thoâng töø ñaâu maø ra? Nguyeân nhaân naøo? Töø ñoù ta seõ coù ñöôïc nhöõng luaän cöù: Cô sôû vaät chaátHaï taàng coøn keùm, phöông tieän tham gia giao thoâng taêng nhanh, yù thöùc tham gia giao thoâng ôû moät boä phaän ngöôøi coøn haïn cheá, xöû lí chöa nghieâm minh… Sau khi xaùc ñònh luaän ñeà, tìm caùc luaän ñieåm, luaän cöù, ta seõ coù moät daøn baøi toång quaùt. Töø daøn baøi toång quaùt, ta coù theå trình baøy thaønh moät baøi vaên baèng nhieàu thao taùc khaùc nhau. Moät baøi vaên nghò luaän noùi chung, baøi vaên nghò luaän xaõ hoäi noùi rieâng bao giôø cuõng coù ba phaàn: Môû baøi, thaân baøi, keát baøi. Trong chöông trình lôùp 12, laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi goàm coù hai phaàn: Nghò luaän veà moät tö töôûng,ñaïo lí vaø nghò luaän veà moät hieän töôïng ñôøi soáng. Phaàn 1: nghò luaän veà moät hieän töôïng ñôøi soáng laø baøn veà moät hieän töôïng coù yù nghóa ñoái vôùi ñôøi soáng con ngöôøi trong xaõ hoäi. Baøi nghò luaän veà moät hieän töôïng ñôøi soáng caàn laøm roõ moät soá noäi dung: - Neâu roõ hieän töôïng, phaân tích maët ñuùng, maët sai, maët lôïi, maët haïi cuûa hieän töôïng. - Chæ ra nguyeân nhaân vaø baøy toû thaùi ñoä, yù kieán nhaân ñònh cuûa ngöôøi vieát baèng caùc thao taùc laäp luaän phuø hôïp. - Ngöôøi vieát caàn choïn goùc ñoä rieâng ñeå baøn luaän vaø coù theå ñöa ra nhöõng ñeà xuaát, giaûi phaùp cuûa mình tröôùc hieän töôïng ñoù. Nhö vaäy, vôùi ñeà baøi vöøa phaân tích ôû treân, ta coù theå laäp ñöôïc daøn yù: a. Môû baøi: Giôùi thieäu : Tai naïn giao thoâng ñang coù chieàu höôùng gia taêng, laø vaán ñeà nhieàu ngöôøi trong xaõ hoäi ñang quan taâm. b. Thaân baøi: - Giaûi thích: Tai naïn giao thoâng laø gì?. 6 - Nguyeân nhaân: Cô sôû vaät chaát keùm, phöông tieän tham gia giao thoâng taêng, yù thöùc tham gia giao thoâng ôû moät boä phaän ngöôøi coøn haïn cheá, nhaát laø giôùi treû, xöû lí chöa nghieâm minh, chöa thoûa ñaùng. - Haäu quaû: Thieät haïi veà vaät chaát, gaây töû vong, chaán thöông, taøn pheá cho con ngöôøi…. - Daãn chöùng minh hoïa. - Vì sao laïi ñaët vai troø naøy cho tuoåi treû, cho hoïc sinh? + Laø boä phaän ñoâng tham gia giao thoâng phöùc taïp… + Coù nhieàu saùng taïo vaø raát naêng ñoäng… - Bieän phaùp giaûi quyeát- Thanh nieân hoïc sinh laøm gì ñeå goùp phaàn giaûm tai naïn giao thoâng trong xaõ hoäi. c. Keát baøi: Khaúng ñònh söï caàn thieát phaûi giaûm thieåu tai naïn giao thoâng vì söï phoàn vinh vaø cuoäc soáng bình yeân cuûa moïi ngöôøi, xaõ hoäi, thôøi ñaïi. Tin töôûng ôû thanh nieân hoïc sinh seõ laøm ñöôïc vaán ñeà naøy. Phaàn 2: Nghò luaän veà moät tö töôûng, ñaïo lí thöôøng laø quan ñieåm veà ñaïo ñöùc, leõ soáng, veà vaên hoùa, toân giaùo, tín ngöôõng…Ñaây laø daïng baøi coù taùc duïng giaùo duïc ñaïo ñöùc,nhaân caùch ñoái