Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
Tù kiÓm tra kiÕn thøc cuèi n¨m häc.
I. §¸nh dÊu x vµo « ®óng (§) hoÆc sai (S).
stt
Néi dung
®
1 §Þnh luËt ¤m ph¸t biÓu: HiÖu ®iÖn thÕ ë hai ®Çu d©y dÉn tØ lÖ thuËn víi ®iÖn trë d©y dÉn.
2 §¬n vÞ cña ®iÖn trë xuÊt lµ / m .
3 NÕu m¾c N ®iÖn trë cã gi¸ trÞ R nèi tiÕp nhau th× ®iÖn trë cña c¶ m¹ch lµ R.N.
x
4
x
R
NÕu m¾c N ®iÖn trë cã gi¸ trÞ R song song nhau th× ®iÖn trë cña c¶ m¹ch lµ
.
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
N
NÕu t¨ng chiÒu dµi d©y dÉn lªn 2 lÇn, ®Ó ®iÖn trë kh«ng ®æi th× ph¶i t¨ng ®êng kÝnh lªn 2
lÇn.
Khi m¾c bãng ®Ìn cã ghi 220V - 60W, 220V - 40W, 220V - 25W vµo m¹ng ®iÖn 220V
vµ chóng s¸ng b×nh thêng th× cêng ®é qua chóng b»ng nhau.
Hai ®iÖn trë 20 vµ 30 m¾c song song. NÕu cêng ®é dßng ®iÖn qua ®iÖn trë 20 lµ
1A th× qua ®iÖn trë kia nhá h¬n 1A.
Cïng mét kÝch thíc, ®iÖn trë cña d©y nikªlin lín h¬n ®iÖn trë d©y ®ång.
NÕu c¾t d©y dÉn thµnh N ®o¹n vµ sau ®ã m¾c // nhau th× ®iÖn trë cña m¹ch gi¶m ®i N 2
lÇn.
Cïng mét hiÖu ®iÖn thÕ, nÕu t¨ng chiÒu dµi ®iÖn trë lªn 2 lÇn th× c«ng suÊt to¶ nhiÖt
t¨ng 2 lÇn.
§a thanh s¾t hoÆc thanh nh«m gÇn la bµn, kim la bµn kh«ng bÞ lÖch.
Cã thÓ t¹o nam ch©m vÜnh cöu b»ng c¸ch ®a lâi thÐp vµo bªn trong cuén d©y cã dßng
®iÖn xoay chiÒu ®i qua.
Xung quanh c¸c ®iÖn tÝch chuyÓn ®éng cã tõ trêng.
ChiÒu cña ®êng søc tõ ®îc quy íc lµ chiÒu ®i tõ cùc Nam ®Õn cùc B¾c cña kim nam
ch©m ®Æt trong tõ trêng.
Sè vßng d©y cµng nhiÒu th× lùc hót cña nam ch©m ®iÖn cµng m¹nh.
C¸c thïng congten¬ ®ùng hµng ho¸ ph¶i lµm b»ng thÐp míi ®îc nam ch©m ®iÖn hót tõ
bÕn c¶ng ®a xuèng tµu.
NÕu biÕt chiÒu cña dßng ®iÖn, chiÒu cña ®êng søc tõ, cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc chiÒu cña lùc
tõ t¸c dông lªn d©y dÉn.
Trong ®éng c¬ ®iÖn, cuén d©y lµ stato, nam ch©m lµ roto. Cßn trong m¸y ph¸t ®iÖn,
cuén d©y lµ r«to, nam ch©m lµ stato.
NÕu diÖn tÝch cña m¹ch kÝn thay ®æi vµ mÆt ph¼ng cña m¹ch song song víi ®êng søc tõ
th× trong m¹ch xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng.
Dßng ®iÖn xuÊt hÖn trong cuén s¬ cÊp cña m¸y biÕn thÕ lµ dßng ®iÖn c¶m øng.
NhiÖm vô chÝnh cña m¸y biÕn thÕ lµ t¨ng hoÆc gi¶m cêng ®é dßng ®iÖn.
NÕu t¨ng hiÖu ®iÖn thÕ trong qu¸ tr×nh t¶i ®iÖn th× cã thÓ gi¶m khèi lîng d©y dÉn mµ
c«ng suÊt truyÒn t¶i vÉn kh«ng ®æi.
ThÊu kÝnh héi tô lu«n cho ¶nh ¶o lín h¬n vËt.
ThÊu kÝnh ph©n k× lu«n cho ¶nh ¶o nhá h¬n vËt.
M¾t thêng cã thÓ nh×n râ vËt ë v« cùc.
¶nh t¹o nªn trªn phim cña m¸y chôp ¶nh lµ ¶nh ¶o, cïng chiÒu víi vËt.
VËt kÝnh m¸y ¶nh cã thÓ gåm nhiÒu thÊu kÝnh héi tô vµ ph©n k× ghÐp ®ång trôc víi nhau
nhng t¬ng ®¬ng víi mét thÊu kÝnh héi tô.
VËt hÊp thô mµu nµo th× ta thÊy vËt cã mµu Êy.
Mét vËt ph¶n x¹ mµu ®á vµ vµng th× ta thÊy vËt Êy cã mµu cam.
Khi hÊp thô ¸nh s¸ng, c¸c vËt nãng lªn.
s
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
ii. C©u hái tr¾c nghiÖm.
H·y chän ®¸p ¸n ®óng b»ng c¸ch khoanh trßn vµo ch÷ c¸i tríc c©u tr¶ lêi.
C©u 1. Cho c¸c dông cô sau: Loa ®iÖn (I), §inamo xe ®¹p (II), §Ìn LED (III).
C¸c dông cô nµo cã nguyªn t¾c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn hiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ ?.
(A. I, II.)
B. I, III.
C. II, III.
D. I. II vµ III.
C©u 2. ChiÕu mét tia s¸ng tõ kh«ng khÝ vµo níc víi gãc tíi 300. Khi ®ã gãc khóc x¹ lµ 220. VËy nÕu chiÕu
mét tia s¸ng tõ trong níc ®i ra ngoµi kh«ng khÝ víi gãc tíi 220 th× gãc khóc x¹ lµ:
(A. 300)
B. 450.
C. 41040’.
D. 180.
C©u 3. Sù ®iÒu tiÕt cña m¾t lµ:
A. sù thay ®æi thuû dÞch cña m¾t ®Ó lµm cho ¶nh hiÖn râ trªn vâng m¹c.
B. sù thay ®æi kho¶ng c¸ch gi÷a thÓ thuû tinh vµ vâng m¹c ®Ó ¶nh hiÖn râ trªn vâng m¹c.
(C) sù thay ®æi ®é phång cña thÓ tuû tinh ®Ó ¶nh hiÖn râ trªn vâng m¹c
1
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
D. tÊt c¶ c¸c sù thay ®æi trªn cïng mét lóc ®Ó ¶nh hiÖn râ trªn vâng m¹c.
C©u 4. M¾t cËn thÞ lµ m¾t:
A. cã thÓ thuû tinh phång h¬n so víi m¾t b×nh thêng.
B. cã ®iÓm cùc viÔn gÇn h¬n so víi m¾t b×nh thêng.
C. cã ®iÓm cùc cËn gÇn h¬n so víi m¾t b×nh thêng.
(D) cã tÊt c¶ c¸c dÊu hiÖu A, B, C.
C©u 5. §Ó cã mµu vµng ta cã thÓ trén c¸c mµu nµo sau ®©y:
(A) §á vµ lôc. B. Chµm vµ lôc.
C. Tr¾ng vµ lam.
D. Tr¾ng vµ lôc.
C©u 6. Qu¶ bãng r¬i xuèng, sau khi ch¹m vµo mÆt ®Êt kh«ng n¶y lªn ®é cao nh cò. Së dÜ nh vËy lµ v×:
(A). mét phÇn n¨ng lîng cña qu¶ bãng ®· ®· biÕn ®æi thµnh nhiÖt n¨ng.
B. mét phÇn n¨ng lîng cña qu¶ bãng ®· ®· biÕn ®æi thµnh quang n¨ng.
C. mét phÇn n¨ng lîng cña qu¶ bãng ®· ®· biÕn ®æi thµnh ho¸ n¨ng.
D. mét phÇn n¨ng lîng cña qu¶ bãng ®· ®· biÕn ®æi thµnh ®iÖn n¨ng.
C©u 7. Trong c¸c thiÕt bÞ hoÆc dông cô sau ®©y:
I. §ång hå ®iÖn tö. II. M¸y tÝnh bá tói. III. VÖ tinh nh©n t¹o. IV. M¸y ¶nh kÜ thuËt sè.
Nh÷ng thiÕt bÞ hoÆc dông cô nµo cã thÓ sö dông pin mÆt trêi lµm nguån ®iÖn:
A. I vµ II. B. II vµ IV. C. I, II vµ III.
(D). I, II, III, vµ IV.
C©u 8. Trong nhµ m¸y thuû ®iÖn, d¹ng n¨ng lîng nµo sau ®©y ®· ®îc chuyÓn ho¸ thµnh ®iÖn n¨ng.
A. NhiÖt n¨ng cña than ®¸, dÇu, khÝ ®èt.
( B). ThÕ n¨ng cña níc.
C. §éng n¨ng cña than ®¸.
D. §éng n¨ng cña dßng níc ch¶y.
C©u 9. Gi¶m b¸n kÝnh d©y dÉn 2 lÇn th× ®iÖn trë:
A: t¨ng 2 lÇn.
(B): t¨ng 4 lÇn.
C: gi¶m 2 lÇn.
D: gi¶m 4 lÇn.
C©u10. Mét bÕp ®iÖn 220V - 1kW bÞ m¾c nhÇm vµo m¹ng ®iÖn 110V qua cÇu ch× 15A. §iÒu g× sÏ x¶y ra:
A. BÕp ®iÖn vÉn ho¹t ®éng b×nh thêng.
(B): BÕp ®iÖn cho c«ng suÊt nhá h¬n 1kW.
C: BÕp ®iÖn cho c«ng suÊt lín h¬n 1kW. D: CÇu ch× bÞ næ
C©u 11. Ai lµ ngêi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra t¸c dông tõ cña dßng ®iÖn:
A: Am - pe (Nhµ vËt lÝ ngêi Ph¸p).
B. Pha - ra - ®©y (Nhµ vËt lÝ ngêi Anh)
C. Niu - t¬n (Nhµ vËt lÝ ngêi Anh)
(D). ¥ - xtÐt (Nhµ vËt lÝ ngêi §an M¹ch)
C©u 12. §iÒu g× x¶y ra nÕu ta ®a lâi s¾t non vµo bªn trong èng d©y cã dßng ®iÖn ®i qua.
A. ChiÒu dßng ®iÖn thay ®æi.
B. Cùc tõ cña cuén d©y thay ®æi.
C. Cêng ®é dßng ®iÖn t¨ng lªn.
(D). Lâi s¾t bÞ nhiÔm tõ.
C©u 13. NÕu cho dßng ®iÖn xoay chiÒu qua ®Ìn LED:
A. ®Ìn hoµn toµn kh«ng s¸ng.
(B). ®Ìn nhÊp nh¸y.
C. ®Ìn sÏ bÞ ch¸y.
D. ®Ìn sÏ ®æi mµu so víi khi dïng ®Þªn 1 chiÒu.
C©u 14. NÕu t¨ng hiÖu ®iÖn thÕ lªn 10 lÇn th× c«ng suÊt hao phÝ trªn ®êng d©y:
A. gi¶m 10 lÇn. (B). gi¶m 100 lÇn. C. gi¶m 1 000 lÇn.
D. gi¶m 10 000 lÇn.
C©u 15: Khi chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi qua l¨ng kÝnh ta thu ®îc mét d¶i mµu tõ ®á ®Õn tÝm. Së dÜ nh vËy lµ
v×:
(A). ¸nh s¸ng mÆt trêi chøa c¸c ¸nh s¸ng mµu.
B. l¨ng kÝnh chøa c¸c ¸nh s¸ng mµu.
C. do ph¶n øng ho¸ häc gi÷a l¨ng kÝnh vµ ¸nh s¸ng mÆt trêi. D. do l¨ng kÝnh cã t¸c dông biÕn ®æi ¸nh
s¸ng tr¾ng thµnh ¸nh s¸ng mµu vµ ¸nh s¸ng mµu thµnh ¸nh s¸ng tr¾ng.
Ch¬ng i. ®iÖn häc.
Chñ ®Ò 1. §iÖn trë cña d©y dÉn - §Þnh luËt «m.
PhÇn i: Nh÷ng kiÕn thøc cÇn ghi nhí.
1. Cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua mét d©y dÉn tØ lÖ thuËn víi hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai ®Çu d©y dÉn ®ã.
2. §å thÞ biÓu diÔn sù phô thuéc cña cêng ®é dßng ®iÖn vµo hiÖu ®iÖn thÕ lµ mét ®êng th¼ng ®i qua gèc to¹
®é (U = 0, I = 0).
3. §Þnh luËt «m: Cêng ®é dßng ®iÖn (I) ch¹y qua d©y dÉn tØ lÖ thuËn víi hiÖu ®iÖn thÕ (U) ®Æt vµo hai ®Çu
d©y dÉn vµ tØ lÖ nghÞch víi ®iÖn trë (R) cña d©y dÉn. I
U
.
R
U
. HiÖu ®iÖn thÕ: U = I.R.
I
5. §¬n vÞ ®o ®iÖn trë lµ «m, kÝ hiÖu: . Béi cña «m: 1k = 1000 = 103 , 1M = 106 .
4. §iÖn trë cña mét d©y dÉn ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng thøc: R
6. §Þnh luËt ¤m cho ®o¹n m¹ch m¾c nèi tiÕp.
XÐt ®o¹n m¹ch gåm n ®iÖn trë m¾c nèi tiÕp:
6.1. Cêng ®é dßng ®iÖn cã gi¸ trÞ nh nhau tai mäi ®iÓm: I = I1 = I2 = … = In.
6.2. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch b»ng tæng c¸c hiÖu ®iÖn thÕ trªn mçi ®iÖn trë thµnh phÇn:
U = U 1 + U2 + … + U n .
6.3. §iÖn trë t¬ng ®¬ng cña ®o¹n m¹ch b»ng tæng c¸c ®iÖn trë thµnh phÇn:
R = R1 + R2 + … + Rn.
2
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
7. §Þnh luËt ¤m cho ®o¹n m¹ch m¾c song song.
XÐt ®o¹n m¹ch ®iÖn gåm n ®iÖn trë m¾c song song:
7.1. Cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua m¹ch chÝnh b»ng tæng cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua c¸c m¹ch rÏ:
I = I1 + I2 + … + In.
7.2. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch b»ng hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu mçi ®o¹n m¹ch rÏ:
U = U 1 = U2 = … = U n .
7.3 C¸c ®iÖn trë m¾c song song t¬ng ®¬ng víi mét ®iÖn trë duy nhÊt cã gi¸ trÞ tÝnh bëi c«ng thøc:
1 1
1
1
...
.
R R1 R2
Rn
PhÇn ii: bµi tËp vËn dông.
Bµi 1. (1.4KTCB). Cho m¹ch ®iÖn gåm 4 ®iÖn trë R1, R2, R3, R4 m¾c nèi tiÕp, víi R2 = 2 , R3 = 4 ,
R4 = 5 . §Æt vµo hai ®Çu m¹ch ®iÖn mét hiÖu ®iÖn thÕ U = 24V th× ®o ®îc hiÖu ®iÖn thÕ ë hai ®Çu ®iÖn trë
R3 lµ U3 = 8V. TÝnh ®iÖn trë R1.
