Tài liệu Thúc đẩy chi trả dịch vụ môi trường rừng tại tỉnh lào cai, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu luận văn ths. biến đổi khí hậu

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SAU ĐẠI HỌC ĐỖ DUY KHÔI “THÚC ĐẨY CHI TRẢ DỊCH VỤ MÔI TRƢỜNG RỪNG TẠI TỈNH LÀO CAI, GÓP PHẦN ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU” LUẬN VĂN THẠC SĨ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Chuyên ngành: BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Mã số: Chƣơng trình đào tạo thí điểm Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Võ Thanh Sơn Hà Nội,i năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của TS Võ Thanh Sơn, không sao chép các công trình nghiên cứu của ngƣời khác. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Các thông tin thứ cấp sử dụng trong luận văn là có nguồn gốc rõ ràng, đƣợc trích dẫn đầy đủ, trung thực và đúng qui cách. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tích xác thực và nguyên bản của luận văn. Tác giả Đỗ Duy Khôi i LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giáo viên hƣớng dẫn khoa học, Thầy giáo TS Võ Thanh Sơn là ngƣời đã nhiệt tình hƣớng dẫn, góp ý, chỉnh sửa và động viên Tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, cán bộ Khoa Sau đại học - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã giảng dạy, truyền đạt kiến thức, tạo điều kiện và hƣớng dẫn tôi hoàn thành chƣơng trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ các phòng ban các huyện/ xã và ngƣời dân các xã Lùng Sui, Cốc Ly, Lùng Phình,… đã cung cấp thông tin giúp tôi hoàn thiện luận văn này. Cảm ơn các đồng nghiệp tại Viện nghiên cứu Sinh thái Chính sách Xã hội (SPERI) đã giúp đỡ tôi trong việc thu thập thông tin và hoàn thiện Luận văn này. Lào Cai, ngày 15 tháng 11 năm 2015 Tác giả Đỗ Duy Khôi ii MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG ............................................................................................................ v DANH MỤC HÌNH ............................................................................................................ vi DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................vii MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 CHƢƠNG I: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ................................................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài ........................................................................................... 4 1.1.1. Mộ số khái niệm ....................................................................................................................4 1.1.2. Một số cơ chế chính sách liên quan đến PFES đã ban hành tại Việt Nam...........5 1.2. Tổng quan nghiên cứu. ............................................................................................ 6 1.2.1. Các nghiên cứu về chi trả dịch vụ môi trường rừng ....................................................6 1.2.2. Mối tương tác giữa BĐKH và Hệ sinh thái rừng .......................................................12 CHƢƠNG II: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................. 22 2.1. Nội dung nghiên cứu .............................................................................................. 22 2.2. Phƣơng pháp luận nghiên cứu .............................................................................. 22 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................... 24 2.3.1. Nhóm phương pháp thu thập số liệu/thông tin .................................................. 24 2.3.2. Nhóm phương pháp phân tích và xử lý thông tin ............................................. 26 CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................... 28 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên-KTXH của tỉnh Lào Cai ................................ 28 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................................. 28 3.1. 2. Hiện trạng tài nguyên rừng .............................................................................. 29 3.1.3. Điều kiện KT-XH .............................................................................................. 30 3.2. Thực trạng triển khai chính sách chi trả DVMTR tại tỉnh Lào Cai ................. 31 3.2.1. Tình hình xây bộ máy tổ chức và các văn bản pháp luật liên quan. ................. 31 3.2.2. Kết quả thực hiện chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng tại tỉnh Lào Cai ......... 39 3.2. 3. Những thuận lợi và khó khăn/ bất cập trong thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng tại Lào Cai ................................................................................... 45 3.3. Thúc đẩy thực hiện chi trả DVMTR trong bối cảnh BĐKH tại Lào Cai ......... 