vôùi hoïc sinh. Baøi nghò luaän baøn veà tö töôûng ñaïo lí nhaèm trình baøy quan ñieåm, suy nghó cuûa mình ñeå thuyeát phuïc ngöôøi khaùc, ñoàng thôøi töï mình naâng cao nhaän thöùc, reøn luyeän phaåm chaát theo vaán ñeà mình ñang nghò luaän. Ngöôøi vieát phaûi coù chuû kieán cuûa mình ñeå baøn luaän veà vaán ñeà ñaët ra cuûa ñeà baøi baèng nhöõng thao taùc laäp luaän phuø hôïp. Baøi nghò luaän veà tö töôûng, ñaïo lí coù moät soá noäi dung: - Giôùi thieäu, giaûi thích tö töôûng, ñaïo ñöùc caàn baøn luaän. - Phaân tích nhöõng maët ñuùng, baùc boû nhöõng bieåu hieän sai leäch coù lieân quan ñeán vaán ñeà baøn luaän. - Neâu yù nghóa, ruùt ra baøi hoïc nhaän thöùc vaø haønh ñoäng veà tö töôûng, ñaïo lí. Ví duï: YÙ kieán cuûa anh( chò) veà muïc ñích hoïc taäp do UNESCO ñeà xöôùng: “ Hoïc ñeå bieát, hoïc ñeå laøm, hoïc ñeå chung soáng, hoïc ñeå töï khaúng ñònh mình”. Vôùi ñeà baøi naøy, ta caàn tìm hieåu tö töôûng trong caâu noùi laø tö töôûng gì, ñuùng sai nhö theá naøo, töø ñoù môùi xaùc ñònh ñöôïc phöông höôùng baøn luaän(noäi dung) vaø caùch baøn luaän( Söû duïng thao taùc laäp luaän naøo). + Noäi dung: Muïc ñích hoïc taäp do UNESCO ñeà xöôùng. + Thao taùc laäp luaän: Giaûi thích, phaân tích, chöùng minh, bình luaän. + Tö lieäu: Töø thöïc teá cuoäc soáng vaø hoïc taäp. 7 Giaùo vieân coù theå ñaët caâu hoûi gôïi yù ñeå hoïc sinh tìm hieåu vaø traû lôøi. Giaùo vieân choát laïi töøng phaàn cuûa vaán ñeà.Vôùi ñeà baøi naøy, ta seõ laäp ñöôïc daøn yù: a. Môû baøi: Giôùi thieäu muïc tieâu hoïc taäp do UNESCO ñeà xöôùng vaø trích daãn nguyeân vaên ñeà baøi. b. Thaân baøi: - Phaân tích vaø giaûi thích caùc khaùi nieäm: + Hoïc ñeå bieát? Hoïc ñeå thoûa maõn nhu caàu tieáp thu kieán thöùc. Hoïc coù vai troø quan troïng vaø laø neàn taûng cuûa cuoäc soáng con ngöôøi. Cuoäc soáng ngaøy caøng phaùt trieån vaø khoâng ngöøng phaùt trieån. Ñeå toàn taïi trong cuoäc soáng khoâng ngöøng phaùt trieån caàn coù tri thöùc. Con ngöôøi, ñaëc bieät laø giôùi treû phaûi bieát vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc tieãn cuoäc soáng caù nhaân vaø coäng ñoàng. Do ñoù caàn hoïc töï giaùc, chaêm chæ, trung thöïc… Khoâng hoïc leäch, hoïc tuû, hoïc ñoái phoù ñoàng thôøi phaûi naém vöõng kieán thöùc, vaän duïng ñöôïc kieán thöùc vaøo cuoäc soáng. + Hoïc ñeå laøm? Hoïc nhöng phaûi thöïc haønh. Tuoåi treû phaûi bieát vaän duïng nhöõng tri thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc teá cuoäc soáng moät caùch saùng taïo… + Hoïc ñeå chung soáng? Hoïc nhöng caàn phaûi thích öùng vôùi hoaøn caûnh soáng ñeå toàn taïi vaø phuø hôïp vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi xung quanh mình…Vì vaäy caàn giao löu môû roäng, caàn hoäi nhaäp vôùi theá giôùi nhöng khoâng hoøa tan vaøo neàn vaên hoùa theá