Tài liệu Skkn sử dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy môn giáo dục công dân bậc trung học phổ thông

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THỪA THIÊN HUẾ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VINH XUÂN ******************* SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI TRONG GIẢNG DẠY MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN BẬC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Môn: Giáo dục công dân Người thực hiện: Nguyễn Thị Sông Hương Chức vụ: Giáo viên Vinh Xuân, tháng 3 năm 2015 1 MỤC LỤC A. MỞ ĐẦU ................................................................................................ 3 B. PHẦN NỘI DUNG................................................................................. 5 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG .................................................................. 5 1. 1. Thực trạng dạy học môn giáo dục công dân hiện nay ...................... 5 1.2. Về đổi mới phương pháp dạy học môn giáo dục công dân................ 6 1.3. Phương pháp đóng vai ........................................................................ 9 1.3.1. Những ưu điểm và hạn chế khi sử dụng phương pháp đóng vai ... 9 1.3.2. Các bước tiến hành ........................................................................... 10 1.3.3. Tác dụng của phương pháp đóng vai .............................................. 10 1.3.4. Yêu cầu.............................................................................................. 11 2. VÍ DỤ VỀ NỘI DUNG GIẢNG DẠY SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI ................................................................................................ 11 2.1. Lớp 10 .................................................................................................. 11 2.2. Lớp 11 .................................................................................................. 12 2.3. Lớp 12 .................................................................................................. 14 3. KẾT QUẢ ............................................................................................... 15 C. KẾT LUẬN ............................................................................................ 17 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 18 2 A. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục công dân là môn học nền tảng để người công dân phát triển và hình thành nhân cách, biết thực hiện bổn phận đối với bản thân, gia đình, nhà trường,cộng đồng, xã hội và môi trường tự nhiên. Bất kỳ ở đâu và ở bất kỳ thời đại nào, vấn đề giáo dục đạo đức công dân bao giờ cũng phải được chú ý và là vấn đề có ý nghĩa quyết định chiều hướng vận động và sự hưng thịnh của một quốc gia, một chế độ. Trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế như hiện nay, vấn đề giáo dục đạo đức công dân, đặc biệt cho lứa tuổi học sinh càng trở nên quan trọng và cấp thiết. Không phải ngẫu nhiên mà ngày 15/5/2012 tại Liên Hợp Quốc, UNESCO đã tổ chức hội thảo với chủ đề “Giáo dục đạo đức phải trở thành vấn đề quan trọng” qua đó khẳng định vai trò quan trọng của việc tăng cường trao đổi kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức ở tất cả các khu vực trên toàn cầu. Cũng chính vì lẽ đó mà từ năm 2011, UNESCO đã thúc đẩy việc thành lập Hiệp hội quốc tế về đạo đức trong giáo dục nhằm khuyến khích các nước trên thế giới đưa giáo dục đạo đức trở thành vấn đề học thuật nghiêm túc và quan trọng