52 iii 3.3.1. Mối quan hệ tác động giữa hệ sinh thái rừng và biến đổi khí hậu ................... 52 3.3.2. Tác động của chính sách chi trả DVMTR tới công QLBVR tại tỉnh Lào Cai .. 61 3.4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính chi trả DMVTR tại tỉnh Lào Cai.. ......................................................................................................................... 68 3.4.1. Đối với tỉnh Lào Cai: ........................................................................................ 68 3.4.2. Đối với cấp Trung ương: .................................................................................. 70 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................. 71 Kết luận: .......................................................................................................................... 71 Khuyến nghị .................................................................................................................... 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................ 73 PHẦN PHỤ LỤC .............................................................................................................. 77 iv DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Tổng hợp các văn bản pháp luật liên quan đến chính sách chi trả DVMTR Bảng 3.2: Kết quả thu tiền chi trả DVMTR tại tỉnh Lào Cai trong 03 năm Bảng 3.3: Số tiền DVMTR thu đƣợc theo phân theo đơn vị sử dụng Bảng 3.4: Kết quả thực hiện chi trả DVMTR tại tỉnh Lào Cai từ 2011-2014 Bảng 3.5: Sự tham gia của các bên liên quan vào chính sách chi trả DVMTR tại tỉnh Lào Cai Bảng 3.6: Tổng hợp các tác động của BĐKH tới HST rừng Bảng 3.7: Một số hiện tƣợng thời tiết cực đoan liên quan tới khí hậu/BĐKH gây thiện hại lớn tại tỉnh Lào Cai trong thời gian qua Bảng 3.8: Kết quả quản lý bảo vệ và phát triển rừng tại tỉnh Lào Cai từ 2012-2014 v DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Sơ đồ mô phỏng các bên liên quan trong PFES tại Lào Cai Hình 2.2: Sơ đồ mô phỏng sơ đồ phân tích DPSIR trong nghiên cứu Hình 3.1: Bản đồn hành chính tỉnh Lào Cai Hình 3.2: Diện tích đất lâm nghiệp phân theo chủ quản lý tại tỉnh Lào Cai Hình 3.3: Sơ đồ Bộ máy tổ chức quỹ BV&PTR tỉnh Lào Cai Hình 3.4: Sơ đồ vị trí của bên sử dụng DVMTR trong chính sách chi trả DVMTR (trƣờng hợp chi trả gián tiếp) Hình 3.5: Sơ đồ mô phỏng các bên liên quan trong chính sách chi trả DVMTR tại Lào Cai Hình 3.6: Biểu đồ biểu diễn tiền thu từ DVMTR qua các năm tại tỉnh Lào Cai Hình 3.7: Biểu đồ biểu diễn tiền thu từ DVMTR phân theo đối tƣợng sử dụng trên địa bàn Lào Cai Hình 3.8: Biểu đồ biểu diễn kết quả thực hiện chi trả DVMTR qua các năm tại Lào Cai Hình 3.9: Các bên sử dụng DVMTR tại Lào Cai tham gia ký hợp đồng qua các năm Hình 3.10: Diện tích và số vụ cháy rừng ở tỉnh Lào Cai giai đoạn 2006-2014 Hình 3.11: Đóng góp của PFES trong ứng phó BĐKH tại tỉnh Lào Cai Hình 3.12: Diện tích rừng có cung ứng DVMTR phân theo các chủ rừng Hình 3.13: Diện tích rừng trồng mới tại tỉnh Lào Cai giai đoạn 2010-2014 Hình 3.14: Diện tích rừng đƣợc khoán QLBV tại Lào Cai giai đoạn 2010-2014 Hình 3.15: Vi phạm quản lý bảo vệ rừng tại Lào Cai giai đoạn 2007-2014 vi DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT BĐKH: Biến Đổi Khí Hậu BQL PRH: Ban quản lý rừng phòng hộ CTLN: Công ty lâm nghiệp DVMTR: Dịch vụ môi trƣờng rừng MARD: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn PES: Payment for Evironmental Servieces/ Chi trả dịch vụ môi trƣờng PFES: Payment for Forest Evironmental Servieces/ Chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng QBV&PTR: Quỹ bảo vệ và phát triển rừng RCFEE: Trung tâm nghiên cứu sinh thái và môi trƣờng rừng REDD: Reducing Emissions from Deforestation and forest Degradation/ Giảm phát thải khí nhà kính từ việc chống mất rừng và suy thoái rừng UBND: Ủy ban nhân dân UNFCCC: Công ƣớc khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu VQG: Vƣờn Quốc Gia VNFF: Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, Biến đổi khí hậu (BĐKH) đƣợc xác định là một trong những thách thức lớn toàn cầu mà con ngƣời phải đối mặt và giải quyết. Bên cạnh việc nỗ lực tìm kiếm các giải pháp nhằm thích ứng với những tác động đang ngày càng mạnh mẽ do BĐKH gây ra, các nƣớc trên thế giới (trong đó có Việt Nam) đã và đang tích cực thúc đẩy các cơ chế chính sách và hành động nhằm giảm thiểu nguyên nhân gây ra BĐKH toàn cầu. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy: Giữa BĐKH và hệ sinh thái rừng có mối quan hệ tác động qua lại chặt chẽ với nhau, BĐKH tác động mạnh mẽ đến hệ sinh thái rừng, đa dạng sinh học và cháy rừng. Ở chiều ngƣợc lại cháy rừng và mất rừng làm gia tăng biến BĐKH. Việc quản lý bảo vệ rừng tốt sẽ góp phần tích cực vào việc giảm những tác động tiêu cực từ BĐKH, cũng nhƣ những hiện tƣợng thời tiết cực đoan. Việc mất rừng và suy thoái rừng là một trong những nguyên nhân quan trọng làm gia tăng lƣợng khí CO 2 trong bầu khí quyển, thông qua đó gây nên BĐKH toàn cầu. Vì vậy, nỗ lực chống mất rừng và suy thoái rừng là một trong những hoạt động quan trọng của các quốc gia trên thế giới, trong bối cảnh cùng nhau ứng phó với BĐKH toàn cầu. Trong nỗ lực đó, việc ban hành và thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng, đƣợc xác định là một hƣớng đi mang lại hiệu quả tích cực tại nhiều quốc gia trên thế giới. Nằm ở khu vực đƣợc xác định sẽ chịu nhiều tác động từ BĐKH, Việt Nam đã xây dựng các chƣơng trình ứng phó với BĐKH ở cả cấp quốc gia và cấp địa phƣơng, với nhiều giải pháp đồng bộ đƣợc đƣa ra, trong đó việc xây dựng các cơ chế chính sách nhằm quản lý bảo vệ và phát triển bền vững nguồn tài nguyên rừng là một nhiệm vụ trọng tâm. Việc ban hành chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng đƣợc xác định là một bƣớc tiến quan trọng, phù hợp với xu thế chung trên thế giới, đồng thời hƣớng tới sự công bằng, trong chiến lƣợc chung về xã hội hóa nghề rừng và quản lý bền vững tài nguyên rừng, góp phần ứng phó với hiện tƣợng BĐKH toàn cầu. Lào Cai là tỉnh miền núi, đặc trƣng cho khu vực miền núi phía Bắc, hàng năm chịu nhiều thiệt hại từ các hiện tƣợng thời tiết cực đoan gây ra (mƣa lũ, sạt lở đất, hạn hán, rét đậm rét hại,…). Với tổng diện tích rừng 327.755,1 ha1, diện tích đất lâm nghiệp đƣợc phân bố đều trên địa bàn các huyện trong tỉnh. Phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững là một trong những yếu tố then chốt để phát triển sinh kế bền vững cho ngƣời dân trên địa 1 Quyết định số 3947/QĐ-UBND ngày 31/12/2010 của UBND tỉnh Lào Cai v/v phê duyệt quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Lào Cai giai đoạn 2010 - 2015 và định hƣớng đến năm 2020 1 bàn tỉnh, đồng thời góp phần phòng chống thiên tai xảy ra. Để thực hiện hóa mục tiêu này, tỉnh Lào Cai đã xúc tiến nhiều hoạt động tích cực nhằm thúc đẩy ngành lâm nghiệp của tỉnh phát triển, trong đó xúc tiến thực hiện hoạt động chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng là một chiến lƣợc đƣợc ƣu tiên. Là một trong những tỉnh có tiềm năng lớn thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng dựa trên tiềm năng về phát triển thủy điện vừa và nhỏ2, cũng nhƣ từ hoạt động du lịch dịch vụ. Tỉnh Lào Cai đã tích cực trong việc thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng trên địa bàn toàn tỉnh, ngay sau khi Chính phủ ban hành chính sách này. Sau 3 năm thực hiện triển khai chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng đã đem lại nhiều hiệu quả tích cực, góp phần quan trọng vào công tác quản lý bảo vệ rừng, ứng phó với BĐKH trên địa bàn tỉnh. Tuy vậy, hiệu quả triển khai chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng trên địa bàn còn chậm và còn nhiều hạn chế, chƣa tƣơng xứng với tiềm năng/cơ hội về thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng hiện có của tỉnh Lào Cai. Có nhiều nguyên nhân đƣợc đƣa ra xung quanh việc thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng còn hạn chế ở tỉnh Lào Cai, tuy nhiên việc xác định các nguyên nhân này vẫn còn mang tính chung chung, chƣa cụ thể, nên rất khó xây dựng đƣợc các giải pháp phù hợp nhằm thực hiện tốt hơn hoạt động chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng trên địa bàn tỉnh trong những năm tiếp theo, nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế cho ngƣời dân số gắn bó với rừng, đảm bảo quản lý bền vững tài nguyên rừng, góp phần ứng phó với BĐKH. Xuất phát từ những lý do trên, Tôi thực hiện nghiên cứu “Thúc đẩy chi trả dịch vụ môi trường rừng tại tỉnh Lào Cai, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu”. Nghiên cứu này, nhằm chỉ ra những thuận lợi và khó khăn vƣớng mắc trong việc thực hiện chi trả DVMTR tại tỉnh Lào Cai, đóng góp các khuyến nghị cho những nhà quản lý địa phƣơng về những giải pháp trong quá trình thực hiện chi trả DVMTR đƣợc hiệu quả hơn trong những năm tiếp theo. 2. Mục tiêu Góp phần nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng tại Lào Cai trong những năm tiếp theo. 3. Dự kiến đóng góp của đề tài 2 Theo quy hoạch phát triển thuỷ điện tỉnh Lào Cai đã đƣợc phê duyệt và đang quy hoạch bổ sung, tại Lào Cai có thể đầu tƣ khoảng 122 nhà máy thuỷ điện vừa và nhỏ (từ 1MW – 90 MW), tổng công suất trên 1000MW, hiện nay đã có khoảng trên 40 nhà máy thủy điện đi vào hoạt động (Nguyễn Thị Phương Anh, 2009) 2 Nghiên cứu này đƣợc thực hiện nhằm chỉ ra những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân tồn tại bất cập trong thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng ở tỉnh Lào Cai, đồng thời nghiên cứu cũng đi tìm kiếm những giải pháp đóng góp những khuyến nghị chính sách cho các nhà quản lý tại địa phƣơng nhằm thúc đẩy việc thực hiện chi trả DVMTR đƣợc hiệu quả hơn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Chính sách về chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng ở Lào Cai; Các đối đối tƣợng sử dụng dịch vụ môi trƣờng rừng, các đối tƣợng đƣợc chi trả DVMTR (chủ rừng, cộng đồng...).  Chính quyền địa phƣơng và cơ quan chuyên môn địa phƣơng: Sở nông nghiệp, Sở tài nguyên, Chi cục kiểm lâm, Chi cục phát triển lâm nghiệp, Quỹ bảo vệ và phát triển rừng,...  Nghiên cứu đƣợc thực hiện tại tỉnh Lào Cai, trong thời gian từ tháng 5 năm 2014 đến tháng 5 năm 2015. 5. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu: Có những thuận lợi và khó khăn, bất cập gì ảnh hƣởng tới thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng ở tỉnh Lào Cai? Tăng cƣờng hiệu quả thực hiện chính sách trả dịch vụ môi trƣờng rừng có góp phần ứng phó với BĐKH hay không? 6. Kết cấu của luận văn Luận văn có cấu trúc theo quy định của Đại Học Quốc Gia Hà Nội, bao gồm các phần chính sau: Phần mở đầu: Nêu nên tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu, nêu giả thuyết nghiên cứu. CHƢƠNG I: Tổng quan nghiên cứu: Bao gồm nêu nên cơ sở lý luận của đề tài và nêu tổng quan về vấn đề nghiên cứu trên thế giới cũng nhƣ ở Việt Nam CHƢƠNG II: Nội dung, phƣơng pháp nghiêu cứu: Trình bày về các nội dung chính, phƣơng pháp luận và phƣơng pháp triển khai nghiên cứu. CHƢƠNG III: Kết quả và phân tích: Trình bày chi tiết và phân tích những kết quả nghiên cứu theo những nội dung nghiên cứu đã đề ra. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ: Tóm tắt lại kết quả nghiên cứu, đồng thời đánh giá lại kết quả nghiên cứu so với mục tiêu ban đầu, đề xuất các hƣớng nghiên cứu tiếp theo. 3 CHƢƠNG I TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài 1.1.1. Mộ số khái niệm Chi trả dịch vụ môi trường (PES): Là cam kết tham gia hợp đồng trên cơ sở tự nguyện có ràng buộc pháp lý và với hợp đồng này thì một hay vài ngƣời mua chi trả cho hệ sinh thái xác định bằng cách trả tiền mặt hay các hỗ trợ cho một hoặc nhiều ngƣời bán và ngƣời bán này có trách nhiệm đảm bảo một loại hình sử dụng đất nhất định cho một giai đoạn xác định để tạo ra các dịch vụ hệ sinh thái thỏa thuận (xem [29, trang 12]). Môi trường rừng bao gồm các hợp phần của hệ sinh thái rừng: thực vật, động vật, vi sinh vật, nƣớc, đất, không khí, cảnh quan thiên nhiên. Môi trƣờng rừng có các giá trị sử dụng đối với nhu cầu của xã hội và con ngƣời, gọi là giá trị sử dụng của môi trƣờng rừng, gồm: bảo vệ đất, điều tiết nguồn nƣớc, phòng hộ đầu nguồn, phòng hộ ven biển, phòng chống thiên tai, đa dạng sinh học, hấp thụ và lƣu giữ các bon, du lịch, nơi cƣ trú và sinh sản của các loài sinh vật, gỗ và lâm sản khác (xem [6, trang 2]). Dịch vụ môi trường rừng là công việc cung ứng các giá trị sử dụng của môi trƣờng rừng để đáp ứng các nhu cầu của xã hội và đời sống của nhân dân, bao gồm: (i) Bảo vệ đất, hạn chế xói mòn và bồi lắng lòng hồ, lòng sông, lòng suối; (ii) Điều tiết và duy trì nguồn nƣớc cho sản xuất và đời sống xã hội; (iii) Hấp thụ và lƣu trữ các bon của rừng, giảm phát thải khí nhà kính bằng các biện pháp ngăn chặn suy thoái rừng, giảm diện tích rừng và phát triển bền vững; (iv) Bảo vệ cảnh quan tự nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học của các hệ sinh thái rừng phục vụ cho dịch vụ du lịch; (v) Dịch vụ cung ứng bãi đẻ, nguồn thức ăn và con giống tự nhiên, sử dụng nguồn nƣớc từ rừng cho nuôi trồng thủy sản (xem [6, trang 2]). Chi trả dịch vụ môi trường rừng là quan hệ cung ứng và chi trả giữa bên sử dụng dịch vụ môi trƣờng rừng trả tiền cho bên cung ứng dịch vụ môi trƣờng rừng. Theo quy định tại Điều 6 của Nghị định 99/2010/NĐ-CP sẽ có 02 hình thức chi trả đƣợc áp dụng là chi trả trực tiếp và chi trả gián tiếp (xem [6, trang 2]). Biến đổi khí hậu là sự biến đổi về trạng thái của hệ thống khí hậu, có thể đƣợc nhận biết qua sự biến đổi về trung bình và biến động của các thuộc tính của nó, đƣợc duy trì trong một thời gian dài, điển hình là hàng thập kỷ hoặc dài hơn. BĐKH có thể do các quá trình tự nhiên bên trong hệ thống khí hậu hoặc do tác động thƣờng xuyên của con ngƣời, 4 đặc biệt tăng hiệu ứng nhà kính làm thay đổi thành phần cấu tạo của khí quyển (xem [1, trang 6]). Ứng phó với BĐKH: Là các hoạt động của con ngƣời nhằm thích ứng và giảm nhẹ BĐKH. Nhƣ vậy, ứng phó với BĐKH gồm hai hợp phần chính là thích ứng với BĐKH và giảm nhẹ BĐKH (xem [1, trang 6]). Giảm nhẹ BĐKH là các hoạt động nhằm giảm mức độ hoặc cƣờng độ phát thải khí nhà kính (xem [1, trang 6]). Thích ứng với BĐKH là sự điều chỉnh hệ thống tự nhiên hoặc con ngƣời đối với hoàn cảnh hoặc môi trƣờng thay đổi, nhằm mục đích giảm khả năng bị tổn thƣơng do dao động và biến đối khí hậu hiện hữu hoặc tiềm tàng và tận dụng các cơ hội do nó mang lại (xem [1, trang 6]). 1.1.2. Một số cơ chế chính sách liên quan đến chi trả DVMTR đã ban hành tại Việt Nam Việc thành lập và quản lý Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng (BVPTR) đƣợc quy định chi tiết trong Nghị định số 05/2008/NĐ-CP ngày 14/01/2008 của Chính phủ. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của Quỹ là tiếp nhận và quản lý các nguồn tài chính theo quy định, trong đó bao gồm tiền chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng (DVMTR). Hệ thống Quỹ BVPTR đƣợc thành lập theo 03 cấp: Cấp Trung ƣơng, cấp tỉnh và cấp xã ở những xã có rừng. Chính phủ đã ban hành Quyết định số 380/QĐ-TTg ngày 10/4/2008 về chính sách chi trả DVMTR tại 2 tỉnh Sơn La và Lâm Đồng năm 2008 và 2009. Đây là hai tỉnh làm thí điểm thực hiện việc chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng, làm cơ sở để triển khai nhân rộng trên cả nƣớc. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 99/2010/ND-CP ngày 24/9/2010 về chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng và có hiệu lực thực hiện trên phạm vi toàn quốc từ ngày 1/1/2011. Theo các điều khoản của Nghị định (Điều 4, 7 và 11) bắt đầu từ 1/1/2011, ba loại dịch vụ môi trƣờng rừng sẽ đƣợc chi trả gồm: (a) bảo tồn đất, chống xói mòn và hạn chế bồi lắng lòng sông, suối, hồ; (b) điều tiết và duy trì nguồn nƣớc; (c) bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học hệ sinh thái rừng. Có ba đối tƣợng chi trả cho các dịch vụ môi trƣờng rừng, gồm: (a) các cơ sở sản xuất thủy điện; (b) doanh nghiệp sản xuất và cung cấp nƣớc sạch; và (c) tổ chức và cá nhân kinh doanh dịch vụ du lịch dựa vào hệ sinh thái rừng. 5 Ở cấp địa phương (tỉnh Lào Cai) Thực hiện Nghị định 99/2010/ND-CP ngày 24/9/2010, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Lào Cai đƣợc thành lập tại Quyết định số 3719/QĐ-UBND ngày 30/12/2011 của UBND tỉnh Lào Cai. Theo đó, Quỹ BV&PTR là cơ quan đầu mối, kết nối giữa những chủ thể thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng (nhà máy thủy điện, công ty du lịch,...) và những chủ thể nhận chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng (Công ty lâm nghiệp, Ban quản lý rừng, chủ rừng là hộ nông dân,...). Quyết định số: 31/2013/QĐ-UBND ngày 13 tháng 08 năm 2013 của UBND tỉnh Lào Cai ban hành quy định về thanh toán tiền chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Quy định này quy định về hồ sơ thanh toán, trình tự, thủ tục đối với các chủ rừng thuộc lƣu vực các nhà máy thủy điện đã phát điện và ủy thác chi trả tiền dịch vụ môi trƣờng rừng (DVMTR). 1.2. Tổng quan nghiên cứu. 1.2.1. Các nghiên cứu về chi trả dịch vụ môi trường rừng 1.2.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Chi trả dịch vụ hệ sinh thái (Payment for ecosysterm servieces - PES) hay còn gọi là chi trả dịch vụ môi trƣờng. Trên thế giới PES đã đƣợc chú ý thực hiện từ những năm 90 của thế kỷ 20 và đến nay đã đƣợc đề cập và thực thi ở nhiều nƣớc, nhiều khu vực trên thế giới. PES triển khai sớm nhất ở Mỹ la tinh, châu u, châu Phi. PES cũng đã đƣợc phát triển và thực hiện thí điểm tại nhiều nƣớc châu Á nhƣ Indonesia, Philippines, Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal…đặc biệt là Indonesia và Philippines đã có nhiều nghiên cứu điển hình về PES đối với quản lý lƣu vực đầu nguồn. Ở châu u, chính phủ một số nƣớc đã quan tâm đầu tƣ và thực hiện nhiều chƣơng trình, mô hình PES. Ở châu Úc, Australia đã luật hóa quyền phát thải Carbon từ năm 1998, cho phép các nhà đầu tƣ đăng ký quyền sở hữu hấp thụ carbon của rừng (xem [7, trang 11]). PES ở châu u: Tại Pháp, công ty nƣớc đóng chai Perrier Vittel đã cung cấp tài chính cho nông dân ở vùng đầu nguồn và vùng lọc nƣớc để xây dựng cơ sở vật chất cho nông nghiệp và chuyển đổi sang hoạt động nông nghiệp hữu cơ. Chính phủ Đức đã đầu tƣ một loạt chƣơng trình để chi trả cho các chủ đất tƣ nhân với mục đích thay đổi cách sử dụng đất của họ nhằm tăng cƣờng hoặc duy trì dịch vụ hệ sinh thái. Những dự án này bao gồm trợ cấp cho sản xuất cà phê và ca cao trong bóng râm, quản lý rừng bền vững, bảo 6 tồn đất và cải tạo các cánh đồng chăn thả ở các nƣớc Mỹ La tinh, gồm Honduras, Costa Rica, Colombia, Ecuador, Peru, Paraguay và Cộng hoà Dominica (xem [11, trang 14]). Costa Rica, Mexico và Trung Quốc đã xây dựng các chƣơng trình PES quy mô lớn, chi trả trực tiếp cho các chủ rừng để thực hiện các biện pháp bảo vệ rừng nhằm tăng cƣờng cung cấp các dịch vụ thủy văn, bảo tồn đa dạng sinh học, chống xói mòn, hấp thụ Carbon và tạo cảnh quan đẹp… Một số nghiên cứu khác tập trung vào việc phát triển thị trƣờng carbon nhƣ: Cái nhìn từ tƣơng lai: Hiện trạng của thị trƣờng các bon tự nguyện; Hiện trạng và xu thế thị trƣờng carbon hoặc các công trình nghiên cứu về cách đo đạc, thẩm tra và xác định chất lƣợng dịch vụ hệ sinh thái rừng nhƣ: Hƣớng dẫn đo carbon rừng Điều