giôùi. Tuoåi treû phaûi hoïc, phaûi coù kieán thöùc, tieáp thu coù choïn loïc nhöõng neàn vaên hoùa khaùc nhau treân theá giôùi. + Hoïc ñeå töï khaúng ñònh mình? Hoïc ñeå hoaøn thieän nhaân caùch, ñeå hieåu bieát ñaày ñuû hôn, ñeå laøm vieäc coù hieäu quaû hôn vaø quan heä xaõ hoäi seõ toát ñeïp hôn. Hoïc caàn tìm toøi saùng taïo cho neân hoïc ñeå töï khaúng ñònh giaù trò cuûa mình trong cuoäc soáng. - Moãi vaán ñeà caàn neâu moät soá daãn chöùng cuï theå. - Bình luaän: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù muïc ñích hoïc taäp cuûa UNESCO laø quan ñieåm tieán boä, ñuùng ñaén…Pheâ phaùn quan ñieåm chaïy theo thaønh tích, hoïc nhoài nheùt, hoïc xa rôøi thöïc teá… cuûa moät soá ngöôøi trong xaõ hoäi. c. Keát baøi: - Khaùi quaùt vaán ñeà ñaõ trình baøy. - Ñaùnh giaù muïc ñích hoïc taäp cuûa caù nhaân: Ñaây laø baøi hoïc ñònh höôùng hoïc taäp cho tuoåi treû vaø moïi ngöôøi trong cuoäc soáng hieän taïi. Trôû laïi vaán ñeà veà boá cuïc cuûa baøi vaên nghò luaän vöøa neâu treân, giaùo vieân caàn giaûi thích vaø phaân tích kó caùch thöùc môû baøi,thaân baøi vaø keát baøi cuûa moät baøi nghò luaän. Bôûi leõ coù nhieàu hoïc sinh coøn luùng tuùng, maát thôøi 8 gian trong khaâu môû baøi, vieát sô saøi ôû phaàn thaân baøi vaø thaäm chí laøm qua loa hoaëc khoâng laøm phaàn keát baøi. - Môû baøi: Laø phaàn môû ñaàu cuûa baøi vaên. Xeùt veà maët noäi dung caàn phaûi neâu ñöôïc vaán ñeà, giôùi haïn vaán ñeà, höôùng giaûi quyeát. Xeùt veà maët hình thöùc thöôøng ngaén goïn nhöng ñaày ñuû. Coù nhieàu caùch môû baøi, tuøy duïng yù cuûa ngöôøi laøm maø coù theå môû baøi theo nhieàu caùch khaùc nhau,tuy nhieân coù hai caùch ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát: Môû baøi tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp. + Ñaët vaán ñeà tröïc tieáp laø tìm caùch giôùi thieäu ngay noäi dung chuû yeáu cuûa vaán ñeà. Loái môû baøi naøy coù taùc duïng taäp trung söï chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc, ngöôøi nghe ngay töø ñaàu. Ví duï: Bình luaän caâu tuïc ngöõ: “ Toát goã hôn toát nöôùc sôn”. Ta coù theå môû baøi nhö sau: Baøn veà moái quan heä giöõa baûn chaát vôùi hình thöùc beà ngoaøi cuûa söï vaät, hieän töôïng, tuïc ngöõ Vieät Nam coù caâu: “ Toát goã hôn toát nöôùc sôn”. + Ñaët vaán ñeà giaùn tieáp: Ñaây laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát trong caû vaên nghò luaän xaõ hoäi vaø nghò luaän vaên hoïc. Caùch môû baøi naøy laø neâu ra nhöõng yù lieân quan ñeán vaán ñeà caàn nghò luaän ñeå kheâu gôïi roài môùi baét vaøo vaán ñeà aáy. Coù nhieàu caùch: Dieãn dòch, quy naïp, töông ñoàng, töông phaûn, giaûi thích nhöõng töø mang yù nghóa chính, döïa vaøo lòch söû…. . Dieãn dòch: Loaïi môû baøi ñi töø caùi chung, caùi soá nhieàu… ñeán chi tieát, ñeán