để đáp ứng những thách thức về tiến bộ khoa học trên toàn cầu. Thực trạng dạy và học, nội dung, chương trình... của môn giáo dục công dân ở nước ta còn nhiều bất cập, môn học làm người chưa được nhìn nhận và quan tâm đúng mức. Từ lâu, học sinh xem môn giáo dục công dân là môn học nhàm chán, khô khan, khó hiểu, ít đem lại kiến thức cũng như ứng dụng trong thực tế cuộc sống nên không chú ý học. Bên cạnh đó, việc giáo viên không chú ý liên hệ thực tế cũng như việc hình thành nhân cách cho các em. Vì vậy, chất lượng dạy và học môn giáo dục công dân chưa cao. 3 Để khắc phục tình trạng trên, vấn đề đặt ra là giáo viên phải dạy như thế nào để học sinh đam mê, tích cực trong việc học tập. Theo tôi, vấn đề cốt lõi là nằm ở phương pháp dạy của giáo viên. Trong quá trình giảng dạy bản thân thấy có nhiều phương pháp khai thác được điều đó. Trong đó, đóng vai là một phương pháp tích cực, gây hứng thú và góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn, nếu thực hiện được phương pháp này thì hiệu quả rất rõ rệt. Vì những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Sử dụng phương pháp đóng vai trong giảng dạy môn giáo dục công dân bậc trung học phổ thông” nhằm góp phần khơi dậy cho các em niềm hứng thú học tập bộ môn. 2. Mục tiêu nghiên cứu Môn Giáo dục công dân trong chương trình giáo dục phổ thông đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục ý thức và hành vi của người công dân cho học sinh, không chỉ trang bị cho người học những tri thức đạo đức mà điều quan trọng là rèn luyện cho học sinh thói quen, kỹ năng và thực hiện hành vi quan hệ giao tiếp, ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức chung của xã hội. Qua kinh nghiệm giảng dạy của bản thân đã chứng minh phương pháp đóng vai giúp học sinh liên hệ đến các vấn đề liên quan một cách cụ thể để các em sử dụng vốn kiến thức, phát huy được kinh nghiệm sống của bản thân, thể hiện bằng hành động, việc làm, thái độ để phân tích, lí giải, tranh luận, giải quyết các tình huống, các sự kiện thực tế từ đó các em rút ra bài học và khắc sâu kiến thức. 3. Đối tượng nghiên cứu Học sinh trường trung học phổ thông Vinh Xuân, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. 3. Phạm vi nghiên cứu Nội dung chương trình môn giáo dục công dân. 4 B. PHẦN NỘI DUNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG 1. 1. Thực trạng dạy học môn giáo dục công dân hiện nay Mục tiêu của giáo dục chính là đào tạo thế hệ trẻ, đáp ứng nhu cầu của đất nước theo từng giai đoạn phát triển. Luật giáo dục đã xác định: “ Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa...”. Như vậy, hầu như tất cả yêu cầu của mục tiêu này đều thuộc nhiệm vụ của bộ môn giáo dục công dân. Đặc trưng của bộ môn này khác với các môn còn lại. Nếu như các môn khác phần lớn là chỉ chú ý đến luyện tài, thì nhiệm vụ của môn giáo dục công dân không chỉ luyện tài mà còn rèn đức, góp phần hình thành những con người vừa hồng vừa chuyên, vừa có đức vừa có tài để phục vụ đất nước. Tuy nhiên, trước hết phải kể đến đó chính là xã hội, gia đình và bản thân ngành giáo dục còn chú trọng các môn khoa học nhằm nâng cao trí tuệ nghĩa là chỉ chú ý đến rèn tài mà chưa chú ý nâng cao nhân cách, đến việc rèn đạo đức cho học sinh. Thời gian dành cho bộ môn này còn ít (1 tiết/tuần). Sách giáo khoa hiện nay nội dung phong phú, hợp với lứa tuổi học sinh theo từng cấp học nhưng nếu giáo viên thiếu sự đầu tư thì giờ học sẽ nhàm chán, học sinh không thích học bộ môn này. Tại Hội thảo: “Đánh giá hiệu quả dạy học môn giáo dục công dân” tháng 4 năm 2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhận định như sau: - Về phương pháp dạy học: Giáo viên dạy giáo dục công dân đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, hiện tượng dạy học lệ thuộc vào sách giáo khoa và sách giáo viên vẫn còn phổ biến. Việc rèn 5 luyện kỹ năng và giáo dục thái độ, hành vi của học sinh trong môn giáo dục công dân thực hiện chưa đạt được yêu cầu đề ra của chương trình. - Về thiết bị dạy học: Nhiều nơi chỉ chủ yếu sử dụng các thiết bị dạy học môn học tối thiểu do Bộ quy định, chưa quan tâm đến việc tự làm thiết bị, đồ dùng dạy học. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong dạy học môn giáo dục công dân đang được bước đầu thực hiện nhưng còn lúng túng, hiệu quả chưa cao. - Về quản lý chỉ đạo: Nhiều cấp quản lí chưa thực sự quan tâm đến môn giáo dục công dân, vẫn còn coi đó là môn phụ nên chưa tạo điều kiện về bố trí giáo viên và các điều kiện cần thiết khác để giáo viên giáo dục công dân nâng cao chất lượng dạy học. Môn giáo dục công dân có kiến thức kỹ năng, hành vi đạo đức cơ bản được củng cố khắc sâu, mở rộng thông qua các môn khoa học khác, đồng thời học tốt môn học này giúp học sinh có thói quen, hành vi và thái độ nghiêm túc trong học tập các môn học và tham gia các hoạt động giáo dục khác, hình thành những con người phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của đất nước trong thời đại mới. Tuy nhiên hiện nay đại đa số học sinh cho đây là môn phụ, không thi tốt nghiệp, không phục vụ thi Đại học, Cao đẳng cho nên hiện tượng học đối phó, học qua loa, xem nhẹ, ngại học môn giáo dục công dân đang diễn ra phổ biến. Thực trạng trên cho thấy cần phải đẩy mạnh quá trình đổi mới phương pháp dạy học môn giáo dục công dân, giáo viên phải nghiên cứu, tìm tòi thiết bị, phương pháp dạy học phù hợp để khơi dậy niềm hứng thú của các em. 1.2. Về đổi mới phương pháp dạy học môn giáo dục công dân Đổi mới phương pháp dạy học là sử dụng các phương pháp dạy học theo cách mới, trong những điều kiện mới nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. Một trong những trọng tâm của đổi mới giáo dục hiện nay là đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện dạy học dựa vào hoạt động tích cực, chủ động 6 của học sinh với sự tổ chức và hướng dẫn đúng mực của giáo viên nhằm phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập, tạo niềm tin và niềm vui trong học tập. Luật Giáo dục khẳng định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Đối với môn giáo dục công dân ở các trường trung học phổ thông, đổi mới phương pháp dạy học đang được xem là vấn đề bức thiết hiện nay. Đa số giáo viên giảng dạy bộ môn giáo dục công dân trên cơ sở nhận thức được tầm quan trọng của đổi mới phương pháp dạy học đã mạnh dạn thực hiện và bước đầu đạt được những kết quả khả quan, đáng khích lệ. Tuy nhiên, những giờ dạy học như thế không nhiều.Và trong thực tế vẫn còn một bộ phận giáo viên chưa “nhập cuộc”, vẫn lên lớp giảng dạy với những phương pháp rất đỗi quen thuộc, chỉ thuyết trình hoặc thuyết trình kết hợp một số rất ít các câu hỏi đàm thoại. Thực tế ấy có thể do giáo viên ngại đổi mới, không muốn mất nhiều thời gian công sức đầu tư cho giờ dạy. Đổi mới phương pháp dạy học một cách tích cực và hiệu quả phải phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của học sinh và đặc điểm của từng lớp học, môn học. Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là phủ định hoàn toàn các phương pháp dạy học truyền thống và tuyệt đối hóa các phương pháp dạy học hiện đại. Trong đổi mới phương pháp dạy học cần phải khai thác những yếu tố tích cực của phương pháp dạy học truyền thống, sử dụng một cách hợp lý, có hiệu quả trong sự kết hợp hài hòa với các phương pháp dạy học hiện đại. Thực tiễn giảng dạy môn giáo dục công dân chứng minh rằng vận dụng hợp lý các phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại sẽ mang lại hiệu quả dạy học rất cao. Không nên tuyệt đối hoá bất cứ một 7 phương pháp dạy học nào cả. Không có phương pháp dạy học nào là vạn năng. Mỗi một phương pháp đều có mặt mạnh, mặt hạn chế và tác dụng của mỗi phương pháp cũng rất khác nhau. Kết hợp các phương pháp dạy học một cách hợp lý chính là nhằm phát huy điểm mạnh và giảm thiểu những hạn chế của từng phương pháp đồng thời đa dạng hoá được hoạt động học tập của học sinh. Vì vậy, giờ học sinh động hơn, cuốn hút được học sinh vào nhiều hoạt động phong phú nên môn giáo dục công dân có khả năng hấp dẫn các em tốt hơn. Tất nhiên, khi phối hợp các phương pháp dạy học, giáo viên nên xác định phương pháp nào là chủ đạo. Còn khi chúng ta nói, vận dụng một phương pháp dạy học ở một thời điểm nào đó có nghĩa là ở giai đoạn dạy học đó, phương pháp dạy học đó chiếm ưu thế nhằm giải quyết một nhiệm vụ dạy học cụ thể, tuyệt nhiên không có nghĩa là chỉ sử dụng một phương pháp mà thiếu phối kết hợp các phương pháp khác. Muốn vận dụng phương pháp dạy học tích cực đạt hiệu quả cao, người giáo viên phải thực sự trở thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập độc lập hoặc theo nhóm để học sinh chiếm lĩnh tri thức mới, hình thành kỹ năng, thái độ, tình cảm và niềm tin theo yêu cầu của nội dung, chương trình bộ môn. Đổi mới phương pháp dạy học phải theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Bồi dưỡng cho học sinh năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên, loại bỏ thói quen học tập thụ động theo kiểu: Thầy giảng – trò nghe, thầy hỏi – trò trả lời, thầy đọc – trò chép và học thuộc. Để đổi mới phương pháp dạy học môn giáo dục công dân theo hướng tích cực hoá nhận thức của học sinh có hiệu quả, giáo viên không chỉ có trình độ chuyên môn, có đầu óc sáng tạo mà đó còn là niềm tin, là lòng nhiệt tình. Bởi có niềm tin, có lòng nhiệt tình, giáo viên môn giáo dục công dân mới thật sự say mê để sáng tạo và đổi mới không ngừng quá trình dạy học của mình. Dạy học môn giáo dục công dân phải gắn bó chặt chẽ với thực tiễn cuộc sống. Giáo viên cần phải tăng cường sử dụng các tình huống, các câu chuyện, 8 các hiện tượng thực tế, các vấn đề nóng trong xã hội để học sinh đóng vai, phân tích, đối chiếu, minh họa. Thực tế cho thấy sử dụng phương pháp đóng vai trong quá trình dạy học không những giúp học sinh tích cực hóa hoạt động mà còn giúp học sinh dễ dàng vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. 1.3. Phương pháp đóng vai Đóng vai là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hành “làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Ở đó học sinh lựa chọn cách giải quyết tối ưu nhất, nhằm tập duyệt cho học sinh kịp thời ứng phó khi bắt gặp vấn đề xảy ra trong cuộc sống. Thực tế giảng dạy môn giáo dục công dân cho thấy nhiều giáo viên phụ trách bộ môn đã áp dụng khá thành công phương pháp này. Đặc biệt trong những năm gần đây, với chương trình đổi mới, với yêu cầu dạy học và đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của học sinh thì đóng vai là phương pháp đem lại hiệu quả tối ưu. 1.3.1. Những ưu điểm và hạn chế khi sử dụng phương pháp đóng vai * Ưu điểm - Phương pháp đóng vai gây hứng thú và chú ý cho học