tra rừng và sổ tay các phƣơng pháp phân tích đất; Những nghiên cứu này đã đóng góp phần không nhỏ trong quá trình xây dựng hệ phƣơng pháp luận về cách đo đạc, giám sát, thẩm tra chất lƣợng rừng và dịch vụ môi trƣờng rừng. Thông qua kết quả các chƣơng trình, dự án kể trên, PES đƣợc đánh giá là một cơ chế có sự gắn kết với các mục tiêu thiên niên kỷ (MDGs), đƣợc xem nhƣ một cơ chế tài chính góp phần giảm nghèo, bảo vệ thiên nhiên và đa dạng sinh học vì một thế giới phát triển bền vững hơn, trong bối cảnh BĐKH. Ở Bakun (Philippines), Chính phủ công nhận các quyền sở hữu không chính thức về đất đai do tổ tiên để lại. BITO (một tổ chức của ngƣời dân bản địa) đã đƣợc giao đất và thực hiện kế hoạch quản lý. Việc đƣợc giao đất ở Bakun đƣợc xem là một hoạt động chi trả cho việc quản lý đất bền vững. Về phía cộng đồng, việc chi trả vì ngƣời nghèo có nghĩa là tất cả mọi ngƣời đều đƣợc lợi trong việc trao đổi để tiếp tục cung cấp các dịch vụ đầu nguồn (xem [11, trang 14]). Trong khuôn khổ hỗ trợ của Quỹ Quốc tế về Phát triển nông nghiệp (IFAD), Trung tâm Nông - Lâm thế giới (ICRAF) đã đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về khái niệm PES bằng Chƣơng trình chi trả cho ngƣời nghèo vùng cao dịch vụ môi trƣờng (RUPES) ở châu Á. RUPES đang tích cực thực hiện các chƣơng trình thí điểm ở Indonesia, Philippines và Nepal. Từ năm 2001-2006, nhiều nhà tài trợ cũng đã khảo sát khả thi các chƣơng trình PES ở châu Á (xem [7, trang 11]). Bài học kinh nghiệm từ dự án RUPES có thể đƣợc chia ra thành 5 hợp phần nhƣ sau: (1) Hiểu đƣợc rằng chi trả dịch vụ môi trƣờng nhằm xoá đói giảm nghèo; Dự án RUPES cho thấy hiệu quả xoá đói giảm nghèo thể hiện rõ rệt nhất tại điểm mà dự án sử 7 dụng giải pháp “hƣởng dụng có điều kiện” tại vùng “phòng hộ đầu nguồn”; (2) Xây dựng các chính sách và thể chế để thúc đẩy hoạt động chi trả dịch vụ môi trƣờng ở cấp địa phƣơng, quốc gia và quốc tế; (3) Liên kết ngƣời cung cấp dịch vụ môi trƣờng với ngƣời mua dịch vụ môi trƣờng trong các cơ chế chi trả dịch vụ môi trƣờng thử nghiệm; (4) Xây dựng tiêu chí và chỉ số để thực hiện các kế hoạch chi trả dịch vụ môi trƣờng đƣợc công bằng và hiệu quả; (5) Thành lập đối tác và mạng lƣới: Thành công của dự án RUPES phần lớn là do có sự tham gia của các mạng lƣới quốc tế của dự án này. Có một số những lựa chọn lý thú về các giải pháp đa quy mô mà ở đó chính quyền địa phƣơng có đƣợc thu nhập từ các thị trƣờng quốc tế nhƣ việc tham gia vào các thị trƣờng kinh doanh khí các bon mới đƣợc thiết lập nhằm đảm bảo lợi ích môi trƣờng của địa phƣơng và xoá đói giảm nghèo. Trên thế giới phần lớn các dịch vụ môi trƣờng nhƣ bảo vệ đầu nguồn, hấp thụ các bon, bảo tồn đa dạng sinh học,… không thể đem ra mua bán do chúng đƣợc coi là “hàng hóa công cộng”. Thị trƣờng về dịch vụ môi trƣờng của rừng trên phạm vi toàn cầu đã đƣợc xem xét và đánh giá. Theo đó rừng có tác dụng cung cấp các dịch vụ môi trƣờng gồm: Bảo tồn đa dạng sinh học, hấp thụ các bon, bảo vệ đầu nguồn, vẻ đẹp cảnh quan, vv. Nghiên cứu đã xác định cơ cấu giá trị cho các loại dịch vụ môi trƣờng của rừng là: Hấp thụ các bon chiếm 27%; Bảo tồn đa dạng sinh học chiếm 25%; Bảo vệ đầu nguồn chiếm 21%; Vẻ đẹp cảnh quan chiếm 17% và giá trị khác chiếm 10% (xem [29, trang 17]). Nhƣ vậy có thể thấy, giá trị của rừng là rất to lớn mà đặc biệt là giá trị môi trƣờng và dịch vụ môi trƣờng của rừng. Với tầm quan trọng này nhiều tổ chức, quốc gia đã hình thành các cơ chế khác nhau nhằm quản lý dịch vụ môi trƣờng rừng trên quan điểm coi dịch vụ môi trƣờng là một loại hàng hoá. Một số quốc gia đã tiến hành nghiên cứu và xây dựng cơ chế chi trả cho dịch vụ môi trƣờng - PES (Payment for Environment Services PES) nhằm quản lý bền vững các dịch vụ môi trƣờng rừng. Theo đó, các khái niệm và thuật ngữ đƣợc thừa nhận để chỉ sự thƣơng mại các dịch vụ môi trƣờng nhƣ: chi trả (Payments), đền đáp (Reward), thị trƣờng (Market), Bồi thƣờng (Compensation) [29]. Đây đƣợc coi là những xu hƣớng mới nhằm quản lý dịch vụ môi trƣờng rừng và hƣớng tới phát triển bền vững. Nhìn chung các nghiên cứu về chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng (DVMTR) đã tập trung mô tả và làm rõ những mặt tích cực của chi trả DVMTR đối với các vấn đề bảo tồn tài nguyên rừng, đa dạng sinh học, giúp cải thiện sinh kế của ngƣời dân thông qua việc tham gia cung ứng các dịch vụ môi trƣờng rừng. Nhiều nghiên cứ đã đi sâu vào những 8 khía cạnh khó của vấn đề chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng nhƣ: xác địch cơ chế thực hiện chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng cho các kiểu rừng ứng với các loại dịch vụ môi trƣờng rừng khác nhau; hoặc một số nghiên cứu khác lại tập trung nghiên cứu về lƣợng giá các dịch vụ môi trƣờng rừng. 1.2.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Việt Nam đã có một số hoạt động chi trả cho ngƣời dân để trồng và bảo vệ rừng từ nhiều năm nay, trong các chƣơng trình của Chính phủ bắt đầu từ chƣơng trình 327 vào giữa những năm 90 của thế kỷ 20, tiếp đó là chƣơng trình 661 từ năm 1998 đến 2010. Nghiên cứu đầu tiên về chi trả dịch vụ môi trƣờng (PES) ở Việt Nam do các nhà khoa học tại Trung tâm nghiên cứu sinh thái và môi trƣờng rừng (RCFEE) và các đối tác nƣớc ngoài nhƣ tổ chức Winrock Quốc tế, Trung tâm lâm nghiệp thế giới, thực hiện và xuất bản ấn phẩm Chi trả dịch vụ môi trường cho người dân v ng cao về dịch vụ môi trường mà h cung cấp-RUPES”. Nghiên cứu này đã góp phần lồng nghép PES vào Luật đa dạng sinh học, xây dựng các chính sách hỗ trợ cho PES. Chƣơng trình này đã chứng minh rằng chi phí và lợi ích từ bảo vệ nguồn nƣớc là yêu cầu thiết yếu nhằm thuyết phục ngƣời mua tham gia; các thỏa thuận chia sẻ lợi nhuận rõ ràng và sự tham gia của cộng đồng và nông dân địa phƣơng là chìa khóa dẫn tới thành công của dự án… Các nghiên cứu thử nghiệm sẽ xác định các đối tƣợng hƣởng lợi của hoạt động chi trả cho các dịch vụ này đồng thời xác định số tiền trả cho dịch vụ môi trƣờng để đảm bảo có đƣợc các dịch vụ này trong thời gian dài (xem [33, trang 8]). Tại Việt Nam hơn 10 năm qua, khái niệm PES và ứng dụng của nó đã và đang nhận đƣợc sự quan tâm đáng kể của các nhà ngiên cứu môi trƣờng, các nhà khoa học và nhà hoạch định hính sách. Đầu năm 2008, Chính phủ đã yêu cầu Bộ NN&PTNT (MARD) xây dựng chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng (DVMTR) cho Ngành Lâm nghiệp. Để thực hiện chính sách này trên phạm vi toàn quốc, Chính phủ đã ban hành QĐ số 380/QĐTTg ngày 10/4/2008 về chính sách chi trả DVMTR tại 2 tỉnh Sơn La và Lâm Đồng năm 2008 và 2009. Ngày 24/9/2010 Chính phủ ban hành Nghị định số 99/2010/NĐ-CP Về chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng. Nghị định gồm 5 chƣơng và 25 điều và chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2011. Nghiên cứu về PFES thông qua quyết định 380/2008/QĐ-TTg về chính sách thí điểm chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng ở Việt Nam. Mục đích của nghiên cứu này là tạo ra cơ sở cho việc xây dựng khung pháp lý về chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng. Địa điểm thực hiện là tỉnh Sơn La và tỉnh Lâm Đồng. Kết quả nghiên cứu đã xác định đối 9 tƣợng sử dụng dịch vụ, xác định đƣợc xuất phí phải chi trả cho mỗi đơn vị dịch vụ môi trƣờng và thành lập đƣợc Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng với số tiền chi trả ở tỉnh Sơn La và Lâm Đồng năm 2009 là 62 tỷ đồng và 98,2 tỷ đồng [11][29]. Các loại rừng đƣợc chi trả DVMT rừng bao gồm: rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và rừng sản xuất. Công thức xác định số tiền chi trả cho chủ rừng đƣợc đề xuất theo Quyết định 380 nhƣ sau: Tổng số tiền chi Định mức chi Diện tích rừng do trả cho ngƣời trả bình quân ngƣời đƣợc chi trả đƣợc chi trả DVMTR trong năm (đ) cho 1 ha rừng (đồng/ ha) dịch vụ quản lý, sử dụng (ha) = x Hệ số K x Một khái niệm cơ bản của chi trả DVMTR là “hệ số K”, đƣợc dùng để phân biệt mức chi trả tới các chủ rừng theo trạng thái rừng, kiểu rừng, nguồn gốc hình thành rừng và mức độ khó khăn trong quản lý bảo vệ rừng. Hệ số K do UBND tỉnh xác định căn cứ vào điều kiện địa phƣơng. Các kinh nghiệm của hai tỉnh Sơn La và Lâm Đồng là tỉnh đƣợc lựa chọn để thử nghiệm cơ chế chi trả DVMT rừng trong thời gian 2008-2010 theo Quyết định 380. Các đối tượng hưởng lợi từ DVMTR và chi trả DVMTR: Ở cả hai tỉnh, các đối tƣợng hƣởng lợi đƣợc xác định là các công ty cấp nƣớc và nhà máy thủy điện. Tổng số tiền các công ty này chi trả bằng tiền mặt trong hai năm là 60,84 tỉ đồng ở tỉnh Sơn La. Thêm vào đó, 9 công ty du lịch đã đƣợc xác định là đối tƣợng chi trả DVMTR. Các đối tƣợng cung cấp DVMTR và diện tích thí điểm chi trả: các hộ gia đình là đối tƣợng cung cấp DVMTR/nhận chi trả DVMTR chủ yếu [11]. Bên trung gian chi trả DVMTR: cả hai tỉnh đều thành lập Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng (Quỹ BVPTR) và Ban giám sát chi trả DVMTR. Nhiều sở ban ngành trong tỉnh đã tham gia vào quá trình này. Quản lý tiền chi trả DVMTR: tỉnh Lâm Đồng áp dụng cách chi trả gián tiếp, các đối tƣợng hƣởng lợi từ DVMTR chuyển tiền tới quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng (BVPTR), sau đó quỹ BVPTR chuyển tiền tới các chủ rừng. Các chủ rừng chuyển tiền tới các hộ gia đình có hợp đồn giao khoán. Mức chi trả ở tỉnh Lâm Đồng thay đổi đối với từng lƣu vực khác nhau. Năm 2009, mức chi trả nằm trong khoảng từ 10 đến 290 nghìn đồng/ha/năm. Năm 2010, mức chi trả tăng thêm từ 40 đến 130 nghìn đồng/ha/năm. Tỉnh Sơn La áp 10 dụng hình thức chi trả trực tiếp trong năm 2009, nhƣng đến năm 2010 thì chuyển sang chi trả gián tiếp: bên chi trả chuyển tiền cho quỹ BVPTR, sau đó quỹ BVPTR chuyển tiền cho Ngân hàng Chính sách xã hội, và cuối cùng ngân hàng chuyển tiền cho các chủ rừng [30]. Tác động của chi trả DVMTR: kết quả khảo sát ở thôn Liêng Bông (Lâm Đồng) và thôn Khua (Sơn La) cùng với quá trình thảo luận giữa các bên liên quan đã cho thấy chi trả DVMTR giúp nâng cao đáng kể nhận thức của ngƣời dân về rừng và các DVMTR. Thu nhập từ quản lý bảo vệ rừng của các hộ nhận giao khoán ở Lâm Đồng đã tăng thêm 3-4 lần so với trƣớc khi áp dụng chi trả DVMTR, trong khi ở Sơn La mức tăng không đáng kể. Các vụ việc vi phạm lâm luật có xu hƣớng giảm so với những năm trƣớc khi áp dụng chi trả DVMTR, và chi trả DVMTR đã đem lại nguồn tài chính mới (thay thế cho ngân sách Nhà nƣớc) để xã hội hóa việc bảo vệ và phát triển rừng [33]. Theo Nghị định 99 thì rừng đƣợc chi trả tiền dịch vụ môi trƣờng rừng là các khu rừng có cung cấp một hay nhiều dịch vụ môi trƣờng rừng gồm rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và rừng sản xuất với 5 loại dịch vụ môi trƣờng: Bảo vệ đất, hạn chế xói mòn và bồi lắng lòng hồ, lòng sông; Điều tiết và duy trì nguồn nƣớc cho sản xuất và đời sống xã hội; Hấp thụ và lƣu giữ các bon; Bảo vệ cảnh quan tự nhiên của các hệ sinh thái rừng phục vụ cho dịch vụ du lịch; Cung ứng bãi đẻ, nguồn thức ăn và con giống tự nhiên cho nuôi trồng thuỷ sản. Và 2 hình thức chi trả: Chi trả trực tiếp: là bên sử dụng dịch vụ môi trƣờng rừng trả tiền trực tiếp cho bên cung ứng dịch vụ môi trƣờng rừng theo nguyên tắc thỏa thuận; Chi trả gián tiếp: là bên sử dụng dịch vụ môi trƣờng rừng ủy thác qua Quỹ bảo vệ và phát triển rừng trả tiền cho bên cung ứng dịch vụ môi trƣờng rừng. Mức chi trả đặt ra là 20 đ/KWh điện thƣơng phẩm của các công ty thủy điện, 40 đ/m3 nƣớc thƣơng phẩm của các công ty cấp nƣớc và khoảng 1-2% tổng doanh thu của “những ngƣời hƣởng lợi từ rừng hoặc những ngƣời tác động đến rừng. Mức cụ thể do Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh quy định. Nhìn chung, các nghiên cứu về PFES tại Việt Nam khá đa dạng, tập trung vào một số khía cạnh: (1) Các cơ hội và thách thức trong thực hiện PFES tại Việt Nam, trong các nghiên cứu này có thể kể đến các nghiên cứu của các tổ chức phi chính phủ nhƣ của SNV3, CIFOR4, RECOFTC5, các nghiên cứu này tập trung đi sâu phân tích bức tranh tổng thể về các cơ chế chính sách cũng nhƣ những vấn đề thực tiễn trong thực hiện PFES tại 3 Tổ chức Phát triển Hà Lan Trung tâm nghiên cứu lâm nghiệp quốc tế 5 Trung tâm vì Con Ngƣời và Rừng 4 11 Việt Nam; (2) Một nhóm nghiên cứu khác đi sâu tập trung phân tích những vƣớng mắc trong thực hiện PFES tại một số địa phƣơng, điển hình có thể kể đến các nghiên cứu của tác giả Phạm Thu Thủy (2012), Đỗ Tiến Dũng (2011), Huỳnh Thị Mai (2008), nghiên cứu đã chỉ ra: thực tiễn việc triển khai thực hiện PFES theo Nghị định số 99/NĐ-CP/2010 tại các địa phƣơng rất chậm, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này đƣợc tác giả chỉ ra gồm nhiều nguyên nhân, từ vấn đề về thể chế chính sách ở cấp địa phƣơng, vấn đề năng lực cán bộ kỹ thuật thực hiện, đặc biệt tác giả nhấn mạnh tới các vƣớng mắc về chồng lấn ranh giới giữa các chủ rừng nhƣ là một nguyên nhân cơ bản làm chậm tiến trình thực hiện PFES. Tuy nghiên, các nghiên cứu đƣợc tập trung nhiều ở 02 tỉnh là thí điểm chính sách chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng là Sơn La và Lâm đồng. Mặt khác, các vấn đề về sự bất cập trong chính sách-pháp luật ảnh hƣởng đến tiến trình thực hiện PFES, mối quan hệ giữa thúc đẩy PFES với vấn đề quản lý bảo vệ rừng và ứng phó với biến đổi khí hậu, cơ chế xác định thu phí DVMTR từ việc hấp thụ carbon,… còn chƣa có nhiều nghiên cứu. 1.2.2. Mối tương tác giữa BĐKH và Hệ sinh thái rừng 1.2.2.1. Tác động của BĐKH đến HST rừng Hai yếu tố liên quan chặt chẽ tới biến đổi khí hậu (BĐKH) là nhiệt độ và lƣợng mƣa, đây cũng chính là hai yếu tố ảnh hƣởng lớn nhất tới rừng và nghề rừng. Theo IPCC (2010), rừng có độ nhạy cảm với biến đổi khí hậu rất cao. Các quan sát trong quá khứ, nghiên cứu thực nghiệm và các mô hình đã cho thấy điều này. Một số kết luận đƣợc rút ra bao gồm:  Sự gia tăng nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 10C có thể gây ra sự thay đổi về tăng trƣởng và phục hồi của nhiều loại cây. Ở một số khu vực, thay đổi nhiệt độ có thể làm biến đổi đáng kể chức năng và thành phần rừng hoặc có thể khiến cho rừng biến mất hoàn toàn.  Biến đổi khí hậu khiến cho nhiều loài hoặc loại rừng chuyển dịch nhanh hơn tỷ lệ tối đa xảy ra trong tự nhiên mà nhiều loài dịch chuyển. Kết quả là các loài phát triển chậm hoặc có sự phát tán hạt hạn chế sẽ bị thay thế bởi các loài phát triển nhanh hơn, có độ thích nghi cao hơn.  Rừng đặc biệt dễ bị tổn thƣơng trƣớc các yếu tố khí hậu, thời tiết cực đoan về nƣớc và sẽ suy giảm nhanh chóng nếu các điều kiện về nƣớc hƣớng tới xu hƣớng cực đoan. 12