moät ngöôøi, moät söï vaät. Loaïi môû baøi naøy ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi coù taàm nhìn bao quaùt vaø trí phaùn ñoaùn chính xaùc veà vaán ñeà caàn baøn luaän. Ví duï: Vôùi ñeà baøi ôû treân, ta coù theå môû baøi nhö sau: Tuïc ngöõ thöôøng theå hieän nhöõng trieát lí raát saâu saéc cuûa daân gian. Baøn veà moái quan heä giöõa baûn chaát vôùi hình thöùc beà ngoaøi cuûa söï vaät, hieän töôïng, oâng cha ta coùcaâu: “ Toát goã hôn toát nöôùc sôn”. . Quy naïp: Neâu leân nhöõng yù nhoû hôn vaán ñeà ñaët ra trong ñeà baøi roài toång hôïp laïi thaønh vaán ñeà caàn nghò luaän. Ví duï: Vôùi ñeà baøi ôû treân, ta coù theå môû baøi nhö sau: Trong ñôøi soáng nhieàu khi ta phaûi ñöùng tröôùc moät söï löïa choïn veà vaät, veà ngöôøi: Ngöôøi ñeïp maø keùm, ngöôøi gioûi laïi khoâng ñeïp; Vaät ñeïp thì khoâng beàn, coøn vaät beàn thì khoâng ñeïp. Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp aáy, daân gian ta coù lôøi khuyeân: “ Toát goã hôn toát nöôùc sôn”. . Töông phaûn: Ñeå môû baøi theo loái töông phaûn, hoïc sinh caàn bieát: Noäi dung chính cuûa ñeà, noäi dung traùi ngöôïc vôùi noäi dung chính cuûa ñeà. Ví duï: Vôùi ñeà baøi ôû treân, ta coù theå môû baøi nhö sau: Ngöôøi ñôøi khoâng maáy ai khoâng bò haáp daãn bôûi veû ñeïp beân ngoaøi, bôûi danh voïng, ñòa vò. Vì theá, nhieàu ngöôøi thöôøng bò nhöõng hình thöùc beân ngoaøi aáy löøa doái, khieán maát khaû naêng ñaùnh giaù chính xaùc söï vaät, hieän töôïng, thaäm chí coøn ñem caû cuoäc soáng theo ñuoåi “ nhöõng vinh quang voâ ích”. Ñeå raên ñôøi, ñoàng thôøi ñeå 9 neâu leân moät nhaän xeùt chung veà vai troø quan troïng cuûa noäi dung so vôùi hình thöùc, tuïc ngöõ coù caâu: “ Toát goã hôn toát nöôùc sôn”… Môû baøi baèng caùch naøo laø tuøy ôû moãi ngöôøi nhöng caàn neâu ñöôïc vaán ñeà, gaây söï chuù yù cho ngöôøi ñoïc, vieát giaûn dò, töï nhieân. - Thaân baøi: Ñaây laø phaàn troïng taâm cuûa baøi vaên. Giaûi quyeát toaøn boä noäi dung do ñeà baøi ñaët ra. Thaân baøi phaûi töø luaän ñeà ñeå tìm ra luaän ñieåm, moãi luaän ñieåm ñöôïc vieát thaønh moät ñoaïn vaên hoaøn chænh. Lyù leõ, laäp luaän phaûi chaët cheõ, daãn chöùng phaûi xaùc thöïc, ñaûm baûo tính heä thoáng, nhaát quaùn giöõa caùc yù. Ñeå trình baøy phaàn thaân baøi, giaùo vieân löu yù moät soá vaán ñeà sau: + Xeùt veà giôùi haïn giaù trò cuûa ñeà: . Vôùi nhöõng ñeà noäi dung hoaøn toaøn ñuùng, trieån khai phaàn thaân baøi töông ñoái ñôn giaûn, nghóa laø theo daøn baøi chung cuûa töøng theå loaïi vaên nghò luaän ñaõ ñöôïc hoïc( Chöùng minh, giaûi thích, bình luaän…). Ví duï: Haõy cho bieát yù kieán cuûa mình veà giaù trò cuûa caâu ca dao “ Moät caây laøm chaúng neân non- Ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao” . Vôùi nhöõng ñeà maø noäi dung chæ ñuùng moät