sinh, các em có cơ hội bộc lộ cảm xúc, hình thành những kỹ năng giao tiếp. - Tạo điều kiện phát huy tư duy sáng tạo, trí tưởng tượng của các em. - Rèn luyện tính mạnh dạn, tự tin khi đứng trước tập thể. - Thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong môi trường an toàn, được giám sát trước khi xảy ra tình huống thực. Khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của học sinh theo hướng tích cực. - Hình thành thói quen, kỹ năng hợp tác, sự phối hợp chặt chẽ của các nhân với tập thể nhóm. Tạo cơ hội cho các cá nhân học hỏi, đánh giá lẫn nhau. - Có thể thấy ngay tác động và hiệu quả lời nói và việc làm của các vai diễn. - Lôi kéo được tất cả các học sinh tham gia, đặc biệt là học sinh học yếu. Làm cho lớp học sinh động. 9 * Hạn chế - Là phương pháp tốn nhiều thời gian, nếu không giao nhiệm vụ về nhà chuẩn bị trước hoặc không sử dụng phương pháp thường xuyên thì học sinh bị động trong quá trình thực hiện, khó thành công. - Một số học sinh còn rụt rè, thiếu tự tin khi đứng trước tập thể, vốn kiến thức từ ngữ ít khó thực hiện vai diễn của mình. - Sử dụng phương pháp này thường gây ồn ào, có thể ảnh hưởng đến lớp khác. 1.3.2. Các bước tiến hành Phương pháp đóng vai có thể thực hiện dưới dạng hoạt cảnh tình huống để giới thiệu bài,có thể sử dụng để hình thành kiến thức mới, có thể sử dụng để rèn luyện một số kỹ năng cho học sinh và cũng có thể xây dựng thành tiểu phẩm để củng cố bài học. Nghĩa là ở mỗi phần của bài học chúng ta đều có thể sử dụng phương pháp đóng vai tuỳ theo nội dung và mục đích của bài dạy. Đặc biệt sử dụng phương pháp đóng vai trong các tiết thực hành, ngoại khóa rất có hiệu quả. Để phương pháp đóng vai thực sự có hiệu quả cần tiến hành theo các bước: Bước 1: - Đối với các tiết thực hành, ngoại khóa giáo viên giới thiệu tình huống vào cuối tiết học tuần trước để học sinh các tổ, nhóm xây dựng kịch bản và phân công nhiệm vụ đóng vai. - Khi sử dụng phương pháp đóng vai trong các phần của tiết học thì giáo viên nên đưa ra tình huống ngắn gọn để học sinh dễ đóng vai. Bước 2: Học sinh thể hiện kịch bản, vai diễn. Bước 3: Học sinh nhận xét rút ra bài học. Bước 4: Giáo viên nhận xét đánh giá 1.3.3. Tác dụng của phương pháp đóng vai Thứ nhất, phương pháp đóng vai gây được hứng thú và sự chú ý cho người học. 10 Thứ hai, hình thành và rèn luyện cho học sinh tính mạnh dạn, tự tin khi đứng trước đông người. Thứ ba, đóng vai giúp học sinh thực hành những kỹ năng trong môi trường an toàn, được giám sát trước khi xảy ra tình huống trong thực tế. Thứ tư, đóng vai khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của người học. Có thể thấy ngay tác động và hiệu quả của lời nói và việc làm của các vai diễn Thứ năm, lôi kéo tất cả các học sinh tham gia, đặc biệc học sinh học yếu tham gia. 1.3.4. Yêu cầu - Tình huống đóng vai phải phù hợp với nội dung bài học, phù hợp với trình độ lứa tuổi của học sinh và điều kiện, hoàn cảnh lớp học, tình huống không được quá khó. - Nội dung tình huống cần phù hợp với tình hình thực tế của học sinh, phải có tính khả thi để giúp các em dễ vận dụng vào thực tiễn. - Tình huống nên để mở, không cho trước kịch bản, lời thoại. - Phải dành thời gian phù hợp cho các nhóm chuẩn bị đóng vai. - Nên khích lệ tất cả học sinh cùng tham gia, kể cả học sinh nhút nhát. - Trong quá trình học sinh phân công, chuẩn bị vai diễn, giáo viên đi đến từng nhóm kiểm tra tinh thần làm việc, lắng nghe ý iến của các em, góp ý cho các em để các em chuẩn bị tốt vai diễn của mình. - Sau phần diễn của các nhóm nên động viên, khen ngợi, đặc biệt biểu dương những cá nhân xuất sắc, nhóm diễn tốt. 2. VÍ DỤ VỀ NỘI DUNG GIẢNG DẠY SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI 2.1. Lớp 10. Khi dạy tiết 27 bài 13: CÔNG DÂN VỚI CỘNG ĐỒNG Để dạy phần 2. Trách nhiệm của công dân với cộng đồng a. Nhân nghĩa Giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai tình huống sau: 11 Cùng lớp với em, có bạn Mây học rất giỏi nhưng hoàn cảnh gia đình rất khó khăn. Mây lại bị khuyết tật từ nhỏ, hai chân không đi lại được. Hằng ngày mẹ bạn phải đưa bạn đến trường trên chiếc xe lăn. Mấy hôm nay mẹ bạn bị ốm, không ai đưa Mây đến trường. Nghĩ cho hoàn cảnh gia đình nghèo khó, không có tiền để chữa bệnh cho mẹ, không đủ tiền để chi tiêu, lại còn bao nhiêu khoản Mây phải nộp. Mây đi học là cả gánh nặng cho gia đình…Có nhiều lần Mây định bỏ học. Là bạn cùng lớp với Mây các em sẽ suy nghĩ và làm gì? - Sau khi đưa ra tình huống, giáo viên chia nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, đóng vai thể hiện cách làm của mình. - Cho các nhóm chuẩn bị vai diễn theo thời gian giáo viên quy định, sau đó mời các nhóm lên diễn. (Trong thời gian các nhóm chuẩn bị giáo viên định hướng: + Vai cô giáo: Sống trong tập thể các em phải biết quan tâm giúp đỡ lẫn nhau. + Vai lớp trưởng: Kêu gọi các bạn quyên góp tiền giúp Mây đóng học phí, phân công các nhóm đến giúp đỡ và đưa Mây đi học… + Vai bạn thân của Mây: Giúp Mây học tập và làm một số công việc nhà…) Câu hỏi sau phần diễn: ? Em có nhận xét gì về thái độ, lời nói, việc làm của các bạn qua các vai diễn? (Các bạn đã biết thực hiện nhiệm vụ, trách nhiệm của bản thân trong tập thể, Khi thấy bạn vui đó là niềm vui chung của cả tập thể) ? Qua phần diễn của các bạn em rút ra được bài học gì? (Hạnh phúc khi được sống trong tập thể, phải biết thực hiện trách nhiệm của mình đối với tập thể…) ? Sau phần trả lời của các em, giáo viên nhận xét, khen thưởng cá nhân, nhóm diễn tốt. * Từ đó giáo viên yêu cầu học sinh nêu biểu hiện, ý nghĩa của nhân nghĩa. * Giáo viên bổ sung, kết luận. 2.2. Lớp 11. 12 Khi dạy tiết 28 bài CHÍNH SÁCH TÀI NGUYÊN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Để dạy phần: 3. Trách nhiệm của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường, giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai tình huống sau: Vào đầu năm học, lúc nào nhà trường cũng tổ chức cho tất cả các em học sinh của trường lao động làm vệ sinh trường lớp, trồng những cây xanh xung quanh lớp học của mình. Đồng thời phân công các tổ thay nhau làm vệ sinh lớp học và chăm sóc cây hàng tháng. Lớp nào cũng thực hiện tốt. Riêng lớp 11Q có một nhóm 5 bạn học sinh được gọi là nhóm “siêu Q”, không những không tham gia lao động mà còn lôi kéo các bạn làm ngược lại. Cứ cây nào ra hoa là lại ngắt hoa đi tặng các bạn để vui chơi. Sau mỗi lần các bạn quét dọn phòng xong nhóm này lại xé giấy vụn rải khắp sàn nhà. Ai nói đến thì các bạn nói rằng: Mình đến đây là để học, học xong rồi về cần gì phải giữ vệ sinh, cần gì phải trồng cây xanh. Là học sinh của lớp 11Q, các em sẽ làm gì? - Sau khi đưa ra tình huống, giáo viên chia nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, đóng vai thể hiện cách làm của mình. - Cho các nhóm chuẩn bị vai diễn theo thời gian giáo viên quy định, sau đó mời các nhóm lên diễn. (Trong thời gian các nhóm chuẩn bị giáo viên định hướng: + Vai cô giáo: Trong tiết sinh hoạt nói cho các em biết vai trò, tầm quan trọng của môi trườngđối với đời sống con người. + Vai lớp trưởng: cho cả lớp lao động dọn rác ở khu vựcđổ rác của nhà trường, nếu cá nhân nào tự nguyện, tích cực sẽ được giáo viên môn giáo dục công dân cộng điểm thưởng…bằng mọi cách phải lôi kéođược cả nhóm siêu Q tham gia, đến vừa lao động lớp trưởng vừa giải thích cho cả lớp hiểu vai trò của môi trường, trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ môi trường… + Vai đoàn trường: Cộng điểm vì lớp tiến bộ, đặc biệt nhóm siêu Q đã tích cực trong việc bảo vệ môi trường) Câu hỏi sau phần diễn: 13 ? Em có nhận xét gì về thái độ, lời nói, việc làm của các bạn qua các vai diễn? (Các bạn đã nêu lên được vai trò, tầm quan trọng của môi trường đối với đời sống của con người. - Các bạn đã có những lời nói, hành động, việc làm để bảo vệ môi trường - Biết tuyên truyền vận động mọi người cùng chung tay bảo vệ môi trường chính là bảo vệ cuộc sống của chính chúng ta…) ? Qua phần diễn của các bạn em rút ra được bài học gì? (Biết bảo vệ môi trường vì đó chính là việc làm để bảo vệ chính cuộc sống của mỗi chúng ta…). ? Sau phần trả lời của các em, giáo viên nhận xét, khen thưởng cá nhân, nhóm diễn tốt. * Từ đó giáo viên yêu cầu học sinh trách nhiệm của công dân trong việc bảo vệ tài nguyên và môi trường. * Giáo viên bổ sung, kết luận. 2. 3. Lớp 12. Khi dạy tiết 9 bài: Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội Để dạy phần 1: Bình đẳng trong hôn nhân và gia đình, giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai tình huống sau: Gia đình Hiền có bốn chị em gái. Hiền là chị cả, vừa tốt nghiệp trung học phổ thông và thi đậu vào trường Đại học Y Dược. Nhưng bố Hiền bắt Hiền phải ở nhà không cho đi học. Bố Hiền bảo con gái là con người ta, ở nhà lấy chồng rồi có chồng lo không cần học gì nhiều.Còn mẹ Hiền ngày nào cũng bị bố đánh đập, bắt phải sinh được con trai mới thôi. Bố nói ở trong nhà này con gái thì không ai có quyền lên tiếng. Trong trường hợp này các em sẽ giải quyết như thế nào? - Sau khi đưa ra tình huống, giáo viên chia nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, đóng vai thể hiện cách làm của mình. (Trong thời gian các nhóm chuẩn bị giáo viên định hướng: + Vai Hiền:- Hiền giải thích cho bố hiểu nếu không đi học ở nhà lấy chồng sẽ vất vả như thế nào. 14 - Nếu học lên, tốt nghiệp Đại học có việc làm cuộc sống sẽ không vất vả như bố và mẹ, sẽ chăm lo được cho gia đình… - Hiền giải thích cho bố biết là Hiền đã được học Luật Hôn nhân và gia đình, trong gia đình thì bố và mẹ đều có quyền và nghĩa vụ như nhau… + Vai bạn Hiền: Đến nhà chơi và giúp Hiền giải thích cho bố bạn Hiền hiểu. + Vai cô giáo: Đến nhà thăm hỏi và giải thích để bố bạn Hiền hiểu luật Hôn nhân và gia đình…). - Cho các nhóm chuẩn bị vai diễn theo thời gian giáo viên quy định, sau đó mời các nhóm lên diễn. Câu hỏi sau phần diễn: ? Qua phần diễn của các bạn em rút ra được bài học gì? (Trong gia đình phải biết yêu thương, quan tâm, chia sẻ. Biết lắng nghe ý kiến của nhau để cùng nhau chăm lo, xây dựng cuộc sống gia đình…) ? Sau phần trả lời của các em, giáo viên nhận xét, khen thưởng cá nhân, nhóm diễn tốt. * Từ đó giáo viên yêu cầu học sinh nêu nội dung quyền bình đẳng giữa vợ và chồng, bình đẳng giữa cha mẹ và con cái ? - Giáo viên nhận xét, kết luận. 3. KẾT QUẢ Thông qua việc sử dụng phương pháp đóng vai trong các tiết học đặc biệt là phần công dân với đạo đức, công dân với pháp luật và những tiết ngoại khóa rất phù hợp với nội dung, yêu cầu mục tiêu đặt ra của bộ môn. Đồng thời đây là phương pháp khơi dạy ở các em niềm hứng thú, say mê học tập, làm cho không khí lớp học sôi nổi, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Sử dụng phương pháp đóng vai không chỉ đánh giá được việc các em nắm kiến thức đến đâu mà còn đánh giá được quá trình sử dụng kiến thức của các 15 em. Điều đó có nghĩa là từ kiến thức các em lĩnh hội được, áp dụng vào cuộc sống, vào trong thực tế sẽ biến thành thái độ, hành động, việc làm của các em. 16 C. KẾT LUẬN Sử dụng phương pháp đóng vai trong quá trình dạy học làm cho học sinh được cuốn hút vào các hoạt động học tập do giáo viên thiết kế, tổ chức và hướng dẫn. Qua đó các em có thể tự khám phá và chiếm lĩnh nội dung bài học. Học sinh sẽ hứng thú, thông hiểu và nhớ những gì các em nắm được qua hoạt động chủ động tích cực của mình. Trên đây là một vài kinh nghiệm được rút ra sau thời gian nghiên cứu và giảng dạy môn giáo dục công dân của bản thân. Trong quá trình giảng dạy bản thân tôi nhận thấy việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học bộ môn góp phần không nhỏ trong việc gây hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, tư duy sáng tạo của các em. Đồng thời thông qua vai diễn các em không chỉ nắm được những kiến thiêt cần thiết mà quan trọng hơn đó là giúp các em rèn luyện và hình thành một số kỹ năng để các em thể hiện được mình trong cuộc sống. Trong quá trình giảng dạy bản thân tôi đã áp dụng khá thành công vì đã đạt được mục tiêu đề ra và đặc biệt là gây được hứng thú học tập cho học sinh, điều khó nhất đối với bộ môn này, nhất là đối tượng là học sinh lười, học yếu. Tuy nhiên, cũng có một số lớp cũng còn gượng ép, do học sinh chưa quen với phương pháp đóng vai, còn rụt rè.Theo tôi nghĩ, nếu phương pháp này được giáo viên áp dụng thường xuyên, tôi tin chắc rằng, học sinh sẽ thích thú học và hiệu quả cao hơn. Trong quá trình giảng dạy, bản thân luôn chú ý tìm tòi, nghiên cứu những phương pháp phù hợp với từng nội dung, từng bài dạy. Trong một số nội dung, một số bài, tôi sử dụng phương pháp đóng vai đã khai thác có hiệu quả kiến thức, rèn luyện được những kỹ năng cần thiết, đặc biệt gây hứng thú, niềm say mê học tập cho các em. Bản thân đã có nhiều cố gắng, song đây là kinh nghiệm của riêng bản thân. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để công tác giảng dạy của bản thân ngày càng tốt hơn. 17 D. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo_Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng môn giáo dục công dân trung học phổ thông. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo_Dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh, môn giáo dục công dân cấp trung học phổ thông_Hà Nội 2014. 3. Sách giáo khoa, sách giáo viên giáo dục công dân lớp 10, lớp 11, lớp 12. 4. Thế giới trong ta số 9, Tạp chí của hội khoa học tâm lý – giáo dục Việt Nam. 18 NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA TỔ CHUYÊN MÔN NHẬN XÉT:………………………………… ……………………………………………….. Vinh Xuân, ngày 12 tháng 3 năm 2015 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. (Ký và ghi rõ họ tên) ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ĐIỂM:………………………………….. Nguyễn Thị Sông Hương XẾP LOẠI: ……………………………. TỔ TRƯỞNG NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KH-SK CỦA ĐƠN VỊ NHẬN XÉT:………………………………… ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ĐIỂM:………………………………….. XẾP LOẠI: ……………………………. CHỦ TỊCH HĐ KH-SK CỦA ĐƠN VỊ NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KH-SK NGÀNH GD&ĐT NHẬN XÉT:………………………………… ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ……………………………………………….. ĐIỂM:………………………………….. XẾP LOẠI: ……………………………. CHỦ TỊCH HĐ KH-SK NGÀNH GD&ĐT 19