Bµi 2. (5.5KTCB). Mét m¹ch ®iÖn gåm 3 ®iÖn trë R1 = 120 , R2 = 60 , R3 = 40 m¾c song song víi
nhau, ®Æt vµo hai ®Çu m¹ch mét hiÖu ®iÖn thÕ U th× cêng ®é dßng ®iÖn qua m¹ch chÝnh lµ 3A.
a. TÝnh ®iÖn trë t¬ng ®¬ng cña m¹ch. b. TÝnh hiÖu ®iÖn thÕ U.
Bµi 3. (6.5). Mét m¹ch ®iÖn gåm 3 ®iÖn trë R1 = 12 , R2 = 10 , R3 = 15 m¾c song song víi nhau, ®Æt
vµo hai ®Çu m¹ch mét hiÖu ®iÖn thÕ U th× cêng ®é dßng ®iÖn qua R1 lµ 0,5A.
a. TÝnh hiÖu ®iÖn thÕ U.
b. TÝnh cêng ®é dßng ®iÖn qua R2, R3 vµ qua m¹ch chÝnh.
Bµi 4. (1.6). Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ.
A+
R1
R2
BBiÕt R1 = 30 , R3 = 60 . §Æt vµo hai ®Çu m¹ch mét hiÖu
®iÖn thÕ U th× cêng ®é dßng ®iÖn qua m¹ch chÝnh lµ 0,3A,
R3
cêng ®é dßng ®iÖn qua R3 lµ 0,2A.
a. TÝnh hiÖu ®iÖn thÕ ë hai ®Çu mçi ®iÖn trë.
b. TÝnh ®iÖn trë R2.
Bµi 5. (2.6). Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ.
M
BiÕt R1 = 30 , R2 = 15 , R3 = 12 vµ UMN = 0.
A
R1
R2
B
§Æt vµo hai ®Çu m¹ch mét hiÖu ®iÖn thÕ UAB = 18V. TÝnh ®iÖn trë R4.
N
R3
R4
Bµi 6.7.8. (Bµi 1.2.3 phÇn bµi tËp vËn dông ®Þnh luËt «m. SGK trang 17.18.)
Bµi 9. (9.2TVKT)a. VÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn gåm: ba ®iÖn trë R1 = 10 , R2 = 35 , R3 m¾c nèi tiÕp gi÷a hai
®iÓm A, B cã hiÖu ®iÖn thÕ 36V, mét v«n kÕ ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu R1, mét ampe kÕ ®o cêng ®é
dßng ®iÖn qua m¹ch chÝnh, d©y nèi cÇn thiÕt.
b. V«n kÕ chØ 6V th× ampe kÕ chØ bao nhiªu. c. TÝnh ®iÖn trë R3.
Bµi 10. (17.3.TVKT). Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. BiÕt R1 = 10 , R2 = 2 , R3 = 3 , R4 = 5 .
a. TÝnh ®iÖn trë t¬ng ®¬ng cña ®o¹n m¹ch AB.
R2
R3
b. TÝnh cêng ®é dßng ®iÖn qua c¸c ®iÖn trë
A+
Bvµ ®o¹n m¹ch AB. BiÕt cêng ®é dßng ®iÖn
R1
R4
qua R1 lµ 2A.
c. TÝnh hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu c¸c ®iÖn trë vµ ®o¹n m¹ch AB.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi1. I = I3 =
U3
= 2A.
R3
Rtm = R1 + 2 + 4 + 5 = R1 + 11. MÆtkh¸c Rtm =
U
= 12 suy ra R1 = 1 .
I
1
1
1
1
6
suy ra Rtm = 20 .
U = Rtm.I = 60 V.
Rtm R1 R2 R3 120
U
U
Bµi 3. U = R1.I1 = 6V. I2 =
= 0,6A, I3 =
= 0,4A. I = I1 + I2 + I3 = 1,5A
R2
R3
U
(HoÆc tÝnh Rtm = 4 suy ra I =
= 1,5A)
Rtm
Bµi 2.
Bµi 4. UAB = U3 = 12V. I1 = I2 = I12 = I - I3 = 0,1A.
R12 = R1 + R2 = 30 + R2 mµ R12 =
TÝnh ®îc U1 = 3V, U2 = 9V.
U AB
= 120 suy ra R2 = 90 .
I12
3
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
U AB
Bµi 5. I1 = I2 =
= 0,4A. UAM = I1.R1 = 12V. UMN = UMA + UAN = 0 suy ra UAN = - UMA = UAM
R1 R2
U
= 12V. I3 = AN = 1A. I3 = I4 = 1A.
U4 = UAB - UAN = 6V.
R4 = 6 .
R3
Bµi 6.7.8 (SGK trang 17,18).
Bµi 9. a.
A
A
R1
R2
R3
B
V
U1
U
= 0,6A. U = I.R suy ra R =
= 60 suy ra R3 = R - R1 - R2 = 15 .
R1
I
Bµi 10. a. R23 = 5 . R234 = 2,5 suy ra RAB = R1234 = 10 + 2,5 = 12,5 .
b. I = I1 =
b. I1 = 2A suy ra IAB = 2A vµ I2 = I3 = I23 = I4 = 1A.
c. U1 = I1.R1 = 20V. U2 = 2V. U3 = 3V. U4 = 5V. (hay U4 = U2 + U3 = 5V). UAB = 25V.
Chñ ®Ò 2: Sù phô thuéc cña ®iÖn trë vµo chiÒu dµi, tiÕt diÖn
vµ vËt liÖu lµm d©y dÉn - BiÕn trë.
PhÇn i: Nh÷ng kiÕn thøc cÇn ghi nhí.
1. §iÖn trë cña c¸c d©y dÉn cã cïng tiÕt diÖn vµ ®îc lµm tõ cïng mét lo¹i vËt liÖu th× tØ lÖ thuËn víi chiÒu
dµi cña mçi d©y.
R1 l1
.
R2 l2
2. §iÖn trë cña c¸c d©y dÉn cã cïng chiÒu dµi vµ ®îc lµm tõ cïng mét lo¹i vËt liÖu th× tØ lÖ nghÞch víi tiÕt
R1 S2
.
R2 S1
3. - §iÖn trë suÊt ( ) cña vËt liÖu cµng nhá th× vËt liÖu ®ã dÉn ®iÖn cµng tèt.
diÖn cña mçi d©y.
- §iÖn trë cña d©y dÉn tØ lÖ thuËn víi chiÒu dµi l cña d©y dÉn, tØ lÖ nghÞch víi tiÕt diÖn S cña d©y dÉn vµ
l
phô thuéc vµo vËt liÖu lµm d©y dÉn. R =
S
- TiÕt diÖn d©y dÉn trßn lµ: S = d = r 2 (r lµ b¸n kÝnh, d lµ ®êng kÝnh)
2
4
4. - BiÕn trë lµ lµ mét d©y dÉn lµm b»ng chÊt cã ®iÖn trë suÊt lín m¾c nèi tiÕp víi m¹ch ®iÖn qua hai ®iÓm
tiÕp xóc, mét trong hai ®iÓm ®ã cã thÓ di chuyÓn ®îc trªn d©y. Khi dÞch chuyÓn ®iÓm tiÕp xóc trªn d©y, ta
lµm thay ®æi chiÒu dµi ®o¹n d©y cã dßng ®iÖn ®i qua, do ®ã ®iÖn trë vµ cêng ®é dßng ®iÖn trong ®o¹n
m¹ch còng thay ®æi.
- BiÕn trë lµ ®iÖn trë cã thÓ thay ®æi trÞ sè vµ cã thÓ ®îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh cêng ®é dßng ®iÖn trong
m¹ch.
- C¸c lo¹i biÕn trë thêng dïng: Trong ®êi sèng vµ kÜ thuËt ngêi ta thêng dïng biÕn trë cã con ch¹y, biÕn trë
cã tay quay vµ biÕn trë than (chiÕt ¸p).
PhÇn ii: bµi tËp vËn dông.
Bµi 1. Mét d©y dÉn b»ng nicrom dµi 30m, tiÕt diÖn 0,3mm2 ®îc m¾c vµo hiÖu ®iÖn thÕ 220V. TÝnh cêng ®é
dßng ®iÖn ch¹y qua d©y dÉn.
Bµi 2. Mét bãng ®Ìn khi s¸ng b×nh thêng cã ®iÖn trë lµ R1 = 7,5 vµ cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua ®Ìn lóc
®ã lµ I = 0,6A. Bãng ®Ìn nµy m¾c nèi tiÕp víi mét biÕn trë vµ chóng ®îc m¾c vµo hiÖu ®iÖn thÕ
+ U = 12V nh h×nh vÏ.
1. Ph¶i ®iÒu chØnh biÕn trë cã trÞ sè R2 lµ bao nhiªu ®Ó bãng ®Ìn s¸ng b×nh thêng.
2. BiÕn trë nµy cã ®iÖn trë lín nhÊt lµ Rb = 30 víi cuén d©y dÉn lµm b»ng hîp kim
nikelin cã tiÕt diÖn S = 1mm2. TÝnh chiÒu dµi l cña d©y dÉn dïng lµm biÕn trë nµy.
Bµi 3. Mét bãng ®Ìn cã ®iÖn trë R1 = 600 ®îc m¾c song song víi ®Ìn thø hai cã ®iÖn trë
R2 = 900 vµo hiÖu ®iÖn thÕ UMN = 220V nh s¬ ®å. D©y nèi tõ M ®Õn A vµ tõ N ®Õn B lµ d©y ®ång cã
chiÒu dµi tæng céng lµ l = 200m vµ cã tiÕt diÖn S = 0,2 mm2. Bá qua ®iÖn trë cña d©y nèi tõ hai bãng ®Ìn
®Õn A vµ B.
A
1. TÝnh ®iÖn trë cña ®o¹n m¹ch MN. 2. TÝnh H§T ®Æt vµo hai ®Çu mçi ®Ìn.
+
Bµi 4. TÝnh hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu d©y dÉn h×nh trô lµm b»ng ®ång cã
M
chiÒu dµi 50 m, b¸n kÝnh tiÕt diÖn th¼ng lµ 0,4mm. BiÕt ®iÖn trë suÊt cña ®ång
R1
R2
4
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
lµ 1,7.10-8 m, cêng ®é dßng ®iÖn qua nã lµ 5A.
N
2
Bµi 5. Mét d©y dÉn h×nhg trô lµm b»ng s¾t cã tiÕt diÖn ®Òu 0,49mm . Khi m¾c
vµo hiÖu ®iÖn thÕ 20V th× cêng ®é dßng ®iÖn qua nã lµ 2,5A.
B
1. TÝnh chiÒu dµi cña d©y dÉn. BiÕt ®iÖn trë suÊt cña s¾t lµ 9,8.10 -8 m.
2. TÝnh khèi lîng d©y. BiÕt khèi lîng riªng cña s¾t lµ 7,8g/cm3 = 7800kg/m3.
Bµi 6. Hai d©y dÉn h×nh trô cïng chÊt, cïng chiÒu dµi. TiÕt diÖn d©y thø nhÊt vµ d©y thø hai lÇn lît lµ
9mm2 vµ 3mm2.
1. §iÖn trë cña d©y nµo lín h¬n vµ lín h¬n mÊy lÇn. 2. TÝnh ®iÖn trë mçi d©y. BiÕt tæng cña chóng lµ 9 .
Bµi 7. Hai d©y dÉn cã tiÕt diÖn ®Òu, mét d©y b»ng nh«m dµi 100m cã ®iÖn trë 5 vµ mét d©y lµm b»ng
®ång dµi 200m cã ®iÖn trë 6,8 .
1. So s¸nh tiÕt diÖn th¼ng cña hai d©y ®ã. 2. TÝnh tiÕt diÖn cña mçi d©y biÕt hiÖu cña chóng lµ 0,06mm 2.
Bµi 8. §iÖn trë cña mét d©y ®ång cã khèi lîng 178g lµ 1,36 . TÝnh chiÒu dµi vµ tiÕt diÖn cña day dÉn ®ã.
BiÕt khèi lîng riªng cña ®ång lµ 8,9g/cm3, ®iÖn trë suÊt cña ®ång lµ 1,7.10-8 .
Bµi 9. Mét bãng ®Ìn cã hiÖu ®iÖn thÕ ®Þnh møc 12V vµ cêng ®é dßng ®iÖn ®Þnh møc lµ 0,5A. §Ó sö dông
nguån ®iÖn cã hiÖu ®iÖn thÕ 20V th× ph¶i m¾c ®Ìn víi mét biÕn trë cã con ch¹y (tiÕt diÖn 0,55mm 2, chiÒu
dµi 240m).
1. VÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn sao cho ®Ìn cã thÓ s¸ng b×nh thêng.
2. Khi ®Ìn s¸ng b×nh thêng ®iÖn trë cña phÇn biÕn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn cã ®iÖn trë lµ bao nhiªu?.
(Bá qua ®iÖn trë cña d©y nèi).
3. D©y biÕn trë lµm b»ng chÊt g×. BiÕt khi ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× chØ
2
biÕn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn.
3
Bµi 10. Cho hai bãng ®Ìn trªn cã ghi: §1 (6V - 1A), §2 (6V - 0,5A).
1. Khi m¾c hai bãng ®ã nèi tiÕp vµo m¹ch ®iÖn cã hiÖu ®iÖn thÕ 12V th× c¸c ®Ìn cã s¸ng b×nh thêng
kh«ng. T¹i sao.
2. Muèn c¸c ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× ta ph¶i dïng thªm mét biÕn trë cã con ch¹y. H·y vÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn
cã thÓ cã vµ tÝnh ®iÖn trë cña biÕn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn khi ®ã.
§
Bµi 11. Cho s¬ ®å m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. Cho UAB = 16,5V.
+
R1
R2
Hái gi¸ trÞ cùc ®¹i cña biÕn trë lµ bao nhiªu. BiÕt khi ®Ìn s¸ng b×nh
A
B
thêng hiÖu ®iÖn thÕ vµ ®iÖn trë cña ®Ìn lµ 6V vµ 12 , cêng ®é dßng
®iÖn qua R2 lµ 0,2 A.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi 1.2.3 (SGK trang 32, 33).
l
Bµi 4. TiÕt diÖn th¼ng cña d©y dÉn: S = r2 = 5024.10-10m2. Sö dông c«ng thøc R = , U = 5.1,7 = 8,5V
S
Bµi 5. a. §iÖn trë R =
U
l
= 8 . Sö dông R =
l = 40m. Khèi lîng m = D.V = D.S.l = 0,15288kg.
I
S
R2 S1
suy ra R2 = 3.R1.
2. Theo gi¶ thiÕt R1 + R2 = 8 suy ra R1 = 2 , R1 = 6 .
R1 S2
S
l
Bµi 7. Ta cã 1. 1 1 1 1,12 . 2. Ta cã S1 - S2 = 0,06mm2 do ®ã S1 = 0,56mm2, S2 = 0,5mm2.
S 2 2 l2
RS
l
m
Bµi 8. Ta cã: R =
(1) mÆt kh¸c m = D.V = D.S.l S =
(2). Tõ (1) vµ (2) ta cã
l=
S
Dl
R.m
Rm
m
l2
1600 suy ra l = 40m. Thay l vµo (2) ta cã S =
l=
= 5.10-7m2 = 0,5mm2.
Dl
D
D.l
Bµi 6. 1. Ta cã:
Bµi 9. 1. M¾c nèi tiÕp ®Ìn víi biÕn trë.
U D 12V U b 20 12 8V
8
16 .
Rb
I D 0,5 A I m I b 0,5 A
0,5
2
3
§iÖn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn lµ Rmax b, ta cã Rmax b = 16 Rmax b = 16. = 24 .
3
2
.l
R.S
Mµ Rmax b =
= 5,5.10-8 m .
S
S
2
Bµi 10. 1. NÕu m¾c nèi tiÕp: Rm = 18 , Im = A. 2. C¸ch 1: (§1 // §2) nt Rb, Ib1 = Im1 = 1,5A; Ub1 = 6V
3
6
6
= 12 . C¸ch 2: §1 nt (§2 // Rb), Ib2 = I1 - I2 = 0,5A; Ub2 = U®2 = 6V Rb2 =
= 12 .
Rb1 =
1,5
0,5
2. TÝnh Rb khi ®Ìn s¸ng b×nh thêng:
5
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
Bµi 11. Rc®b = R1 + R2, khi ®Ìn s¸ng b×nh thêng: U2 = U®m® = 6V, I® =
R1 =
6
6
= 0,5A R2 =
= 30 ,
0, 2
12
U AB U dmd
= 15 . VËy Rc®b = 45 .
Id I2
Chñ ®Ò 3: C«ng suÊt ®iÖn. §iÖn n¨ng - c«ng cña dßng ®iÖn.
§Þnh luËt Jun - Lenx¬.
1. Sè oat ghi trªn mét dông cô ®iÖn cho biÕt c«ng suÊt ®Þnh møc cña dông cô ®ã, nghÜa lµ c«ng suÊt ®iÖn
cña dông cô nµy khi nã ho¹t ®éng b×nh thêng.
2. C«ng suÊt ®iÖn cña mét ®o¹n m¹ch b»ng tÝch cña hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch vµ cêng ®é dßng
diÖn qua nã: P = UI.
3. Dßng ®iÖn cã n¨ng lîng v× nã cã thÓ thùc hiÖn c«ng vµ cung cÊp nhiÖt lîng. N¨ng lîng cña dßng ®iÖn
gäi lµ ®iÖn n¨ng.
4. C«ng (A) cña dßng ®iÖn s¶n ra trong mét ®o¹n m¹ch lµ sè ®o lîng ®iÖn n¨ng chuyÓn ho¸ thµnh c¸c d¹ng
n¨ng lîng kh¸c trong ®o¹n m¹ch ®ã. A = P.t = U.I.t (P lµ c«ng suÊt, t lµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua ®o¹n
m¹ch).
- §¬n vÞ cña c«ng lµ Jun (J), c«ng cña dßng ®iÖn thêng dïng ®¬n vÞ kWh: 1kWh = 3 600 000 J.
- Lîng ®iÖn n¨ng sö dông ®îc ®o b»ng cong t¬ ®iÖn. Mçi sè ®Õm cña c«ng t¬ ®iÖn cho biÕt lîng ®iÖn n¨ng
®· sö dông lµ 1 kil«oat giê.
5. §Þnh luËt Jun - Lenx¬: NhiÖt lîng to¶ ra ë d©y dÉn khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua tØ lÖ thuËn víi b×nh ph¬ng
cêng ®é dßng ®iÖn, víi ®iÖn trë cña d©y dÉn vµ thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua. Q = I2Rt.
(I ®o b»ng am pe (A), R ®o b»ng «m ( ), t ®o b»ng gi©y (s), Q ®o b»ng jun (J)).
- Mèi quan hÖ gi÷a ®¬n vÞ Jun (J) vµ ®¬n vÞ calo (cal): 1 Jun = 0,24 calo, 1 calo = 4,18 Jun.
Chñ ®Ò 4. an toµn vµ tiÕt kiÖm ®iÖn.
1. CÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn khi sö dông ®iÖn, nhÊt lµ víi m¹ng ®iÖn d©n dông v×
m¹ng ®iÖn nµycã hiÖu ®iÖn thÕ 220V vµ cã thÓ g©y nguy hiÓm tíi tÝnh m¹ng con ngêi.
2. - CÇn lùa chän sö dông c¸c dông cô vµ thiÕt bÞ ®iÖn cã c«ng suÊt phï hîp vµ chØ sö dông chóng trong
thêi gian cÇn thiÕt.
- §iÖn n¨ng s¶n xuÊt ra cÇn sö dông ngay v× kh«ng thÓ chøa ®iÖn n¨ng vµo kho ®Ó dù tr÷. Vµo ban ®ªm lîng ®iÖn n¨ng sö dông nhá nhng c¸c nhµ m¸y ®iÖn vÉn ph¶i ho¹t ®éng do ®ã sö dông ®iÖn vµo ban ®ªm
còng lµ mét gi¶i ph¸p tèt ®Ó tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng.
PhÇn ii: bµi tËp vËn dông.
Bµi 1. Trªn bãng ®Ìn d©y tãc cã ghi 220V - 100W.
1. Cho biÕt ý nghÜa c¸c con sè nµy. 2. TÝnh I®m cña ®Ìn. 3. TÝnh R cña ®Ìn khi nã s¸ng b×nh thêng.
4. NÕu m¾c bãng ®Ìn nµy vµo H§T 110V th× c«ng suÊt ®iÖn cña ®Ìn lóc ®ã lµ bao nhiªu (R cña d©y tãc
kh«ng phô thuéc ®iÖn trë).
Bµi 2. Trªn bµn lµ cã ghi 110V - 550W, trªn ®Ìn cã ghi 110V - 100W.
1. NÕu m¾c nèi tiÕp bµn lµ vµ ®Ìn vµo H§T 220 th× ®Ìn vµ bµn lµ cã ho¹t ®éng b×nh thêng kh«ng. V× sao.
2. Muèn c¶ ®Ìn vµ bµn lµ ho¹t ®éng b×nh thêng th× cÇn m¾c thªm 1 ®iÖn trë. H·y vÏ s¬ ®å vµ tÝnh gi¸ trÞ
cña ®iÖn trë ®ã.
Bµi 3. Mét gia ®×nh dïng 3 bãng ®Ìn lo¹i 220V - 30W, 1 bãng dÌn lo¹i 220V - 100W, 1 nåi c¬m ®iÖn lo¹i
220V - 1kw, 1 Êm ®iÖn lo¹i 220V - 1kw, 1 ti vi lo¹i 220V - 60W, 1 bµn lµ lo¹i 220V - 1000W. H·y tÝnh
tiÒn ®iÖn ph¶i tr¶ trong 1 th¸ng(30 ngµy, mçi ngµy thêi gian dïng ®iÖn cña: ®Ìn lµ 4 giê, nåi c¬m ®iÖn lµ 1
giê, Êm ®iÖn lµ 30 phót, ti vi lµ 6 giê, bµn lµ lµ 1 giê). BiÕt m¹ng ®iÖn thµnh phè cã H§T 220V, gi¸ tiÒn lµ
1000®/kWh (nÕu sè ®iÖn dïng 100kWh), 1500®/kWh (tõ sè ®iÖn dïng > 100kWh vµ < 150kWh).
Bµi 4. Trªn mét bãng dÌn cã ghi 220V - 100W.
1. TÝnh R cña ®Ìn. (Gi¶ sö ®iÖn trë cña ®Ìn kh«ng phô thuéc vµo nhiÖt ®é). 2. Khi sö dông m¹ch ®iÖn cã
H§T 200V th× ®é s¸ng cña ®Ìn nh thÕ nµo. Khi ®ã c«ng suÊt ®iÖn cña ®Ìn lµ bao nhiªu.
3. TÝnh ®iÖn n¨ng mµ ®Ìn sö dông trong 10 giê.
Bµi 5. Gi÷a hai ®iÓm A vµ B cã hiÖu ®iÖn thÕ 120V, ngêi ta m¾c song song 2 d©y kim lo¹i, cêng ®é dßng
®iÖn qua d©y thø nhÊt lµ 4A, qua d©y thø hai lµ 2A.
1. TÝnh I qua m¹ch chÝnh.
2. TÝnh R cña mçi d©y vµ Rt® cña m¹ch.
3. TÝnh c«ng suÊt ®iÖn cña
m¹ch vµ ®iÖn n¨ng sö dông trong 5 giê. 4. §Ó cã c«ng suÊt c¶ ®o¹n lµ 800W, ta ph¶i c¾t bít mét ®o¹n
cña ®o¹n d©y thø 2 råi m¾c // l¹i víi d©y thø nhÊt vµo H§T nãi trªn. H·y tÝnh R cña ®o¹n d©y bÞ c¾t.
Bµi 6. Mét bÕp ®iÖn ho¹t ®éng ë H§T 220V.
1. TÝnh nhiÖt lîng táa ra cña d©y dÉn trong thêi gian 25 phóttheo ®¬n vÞ Jun vµ Calo, biÕt ®iÖn trë suÊt cña
nã lµ 50 . 2. NÕu dïng nhiÖt lîng ®ã th× ®un s«i ®îc bao nhiªu lÝt níc tõ 200C. BiÕt nhiÖt dung riªng vµ
khèi lîng riªng cña níc lÇn lît lµ 4200J/kg.K vµ 1000kg/3.
Bµi 7. Ngêi ta ®un s«i 5 lÝt níc tõ 200C trong mét Êm ®iÖn b»ng nh«m cã khèi lîng 250g mÊt 40 phót.
TÝnh hiÖu suÊt cña Êm. BiÕt trªn Êm cã ghi 220V - 1000W, hiÖu ®iÖn thÕ cña nguån lµ 220V. Cho nhiÖt
dung riªng cña níc vµ nh«m lÇn lît lµ 4200J/kg.K vµ 880J/kg.K.
Bµi 8. Cã 2 ®iÖn trë R1 = 20 , R2 = 60 . TÝnh Q to¶ ra trªn R1, R2 vµ c¶ hai trong thêi gian 1 giê khi:
6
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
1. Hai ®iÖn trë m¾c nèi tiÕp vµo nguån ®iÖn cã H§T 220V.
2. Hai ®iÖn trë m¾c song song vµo nguån ®iÖn cã H§T 220V. 3. Cã nhËn xÐt g× vÒ hai kÕt qu¶ trªn.
Bµi 9. Dïng mét bÕp ®iÖn cã hai d©y ®iÖn trë R1 vµ R2 ®Ó ®un mét lîng níc. NÕu chØ dïng d©y thø nhÊt th×
sau 25 phót níc s«i, nÕu chØ dïng d©y thø hai th× sau 10 phót níc s«i. Hái sau bao l©u lîng níc ®ã sÏ s«i
nÕu dïng c¶ hai d©y khi:
1. M¾c hai ®iÖn trë nèi tiÕp. 2. M¾c hai ®iÖn trë song song. Coi H§T U cña nguån lµ kh«ng ®æi.
Bµi 10. Trªn mét ®iÖn trë dïng ®Ó ®un níc cã ghi 220V - 484W. Ngêi ta dïng d©y ®iÖn trë trªn ë H§T
200V ®Ó ®un s«i 4 lÝt níc tõ 300C ®ùng trong mét nhiÖt lîng kÕ.
1. TÝnh I qua ®iÖn trë lóc ®ã.
2. Sau 25 phót, níc trong nhiÖt lîng kÕ ®· s«i cha. 3. TÝnh lîng níc
trong nhiÖt lîng ®Ó sau 25 phót th× níc s«i. (c cña níc lµ 4200J/kg.K, bá qua sù mÊt nhiÖt).
Bµi 11. §Ó ®¶m b¶o an toµn khi sö dông ®iÖn, ta cÇn tu©n theo nh÷ng quy t¾c nµo.
Bµi 12. H·y nªu c¸c biÖn ph¸p sö dông tiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng, cho vÝ dô.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi 1. 2. I®m® =
P
5
= A.
U 11
2
2
3. R® = U = 484 . 4. P = U.I = U = 25W.
P
Bµi 2. 1. Rm = R® + Rbl = 143 , I® = Ibl =
Um
1,538A, I®m®
Rm
R
P
=
0,91A, I®mbl = 5A. So s¸nh I ®Þnh
U
møc cña mçi thiÕt bÞ víi I cña m¹ch ta thÊy: Bµn lµ kh«ng bÞ háng nhng ®Ìn ch¸y,do ®ã m¹ch hë, bµn lµ
ngõng ho¹t ®éng.
2. S¬ ®å: (§Ìn // ®iÖn trë) nt bµn lµ. R =
U dmd
UR
27 .
I R I dmbl I dmd
Bµi 3. TÝnh ®iÖn n¨ng A1 tiªu thô trong mét ngµy: A1 = A® + Anc + AÊm + Ativi + Abl = 3,62kWh.
TÝnh A trong mét th¸ng: A = 108,6 kWh. Sè tiÒn ph¶i tr¶: T = 100.1000 + 8,6.1500.
2
Bµi 4. 1. §iÖn trë cña ®Ìn: R = 484 . 2. P khi dïng U = 200V: P = U 82,6W. 3. A = P.t = 2973600J.
R
Bµi 5. 1. I = 6A. 2. R1 = 30 , R2 = 60 , R = 20 . 3. P = 120.6 = 720W, A = 720.5.3600 = 12960kJ.
30.R2 sau
Psau
40
=
R2sau = 45 . VËy Rc¾t = 15 .
A Rsau = 18 mµ Rsau =
30 R2 sau
U
6
Bµi 6. 1. Q = 1452000J = 348480calo. 2. Sö dông c«ng thøc: Q = mc.(t2 - t1) suy ra m 4,32kg.
Ta cã I sau =
Bµi 7. TÝnh nhiÖt lîng mµ Êm vµ níc thu vµo: Qthu = 1697600J.
U
.t = UIt = P.t = 2400000J. HiÖu suÊt H 71%.
I
U
Bµi 8. 1. TÝnh Q1 vµ Q2 theo c«ng thøc ta cã: Q2 = 3.Q1, I1 = I2 = I =
= 2,75A. TÝnh gi¸ trÞ cô thÓ ta
R1 R2
NhiÖt lîng do Êm ®iÖn to¶ ra: Qto¶ = I2Rt = I2.
cã: Qnt = 2178000J. 2. Ta cã Q’1 = 3.Q’2. TÝnh Q’2 = 2904000J tõ ®ã tÝnh Q’1 vµ tÝnh tæng Qss = 11616000J
Q.R1
Q.R2
(1); Khi dïng R2: t2 =
(2). Tõ (1) vµ (2) suy ra: R1 = 2,5R2.
2
U
U2
U2
3,5Q.R2
1. Khi 2 ®iÖn trë nèi tiÕp: Q =
(3). Tõ (2) vµ (3) suy ra tnt = 35phót.
.tnt tnt =
R1 R2
U2
T¬ng tù ta cã: tss 7 phót.
2
2
Bµi 10. 1. Ta cã: R = U = 100 , I = 2A. 2. Qto¶ = U .t , Qn = mc t. So s¸nh ta cã: Qto¶ < Qn; V = 2.
P
R
Bµi 9. Khi dïng R1: t1 =
Tù kiÓm tra ch¬ng i.
Bµi 1.
C©u 1: Cho hai ®iÖn trë R1 = 4 , R2 = 6 ®îc m¾c song song víi nhau. TÝnh Rt® cña ®o¹n m¹ch.
C©u 2: Mét d©y dÉn dµi cã ®iÖn trë R. NÕu c¾t d©y nµy lµm 3 phÇn b»ng nhau th× ®iÖn trë R’ cña mçi phÇn
lµ bao nhiªu.
C©u 3: Mét biÕn trë con ch¹y dµi 50 m ®îc lµm b»ng d©y dÉn hîp kim nikªlin cã ®iÖn trë suÊt
0,4.10-6 m, tiÕt diÖn ®Òu lµ 0,5mm2. §iÖn trë lín nhÊt cña biÕn trë nµy cã thÓ nhËn gi¸ trÞ bao nhiªu.
C©u 4: §iÒu nµo sau ®©y lµ ®óng khi nãi vÒ c«ng suÊt cña dßng ®iÖn.
A. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn lµ ®¹i lîng ®Æc trng cho tèc ®é sinh c«ng cña dßng ®iÖn.
B. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn ®îc ®o b»ng c«ng cña dßng ®iÖn thùc hiÖn ®îc trong mét gi©y.
C. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn trong mét ®o¹n m¹ch b»ng tÝch hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch víi cêng
®é dßng ®iÖn ch¹y qua ®o¹n m¹ch ®ã.
D. C¶ 3 ph¸t biÓu ®Òu ®óng.
7
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
C©u 5: Mét bÕp ®iÖn cã ghi 220V - 1kW ho¹t ®éng liªn tôc trong hai giê víi hiÖu ®iÖn thÕ 220V. TÝnh lîng ®iÖn n¨ng bÕp ®iÖn tiªu thô trong thêi gian ®ã.
C©u 6: Hai diÖn trë R1 = 5 , R2 = 15 m¾c nèi tiÕp. Cêng ®é dßng ®iÖn qua ®iÖn trë R1 lµ 2A. Th«ng tin
nµo ®©y lµ sai:
A. §iÖn trë t¬ng ®¬ng cña c¶ ®o¹n m¹ch lµ 20 . B. Cêng ®é dßng ®iÖn qua ®iÖn trë R2 lµ 2A.
C. HiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu ®o¹n m¹ch lµ 40V.
D. HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®iÖn trë R 2 lµ 40V.
C©u 7: Hai d©y dÉn ®ång chÊt, cïng chiÒu dµi cã ®iÖn trë R1 vµ R2. So s¸nh R1 víi R2 biÕt tiÕt diÖn cña d©y
thø nhÊt lín gÊp 5 lÇn tiÕt diÖn d©y thø hai.
C©u 8: Trong thêi gian 20 phót nhiÖt lîng to¶ ra cña mét ®iÖn trë lµ 1320kJ. BiÕt hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai
®Çu ®iÖn trë lµ 220V, h·y tÝnh cêng ®é dßng ®iÖn qua ®iÖn trë.
C©u 9: Muèn ®o ®iÖn trë cña mét d©y dÉn MN ta cÇn ph¶i cã nh÷ng dông cô g×. H·y nªu cô thÓ c¸c bíc
®Ó ®o ®iÖn trë cña d©y dÉn MN ®ã.
C©u 10: Cho hai bãng ®Ìn ®iÖn, bãng thø nhÊt cã ghi 30V - 10W, bãng thø hai cã ghi 30V - 15W.
a. TÝnh ®iÖn trë cña mçi bãng.
b. M¾c nèi tiÕp hai bãng vµo m¹ch ®iÖn cã H§T 60V, hai bãng cã s¸ng b×nh thêng kh«ng. T¹i sao.
c. Muèn c¶ hai bãng s¸ng b×nh thêng ta ph¶i m¾c thªm mét ®iÖn trë R. H·y vÏ s¬ ®å vµ tÝnh gi¸ trÞ cña R.
C©u 11: Cho m¹ch ®iÖn nh s¬ ®å h×nh vÏ.
R1
C
BiÕt R1 = 12 , R2 = 4 , R3 = 6 , R4 = 30 ,
A
R5 = R6 = 15 , UAB = 30V.
R2
R3
a. TÝnh ®iÖn trë t¬ng ®¬ng cña m¹ch.
R4
B
b. TÝnh cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua mçi biÕn trë.
c. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña R6.
R5
R6
D
C©u 12.
a. VÏ s¬ ®å m¹ch ®iÖn gåm cã: Nguån ®iÖn cã hiÖu ®iÖn thÕ kh«ng ®æi 12V, §1 (10V - 2W),
§2 (12V - 3W), mét biÕn trë cã con ch¹y, d©y nèi. BiÕt: (§1 nèi tiÕp víi biÕn trë) song song víi §2.
b. Khi §1 s¸ng b×nh thêng, ®iÖn trë cña biÕn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn cã gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu.
c. NÕu cho con ch¹y di chuyÓn vÒ phÝa cuèi cña biÕn trë th× ®é s¸ng cña c¸c bãng ®Ìn thay ®æi nh th nµo.
Bµi 2.
C©u 1: Khi dÞch chuyÓn con ch¹y hoÆc tay quay cña biÕn trë, ®¹i lîng nµo sau ®©y sÏ thay ®æi theo . H·y
chon ph¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng.
A. TiÕt diÖn d©y dÉn cña biÕn trë. B. §iÖn trë suÊt cña chÊt lµm d©y dÉn cña biÕn trë.
C. ChiÒu dµi d©y dÉn cña biÕn trë.
D. NhiÖt ®é cña biÕn trë.
C©u 2: H·y chän c©u ph¸t biÓu sai trong c¸c ph¸t biÓu sau khi nãi vÒ c«ng suÊt cña dßng ®iÖn.
A. §¬n vÞ cña c«ng suÊt lµ o¸t. KÝ hiÖu lµ W.
B. P = U.I lµ c«ng thøc tÝnh c«ng suÊt cña dßng ®iÖn trong mét ®o¹n m¹ch khi biÕt hiÖu ®iÖn thÕ vµ cêng
®é dßng ®iÖn trong m¹ch ®ã.
C. 1 o¸t lµ c«ng suÊt cña mét dßng ®iÖn ch¹y gi÷a hai ®iÓm cã hiÖu ®iÖn thÕ 1 v«n.
D. C«ng suÊt cña dßng ®iÖn trong mét ®o¹n m¹ch b»ng tÝch cña hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch víi
cêng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch ®ã.
C©u 3: Khi dßng ®iÖn cã cêng ®é 3A ch¹y qua mét vËt dÉn trong thêi gian 10 phót th× to¶ ra mét nhiÖt lîng lµ 540kJ. TÝnh ®iÖn trë cña vËt dÉn.
C©u 4: Ph¸t biÓu nµo sau ®©y lµ ®óng khi nãi vÒ ®iÖn n¨ng.
A. Dßng ®iÖn cã mang n¨ng lîng, n¨ng lîng ®ã gäi lµ ®iÖn n¨ng.
B. §iÖn n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh nhiÖt n¨ng.
C. §iÖn n¨ng cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh ho¸ n¨ng vµ c¬ n¨ng.
D. C¸c ph¸t biÓu A, B, C ®Òu ®óng.
C©u 5: Khi dßng ®iÖn cã cêng ®é 2A ch¹y qua mét vËt dÉn cã ®iÖn trë 50 th× to¶ ra mét nhiÖt lîng lµ
180kJ. TÝnh thêi gian dßng ®iÖn ch¹y qua vËt dÉn.
C©u 6: Muèn ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn cÇn ph¶i cã nh÷ng dông cô g×. H·y tr×nh bµy c¸c bíc
®Ó ®o hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu bãng ®Ìn ®ã.
C©u 7: Trªn mét bÕp ®iÖn cã ghi 220V - 1,1kW. Con sè 220V cã ý nghÜa g× ?. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña
bÕp khi m¾c bÕp vµo hiÖu ®iÖn thÕ 200V.
C©u 8: Tõ hai lo¹i ®iÖn trë R1 = 1 vµ R2 = 4 , CÇn chän mçi lo¹i mÊy chiÕc ®Ó m¾c thµnh mét m¹ch
®iÖn nèi tiÕp mµ ®iÖn trë t¬ng ®¬ng cña ®o¹n m¹ch lµ 9 . Cã bao nhiªu c¸ch m¾c nh thÕ.
C©u 9: M¾c hai ®iÖn trë R1 vµ R2 vµo hai ®iÓm A, B cã hiÖu ®iÖn thÕ 90V. NÕu m¾c R1 vµ R2 nèi tiÕp th×
dßng ®iÖn cña m¹ch lµ 1A. NÕu m¾c R1 vµ R2 song song th× dßng ®iÖn cña m¹ch chÝnh lµ 4,5A. H·y x¸c
®Þnh ®iÖn trë R1 vµ R2.
C©u 10: Cho m¹ch ®iÖn nh h×nh vÏ. BiÕt R = 30 , § (12V - 6W), UAB = 30V (kh«ng ®æi), biÕn trë MN.
a. TÝnh ®iÖn trë cña ®Ìn. b. Khi K hë, ®Ó ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× phÇn biÕn trë tham gia vµo m¹ch ®iÖn
RMC ph¶i cã gi¸ trÞ b»ng bao nhiªu.
c. Khi K ®ãng, ®é s¸ng cña ®Ìn thay ®æi nh thÕ nµo. Muèn ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× ta ph¶i di chuyÓn con
ch¹y vÒ phÝa nµo. TÝnh phÇn biÕn trë RMC tham gia vµo m¹ch ®iÖn lóc ®ã.
d. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña m¹ch khi K ®ãng.
8
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
C©u 11: BiÕt r»ng 1 bãng ®Ìn d©y tãc c«ng suÊt 75W cã thêi gian th¾p s¸ng tèi ®a lµ 1000 giê vµ gi¸ hiÖn
nay lµ 4 000®. Mét bãng ®Ìn compac cã c«ng suÊt 15W cã ®é s¸ng b»ng bãng ®Ìn nãi trªn cã thêi gian
th¾p s¸ng tèi ®a lµ 8000 giê vµ gi¸ hiÖn nay lµ 30 000®.
a. TÝnh ®iÖn n¨ng sö dông cña mçi lo¹i bãng ®Ìn trªn trong 8 000 giê.
b. TÝnh toµn bé chi phÝ (tiÒn mua bãng vµ tiÒn ®iÖn ph¶i tr¶) cho viÖc sö dông mçi lo¹i bãng ®Ìn nµy trong
8 000 giê, nÕu gi¸ 1kWh lµ 1000 ®ång. Tõ ®ã cho biÕt sö dông lo¹i bãng ®Ìn nµo cã lîi h¬n. T¹i sao.
§¸p sè. Bµi 1: C©u 1: 2,4 ; C©u 2:
R
; C©u 3: 40 ; C©u 4: D; C©u 5: 7200kJ; C©u 6: D; C©u 7: R2 =
3
5R1; C©u 8: 5A. C©u 9: Nguån, d©y dÉn MN, Ampe kÕ, v«n kÕ, d©y nèi vµ kho¸ K. M¾c: Ampe kÕ nèi tiÕp
(d©y MN song song v«n kÕ). Ghi gi¸ trÞ cña A vµ V. TÝnh RMN =
U
. C©u 10: a. R1 = 90 , R2 = 60 . b. I
I
1
1
A, I®m2 = A. NÕu nèi tiÕp I1 = I2 = IM = 0,4A. So s¸nh I ®Þnh møc vµ I qua
3
2
mçi ®Ìn råi kÕt luËn. c. C¸ch 1: (§1 // biÕn trë) nt §2, R = 180 . C2: (§1 // §2) nt biÕn trë, R = 36 .
Bµi 2: C©u 1: C; C©u 2: C; C©u 3: 100 ; C©u 4: D; C©u 5: 15 phót; C©u 6: Nguån ®iÖn, bãng ®Ìn, v«n kÕ
®Þnh møc cña 2 ®Ìn: I®m1 =
d©y nèi vµ kho¸ K. C¸ch m¾c: §Ìn // v«n kÕ. §äc gi¸ trÞ cña v«n kÕ. C©u 7: 220V: H§T ®Þnh møc cña bÕp
50
A. C©u 8: gäi x lµ lo¹i 1 , y lµ lo¹i 4 . Ta cã: 1x + 4y = 9 hay x = 9 - 4y
11
víi x, y nguyªn d¬ng vµ x 9, y 2. Cã 3 ph¬ng ¸n m¾c m¹ch (x; y) lµ (9; 0), (5; 1) vµ (1; 2). C©u 9: Rnt
RR
= 90 , Rss = 20 . Gi¶i hpt: R1 + R2 = 9 , 1 2 = 2 ta ®îc R1 = 30 , R2 = 60 hoÆc ngîc l¹i. C©u
R1 R2
10. a. R® = 24 . b. U® = U®m = 12V, I® = I®m = 0,5A; RMC = 36 . c. Khi K ®ãng ®é s¸ng cña ®Ìn gi¶m,
lµ 220V…; R = 44 , I =
ph¶i dÞch chuyÓn con ch¹y vÒ phÝa M. Gi¶ sö ®iÓm C’ ®Ìn s¸ng b×nh thêng th× Ur = U® = U®m = 12V, I® =
I®m = 0,5A; IR = 0,4A suy ra IMC’ = 0,9A; RMC’ = 20 . d. P = U.I = 30.0,9 = 27W. C©u 11: Bãng 75W: A1 =
600kWh, bãng 15W: A2 = 120kWh. TiÒn mua bãng 75W: 32 000®, tiÒn ®iÖn: 600 000®….
PhÇn i: lÝ thuyÕt.
Chñ ®Ò 5. nam ch©m vÜnh cöu. øng dông cña nam ch©m vÜnh cöu.
1. Nam ch©m vÜnh cöu: Mçi nam ch©m ®Òu cã hai cùc, khi ®Ó nam ch©m tù do cùc lu«n chØ híng B¾c ®Þa
lÝ gäi lµ cù tõ B¾c, cßn cùc tõ lu«n chØ híng Nam ®Þa lÝ gäi lµ cùc tõ Nam.
- Cùc tõ Nam s¬n mµu ®á, kÝ hiÖu b»ng ch÷ S. Cùc tõ B¾c s¬n mµu xanh, kÝ hiÖu b»ng ch÷ N.
2. T¬ng t¸c gi÷a hai nam ch©m: Khi ®Æt hai nam ch©m gÇn nhau th× chóng t¬ng t¸c víi nhau: c¸c tõ cùc
cïng tªn th× ®Èy nhau, c¸c tõ cùc kh¸c tªn th× hót nhau.
Chñ ®Ò 6. T¸c dông tõ cña dßng ®iÖn. Tõ trêng - Tõ phæ - ®êng søc tõ.
1. T¸c dông tõ cña dßng ®iÖn: Dßng ®iÖn ch¹y trong d©y dÉn th¼ng hay trong d©y dÉn cã h×nh d¹ng bÊt k×
®Òu cã t¸c dông tõ (gäi lµ lùc tõ) lªn kim nam ch©m ®Æt gÇn ®ã. Ta nãi r»ng dßng ®iÖn cã t¸c dông tõ.
2. Tõ trêng: - Kh«ng gian xung quanh nam ch©m, xung quanh dßng ®iÖn cã kh¶ n¨ng t¸c dông tõ lªn kim
nam ch©m ®Æt gÇn nã. Ta nãi kh«ng gian ®ã cã tõ trêng.
- T¹i mçi vÞ trÝ nhÊt ®Þnh trong tõ trêng cña thanh nam ch©m hoÆc cña dßng ®iÖn, kim nam ch©m ®Òu chØ
mét híng x¸c ®Þnh.
- §Ó nhËn biÕt trong mét vïng kh«ng gian cã tõ trêng hay kh«ngngêi ta dïng kim nam ch©m thö.
3. Tõ phæ: Tõ phæ cho ta mét h×nh ¶nh trùc quan vÒ tõ trêng. Cã thÓ thu ®îc tõ phæ b»ng c¸ch r¾c m¹t s¾t
lªn tÊm b×a ®Æt trong tõ trêng råi gâ nhÑ cho c¸c m¹t s¾t tù s¾p xÕp trªn tÊm b×a.
4. §êng søc tõ: - §êng søc tõ chÝnh lµ h×nh ¶nh cô thÓ cña tõ trêng, ®©y còng chÝnh lµ h×nh d¹ng s¾p xÕp
cña c¸c m¹t s¾t trªn tÊm b×a trong tõ trêng.
- C¸c ®êng søc tõ cã chiÒu x¸c ®Þnh. ë bªn ngoµi nam ch©m, chóng lµ nh÷ng ®êng cong cã chiÒu ®i ra tõ
cùc b¾c vµ ®i vµo cùc nam.
5. Tõ phæ, ®êng søc tõ cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
- PhÇn tõ phæ ë bªn ngoµi èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua gièng tõ phæ bªn ngoµi cña 1 thanh nam ch©m.
- §êng søc tõ cña èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua lµ nh÷ng ®êng cong khÐp kÝn, bªn trong lßng èng d©y ®êng søc tõ lµ nh÷ng ®o¹n th¼ng song song nhau.
- T¹i hai ®Çu èng d©y, c¸c ®êng søc tõ cã chiÒu ®i vµo mét ®Çuvµ cïng ®i ra ë ®Çu kia. ChÝnh v× vËy, ngêi
ta coi hai ®Çu èng d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua còng lµ hai cùc tõ: §Çu cã c¸c ®êng søc tõ ®i ra lµ cùc b¾c,
®Çu cã c¸c ®êng søc tõ ®i vµo lµ cùc nam.
6. Quy t¾c n¾m tay ph¶i: N¾m bµn tay ph¶i, råi ®Æt sao cho bèn ngãn tay híng theo chiÒu dßng ®iÖn ch¹y
qua c¸c vßng d©y th× ngãn tay c¸i cho·i ra chØ chiÒu cña ®êng søc tõ trong lßng èng d©y.
PhÇn ii: bµi tËp vËn dông.
Bµi 1: Lµm thÕ nµo ta cã thÓ nhËn biÕt ®îc c¸c tõ cùc cña mét thanh nam ch©m khi nã ®· bÞ phai mµu khi
trong tay chØ cã mét sîi d©y chØ.
9
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
Bµi 2: Cã hai thanh kim lo¹i A vµ B hoµn toµn gièng hÖt nhau, nhng trong ®ã cã mét thanh cha nhiÔm tõ
vµ mét thanh ®· nhiÔm tõ. Lµm thÕ nµo ®Ó chØ ra ®îc ®©u lµ thanh ®· nhiÔm tõ. (Kh«ng ®îc dïng mét vËt
kh¸c)
Bµi 3: Tr¸i ®Êt lµ mét nam ch©m khæng lå nªn nã còng cã hai tõ cùc. Cã mét häc sinh nãi r»ng: “Tõ cùc
B¾c cña tr¸i ®Êt ë gÇn cùc B¾c ®Þa lÝ cña tr¸i ®Êt”. §iÒu ®ã ®óng hay sai. T¹i sao.
Bµi 4. Muèn t¹o ra nam ch©m vÜnh cöu ngêi ta lµm thÕ nµo. H·y nªu vµi øng dông cña nam ch©m vÜnh
cöu.
Bµi 5. ë phßng thÝ nghiÖm cã 4 thanh nam ch©m th¼ng, mét häc sinh s¾p xÕp
chóng nh h×nh vÏ. Theo em sù s¾p xÕp ®ã cã ®îc kh«ng, t¹i sao.
H·y tr×nh bµy c¸ch s¾p xÕp cña m×nh.
Bµi 6. H·y nªu thÝ nghiÖm chøng tá xung quanh dßng ®iÖn cã tõ trêng.
Bµi 7. Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt mét m«i trêng cã tõ trêng hay kh«ng, chØ ®îc phÐp dïng mét kim nam
ch©m thö.
Bµi 8. T¹i sao ngêi ta l¹i khuyªn r»ng kh«ng nªn ®Ó c¸c lo¹i ®Üa tõ cã d÷ liÖu (®Üa mÒm vi tÝnh) gÇn c¸c
nam ch©m. H·y gi¶i thÝch v× sao ?.
Bµi 9. Trêng hîp nµo sau ®©y lµ biÓu hiÖn cña “tõ trêng”.
A. D©y dÉn nãng lªn khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
B. Dßng ®iÖn cã thÓ ph©n tÝch muèi ®ång vµ gi¶i phãng ®ång nguyªn chÊt.
C. Cuén d©y cã dßng ®iÖn quÊn xung quanh lâi s¾t non, hót ®îc nh÷ng vËt nhá b»ng s¾t.
D. Dßng ®iÖn cã thÓ g©y co giËt hoÆc lµm chÕt ngêi.
Bµi 10. Nªu ph¬ng ¸n dïng mét kim nam ch©m ®Ó:
1. Ph¸t hiÖn trong ®o¹n d©y dÉn cã dßng ®iÖn hay kh«ng.
2. Chøng tá xung quanh tr¸i ®Êt cã tõ trêng.
Bµi 11. H·y chøng tá r»ng c¸c ®êng søc tõ cña mét nam ch©m bÊt k× kh«ng bao giê c¾t nhau.
Bµi 12. Mét häc sinh ®· dïng mét thanh nam ch©m vµ mét tÊm xèp máng ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng híng. Hái
häc sinh ®ã ®· dùa trªn nguyªn t¾c nµo vµ ®· lµm nh thÕ nµo.
Bµi 13. H×nh 1 lµ d¹ng ®êng søc tõ cña mét thanh nam ch©m.
1. H·y vÏ thªm chiÒu cña c¸c ®êng søc tõ.
2. NÕu ®Æt c¸c kim nam ch©m (cã thÓ quay tù do) vµo c¸c ®iÓm A, B vµ C A
N S
th× chóng sÏ ®Þnh híng nh thÕ nµo. VÏ h×nh minh ho¹.
Bµi 14. Trªn h×nh 2 cho biÕt chiÒu ®êng søc tõ cña hai nam ch©m th¼ng
®Æt gÇn nhau. H·y chØ râ tªn c¸c tõ cùc A vµ B cña hai nam ch©m.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
A
B
Bµi 1. Buéc sîi chØ vµo ®iÓm gi÷a cña thanh nam ch©m råi trªo lªn mét ®iÓm cè ®Þnh.
Bµi 2. Tõ trêng cña nam ch©m th¼ng m¹nh nhÊt ë hai ®Çu vµ yÕu nhÊt ë kho¶ng gi÷a. Ta lµm nh sau:
- LÇn 1: §Æt mét ®Çu cña thanh A vµo gi÷a thanh B.
- LÇn 2: §Æt mét ®Çu cña thanh B vµo gi÷a thanh A.
NÕu lÇn ®Çu lùc hót m¹nh h¬n lÇn hai th× thanh A ®· nhiÔm tõ. Ngîc l¹i, nÕu lÇn 2 lùc hót m¹nh h¬n lÇn 1
th× thanh B ®· nhiÔm tõ.
Bµi 3. Häc sinh nãi sai.
Bµi 4. - §Æt thanh thÐp vµo trong tõ trêng. Sau mét thêi gian thanh thÐp trë thµnh nam ch©m vÜnh cöu.
- M¸y ph¸t ®iÖn, m¸y ®iÖn tho¹i, la bµn, nhËn biÕt c¸c tõ cùc cña c¸c nam ch©m…
Bµi 5. - Kh«ng ®îc, s¾p xÕp nh vËy th× c¸c nam ch©m ®ã sÏ bÞ khö tõ rÊt nhanh.
- Ta nªn s¾p xÕp nh sau, bëi v× khi s¾p xÕp nh vËy c¸c ®êng søc tõ cña c¸c nam
ch©m chØ tËp chung trong c¸c nam ch©m mµ kh«ng bÞ t¶n ra ngoµi kh«ng khÝ.
Bµi 6. §Æt kim nam ch©m lªn trôc quay, ®Ó kim nam ch©m ®Þnh híng B¾c - Nam ®Þa
lÝ. TiÕp theo ®Æt d©y dÉn th¼ng song song víi ph¬ng cña kim nam ch©m. Khi cã dßng
®iÖn ch¹y qua th× kim nam ch©m lÖch khái híng ban ®Çu. Chøng tá cã lùc tõ t¸c dông lªn kim nam ch©m.
Bµi 7. §Æt vµ di chuyÓn ch©m thö vµo trong m«i trêng cÇn nhËn biÕt, nÕu ph¬ng cña trôc cña kim nam
ch©m thö lu«n thay ®æi th× m«i trêng ®ã cã tõ trêng.
Bµi 8. D÷ liÖu (th«ng tin) trªn c¸c ®Üa tõ lµ do sù s¾p xÕp c¸c nam ch©m tÝ hon theo mét trËt tù x¸c ®Þnh.
Bµi 9. C.
1
Bµi 10. 1. §a kim nam ch©m ®Õn c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau xung quanh d©y dÉn
2
cÇn kiÓm tra, nÕu kim nam ch©m bÞ lÖch khái híng B¾c - Nam th× kÕt
luËn trong d©y dÉn cã dßng ®iÖn.
2. §Æt kim nam ch©m tù do trªn trôc th¼ng ®øng, thÊy kim nam ch©m lu«n ®Þnh híng Nam - B¾c.
Bµi 11. NÕu hai ®êng søc tõ c¾t nhau nh h×nh vÏ th× khi ®Æt nam ch©m thö t¹i
®iÓm c¾t ®ã, nam ch©m thö sÏ ®Þnh híng sao cho trôc cña kim nam ch©m võa
tiÕp xóc víi ®êng (1) còng võa ph¶i tiÕp xóc víi ®êng (2).
§iÒu nµy m©u thuÉn víi thùc nghiÖm v× kim nam ch©m chØ cã thÓ n»m theo mét híng
nhÊt ®Þnh. VËy c¸c ®êng søc tõ kh«ng thÓ c¾t nhau.
10
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
Bµi 12. Nguyªn t¾c: Xung quanh tr¸i ®Êt cã tõ trêng, tõ trêng cña tr¸i ®Êt lu«n lµm cho kim nam ch©m
®Þnh híng Nam - B¾c.
C¸ch lµm: §Æt thanh nam ch©m lªn tÊm xèp råi th¶ nhÑ ®Ó chóng næi trong chËu níc, sau mét thêi gian
ng¾n nam ch©m sÏ ®Þnh híng Nam - B¾c. (HÖ thèng trªn t¬ng tù nh mét chiÕc la bµn).
Bµi 13. ChiÒu c¸c ®êng søc tõ: Ra B¾c vµo Nam.
Bµi 14. A lµ tõ cùc B¾c, B lµ tõ cùc Nam.
PhÇn i: lÝ thuyÕt.
Chñ ®Ò 7: sù nhiÔm tõ cña s¾t, thÐp - Nam ch©m ®iÖn - øng dông cña nam ch©m.
1. Sù nhiÔm tõ cña s¾t vµ thÐp: - Khi ®Æt s¾t vµ thÐp trong tõ trêng chóng ®Òu bÞ nhiÔm tõ. Trong nh÷ng
®iÒu kiÖn nh nhau, s¾t non nhiÔm tõ m¹nh h¬n thÐp nhng thÐp duy tr× tõ tÝnh tèt h¬n.
- Gi¶i thÝch sù nhiÔm tõ: VËt ®îc cÊu t¹o tõ c¸c ph©n tö. Trong mçi ph©n tö ®Òu cã dßng ®iÖn vµ ®îc xem
nh lµ mét thanh nam ch©m rÊt nhá. Khi kh«ng ®Æt trong tõ trêng, c¸c “thanh nam ch©m nhá” s¾p xÕp hçn
®én: vËt kh«ng bÞ nhiÔm tõ. Khi ®Æt trong tõ trêng c¸c “thanh nam ch©m nhá” s¾p xÕp cã trËt tù: vËt bÞ
nhiÔm tõ.
- Nguyªn tè nµo còng cã tÝnh nhiÔm tõ, nhiÔm tõ m¹nh nhÊt lµ c¸c nguyªn tè: S¾t (thÐp), kÒn, coban,
ga®olini (gäi chung lµ nhãm s¾t tõ).
2. Nam ch©m ®iÖn: - Nam ch©m ®iÖn: Khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua èng d©y cã lâi s¾t non, lâi s¾t trë thµnh
mét nam ch©m.
- Cã thÓ lµm t¨ng lùc tõ cña nam ch©m ®iÖn t¸c dông lªn mét vËt b»ng c¸ch t¨ng cêng ®é dßng ®iÖn ch¹y
qua èng d©y hoÆc t¨ng sè vßng cña èng d©y.
3. Mét sè øng dông cña nam ch©m: Loa ®iÖn, r¬le ®iÖn tõ, chu«ng b¸o ®éng, m¸y ph¸t ®iÖn, cÇn cÈu ®iÖn,
c¸c lo¹i m¸y ®iÖn b¸o, c¸c thiÕt bÞ ghi ©m, b¨ng tõ…
Chñ ®Ò 8: Lùc ®iÖn tõ - ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu.
1. Lùc tõ t¸c dông lªn d©y dÉn cã dßng ®iÖn: Mét ®o¹n d©y dÉn cã dßng ®iÖn ®Æt trong tõ trêng vµ kh«ng
song song víi ®êng c¶m øng tõ, th× cã lùc tõ t¸c dông lªn nã.
2. ChiÒu cña lùc tõ, quy t¾c bµn tay tr¸i. §Æt bµn tay tr¸i sao cho c¸c ®êng søc tõ xuyªn qua lßng bµn tay,
chiÒu tõ cæ tay ®Õn ngãn tay chØ chiÒu dßng ®iÖn th× ngãn tay c¸i cho·i ra 90 0 chØ chiÒu cña lùc ®iÖn tõ.
3. Lùc tõ t¸c dông lªn khung d©y dÉn cã dßng ®iÖn:
- Khung d©y dÉn cã dßng ®iÖn ®Æt trong tõ trêng th× cã lùc tõ t¸c dông lªn nã.
- Lùc tõ t¸c dông lªn khung d©y ABCD cã dßng ®iÖn lµm cho khung quay quanh trôc OO’. Trõ mét vÞ trÝ
duy nhÊt lùc tõ kh«ng lµm khung quay lµ vÞ trÝ mÆt ph¼ng khung vu«ng gãc víi ®êng søc tõ. (MÆt ph¼ng
khung n»m trong mÆt ph¼ng trung hoµ).
4. §éng c¬ ®iÖn mét chiÒu.
- §éng c¬ ®iÖn mét chiÒu lµ thiÕt bÞ biÕn ®iÖn n¨ng cña dßng ®iÖn mét chiÒu thµnh c¬ n¨ng. §éng c¬ ho¹t
®éng dùa trªn c¬ së lùc ®iÖn tõ cña tõ trêng t¸c dông lªn khung d©y cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
- CÊu t¹o cña ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu gåm hai phÇn chÝnh lµ nam ch©m t¹o ra tõ trêng vµ khung d©y cã
dßng ®iÖn ch¹y qua.
- Trong ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu, bé phËn quay gäi lµ r«to, bé phËn ®øng yªn lµ stato. Bé phËn ®æi chiÒu
dßng ®iÖn khi khung d©y ®i qua mÆt ph¼ng trung hoµ lµ cæ gãp ®iÖn.
PhÇn ii: bµi tËp.
Bµi 1: Sù nhiÔm tõ cña s¾t vµ thÐp gièng, kh¸c nhau ë chç nµo. Tõ ®ã h·y nªu c¸ch chÕ t¹o nam ch©m
vÜnh cöu vµ nam ch©m ®iÖn.
Bµi 2: Hai èng d©y trong cã lâi s¾t gièng hÖt nhau, h·y so s¸nh sù gièng kh¸c nhau vÒ ph¬ng diÖn tõ gi÷a
hai èng d©y ®ã khi èng thø nhÊt cho dßng ®iÖn mét chiÒu ch¹y qua cßn èng thø hai cho dßng ®iÖn xoay
chiÒu ch¹y qua.
Bµi 3: Trong tay chØ cã mét nam ch©m thö, liÖu ta cã thÓ nhËn biÕt ®îc trong mét d©y dÉn cã dßng ®iÖn
ch¹y qua hay kh«ng. H·y tr×nh bµy c¸ch nhËn biÕt ®ã.
Bµi 4: KÓ mét sè øng dông cña nam ch©m ®iÖn, nªu cÊu t¹o vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña r¬le dßng.
Bµi 5: X¸c ®Þnh chiÒu lùc tõ t¸c dông lªn c¸c d©y dÉn cã dßng ®iÖn ch¹y qua trong c¸c h×nh 1a,1b.
S
F
F
S e
N
(1b)
S
N
N
S
(1a)
N
(2a)
(2b)
Bµi 6: X¸c ®Þnh chiÒu dßng ®iÖn trong c¸c d©y dÉn ë h×nh ë h×nh 2a, 2b.
F
Bµi 7: X¸c ®Þnh chiÒu c¸c ®êng søc tõ trong h×nh 3.
I
I
Bµi 8: Khung d©y ABCD cã thÓ quay quanh trôc OO’,
mÆt ph¼ng khung song song víi c¸c ®êng søc tõ ®îc
m« t¶ nh h×nh 4. H·y tr×nh bµy sù chuyÓn ®éng cña
khung khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua.
B
F
S
I
O’
C
N
11
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
Bµi 9: Hai èng d©y cã dßng ®iÖn ®îc treo ®ång trôc vµ gÇn nhau.
Hai èng d©y sÏ hót nhau hay ®Èy nhau nÕu:
A
D
a. Dßng ®iÖn ch¹y trong èng d©y cïng chiÒu.
b. Dßng ®iÖn ch¹y trong èng d©y ngîc chiÒu.
O
Bµi 10: Nh÷ng u ®iÓm cña nam ch©m ®iÖn so víi nam ch©m vÜnh cöu.
Bµi 11: Nªu nh÷ng u ®iÓm cña ®éng c¬ ®iÖn.
Bµi 12: T¹i sao khi chÕ t¹o ®éng c¬ ®iÖn cã c«ng suÊt lín, ngêi ta lu«n dïng nam ch©m ®iÖn mµ kh«ng
dïng nam ch©m vÜnh cöu ®Ó t¹o ra tõ trêng.
Bµi 13: Dïng mét chiÕc dao lam (lo¹i dao c¹o r©u) cä x¸t vµi lÇn vµo mét nam ch©m th× sau ®ã chiÕc dao
lam nµy cã thÓ hót ®îc c¸c dao lam kh¸c. Gi¶i thÝch v× sao.
Bµi 14: HiÖn nay c¸c cùc tõ cña Tr¸i ®Êt ë c¸c vÞ trÝ nµo ®èi víi c¸c cùc ®Þa lÝ.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi 1: Khi ®Æt trong tõ trêng, s¾t vµ thÐp ®Òu bÞ nhiÔm tõ nhng s¾t bÞ nhiÔm tõ m¹nh h¬n thÐp vµ s¾t l¹i bÞ
khö tõ nhanh h¬n thÐp, cho nªn thÐp cã thÓ duy tr× tõ tÝnh ®îc l©u h¬n.
- Muèn chÕ t¹o nam ch©m vÜnh cöu ngêi ta ®Æt mét lâi thÐp lång vµo trong lßng èng d©y cã dßng ®iÖn
mét chiÒu ®ñ lín ch¹y qua. Khi ng¾t dßng ®iÖn th× lâi thÐp ®· bÞ nhiÔm tõ vµ trë thµnh mét nam ch©m
vÜnh cöu.
- Muèn chÕ t¹o nam ch©m ®iÖn ngêi ta còng lµm t¬ng tù, nhng thay lâi thÐp b»ng mét lâi s¾t non. Khi ng¾t
dßng ®iÖn th× èng d©y trong cã lâi s¾t non kh«ng cßn lµ mét nam ch©m n÷a.
Bµi 2: C¶ hai èng ®Òu trë thµnh nam ch©m ®iÖn, kh¸c nhau ë chç:
- èng thø nhÊt cã c¸c cùc tõ lu«n kh«ng ®æi.
- èng thø hai cã c¸c cùc tõ lu©n phiªn thay ®æi.
Bµi 3: §Ó kim nam ch©m thö ë vÞ trÝ c©n b»ng. §Æt d©y dÉn phÝa trªn kim nam ch©m sao cho ph¬ng cña
d©y dÉn // víi ph¬ng cña kim nam ch©m. NÕu kim nam ch©m thö quay th× trong d©y cã dßng ®iÖn.
Bµi 4: øng dông: Dïng nam ch©m ®iÖn ®Ó t¹o ra nam ch©m vÜnh cöu, t¹o ra ®iÖn kÕ khung quay ®Ó nhËn
biÕt dßng ®iÖn ch¹y trong m¹ch chÝnh, t¹o ra ampe kÕ ®iÖn tõ, t¹o ra loa ®iÖn, r¬ le ®iÖn tõ, r¬ le dong,
chu«ng bao ®éng…..
- CÊu t¹o: - Mét nam ch©m ®iÖn N m¾c nèi tiÕp víi thiÕt bÞ cÇn b¶o vÖ; 1 thanh s¾t S cã thÓ cã hoÆc kh«ng
nèi víi hai tiÕp ®iÓm 1 vµ 2, mét lß xo L ®îc g¾n víi S.
- Ho¹t ®éng: B×nh thêng khi dßng ®iÖn qua thiÕt bÞ ®iÖn th× thanh s¾t S bÞ lß xo L kÐo sang ph¶i lµm ®ãng
c¸c tiÕp ®iÓm 1 vµ 2, thiÕt bÞ ho¹t ®éng b×nh thêng. Khi cã sù cè, nÕu dßng ®iÖn qua TB t¨ng qu¸ møc cho
phÐp th× nam ch©m ®iÖn sÏ hót thanh s¾t S lµm cho c¸c tiÕp ®iÓm 1 vµ 2 bÞ hë, m¹ch ®iÖn tù ®éng ng¾t.
Bµi 5: a. Trªn xuèng díi. b. Tr¸i sang ph¶i.
Bµi 6: a. Ngoµi vµo trong. b. Díi lªn trªn. Bµi 7: a. Tríc ra sau. b. Tr¸i sang ph¶i.
Bµi 8: Lùc tõ t¸c dông lªn AB: Trong ra ngoµi. Lùc tõ t¸c dông lªn CD: Ngoµi vµo trong. Khi ®ã khung sÏ
quay quanh OO’, khi quay ®îc 900 (t¹i vÞ trÝ trung hoµ), cã lùc t¸c dông lªn c¶ 4 c¹nh khung kh«ng quay
mµ c¨ng ra, khung kh«ng ®øng yªn mµ quay theo qu¸n tÝnh. Khi ®ã lùc tõ l¹i t¸c dông lµm cho khung
quay theo chiÒu ngîc l¹i.
Bµi 9: Theo quy t¾c n¾m tay ph¶i. Hót nhau nÕu dßng ®iÖn cïng chiÒu.
Bµi 10: Cã thÓ chÕ t¹o nam ch©m ®iÖn rÊt m¹nh: T¨ng sè vßng d©y, t¨ng I. ChØ cÇn ng¾t ®iÖn ®i qua èng
d©y lµ nam ch©m ®iÖn mÊt hÕt tõ tÝnh. Cã thÓ thay ®æi tªn tõ cùc cña nam ch©m ®iÖn b»ng c¸ch ®æi chiÒu
dßng ®iÖn ch¹y qua èng d©y.
Bµi 11: H cao, cã thÓ ®¹t 98%. C«ng suÊt cã thÓ tõ vµi oat ®Õn hµng tr¨m, hµng ngh×n, chôc ngh×n kW,
kh«ng « nhiÔm .
Bµi 12: §éng c¬ ®iÖn cã c«ng suÊt lín cÇn tõ trêng m¹nh.
Bµi 13: Dao nhiÔm tõ, dao lµm b»ng thÐp nªn tõ tÝnh ®îc duy tr×. Bµi 14: Tõ cùc Nam gÇn cùc B¾c ®Þa lÝ.
PhÇn i: lÝ thuyÕt.
Chñ ®Ò 9: hiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ - §iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng.
1. HiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ:
- Cã nhiÒu c¸ch dïng nam ch©m ®Ó t¹o ra dßng ®iÖn trong mét cuén d©y dÉn kÝn. Dßng ®iÖn ®îc t¹o ra
theo c¸ch ®ã gäi lµ dßng ®iÖn c¶m øng.
- HiÖn tîng xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng gäi lµ hiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ.
2. §iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng:
§iÒu kiÖn xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng trong mét d©y dÉn kÝn lµ sè ®êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña
cuén d©y biÕn thiªn.
Tæng qu¸t: Dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn khi tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau.
- Khi m¹ch ®iÖn kÝn hay mét phÇn m¹ch ®iÖn kÝn ch’®éng trong tõ trêng vµ c¾t c¸c ®êng c¶m øng tõ.
- Khi m¹ch ®iÖn kÝn kh«ng chuyÓn ®éng trong tõ trêng nhng tõ trêng xuyªn qua m¹ch ®iÖn ®ã lµ tõ trêng
biÕn ®æi theo thêi gian.
Chñ ®Ò 10: dßng ®iÖn xoay chiÒu - m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu.
1. ChiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng: Khi sè ®êng søc tõ xuyªn qua tiÕt diÖn S cña cuén d©y dÉn t¨ng th× dßng
®iÖn c¶m øng trong cuén d©y cã chiÒu ngîc víi chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng khi sè ®êng søc tõ xuyªn qua
tiÕt diÖn ®ã gi¶m.
2. Dßng ®iÖn xoay chiÒu: Dßng ®iÖn lu©n phiªn ®æi chiÒu gäi lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu.
12
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
3. C¸ch t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu. Khi cho cuén d©y dÉn kÝn quay trong tõ trêng cña nam ch©m hay cho
nam ch©m quay tríc cuén d©y dÉn th× trong cuén d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng xoay chiÒu. Trong kÜ
thuËt, dßng ®iÖn xoay chiÒu ®îc t¹o ra tõ m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu.
4. CÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu.
C¸c m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu ®Òu cã hai bé phËn chÝnh lµ nam ch©m t¹o ra tõ trêng vµ cuén d©y. Mét
trong hai bé phËn ®ã ®øng yªn gäi lµ stato, bé phËn cßn l¹i quay ®îc gäi lµ r«to.
5. M¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu trong kÜ thuËt:
- M¸y ph¸t ®iÖn trong c«ng nghiÖp cã thÓ cho dßng ®iÖn cã cêng ®é ®Õn 2000A vµ hiÖu ®iÖn thÕ ®Õn
25000V, c«ng suÊt ®Õn 300MW. ë ViÖt nam c¸c m¸y ph¸t ®iÖn lín trong líi ®iÖn quèc gia ®Òu cã tÇn sè
50Hz. (§äc thªm vÒ ®¬n vÞ Hz trong môc “Cã thÓ em cha biÕt”, SGK trang 92)
- Trong kÜ thuËt cã nhiÒu c¸ch lµm cho roto cña m¸y ph¸t ®iÖn quay, ch¼ng h¹n nh dïng ®éng c¬ næ, dïng
tuabin níc, dïng c¸nh qu¹t giã. §Ó lÊy dßng ®iÖn ra ngoµi ngêi ta dïng bé gãp ®iÖn.
PhÇn ii: bµi tËp.
Bµi 1: Ta ®· biÕt dßng ®iÖn t¹o ra tõ trêng. VËy cã thÓ sö dông tõ trêng ®Ó ®Ó t¹o ra dßng ®iÖn ®îc
kh«ng ?. H·y lÊy vÝ dô chøng minh.
Bµi 2: Qua c¸c thÝ nghiÖm vÒ c¶m øng ®iÖn tõ.
a. H·y ph¸t biÓu thÕ nµo lµ hiÖn tîng c¶m øng ®iÖn tõ.
b. Tr×nh bµy mét vÝ dô vÒ c¸ch lµm xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng.
Bµi 3: H·y tr×nh bµy c¸ch lµm cho bãng ®Ìn LED s¸ng ®îc khi trong tay chØ cã mét bãng ®Ìn, mét ®o¹n
d©y dÉn vµ mét nam ch©m.
Bµi 4: §iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng lµ g× ?. Cã ý kiÕn cho r»ng: Muèn cã dßng ®iÖn c¶m øng
xuÊt hiÖn trong m¹ch ®iÖn kÝn th× chØ cÇn lµm thÕ nµo cho m¹ch ®iÖn kÝn chuyÓn ®éng c¾t c¸c ®êng søc tõ
lµ ®îc. §iÒu ®ã cã ®óng kh«ng ? T¹i sao ?.
O’
Bµi 5: Dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong khung ABCD ë h×nh vÏ
B
C
cã chiÒu nh thÕ nµo khi mÆt ph¼ng khung ®ang n»m song song víi
®êng søc tõ vµ b¾t ®Çu quay theo chiÒu mòi tªn.
S
N
Bµi 6: H·y gi¶i thÝch v× sao trong m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu ph¶i
cã khung d©y vµ nam ch©m. Khi khung d©y quay, nam ch©m ®øng yªn
th× trong khung d©y xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng. Ngîc l¹i, nÕu
khung d©y ®øng yªn mµ nam ch©m quay (HoÆc nÕu c¶ khung d©y vµ
A
D
nam ch©m ®Òu quay nh nhau) th× trong khung cã xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng O
kh«ng ?.
Bµi 7: Dùa vµo kÕt qu¶ bµi 64 em cã nhËn xÐt g× vÒ chiÒu cña dßng ®iÖn c¶m øng xuÊt hiÖn trong khung
d©y dÉn ABCD khi quay trong tõ trêng.
Bµi 8: Muèn ®a dßng ®iÖn tõ trong khung d©y ra m¹ch ngoµi mét c¸ch thuËn tiÖn (dßng ®iÖn ®îc ®a ra lµ
dßng mét chiÒu hay dßng xoay chiÒu) ngêi ta cÇn ph¶i dïng thªm nh÷ng bé phËn g×. Khi ®a dßng ®iÖn mét
chiÒu ra m¹ch ngoµi th× dßng ®iÖn ch¹y trong khung lµ dßng mét chiÒu hay dßng xoay chiÒu.
Bµi 9: Khi sè ®êng søc tõ qua tiÕt diÖn S cña mét cuén d©y lu«n t¨ng th× chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng trong
cuén d©y cã thay ®æi kh«ng ?. Muèn dßng ®iÖn c¶m øng trong cuén d©y lu«n ®æi chiÒu th× ph¶i cã ®iÒu
kiÖn g×.
Bµi 10: M¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu (dïng trong kÜ thuËt) b¾t buéc ph¶i cã c¸c bé phËn nµo ?. Khi nµo th×
m¸y ph¸t t¹o ra dßng ®iÖn xoay chiÒu.
Bµi 11: H·y t×m hiÓu trªn thùc tÕ, muèn cho m¸y ph¸t ®iÖn xoay chiÒu ph¸t ®iÖn liªn tôc th× ph¶i lµm g× vµ
lµm nh thÕ nµo ?.
Bµi 12: M« t¶ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bé gãp. NÕu m¸y ph¸t ®iÖn kh«ng cã bé gãp th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi 1: Tõ trêng cã thÓ t¹o ra dßng ®iÖn, ta cã thÓ lµm thÝ nghiÖm nh sau: Nèi 2 ®Çu cña mét ®o¹n d©y dÉn
víi hai nóm cña mét Ampe kÕ t¹o thµnh m¹ch kÝn. Sau ®ã ta cho mét nam ch©m th¼ng di chuyÓn lªn
xuèng trong lßng cña m¹ch kÝn trªn, khi ®ã kim chØ cña Ampe kÕ bÞ lÖch, chøng tá trong m¹ch ®· xuÊt
hiÖn dßng ®iÖn.
Bµi 2: a. HiÖn tîng C¦§T lµ hiÖn tîng xuÊt hiÖn dßng ®iÖn trong mét èng d©y hay khung d©y kÝn khi sè
®êng søc tõ qua èng d©y hay khung d©y kÝn t¨ng hoÆc gi¶m hoÆc ®æi híng.
b. T×m mäi c¸ch sao cho sè ®êng søc tõ qua èng d©y hay khung d©y kÝn t¨ng hoÆc gi¶m hoÆc ®æi híng.
VÝ dô: Cho cuén d©y B vµ nam ch©m ®iÖn A tiÕn gÇn nhau hoÆc xa nhau th× sè ®êng søc tõ qua B sÏ t¨ng
lªn hoÆc gi¶m ®i.
Bµi 3: Nèi hai ®Çu d©y dÉn víi 2 ®Çu cña bãng ®Ìn t¹o thµnh m¹ch kÝn. Di chuyÓn nam ch©m vµo vµ ra
trong lßng m¹ch kÝn ®ã th× bãng ®Ìn sÏ s¸ng lªn do cã sù xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng trong m¹ch.
Bµi 4: §iÒu kiÖn: Sè ®êng søc tõ xuyªn qua m¹ch ®iÖn kÝn biÕn ®æi (t¨ng, gi¶m, ®æi híng). ý kiÕn ®a ra
cha ch¾c ®óng, bëi v× khi m¹ch ®iÖn kÝn chuyÓn ®éng c¾t ®êng søc tõ th× cha ch¾c sè ®êng søc tõ xuyªn
qua m¹ch kÝn ®ã ®· thay ®æi.
Bµi 5: ChiÒu D - C - B - A - D.
Bµi 6: Nam ch©m t¹o ra tõ trêng, khung d©y t¹o ra dßng ®iÖn ®Ó ®a ra ngoµi v× khung quay quanh OO’.
Khung quay (®øng yªn), nam ch©m ®øng yªn (quay) th× trong khung xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng.
13
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
C¶ khung vµ nam ch©m quay nh nhau th× trong khung kh«ng xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng v× khi ®ã sè ®êng søc tõ xuyªn qua khung d©y kh«ng thay ®æi.
Bµi 7: Khung quay ®îc 1 vßng th× dßng ®iÖn trong khung ®æi chiÒu 2 lÇn. NÕu khung quay liªn tôc trong
tõ trêng th× trong khung xuÊt hiÖn dßng ®iÖn c¶m øng, chiÒu lu«n thay ®æi. Dßng ®iÖn trong khung lµ dßng
xoay chiÒu.
Bµi 8: Bé gãp ®iÖn: Khi ®a dßng ®iÖn xoay chiÒu ra m¹ch ngoµi th× bé gãp ®iÖn gåm: Hai vµnh khuyªn
nèi víi hai ®Çu khung d©y. 2 chæi quÐt mét ®Çu lu«n t× s¸t vµo hai vµnh khuyªn, ®Çu kia nèi víi d©y dÉn ë
bªn ngoµi. Khi ®a dßng ®iÖn mét chiÒu ra m¹ch ngoµi th× bé gãp ®iÖn gåm: Hai b¸n khuyªn nèi víi hai
®Çu khung d©y. 2 chæi quÐt mét ®Çu lu«n t× s¸t vµo hai b¸n khuyªn, ®Çu kia nèi víi d©y dÉn ë bªn ngoµi.
Khi ®a dßng ®iÖn 1 chiÒu ra m¹ch ngoµi th× dßng ®iÖn ch¹y trong khung vÉn lµ dßng xoay chiÒu.
Bµi 9: ChiÒu kh«ng ®æi. Muèn chiÒu dßng ®iÖn c¶m øng lu«n ®æi chiÒu th× sè ®êng søc tõ xuyªn qua tiÕt
diÖn S cña cuén d©y lu©n phiªn t¨ng gi¶m.
Bµi 10: Nam ch©m ®iÖn vµ c¸c cuén d©y. Khi cuén d©y quay vµ nam ch©m ®øng yªn th× sè ®êng søc tõ
xuyªn qua cuén d©y biÕn thiªn (lu©n phiªn t¨ng gi¶m), trong cuén d©y míi cã dßng ®iÖn xoay chiÒu.
Bµi 11: Khung ph¶i quay liªn tôc: Dïng m¸y næ, dïng tua bin níc, dïng c¸nh qu¹t giã ®Ó quay…
Bµi 12: Bé gãp gåm hai vµnh khuyªn nèi cè ®Þnh víi hai ®Çu cuén d©y vµ quay ®ång trôc víi cuén d©y,
hai thanh quÐt lu«n t× s¸t vµo 2 vµnh khuyªn vµ nèi víi d©y dÉn ®iÖn ra ngoµi. Cuén d©y quay, vµnh
khuyªn quay theo, dßng ®iÖn xoay chiÒu tõ cuén d©y qua vµnh khuyªn vµ thanh quÐt ra ngoµi. NÕu kh«ng
cã bé gãp tøc lµ t¶i tiªu thô nèi trùc tiÕp víi hai ®Çu cuén d©y cña m¸y ph¸t b»ng d©y dÉn th× khi cuén d©y
trong m¸y quay, c¸c d©y nµy sÏ xo¾n l¹i vµ ®øt.
®Ò thi tuyÓn sinh vµo líp 10 thpt n¨m häc 2006 - 2007.
Thêi gian lµm bµi 60 phót.
C©u 1: (3 ®iÓm).
VËt s¸ng AB ®Æt vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña mét TKHT nh h×nh vÏ.
B
a. Nªu c¸ch vÏ vµ vÏ ¶nh A’B’ cña vËt AB.
F
F’
b. NhËn xÐt ®Æc ®iÓm cña ¶nh A’B’.
A
O
C©u 2: (2 ®iÓm).
a. T¹i sao khi truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa ngêi ta l¹i dïng ®êng ®iÖn cao thÕ.
b. NÕu hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai ®Çu ®êng d©y t¶i ®iÖn t¨ng lªn 100 lÇn th× c«ng suÊt hao phÝ trªn ®êng d©y
t¨ng hay gi¶m bao nhiªu.
C©u 3: (5 ®iÓm).
Cho m¹ch ®iÖn nh s¬ ®å h×nh vÏ:
A
R1
R2
B
Trong ®ã: R1 lµ mét biÕn trë, R2 = 20 .
HiÖu ®iÖn thÕ UAB lu«n kh«ng ®æi, ®iÖn trë c¸c d©y nèi kh«ng ®¸ng kÓ,
V
v«n kÕ cã ®iÖn trë rÊt lín.
1. §iÒu chØnh ®Ó R1 = 10 , khi ®ã sè chØ cña v«n kÕ lµ 20V.
a. TÝnh: §iÖn trë ®o¹n m¹ch AB, cêng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ UAB.
b. Víi mçi ®iÖn trë, h·y tÝnh: C«ng suÊt tiªu thô ®iÖn vµ nhiÖt lîng to¶ ra trong thêi gian 1 phót.
2. §iÒu chØnh biÕn trë R1 ®Ó c«ng suÊt tiªu thô ®iÖn trªn R1 lín nhÊt. H·y tÝnh R1 vµ c«ng suÊt tiªu thô trªn
®o¹n m¹ch AB khi ®ã.
®Ò thi tuyÓn sinh vµo líp 10 thpt n¨m häc 2008 - 2009.
Thêi gian lµm bµi 60 phót.
C©u 1: (4 ®iÓm).
A
R1
R2
B
1. Cho s¬ ®å
Trong ®ã R1 = R2 = 10 . HiÖu ®iÖn thÕ UAB lu«n kh«ng ®æi vµ cã gi¸ trÞ b»ng 20V. §iÖn trë d©y nèi
kh«ng ®¸ng kÓ. TÝnh ®iÖn trë t¬ng ®¬ng vµ cêng ®é dßng ®iÖn qua ®o¹n m¹ch.
2. M¾c thªm ®iÖn trë R3 = 20 vµo ®o¹n m¹ch nh s¬ ®å
R 1 R2
a. TÝnh ®iÖn trë t¬ng ®¬ng cña ®o¹n m¹ch, cêng ®é dßng ®iÖn
A
B
qua mçi ®iÖn trë vµ qua m¹ch.
b. TÝnh c«ng suÊt tiªu thô cña ®iÖn trë vµ ®o¹n m¹ch.
R3
C©u 2: ( 1 ®iÓm).
Mét m¸y biÕn thÕ dïng trong nhµ cÇn ph¶i h¹ thÕ tõ 220V xuèng cßn 110V. Cuén s¬ cÊp cã 4000 vßn.
TÝnh sè vßng d©y cña cuén thø cÊp. Bá qua mäi hao phÝ ®iÖn n¨ng.
C©u 3: ( 4 ®iÓm).
Mét vËt s¸ng AB cã d¹ng mòi tªn ®îc ®Æt vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña TKHT, ®iÓm A n»m trªn trôc
chÝnh, c¸ch thÊu kÝnh 18 cm. ThÊu kÝnh cã tiªu cù 9cm.
14
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
a. VÏ vµ nªu c¸ch vÏ ¶nh cña AB bëi thÊu kÝnh. Cho biÕt ¶nh ®ã lµ ¶nh thËt hay ¶nh ¶o.
b. Dïng c¸c tam gi¸c ®ång d¹ng, x¸c ®Þnh ¶nh c¸ch thÊu kÝnh bao nhiªu cm.
C©u 4: (1 ®iÓm). X¸c ®Þnh nhiÖt ®é hçn hîp níc “3 s«i, 2 l¹nh” sau khi cã sù c©n b»ng nhiÖt. BiÕt nhiÖt ®é
ban ®Çu cña níc s«i lµ 1000C vµ cña níc l¹nh lµ 100C. Bá qua sù trao ®æi nhiÖt víi b×nh vµ m«i trêng.
PhÇn i: lÝ thuyÕt.
Chñ ®Ò 11: C¸c t¸c dông cña dßng ®iÖn xoay chiÒu - §o i vµ u xoay chiÒu.
1. C¸c t¸c dông cña dßng ®iÖn xoay chiÒu: NhiÖt, quang, tõ. Mét ®iÓm kh¸c víi dßng ®iÖn mét chiÒu lµ ®èi
víi dßng xoay chiÒu, khi dßng ®iÖn ®æi chiÒu th× lùc tõ t¸c dông lªn nam ch©m còng ®æi chiÒu.
2. §o cêng ®é vµ hiÖu ®iÖn thÕ cña m¹ch ®iÖn xoay chiÒu:
- §Ó ®o I vµ U cña dßng ®iÖn xoay chiÒu ta dïng ampe kÕ vµ v«n kÕ cã kÝ hiÖu lµ AC hay (~).
- §Æc ®iÓm: KÕt qu¶ ®o kh«ng thay ®æi khi ta ®æi chç hai chèt cña phÝch c¾m vµo æ lÊy ®iÖn. Khi ®o I vµ U
xoay chiÒu gi¸ trÞ ®o chØ gi¸ trÞ hiÖu dông cña cêng ®é dßng ®iÖn vµ hiÖu ®iÖn thÕ xoay chiÒu.
Chñ ®Ò 12: TruyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa - m¸y biÕn thÕ.
1. Hao phÝ ®iÖn n¨ng trªn ®êng d©y truyÒn t¶i ®iÖn:
- Khi truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa b»ng ®êng d©y dÉn sÏ cã mét phÇn ®iÖn n¨ng hao phÝ do hiÖn tîng to¶
nhiÖt trªn ®êng d©y.
- C«ng suÊt hao phÝ do to¶ nhiÖt trªn ®êng d©y dÉn tØ lÖ nghÞch víi b×nh ph¬ng hiÖu ®iÖn thÕ ®Æt vµo hai
®Çu ®êng d©y dÉn.
2. BiÖn ph¸p ®Ó lµm gi¶m hao phÝ ®iÖn n¨ng trªn ®êng d©y t¶i ®iÖn. Cã hai c¸ch: Gi¶m R hoÆc t¨ng U.
l
- Ta cã R = , muèn gi¶m R th× ph¶i t¨ng S. Tæn phÝ ®Ó t¨ng S cßn lín h¬n gi¸ trÞ ®iÖn n¨ng hao phÝ.
S
- C¸ch tèt nhÊt ®ang ®îc ¸p dông hiÖn nay ®Ó gi¶m hao phÝ lµ t¨ng H§T ®Æt vµo hai ®Çu ®êng d©y.
3. CÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña m¸y biÕn thÕ:
- M¸y biÕn thÕ lµ thiÕt bÞ dïng ®Ó t¨ng hoÆc gi¶m hiÖu diÖn thÕ cña dßng ®iÖn xoay chiÒu.
- Bé phËn chÝnh: Hai cuén d©y cã sè vßng kh¸c nhau, ®Æt c¸ch ®iÖn víi nhau, cuén d©y nèi víi m¹ng ®iÖn
lµ cuén s¬ cÊp, cuén d©y lÊy H§T ra sö dông gäi lµ cuén thø cÊp. Mét lâi s¾t chung cho c¶ hai cuén d©y.
- §Æt mét H§T xoay chiÒu vµo hai ®Çu hai ®Çu cuén d©y s¬ cÊp cña m¸y biÕn thÕ th× ë hai ®Çu cuén d©y
thø cÊp xuÊt hiÖn mét H§T xoay chiÒu.
- TØ sè gi÷a H§T ë hai ®Çu c¸c cuén d©y cña m¸y biÕn thÕ b»ng tØ sè gi÷a sè vßng d©y cña c¸c cuén d©y
®ã:
U1 n1
, ( n1, U1 lµ sè vßng d©y vµ H§T ë cuén s¬ cÊp, n2, U2 lµ sè vßng d©y vµ H§T ë cuén thø cÊp).
U 2 n2
4. Vai trß cña m¸y biÕn thÕ trong truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa: §Ó gi¶m hao phÝ trªn ®êng d©y t¶i ®iÖn cÇn cã
H§T rÊt lín (hµng tr¨m ngµn v«n), nhng ®Õn n¬i sö dông ®iÖn l¹i chØ cÇn H§T thÝch hîp lµ 220V, chÝnh v×
vËy m¸y biÕn thÕ cã cã vai trß to lín trong viÖc truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa. ë hai ®Çu ®êng d©y t¶i ®iÖn ngêi ta ®Æt hai lo¹i m¸y biÕn thÕ cã nhiÖm vô k¸c nhau: §Çu ®êng d©y t¶i ®iÖn, ®Æt m¸y biÕn thÕ cã nhiÖm vô
t¨ng H§T, ®Õn n¬i sö dông ®iÖn ®Æt m¸y biÕn thÕ cã nhiÖm vô gi¶m H§T ®Õn møc phï hîp.
PhÇn ii: bµi tËp.
Bµi 1: So s¸nh sù gièng nhau vµ kh¸c nhau khi ®o cêng ®é dßng ®iÖn vµ H§T cña ®o¹n m¹ch ®iÖn mét
chiÒu mét chiÒu vµ ®o¹n m¹ch ®iÖn xoay chiÒu.
Bµi 2: Khi truyÒn t¶i ®iÖn n¨ng ®i xa cã cïng mét c«ng suÊt ®iÖn cã bÞ hao phÝ ®iÖn n¨ng hay kh«ng? .V×
sao. §Ó lµm gi¶m sù hao phÝ ®ã ngêi ta ®· dïng biÖn ph¸p g×?. T¹i sao.
Bµi 3: Khi truyÒn ®i cïng mét c«ng suÊt ®iÖn, mét HS nãi r»ng khi gi¶m ®iÖn trë cña ®êng d©y t¶i ®iÖn ®i
3 lÇn hoÆc t¨ng H§T lªn ba lÇn th× c«ng suÊt hao phÝ v× to¶ nhiÖt trong hai trêng hîp ®ã b»ng nhau. §iÒu
®ã ®óng hay sai. T¹i sao.
Bµi 4: a. Ngêi ta cã thÓ dïng m¸y biÕn thÕ ®Ó t¨ng, gi¶m dßng ®iÖn kh«ng ®æi ®îc hay kh«ng. T¹i sao.
b. Trong nhµ cã mét m¸y biÕn thÕ t¨ng thÕ tõ 110V lªn 220V. Cã thÓ dïng nã ®Ó h¹ thÕ tõ 220V xuèng
110V ®îc kh«ng. V× sao?.
Bµi 5: Cuén s¬ cÊp cña mét m¸y biÕn thÕ cã sè vßng lµ 12 000 vßng. Muèn dïng ®Ó h¹ thÕ tõ 6kV xuèng
220V th× cuén thø cÊp ph¶i cã sè vßng lµ bao nhiªu.
Bµi 6. Ngêi ta cÇn truyÒn t¶i mét c«ng suÊt ®iÖn 100kW ®i xa 90km, víi ®iÒu kiÖn hao phÝ ®iÖn n¨ng do
to¶ nhiÖt trªn ®êng d©y kh«ng vît qu¸ 2% c«ng suÊt truyÒn ®i. Ngêi ta dïng d©y dÉn b»ng ®ång cã ®iÖn
trë suÊt vµ khèi lîng riªng lÇn lît lµ 1,7.10-8 m vµ 8800kg/m3. TÝnh khèi lîng cña d©y dÉn khi truyÒn
®iÖn n¨ng díi H§T U = 6kV.
Bµi 7: §Æt mét d©y dÉn th¼ng song song víi trôc Nam - B¾c cña mét kim nam ch©m. Cã hiÖn tîng g× x¶y
ra víi nam ch©m khi ta cho dßng ®iÖn xoay chiÒu ch¹y qua d©y dÉn. Gi¶i thÝch hiÖn tîng.
15
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
2
Bµi 8: Tõ c«ng thøc Php = P .2R , trong ®ã P lµ c«ng suÊt cña nhµ m¸y ph¸t ®iÖn kh«ng thay ®æi. VÒ nguyªn
U
t¾c, h·y nªu c¸c ph¬ng ¸n cã thÓ lµm gi¶m hao phÝ do to¶ nhiÖt trªn ®êng d©y truyÒn t¶i ®iÖn. Trªn thùc tÕ
ngêi ta ¸p dông ph¬ng ¸n nµo ®Ó lµm gi¶m ®iÖn n¨ng hao phÝ trªn ®êng d©y t¶i ®iÖn. V× sao.
Chñ ®Ò 19. sù b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng lîng.
PhÇn i: Nh÷ng kiÕn thøc cÇn ghi nhí.
1. N¨ng lîng:
Ta nhËn biÕt ®îc mét vËt cã n¨ng lîng khi vËt ®ã cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn c«ng (c¬ n¨ng) hay lµm
nãng c¸c vËt kh¸c (nhiÖt n¨ng).
2. C¸c d¹ng n¨ng lîng vµ sù chuyÓn ho¸ n¨ng lîng:
- Mäi qu¸ tr×nh biÕn ®æi trong tù nhiªn ®Òu cã kÌm theo sù chuyÓn ho¸ n¨ng lîng tõ d¹ng nµy sang
d¹ng kh¸c.
- Con ngêi nhËn biÕt ®îc c¸c d¹ng n¨ng lîng nh ho¸ n¨ng, quang n¨ng, ®iÖn n¨ng khi chóng
chuyÓn ho¸ thµnh c¬ n¨ng hay nhiÖt n¨ng.
3. §Þnh luËt b¶o toµn n¨ng lîng:
N¨ng lîng kh«ng tù sinh ra hoÆc tù mÊt ®i mµ chØ chuyÓn ho¸ tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c, hoÆc
truyÒn tõ vËt nµy sang vËt kh¸c.
4. NhiÖt ®iÖn:
Trong nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn, n¨ng lîng cña nhiªn liÖu bÞ ®èt ch¸y ®îc chuyÓn ho¸ thµnh ®iÖn n¨ng.
5. Thuû ®iÖn:
Trong nhµ m¸y thuû ®iÖn, thÕ n¨ng cña níc trong hå chøa ®îc chuyÓn ho¸ thµnh ®iÖn n¨ng.
6. M¸y ph¸t ®iÖn giã:
Trong m¸y ph¸t ®iÖn giã, n¨ng lîng cña søc giã ®· biÕn ®æi lÇn lît qua c¸c bé phËn cña m¸y ®Ó
cuèi cïng thµnh ®iÖn n¨ng.
7. Pin mÆt trêi:
Pin mÆt trêi lµ nh÷ng tÊm ph¼ng lµm b»ng chÊt silic. NÕu chiÕu ¸nh s¸ng mÆt trêi vµo tÊm ®ã th×
n¨ng lîng cña ¸nh s¸ng mÆt trêi sÏ trùc tiÕp chuyÓn ho¸ thµnh ®iÖn n¨ng.
8. Nhµ m¸y ®iÖn h¹t nh©n:
Nhµ m¸y ®iÖn h¹t nh©n biÕn ®æi n¨ng lîng h¹t nh©n thµnh n¨ng lîng ®iÖn. Nhµ m¸y ®iÖn h¹t nh©n
cã thÓ cho c«ng suÊt rÊt lín nhng ph¶i cã thiÕt bÞ b¶o vÖ rÊt cÈn thËn ®Ó ng¨n c¸c bøc x¹ cã thÓ g©y nguy
hiÓm chÕt ngêi.
9. TiÕt kiÖm ®iÖn n¨ng:
N¨ng lîng ®iÖn cã ®Æc ®iÓm lµ khi ®· s¶n xuÊt ra th× ph¶i sö dông hÕt, kh«ng thÓ dù tr÷ ®îc (trõ trêng hîp dù tr÷ nhá trong acquy). C¸c m¸y ph¸t ®iÖn lín ®· më m¸y lµ ph¶i ch¹y ®Òu, kh«ng thÓ khi cÇn
nhiÒu th× cho ch¹y nhanh, khi cÇn Ýt th× cho ch¹y chËm . Bëi vËy cÇn ph¶i tiÕt kiÖm ®iÖn, sö dông ®iÖn h¹n
chÕ trong c¸c giê cao ®iÓm, khuyÕn khÝch sö dông ®iÖn vµo ®ªm khuya.
PhÇn ii: bµi tËp vËn dông. (TVKT)
Bµi 1. Trong c¸c dông cô sau ®©y, h·y cho biÕt n¨ng lîng ®· ®îc chuyÓn ho¸ tõ d¹ng nµo sang d¹ng nµo.
1. Bãng ®Ìn ®iÖn ®ang s¸ng. 2. Bµn lµ hay bÕp ®iÖn ®ang ho¹t ®éng. 3. Qu¹t ®iÖn ®ang ho¹t ®éng.
4. ¾c quy ®ang n¹p ®iÖn.
5. §inam« xe ®¹p ®ang quay khi ®¹p xe.
Bµi 2. Khi ta th¶ mét hßn ®¸ tõ trªn cao xuèng c¸t th× n¨ng lîng cña hßn ®¸ ë d¹ng nµo. Sù chuyÓn ho¸
n¨ng lîng cña hßn ®¸ trong qua tr×nh r¬i nh thÕ nµo. T¹i sao hßn ®¸ kh«ng nÈy lªn ®îc.
Bµi 3. Trong thùc tÕ ta cã thÓ chÕ t¹o ®îc ®éng c¬ vÜnh cöu kh«ng. T¹i sao.
Bµi 4. Th¶ mét thái ®ång ®· ®îc nung nãng vµo mét chËu lµm b»ng nh«m chøa 10 lÝt níc ë 200C. Khi qu¸
tr×nh c©n b»ng nhiÖt x¶y ra th× nhiÖt ®é cuèi cïng cña hçn hîp lµ 70 0C. Hái nhiÖt n¨ng cña miÕng ®ång ®·
t¨ng lªn hay gi¶m ®i bao nhiªu. §iÒu ®ã cã vi ph¹m ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng lîng kh«ng, t¹i sao. (NhiÖt
dung riªng cña nh«m lµ 880J/kg.K, cña níc lµ 4200J/kg.K, khèi lîng cña chËu nh«m lµ 500g, bá qua sù
mÊt m¸t nhiÖt ë m«i trêng xung quanh).
Bµi 5. Mét líp níc dµy 2m trªn mÆt hå chøa níc cã diÖn tÝch 1km2 ë ®é cao 250 so víi cöa vµo tua bin cña
nhµ m¸y thuû ®iÖn. Hái líp níc ®ã cã thÓ cung cÊp mét n¨ng lîng ®iÖn lµ bao nhiªu, gi¶ sö hiÖu, suÊt cña
nhµ m¸y lµ70%, träng lîng riªng cña níc lµ lµ 104N/m2.
Bµi 6. Nhµ m¸y thñy ®iÖn Hoµ b×nh cã 5 tæ m¸y, mçi tæ m¸y cã c«ng suÊt lµ 400MW. Hái trong 15 giê
nhµ m¸y s¶n ra mét n¨ng lîng ®iÖn lµ bao nhiªu.
Bµi 7. Mét nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn dïng than ®¸ cã c«ng suÊt 600MW. Hái trong 1 ngµy nhµ m¸y ®ã ph¶i tiªu
thô lîng than ®¸ lµ bao nhiªu. BiÕt hiÖu suÊt cña nhµ m¸y lµ 30%, n¨ng suÊt to¶ nhiÖt cña than ®¸ lµ 27.10 6
J/kg.
Bµi 8. Mét mÐt vu«ng Pin mÆt trêi nhËn ®îc n¨ng lîng víi c«ng suÊt lµ 0,7kW. NÕu diÖn tÝch tæng céng
cña pin lµ 50m2 th×:
1. C«ng suÊt ®ã ®ñ ®Ó th¾p s¸ng bao nhiªu bãng ®Ìn lo¹i 100W.
16
Tµi liÖu «n thi vËt lÝ vµo líp 10
2. C«ng suÊt ®ã dïng trong thêi gian 20 phót ®un s«i ®îc bao nhiªu lÝt níc tõ 500C. (BiÕt hiÖu suÊt cña Êm
®un lµ 80%, nhiÖt dung riªng cña níc lµ 4200J/kg.K vµ hiÖu suÊt cña pin lµ 10%.)
Bµi 9. Mçi mÐt vu«ng ®Êt ®îc ¸nh s¸ng mÆt trêi cung cÊp mét c«ng suÊt lµ 500W.
HiÖu suÊt cña pin lµ 10%.
1. Hái 1km2 ®Êt n¹p ®iÖn cho pin mÆt trêi mét c«ng suÊt lµ bao nhiªu.
2. Víi c«ng suÊt ®ã, trong thêi gian 30 phót th× ®un s«i ®îc bao nhiªu lÝt níc tõ 250C. BiÕt nhiÖt dung
riªng cña níc lµ 4200J/kg.K, hiÖu suÊt cña bÕp ®un lµ 80%.
PhÇn iii: híng dÉn gi¶i.
Bµi 2. N¨ng lîng cña hßn ®¸:
- Tríc khi th¶: ThÕ n¨ng. Khi ®ang r¬i: ThÕ n¨ng, ®éng n¨ng, nhiÖt n¨ng. Tríc khi ch¹m c¸t: ®éng n¨ng
vµ nhiÖt n¨ng.
- Sù chuyÓn ho¸ n¨ng lîng: Khi ®ang r¬i mét phÇn thÕ n¨ng chuyÓn ho¸ thµnh ®éng n¨ng vµ nhiÖt n¨ng
(cho nã vµ cho líp kh«ng khÝ xung quanh). Tríc khi ch¹m c¸t: Toµn bé thÕ n¨ng ®· chuyÓn ho¸ thµnh
®éng n¨ng vµ nhiÖt n¨ng (cho nã vµ cho líp kh«ng khÝ xung quanh). Khi ®· lón s©u vµo c¸t th× phÇn ®éng
n¨ng cña nã ®· chuyÓn ho¸ hoµn toµn thµnh nhiÖt n¨ng (cho nã vµ cho c¸t) vµ ®éng n¨ng cho c¸t.
Tãm l¹i toµn bé c¬ n¨ng cña hßn ®¸ ®· chuyÓn ho¸ thµnh nhiÖt n¨ng vµ ®éng n¨ng (cho vËt kh¸c)
nªn hßn ®¸ kh«ng thÓ nÈy lªn ®îc.
Bµi 3. Kh«ng thÓ. V× ®éng c¬ vÜnh cöu lµ ®éng c¬ ho¹t ®éng kh«ng cÇn cung cÊp n¨ng lîng. Tr¸i víi ®Þnh
luËt b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng lîng.
Bµi 4. Lîng nhiÖt n¨ng cña thái ®ång ®· bÞ gi¶m lµ: Qc thu = Cnh.mnh.(ts - t®) = 880.0,5.(70 - 20) = 22 000J.
Qn thu = 4200.10.(70 - 20) = 2 100 000J. Q® gi¶m = 2 122 000J.
§iÒu nµy kh«ng hÒ vi ph¹m ®Þnh luËt. V× nhiÖt lîng ®ã kh«ng tù mÊt ®i mµ nã ®· chuyÓn ho¸ thµnh nhiÖt
n¨ng cho níc vµ chËu.
Bµi 5. Träng lîng cña líp níc: P = d.V = d.S.(dµy) = 2.1010N.
C«ng do líp níc thùc hiÖn: A = P.h = 2.1010.250 = 5.1012J.
C«ng ®îc chuyÓn ho¸ thµnh ®iÖn n¨ng: A = 5.1012.0,7 = 3,5.1012J.
Bµi 6. C«ng suÊt cña 5 tæ m¸y lµ: P = 5.400 = 2.106kW.
§iÖn n¨ng s¶n ra: A = P.t.
Bµi 7. C«ng sinh ra trong 1 ngµy: A = 6.108.86400.
NhiÖt lîng to¶ ra cña than ®¸: Q =
Q
Q1 A
= 64.105 kg.
= 1728.1011J. Lîng than cÇn tiªu thô: m =
q
H H
Bµi 8. a. C«ng suÊt tiªu thô cña pin: P = P1.S. C«ng suÊt tiªu thô cña ®Ìn: P® = P.Hp.
b. §iÖn n¨ng cña pin cung cÊp: Q = A = p.Hp.t. NhiÖt lîng níc thu: Q1 = Q.Ha.
Lîng níc ®un s«i: m =
Q1
= 16kg.
c.(100 50)
17
- Xem thêm -