phaàn thì ôû phaàn thaân baøi caàn trình baøy nhöõng luaän ñieåm, luaän chöùng ôû daïng ñoái chieáu, so saùnh. Ví duï: Haõy bình luaän caâu tuïc ngöõ : “ Hoïc thaày khoâng taøy hoïc baïn”. ÔÛ phaàn thaân baøi chuùng ta ñònh höôùng cho hoïc sinh trieån khai baèng hình thöùc so saùnh, ñoái chieáu giöõa keát quaû cuûa hoïc thaày, hoïc baïn môùi xaùc ñònh ñöôïc yù khaúng ñònh “khoâng taøy” cuûa caâu tuïc ngöõ laø khoâng ñuùng hoaøn toaøn. . Ñoái vôùi nhöõng ñeà coù noäi dung hoaøn toaøn sai caàn trieån khai giaûi thích nghóa, yù nghóa cuûa vaán ñeà, duøng chöùng cöù, laäp luaän ñeå baùc boû( khoâng ñoàng yù), hình thaønh moät quan nieäm soáng phuø hôïp. Ví duï: Coå nhaân coù daïy: “ AÊn coã ñi tröôùc, loäi nöôùc theo sau”. Anh( chò) coù ñoàng yù vôùi quan nieäm soáng aáy khoâng, taïi sao?. Ñoái vôùi ñeà baøi naøy ta giaûi thích yù nghóa cuûa caâu tuïc ngöõ: Laäp yù cuûa ngöôøi xöa. Sau ñoù duøng chöùng cöù, laäp luaän ñeå baùc boû yù aáy. Cuoái cuøng, hình thaønh moät quan nieäm soáng phuø hôïp. + Xeùt veà yeâu caàu theå loaïi cuûa ñeà ñeå coù höôùng nghò luaän thích hôïp. Khi tìm hieåu ñeà, ngoaøi bieát noäi dung chính, chuùng ta coøn bieát yeâu caàu veà theå loaïi vaên nghò luaän cuûa ñeà. Ví duï: Baøn veà moái quan heä baïn beø, coù ngöôøi noùi: “ Toâi seõ nhìn nghieâng neáu baïn toâi choät maét”. Anh( chò) haõy chöùng minh. Vôùi ñeà naøy yeâu caàu theå loaïi ôû phaàn thaân baøi laø nghò luaän chöùng minh. Cuõng vôùi ñeà treân, neáu ta ñaët caâu hoûi: Anh chò haõy cho bieát taïi sao vaø chöùng minh caâu noùi aáy thì yeâu caàu theå loaïi cuûa ñeà treân ôû phaàn thaân baøi laø phoái hôïp giöõa hình thöùc nghò luaän giaûi thích vaø chöùng minh. Hoaëc neáu ñaët theo caâu 10 hoûi:Neân hieåu, ñaùnh giaù vaø vaän duïng yù kieán treân nhö theá naøo? Thì yeâu caàu theå loaïi cuûa ñeà treân ôû phaàn thaân baøi laø phoái hôïp giöõa hình thöùc giaûi thích vaø bình luaän, sau ñoù thì ñeà caäp ñeán caùch vaän duïng yù kieán treân cuûa hoïc sinh. Toùm laïi, muoán khai trieån phaàn thaân baøi cho coù heä thoáng, hoïc sinh caàn bieát giôùi haïn giaù trò cuûa ñeà vaø bieát keát hôïp noù vôùi yeâu caàu theå loaïi cuûa ñeà. Phoái hôïp ñöôïc hai hình thöùc khai trieån ñoù thì chuùng ta seõ khoâng coøn luùng tuùng khi laøm moät baøi vaên nghò luaän. - Keát baøi: Phaàn cuoái cuûa baøi vaên. Khaùi quaùt laïi vaán ñeà ôû phaàn môû baøi vaø thaân baøi nhöng ôû möùc ñoä naâng cao, tieáp tuïc gôïi ra ôû ngöôøi ñoïc nhöõng suy nghó, caûm xuùc môùi. Giaùo vieân höôùng daãn cho hoïc sinh moät soá vieäc sau: + Keát luaän cho ñeà hoaøn toaøn ñuùng, giaùo vieân höôùng cho hoïc sinh taäp trung vaøo hai ñieåm: Taùn thaønh luaän ñeà, ñaët nhieäm vuï ñeå luaän ñeà toát hôn. Ví duï: Giaûi thích caâu tuïc ngöõ “ Uoáng nöôùc nhôù nguoàn”. Vôùi ñeà