Tài liệu Skkn từ định lý talet đến chứng minh ba đường thẳng đồng quy ( dành cho học sinh lớp 8)

.DOC

3223

110

TỪ ĐỊNH LÍ TALET ĐẾN CHỨNG MINH BA ĐƯỜNG THẲNG ĐỒNG QUY
A. MỞ ĐẦU
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn chuyên đề:
Trong cuộc cách mạng về giáo dục, quan trọng hơn cả là sự đổi mới về
phương pháp. Giáo dục được cải tiến theo xu hướng phát triển của phương
pháp dạy học hiện đại: Chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung tâm sang
dạy học lấy học sinh làm trung tâm hợp lý hơn là đặt người học vào trung tâm
của quá trình dạy học, coi học sinh là trung tâm của nhà trường. Giáo dục phải
chuyển từ “cung cấp kiến thức” sang mục đích “luyện cách tự mình tìm ra
kiến thức” bằng con đường tự học, tự nghiên cứu, tự trau dồi nghề nghiệp.
Trong sự cạnh tranh và “bùng nổ thông tin” của thời đại, sự tư duy năng động
sáng tạo nổi lên hàng đầu. Vì vậy, giáo dục phải đề cao việc rèn óc thông minh
sáng tạo, giảm sự “nhồi nhét”, “bắt chước”, “ghi nhớ”. Giáo viên từ vị trí
truyền thụ kiến thức chuyển sang vị trí người hướng dẫn học trò tự tìm lấy
kiến thức, còn học trò từ vị trí thụ động tiếp thu kiến thức phải trở thành người
chủ động tìm học, tự học tự nghiên cứu. Theo nhà giáo người Đức - Distetverg
đã nói “Người thầy tồi truyền đạt chân lý, người thầy giỏi dạy cách tìm ra
chân lý”. Khắc phục loại bỏ lối dạy học thụ động “độc giảng”, “kinh viện”,
(thầy nói là chủ yếu, trò nghe và ghi chép). Dạy kiến thức phải phát huy lòng
say mê ham thích học tập của người học. Xét cho cùng giáo dục là quá trình
cung cấp kiến thức, hướng dẫn tìm kiến thức mới để làm cơ sở cho sự phát
triển năng lực tư duy và hành động .
Đổi mới phương pháp dạy học nói chung phải phát huy tính tích cực
trong dạy học, tích cực hoá hoạt động của người học. Quá trình giáo dục là
một quá trình nhận biết - thuyết phục - vận dụng để tiếp thu những kiến thức
mới từ chưa biết, chưa biết sâu sắc đến biết, biết sâu sắc và vận dụng vào thực
tiễn, “phải biết kết hợp giữa học đi đôi với hành, học hành phải kết hợp với
nhau; học và hành ở mọi lúc mọi nơi”, lý thuyết phải gắn với thực tế. Người
giáo viên phải thực hiện chủ trương đưa hơi thở của cuộc sống vào bài giảng,
Hoàng Phượng Ly – Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật
1
Trang 1
TỪ ĐỊNH LÍ TALET ĐẾN CHỨNG MINH BA ĐƯỜNG THẲNG ĐỒNG QUY
phải cập nhật “thông tin” thường xuyên, liên tục đổi mới nội dung, phương
pháp phù hợp với sự phát triển, những biến đổi to lớn của thời đại.
Mỗi giáo viên cần phải tự xây dựng cho mình một phong cách dạy học
thích hợp với nội dung bài học không thể dạy học theo kiểu “dạy chay”, và
biến thầy giáo thành “thợ dạy” nhất là trong dạy học các môn khoa học ứng
dụng các phương pháp dạy học tích cực hoá người học để nâng cao chất lượng
dạy và học. Hơn nữa, toán học ở trường trung học cơ sở là môn khoa học có vị
trí quan trọng trong hệ thống giáo dục đào tạo góp phần trang bị cho thế hệ trẻ
- đội ngũ những người lao động trong tương lai những kiến thức toán học phổ
thông cơ bản, hiện đại gần gũi với đời sống làm cơ sở cho việc tiếp thu những
kiến thức về khoa học công nghệ hiện đại tiên tiến trên thế giới.
Với mong muốn góp phần nhỏ bé vào việc đổi mới phương pháp dạy
học nói chung và dạy môn toán nói riêng, nhằm nâng cao chất lượng dạy và
học môn toán học, đào tạo những con người yêu lao động có vốn kiến thức
hiểu biết sâu sắc về hững thành tựu khoa học mới nhất, tiên tiến nhất trên thế
giới hoà nhập với quốc tế trong xu hướng hiện nay. Bắt nguồn từ những lý do
nói trên, đã thôi thúc tôi mạnh dạn tiến hành nghiên cứu chuyên đề “Từ định
lý Ta lét đến chứng minh các đường thẳng đồng quy”.