baøi naøy ôû phaàn keát baøi, ta khaúng ñònh laïi vaán ñeà: Loøng bieát ôn laø moät tình caûm mang tính truyeàn thoáng cuûa daân toäc ta. Sau ñoù, ta ñaët nhieäm vuï: Moãi hoïc sinh phaûi coù yù thöùc thöôøng xuyeân trau doài cho mình thaùi ñoä quyù troïng cha meï, thaày coâ vaø nhöõng ngöôøi laøm ra cuûa caûi vaät chaát, tinh thaàn cho xaõ hoäi. + Keát luaän cho ñeà vöøa ñuùng vöøa sai, giaùo vieân höôùng hoïc sinh keát luaän theo loái dung hoøa: Nhaéc laïi yù kieán thöù nhaát, nhaéc laïi yù kieán thöù hai, dung hoøa hai yù kieán aáy. Ví duï: Bình luaän caâu tuïc ngöõ “ Traêm hay khoâng baèng tay quen”. Vôùi ñeà baøi naøy, ta seõ höôùng keát baøi nhö sau: Toùm laïi, quan ñieåm ñeà cao kinh nghieäm, ñeà cao thöïc haønh, choáng lyù thuyeát suoâng trong caâu tuïc ngöõ traêm hay khoâng baèng tay quen laø raát ñuùng ñaén. Nhöng neáu hieåu leäch caâu tuïc ngöõ aáy maø coi nheï lyù thuyeát laïi laø cöïc ñoan, phieán dieän. Trình ñoä lao ñoäng cuûøa moãi ngöôøi noùi rieâng vaø cuûa toaøn xaõ hoäi noùi chung chæ coù theå phaùt trieån vöõng chaéc vaø nhanh choùng neáu bieát keát hôïp haøi hoøa lyù thuyeát vôùi thöïc haønh. + Keát luaän cho loaïi ñeà hoaøn toaøn sai, giaùo vieân höôùng hoïc sinh keát luaän theo loái phaûn baùc: Nhaéc laïi yù chính cuûa luaän ñeà, nhaéc laïi yù phaûn baùc, ñöa ra quan nieäm toát ñeïp nhaát. Ví duï: Haõy giaûi thích caâu tuïc ngöõ: “ AÊn coå ñi tröôùc, loäi nöôùc theo sau”. Coù theå öùng duïng quan nieäm soáng aáy vaøo hoaøn caûnh hieän nay? Vôùi ñeà baøi naøy, ta coù theå höôùng theo caùch keát luaän nhö sau: Ai cuõng muoán mình ñöôïc aên moùn aên ngon nhaát, cuõng muoán an laønh trong hieåm nguy. Ñoù laø taâm lí thöôøng tình. Nhöng neáu baát cöù ai, baát cöù luùc naøo cuõng haønh ñoäng nhö theá trong cuoäc soáng thì chaéc chaén tai hoïa seõ ñeán baát cöù luùc naøo. Ñôøi 11 soáng coù yù nghóa, toàn taïi laø do ôû söï hy sinh, ôû söï nhöôøng nhòn,ôû söï lòch thieäp…, ôû söï bieát taïm gaùc haïnh phuùc rieâng ñeå lao mình vaøo nguy hieåm, cuøng ñoàng cam coäng khoå ñeå baûo veä cuoäc soáng cho moïi ngöôøi trong ñoù coù gia ñình, ngöôøi thaân cuûa mình. Loái soáng ích kyû, chæ muoán bieát coù mình maø khoâng nghó ñeán ngöôøi khaùc hoaøn toaøn khoâng phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh hieän nay, moät hoaøn caûnh soáng ñoøi hoûi coù söï gaén boù, lieân keát… ñeå taïo neân söùc maïnh: Loái soáng ñoaøn keát. 3.3.Söû duïng daãn chöùng: Moät baøi vaên hay khoâng phaûi chæ toaøn lí luaän suoâng,muoán thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc caàn coù daãn chöùng. Möùc ñoä hieåu ñeà, voán soáng… coù theå ñöôïc ñaùnh giaù qua heä thoáng daãn chöùng. - Daãn chöùng phaûi choïn loïc sao cho tueâu bieåu, chính xaùc, cuï theå. - Vöøa ñuû khoâng quaù ít, khoâng quaù nhieàu. - Daãn chöùng phaûi ñöôïc phaân tích, ñaùnh giaù, traùnh lieät keâ. - Phuø hôïp vôùi luaän cöù. 4.Keát quaû: Qua thöïc teá thöïc hieän giaûi phaùp naøy, baûn thaân nhaän thaáy hoïc sinh coù nhieàu tieán boä hôn trong vieäc laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi. Vôùi nhöõng bieän phaùp ñaõ aùp duïng thöû nghieäm ôû lôùp 12B2, toâi thu ñöôïc keát quaû sau: - Keát quaû kieåm tra baøi vieát soá 1 so vôùi Chaát löôïng thöïc teá qua khaûo saùt ñaàu naêm coù tieán boä: Lôùp TSHS 12B2 43 Ñaït yeâu caàu Khoâng ñaït yeâu caàu TS % TS % 28 65.1 15 34.9 - Keát quaû kieåm tra ngaøy 15/2/2010: Lôùp TSHS 12B2 43 Ñaït yeâu caàu Khoâng ñaït yeâu caàu TS % TS % 32 74.4 11 25.6 Vôùi keát quaû treân, toâi thaáy hoïc sinh coù tieán boä qua kieåm tra. Nhieàu em naém ñöôïc caùch thöùc phaân tích ñeà, laäp daøn y ùcho baøi vaên nghò luaän xaõ 12 hoäi. Ñieàu ñoù taïo ñieàu kieän cho toâi tieáp tuïc aùp duïng cho nhöõng naêm hoïc sau. III. KEÁT LUAÄN: Qua thöû nghieäm caùch reøn kó naêng laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi ñaõ neâu ôû treân, Toâi thaáy keát quaû thu ñöôïc khaû quan. Ñieàu ñoù chöùng toû raèng ñeå hoïc sinh coù kó naêng laøm vaên nghò luaän xaõ hoäi ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân caàn coù nhöõng bieän phaùp phuø hôïp vôùi thöïc teá hoïc sinh cuûa mình, ñoàng thôøi baûn thaân hoïc sinh phaûi töï hoïc moät caùch kieân trì, phaûi coù voán soáng nhaát ñònh môùi mong coù moät keát quaû toát nhaát trong baøi laøm vaên cuûa mình. Khi nghieân cöùu ñeà taøi naøy, Toâi nhaän thaáy baûn thaân ñöôïc môû roäng theâm kieán thöùc, naâng cao söï hieåu bieát. Beân caïnh nhöõng maët ñaït ñöôïc cuõng coøn nhieàu haïn cheá, Toâi seõ coá gaéng tìm ra bieän phaùp ñeå naâng cao hieäu quaû trong nhöõng naêm saép tôùi. Trong khi vieát ñeà taøi naøy, baûn thaân khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, taát nhieân ñaây chæ laø nhöõng yù kieán chuû quan, raát mong Sôû Giaùo duïc vaø quyù ñoàng nghieäp goùp yù ñeå coâng vieäc giaûng daïy ngaøy caøng toát hôn. Ngöôøi thöïc hieän NGUYEÃN HÖÕU CHUNG 13 YÙ kieán cuûa toå chuyeân moân: ......................................................................................................................... 14 ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... ......................................................................................................................... YÙ kieán cuûa laõnh ñaïo ñôn vò: ................................................................................................................... 15 ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... ................................................................................................................... 16