2. Phạm vi nghiên cứu của chuyên đề:
- Chuyên đề này được tôi tiến hành nghiên cứu tại trường THCS Nguyễn
Thiện Thuật, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên.
- Đối tượng được tôi áp dụng để tiến hành nghiên cứu là các em học sinh
của khối lớp 8 của trường. Chia làm hai thành phần đối tượng gồm học sinh đại trà
và học sinh giỏi, áp dụng phù hợp theo từng phần của chuyên đề.
- Nội dung nghiên cứu của chuyên đề thuộc lĩnh vực khoa học nghiên cứu
về chuyên môn – môn Toán.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã có sự trao đổi kinh nghiệm với các bạn
bè, anh, chị, em đồng nghiệp. Đọc và nghiên cứu kĩ nhiều tài liệu có liên quan. Có
rút kinh nghiệm từ đồng nghiệp và học sinh.
Hoàng Phượng Ly – Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật
2
Trang 2
TỪ ĐỊNH LÍ TALET ĐẾN CHỨNG MINH BA ĐƯỜNG THẲNG ĐỒNG QUY
II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH:
1. Cơ sở lí luận:
- Quy luật của quá trình nhận thức từ trực quan sinh động đến tư duy
trừu tượng. Song quá trình nhận thức đó đạt hiệu quả cao hay không, có bền
vững hay không còn phụ thuộc vào tính tích cực, chủ động sáng tạo của chủ
thể. Đặc điểm của lứa tuổi thiếu niên là đang có xu hướng vươn lên làm người
lớn, muốn tự mình tìm hiểu, khám phá trong quá trình nhận thức. Ở lứa tuổi
học sinh trung học cơ sở có điều kiện thuận lợi cho khả năng tự điều chỉnh
hoạt động học tập và tự sẵn sàng tham gia vào các hoạt động khác nhau. Các
em có nguyện vọng muốn có các hình thức học tập mang tính chất “Người
lớn” tuy nhiên nhược điểm của các em là chưa biết cách thực hiện nguyện
vọng của mình, chưa nắm được các phương thức thực hiện các hình thức học
tập mới. Vì vậy cần có sự hướng dẫn, điều hành một cách khoa học và nghệ
thuật của các thầy cô .
- Trong lý luận về phương pháp dạy học cho thấy. Trong môn toán sự
thống nhất giữa điều khiển của thầy và hoạt động học tập của trò có thể thực
hiện được bằng cách quán triệt quan điểm hoạt động, thực hiện dạy học toán
trong và bằng hoạt động. Dạy học theo phương pháp mới phải làm cho học
sinh chủ động nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn, tham gia nhiều hơn trong quá
trình chiếm lĩnh tri thức toán học. Dạy học toán thông qua kiến thức phải dạy
cho học sinh phương pháp tư duy quan điểm này cho rằng dạy toán là phải dạy
suy nghĩ, dạy bộ óc của học sinh thành thạo các thao tác tư duy phân tích, tổng
hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá ... Trong đó phân tích tổng hợp có vai trò
trung tâm. Phải cung cấp cho học sinh có thể tự tìm tòi, tự mình phát hiện và
phát biểu vấn đề dự đoán được các kết quả, tìm được hướng giải quyết một bài
toán, hướng chứng minh một định lý ...
- Hình thành và phát triển tư duy tích cực độc lập sáng tạo trong dạy
học toán cho học sinh là một quá trình lâu dài, thông qua từng tiết học, thông
qua nhiều năm học, thông qua tất cả các khâu của quá trình dạy học trong nội
khoá cũng như ngoại khoá.
Hoàng Phượng Ly – Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật
3
Trang 3
TỪ ĐỊNH LÍ TALET ĐẾN CHỨNG MINH BA ĐƯỜNG THẲNG ĐỒNG QUY
2. Cơ sở thực tiễn:
- Hiện nay trong nhà trường phổ thông nói chung còn nhiều học sinh
lười học, lười tư duy trong quá trình học tập.
- Học sinh chưa nắm được phương pháp học tập, chưa có những hoạt
động đích thực của bản thân để chiếm lĩnh kiến thức một cách chủ động trong
những năm qua các trường trung học cơ sở dã có những chuyển đổi tích cực
trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy trên cơ sở thay sách giáo khoa từ
khối 6 đến khối 9. Học sinh cũng đã chủ động nghiên cứu tìm tòi khám phá
kiến thức xong mới chỉ dừng lại những bài tập cơ bản đơn giản ở sách giáo
khoa.
- Định lý Talét là một phần kiến thức khó đối với các em, đặc biệt là khi
vận dụng vào giải quyết các bài tập. Việc vận dụng ngay những lý thuyết đã
được học trong sách giáo khoa vào giải bài tập còn khó khăn làm sao các em
có khả năng sáng tạo khi vận dụng vào các bài tập có nội dung mở rộng, nâng
cao. Ví dụ: Giải bài tập sau “ Chứng minh rằng nếu hai cạnh bên của một
hình thang cắt nhau thì đường thẳng đi qua giao điểm đó và giao điểm hai
đường chéo sẽ đi qua trung điểm của các đáy của hình thang”. Khi chưa thực
hiện chuyên đề này, tôi cho học sinh làm thì thấy kết quả như sau :
+ Lúc đầu 100% số học sinh trong lớp không xác định được dùng kiến
thức gì để chứng minh. Do đó các em không giải được. Sau đó tôi gợi ý rằng
“Bài toán đề cập đến hình thang mà không phải là tứ giác lồi bất kì thì chúng
ta có được gợi ý gì ?” lúc này đã có khoảng 20% học sinh nghĩ đến việc dùng
định lý Talét (vì hình thang có 2 cạnh đáy song song). Nhưng các em cũng
không thể giải được, bởi vì để giải được bài tập này không phải dùng trực tiếp
định lý Talét hay hệ quả của định lý Talét mà gián tiếp thông qua tính chất của
chùm đường thẳng đồng quy.
+ Sau đó tôi nghiên cứu, hướng dẫn học sinh theo chuyên đề này thì
80% số học sinh trong lớp đã xác định được ngay hướng chứng minh bài toán
và có khoảng 60% - 70% học sinh chứng minh được. Ngoài ra các em còn có
khả năng áp dụng chùm đường thẳng đồng quy vào giải một số bài tập khó
Hoàng Phượng Ly – Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật
4
Trang 4
TỪ ĐỊNH LÍ TALET ĐẾN CHỨNG MINH BA ĐƯỜNG THẲNG ĐỒNG QUY
hơn, phức tạp hơn. Đặc biệt các em còn biết áp dụng vào giải những bài tập
như chứng minh đường thẳng vuông góc,các điểm thẳng hàng, tia phân giác,
diện tích, đặc biệt là các đường thẳng đồng quy ...
3. Biện pháp tiến hành:
Dựa trên cơ sở lí luận và tình hình thực tiễn đã nêu, biện pháp mà tôi sẽ
áp dụng cho đề tài được tiến hành như sau:
- Trước tiên là kiểm tra nắm tình hình nhận thức của các em về các kiến
thức cơ bản của định lí Talet nói chung trong đó có tính chất liên quan đến
điểm thẳng hàng, đường đồng quy nói riêng. Giới thiệu cho các em thấy được
sự cần thiết của việc học đề tài.
- Việc đầu tiên phải làm cho chuyên đề là củng cố thật chắc các kiến
thức cơ bản về sử dụng định lí Talet thuận và đảo, cách chứng minh điểm
thẳng hàng, đường đồng quy.
- Sau đó dẫn dắt các em đến với từng dạng bài cụ thể, hướng dẫn các
em phương pháp, giải cùng các em các ví dụ điển hình, bổ sung một số kiến
thức có liên quan, bước đầu hình thành cho các em có được những phương
pháp cơ bản nhất để có thể giải và làm bài tập tương tự.
- Trước khi vào mỗi dạng toán, các em đều được định hình qua phần
phương pháp giải, phù hợp với từng dạng bài. Các ví dụ minh họa khá đầy đủ
đặc trưng cho nhiều dạng, loại được sắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến
phức tạp. Tất cả các ví dụ đều có sự móc xích lẫn nhau, ví dụ trước là cơ sở
cho các ví dụ tiếp sau, ví dụ nào cũng đều có sự phân tích thật kĩ cho cách giải
và có lời giải chi tiết.
- Sau các ví dụ minh họa, trong từng dạng bài đều có bài tập tương tự
cho học sinh thực hành, tự giải.
- Kết thúc chuyên đề các em được thử sức qua các bài kiểm tra 15 phút,
30 phút, 60 phút, … để một lần nữa chắc chắn rằng các em đã được học
chuyên đề một cách bài bản, và có sự tổng hợp kiến thức như thế nào.
Hoàng Phượng Ly – Trường THCS Nguyễn Thiện Thuật
5
Trang 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất