Tài liệu Tiểu luận xử lý tình huống về hụt thu trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc.

pa TRƢỜNG ĐÀO TẠO CÁN BỘ LÊ HỒNG PHONG TP. HÀ NỘI LỚP BỒI DƢỠNG NGẠCH CHUYÊN VIÊN K2A-2015 ---------- TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP Tên đề tài: Xử lý tình huống về hụt thu trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc Họ tên học viên : Bùi Bích Phƣợng Chức vụ : Chuyên viên Đơn vị công tác : Phòng Quản lý Ngân sách - Sở Tài chính Hà Nội, tháng 11 năm 2015 TRƢỜNG ĐÀO TẠO CÁN BỘ LÊ HỒNG PHONG TP. HÀ NỘI LỚP BỒI DƢỠNG NGẠCH CHUYÊN VIÊN K2A-2015 ---------- TIỂU LUẬN TỐT NGHIỆP Tên đề tài: Xử lý tình huống về hụt thu trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc Họ tên học viên : Bùi Bích Phƣợng Chức vụ : Chuyên viên Đơn vị công tác : Phòng Quản lý Ngân sách - Sở Tài chính Hà Nội, tháng 11 năm 2015 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................... 1 NỘI DUNG..................................................................................................................... 3 I. MÔ TẢ TÌNH HUỐNG ......................................................................................... 3 II. XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU XỬ LÝ TÌNH HUỐNG............................................... 5 III. PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ HẬU QUẢ ............................................. 5 3.1 Phân tích nguyên nhân ........................................................................................ 7 3.2 Phân tích hậu quả ................................................................................................ 9 IV. XÂY DỰNG, PHÂN TÍCH VÀ LỰA CHỌN PHƢƠNG ÁN GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG ............................................................................................................. 9 4.1 Phƣơng án 1 ....................................................................................................... 9 4.2 Phƣơng án 2 ..................................................................................................... 10 4.3 Phƣơng án 3 ...................................................................................................... 11 4.4 Kết luận ............................................................................................................. 13 V. LẬP KẾ HOẠCH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHƢƠNG ÁN ĐÃ LỰA CHỌN14 VI. KIẾN NGHỊ ...................................................................................................... 15 KẾT LUẬN ................................................................................................................... 19 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 20 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài: Công cuộc đổi mới đất nƣớc, quá trình xây dựng nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và xu hƣớng mở cửa, hội nhập quốc tế ở nƣớc ta hiện nay đòi hỏi Nhà nƣớc phải sử dụng linh hoạt các công cụ, chính sách tài chính, tiền tệ; đặc biệt là chính sách thu, chi ngân sách Nhà nƣớc. Điều này góp phần không nhỏ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế; đảm bảo phân bổ nguồn lực hợp lý, lành mạnh hóa tình hình tài chính, thực hiện công bằng xã hội; thúc đẩy động viên toàn bộ nguồn lực để phát triển kinh tế-xã hội, đáp ứng đòi hỏi đổi mới đất nƣớc. Thủ đô Hà Nội với vị thế là trung tâm chính trị - hành chính, văn hóa, khoa học, giáo dục và kinh tế của cả nƣớc; trong những năm qua đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn về kinh tế-xã hội. Qua gần 10 năm thực hiên Luật Ngân sách Nhà nƣớc, cân đối ngân sách Thành phố đang ngày càng vững chắc, nguồn thu ngân sách ngày càng tăng, không những cơ bản đảm bảo đƣợc nhu cầu chi thiết yếu của Thành phố mà còn dành một phần đáng kể cho đầu tƣ phát triển. Công tác điều hành, quản lý ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn Thành phố đang từng bƣớc cải cách; hƣớng đến mục tiêu gọn nhẹ, hiệu quả, phát huy vai trò của cấp ngân sách cơ sở. Trong công tác quản lý, định hƣớng chiến lƣợc lâu dài là phải xây dựng ngân sách cân bằng, tích cực; tránh tình trạng hụt thu ngân sách cấp dƣới ảnh hƣởng tới cân đối ngân sách toàn thành phố. Tuy nhiên trong điều kiện nguồn thu còn hạn chế và dễ bị tác động bởi suy thoái kinh tế, thì vấn đề nêu trên càng trở nên cấp thiết. Trên cơ sở những kiến thức đã đƣợc giảng dạy trong quá trình học tập tại Lớp bồi dƣỡng ngạch chuyên viên K2A-2015, tôi chọn đề tài "Xử lý tình huống về hụt thu trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách nhà nước" để thực hiện tiểu luận tốt nghiệp cuối khóa vì tình huống này phù hợp với chức năng, nhiệm vụ cơ quan nơi tôi đang công tác là Sở Tài chính Hà Nội nói chung và nhiệm vụ chính của phòng Quản lý ngân sách nói riêng. 1 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng 2. Mục tiêu của đề tài: Trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn, tình trạng hụt thu đang diễn ra ở một vài nơi trên địa bàn Thủ đô, gây ra những khó khăn trong quản lý, điều hành phát triển kinh tế - xã hội chung toàn thành phố. Qua phân tích tình huống cụ thể tại huyện A thuộc thành phố Hà Nội mục tiêu của đề tài là nêu lên đƣợc những nguyên nhân, hậu quả và phƣơng hƣớng giải quyết tình trạng nêu trên. 3. Phương pháp nghiên cứu: Phƣơng pháp nghiên cứu của tiểu luận là phƣơng pháp thống kê , tổ ng hơ ̣p, phƣơng pháp phỏng vấn và phân tích. 4. Phạm vi nghiên cứu: Sở Tài chính Hà Nội. 5. Bố cục của tiểu luận: Ngoài phần lời nói đầu, kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, tiểu luận đƣợc chia làm 6 phần: Phần I: Mô tả tình huống. Phần II: Xác định mục tiêu xử lý tình huống. Phần III: Phân tích nguyên nhân và hậu quả. Phần IV: Xây dựng, phân tích và lựa chọn phƣơng án giải quyết tình huống Phần V: Lập kế hoạch tổ chức thực hiện phƣơng án đã lựa chọn. Phần VI: Kiến nghị. Tôi rất mong nhận đƣợc sự quan tâm, đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và các bạn quan tâm để tôi có thể rút kinh nghiệm và vận dụng vào thực tiễn công tác của mình, đảm bảo thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của Sở Tài chính trong công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn thành phố Hà Nội. 2 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng NỘI DUNG I. MÔ TẢ TÌNH HUỐNG Căn cứ Quyết định số 73/2010/QĐ-UBND ngày 15/12/2010 của UBND Thành phố Hà Nội về việc giao chỉ tiêu kế hoạch kinh tế - xã hội và dự toán thu, chi Ngân sách Nhà nƣớc năm 2011 trên địa bàn Thành phố, các chỉ tiêu về thu chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện A đƣợc giao nhƣ sau: Tổng thu Ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn huyện A là 734.545 triệu đồng; Thu ngân sách huyện đƣợc hƣởng sau điều tiết là 249.686 triệu đồng; Số bổ sung cân đối từ ngân sách thành phố: 360.424 triệu đồng; Tổng chi cân đối ngân sách huyện: 610.110 triệu đồng. Trên cơ sở dự toán thu chi ngân sách đƣợc giao, HĐND và UBND huyện đã đƣa ra các giải pháp chấp hành dự toán thu chi ngân sách một cách có hiệu quả và thực hiện các công tác chỉ đạo, giao cho các ban ngành, các đơn vị của huyện A phối hợp triển khai công tác điều hành, chấp hành thu chi ngân sách trên địa bàn huyện. Đồng thời, chỉ đạo phòng Tài chính - kế hoạch huyện tham mƣu cho UBND huyện A ra quyết định giao dự toán cụ thể cho từng ngành, từng lĩnh vực, từng đơn vị, xã phƣờng theo kế hoạch. Tuy nhiên, việc chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc (NSNN) năm 2011 trên địa bàn thành phố nói chung và huyện A nói riêng đƣợc triển khai trong bối cảnh nền kinh tế cả nƣớc vẫn đang chịu ảnh hƣởng nặng nề của suy thoái kinh tế thế giới từ cuối năm 2008 và đến năm 2011 chƣa có dấu hiệu phục hồi đáng kể. Theo báo cáo của huyện A, tính đến tháng 9/2011, tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách huyện còn gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân có thể kể đến là: tồn kho ở một số ngành và lĩnh vực còn ở mức cao (hàng tiêu dùng, vật liệu xây dựng...); một số các doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động... Bên cạnh đó, việc thực hiện chính sách chung của Nhà nƣớc và Thành phố trong việc giúp đỡ các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, mở rộng sản xuất, huyện A đã nghiêm túc triển khai thực hiện chính sách miễn, giảm, giãn thuế cho các doanh 3 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng nghiệp gặp khó khăn, điều này là một phần nguyên nhân tác động làm giảm nguồn thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện A. Cũng theo báo cáo của huyện A, tình hình thực hiện dự toán thu, chi NSNN 9 tháng đầu năm 2011 của huyện nhƣ sau : - Về việc chấp hành dự toán thu NSNN: Tổng thu NSNN trên địa bàn tính đến tháng 9 năm 2011 ƣớc đạt 418.052 triệu đồng, cả năm ƣớc đạt 697.818 triệu đồng, đạt 95% dự toán giao. Trong đó, thu cân đối ngân sách huyện hƣởng sau điều tiết tính đến tháng 9 ƣớc đạt 154.805 triệu đồng (bằng 62% dự toán), cả năm ƣớc đạt 229.711 triệu đồng (bằng 92% dự toán). Với kết quả đánh giá thu nhƣ trên, theo phân cấp quản lý NSNN hiện hành, thu cân đối ngân sách huyện dự kiến sẽ hụt so với dự toán (khoảng 19.975 triệu đồng). - Về việc chấp hành dự toán chi NSNN: Chi ƣớc thực hiện cả năm đạt 610.115 triệu đồng đạt 100% dự toán giao, đáp ứng đầy đủ các nhiệm vụ chi theo tiến độ và dự toán đƣợc duyệt. Đứng trƣớc nguy cơ thu cân đối ngân sách huyện không đủ bù đắp chi ngân sách huyện (hay còn gọi là tình trạng hụt thu NSNN), ngày 4/10/2011, UBND huyện A đã có Tờ trình số 23/TTr-UBND gửi UBND Thành phố và Sở Tài chính Hà Nội về việc xin bổ sung cân đối do dự đoán hụt thu trong quá trình chấp hành dự toán ngân sách năm 2011, cụ thể nhƣ sau: Trƣớc tình hình thực tế trên địa bàn huyện, thuế công thƣơng nghiệp và dịch vụ ngoài quốc doanh là nguồn thu chủ yếu của ngân sách huyện, đến tháng 9/2011 ƣớc chỉ đạt khoảng 62,5% dự toán ngân sách; do đó, ƣớc tính đến cuối năm sẽ hụt thu về thuế trên địa bàn huyện A là khoảng 19.975 triệu đồng. Để đảm bảo thực hiện dự toán thu ngân sách đã đƣợc UBND Thành phố giao và để đảm bảo nguồn thu để thực hiện các nhiệm vụ chi theo kế hoạch đƣợc giao, UBND huyện A đề nghị ngân sách Thành phố hỗ trợ, bổ sung cân đối cho ngân sách huyện 19.975 triệu đồng. 4 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng Ngày 6/11/2011, UBND Thành phố có Công văn số 8641/VP-KT chỉ đạo về việc giải quyết tình trạng hụt thu cân đối của huyện A, trong đó: Giao Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với các Sở ngành liên quan, nghiên cứu đề xuất, báo cáo UBND Thành phố xem xét, quyết định. II. XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU XỬ LÝ TÌNH HUỐNG - Nhằm giải quyết các vấn đề do tình huống đặt ra: Đảm bảo giải quyết hợp lý tình trạng hụt thu khi chấp hành dự toán ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện A bằng các biện pháp: Tích cực khai thác các nguồn thu trên địa bàn; thực hiện chặt chẽ nguyên tắc"lƣợng thu mà chi”, tiết kiệm chi theo chế độ quy định; tránh tƣ tƣởng ỷ lại vào ngân sách cấp trên, góp phần đƣa công tác điều hành, quản lý NSNN sớm đi vào ổn định. Đồng thời, tạo tính chủ động cho chính quyền địa phƣơng khi thực hiện các chủ trƣơng, chính sách hiện hành về quản lý tài chính, kế hoạch NSNN. - Góp phần tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa (nếu xử lý tình huống hiệu quả). Đảm bảo kỷ cƣơng pháp luật, phù hợp với nguyên tắc cơ bản mà Hiến pháp đã nêu. - Bảo vệ lợi ích chính đáng của các tổ chức Nhà nƣớc, tổ chức xã hội và công dân. - Giải quyết hài hòa giữa tính pháp lý, lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội. III. PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ HẬU QUẢ Áp dụng các căn cứ pháp lý: Luật Ngân sách Nhà nƣớc 01/2002/QH11 ngày 16 tháng 12 năm 2002; Nghị định số 60/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nƣớc; Nghị định số 73/2003/NĐ - CP ngày 23 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ ban hành Quy chế xem xét, quyết định dự toán và phân bổ ngân sách địa phƣơng, phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phƣơng; Thông tƣ số 59/2003/TTBTC ngày 23/6/2003 của Bộ tài chính về việc Hƣớng dẫn thực hiện Nghị định 5 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng số 60/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 6 năm 2003 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nƣớc. Qua buổi làm việc cụ thể với Lãnh đạo UBND huyện A và Chi cục trƣởng chi cục thuế huyện A, tôi phân tích và nhận định tình huống nhƣ sau: - Số liệu giao dự toán thu chi ngân sách năm 2011 của huyện A là đúng theo phân cấp quản lý ngân sách, đúng theo quy định của pháp luật và phù hợp với tình hình tại địa bàn huyện A. Dự toán chi Ngân sách huyện A là tƣơng đối sát với nhu cầu thực tế. - Việc chấp hành dự toán thu NSNN trên địa bàn huyện: Nguồn thu thuế công thƣơng nghiệp và dịch vụ ngoài quốc doanh là nguồn thu chủ yếu, trọng tâm. Tuy nhiên, do thực hiện chính sách chung của Nhà nƣớc về miễn, giãn, giảm thuế cho doanh nghiệp khiến cho thu thuế của địa phƣơng bị giảm, ƣớc khoảng 10.501 triệu đồng. Mặt khác, công tác quản lý thu ngân sách còn một số tồn tại chủ yếu nhƣ sau: việc xử lý nợ đọng thuế còn nhiều bất cập; tình trạng buôn lậu, trốn thuế trong khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh chƣa đƣợc kiểm soát chặt chẽ; công tác chống thất thu, trốn thuế, nợ đọng thuế… còn yếu, công tác nuôi dƣỡng nguồn thu ổn định chƣa đƣợc triển khai hiệu quả, dẫn đến hụt thu so với dự toán đƣợc giao ƣớc là 8.523 triệu đồng. Đây là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng hụt thu trong việc thực hiện dự toán NSNN trên địa bàn huyện. - Việc chấp hành dự toán chi ngân sách: Huyện A đã có những biện pháp tiết kiệm chi, cắt giảm những khoản chi chƣa thật cần thiết nhƣng trên thực tế việc làm trên vẫn chƣa đem lại nhiều hiệu quả (số ƣớc thực hiện chi vẫn vƣợt dự toán 5 triệu đồng). - Trƣớc tình hình nêu trên, nếu chính quyền địa phƣơng không có những giải pháp tích cực thì sẽ có nguy cơ hụt thu (thu không đạt dự toán giao đầu năm) sẽ ảnh hƣởng trực tiếp đến kết quả chấp hành dự toán thu - chi ngân sách 6 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng huyện, gây mất cân đối thu chi ngân sách trên địa bàn và ảnh hƣởng trực tiếp tới phát triển kinh tế - xã hội tại địa bàn huyện A. Nhƣng nếu giải quyết những khó khăn, thiếu hụt trên theo Tờ trình của UBND huyện A thì sẽ ảnh hƣởng đến kết quả chấp hành dự toán thu chi Ngân sách chung của toàn thành phố. Hơn nữa, điều này còn vi phạm các nguyên tắc về phân cấp quản lý ngân sách và nguyên tắc "lƣợng thu mà chi" dẫn đến tƣ tƣởng ỷ lại, trông chờ vào sự trợ cấp của NSNN cấp trên và cũng là sự thiếu trách nhiệm trong điều hành thực hiện dự toán thu chi NSNN của chính quyền huyện A. 3.1 Phân tích nguyên nhân: a) Nguyên nhân khách quan Một là, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới từ năm 2008 đến năm 2011 chƣa có dấu hiệu phục hồi đáng kể, tác động lớn đến kinh tế cả nƣớc nói chung và đến huyện A nói riêng trên nhiều mặt: nhiều doanh nghiệp lâm vào tình trạng khó khăn, có doanh nghiệp còn phải giải thể, tạm ngừng hoạt động...; Sức tiêu thụ hàng hoá, dịch vụ suy giảm gây nhiều bất lợi cho công tác thu ngân sách. Hai là, ảnh hƣởng của các chính sách kinh tế vĩ mô. Việc huyện A triển khai các hoạt động theo các chỉ đạo của Thành phố về thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị quyết của Chính phủ về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, nhƣ: triển khai chính sách giản, giảm một số khoản thu về thuế (thu nhập doanh nghiệp, giá trị gia tăng...), phí, tiền thuê đất, tiền sử dụng đất... đã tác động làm giảm thu ngân sách trên địa bàn huyện A. b) Nguyên nhân chủ quan Một là, trong quá trình quản lý, điều hành việc chấp hành dự toán thu ngân sách, HĐND và UBND huyện chƣa tập trung chỉ đạo các cơ quan có liên quan chủ động đánh giá và dự báo tình hình thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn, từ 7 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng đó tìm ra giải pháp tối ƣu nhất để quản lý thu, khai thác tốt mọi nguồn thu trên địa bàn, chống thất thu, trốn thuế, nợ đọng thuế, xử lý nghiêm túc, đúng luật định đối với hiện tƣợng trốn lậu thuế. Hai là, huyện A chƣa có các biện pháp hợp lý để bồi dƣỡng, mở rộng nguồn thu NSNN một cách thỏa đáng. Đây là một vấn đề rất quan trọng vì nếu không quan tâm bồi dƣỡng, mở rộng nguồn thu thì dễ dẫn đến tình trạng lạm thu (vì chỉ tập trung tăng thu đối với những doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh đã quản lý đƣợc), mất nguồn thu (vì các hộ kinh doanh cá thể không thể chịu đựng mức thuế liên tục tăng sẽ chuyển sang kinh doanh lén lút gây thất thu.). Ngoài ra, do việc chƣa quan tâm bồi dƣỡng nguồn thu dẫn đến một bộ phận doanh nghiệp không có điều kiện để tái đầu tƣ, hiện đại hóa công nghệ, mở rộng sản xuất, tạo thêm nhiều sản phẩm cho xã hội, điều đó càng làm thu hẹp nguồn thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn. Ba là, trong quá trình thực hiện phân cấp quản lý ngân sách trên địa bàn huyện còn có tƣ tƣởng ỷ lại, trông chờ vào cấp trên, thiếu tinh thần trách nhiệm trong điều hành và thực hiện dự toán NSNN, nhất là dự toán thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn, dẫn đến tình trạng hụt thu. Bốn là, trình độ năng lực chuyên môn trong quản lý điều hành thu chi NSNN của một số cán bộ huyện còn hạn chế, chƣa theo kịp với yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới, chƣa bắt kịp đƣợc kỹ năng quản lý hiện đại, chuyên sâu (nhƣ: phần mềm Quản lý ngân sách 8.0; Hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc –TABMIS), nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và dự báo tình hình kinh tế còn gặp nhiều khó khăn. Năm là, chƣa thực hiện thực sự có hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động để mọi tầng lớp nhân dân nâng cao ý thức, trách nhiệm và nghĩa vụ nộp thuế đối với nhà nƣớc, từ đó thực hiện nghĩa vụ thuế với nhà nƣớc đúng theo đúng quy định của pháp luật; việc tổ chức, tuyên truyền đôi khi còn mang tính hình thức, thiếu tính thuyết phục. 8 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng 3.2. Phân tích hậu quả: Thứ nhất, quản lý điều hành thu không đảm bảo bám sát dự toán, gây hụt thu và mất cân đối trong thu - chi NSNN gây khó khăn cho các hoạt động quản lý, phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn; làm ảnh hƣởng xấu đến hình ảnh, uy tín của chính quyền địa phƣơng trƣớc nhân dân; làm mất lòng tin của nhân dân vào các cấp chính quyền địa phƣơng, gây bất bình trong nhân dân. Thứ hai, có thể xảy ra trƣờng hợp để đảm bảo đƣợc nhiệm vụ chi NSNN năm 2011, huyện sẽ vi phạm các chủ trƣơng, chính sách và biện pháp điều hành quản lý NSNN. Ví dụ nhƣ: lạm dụng các nguồn thu không đƣợc phân cấp cho huyện; thực hiện sai quy định về tỷ lệ điều tiết hoặc hạch toán sai tính chất, nội dung thu chi nhằm chiếm dụng ngân sách thành phố, ngân sách trung ƣơng mà huyện thu đƣợc trong năm; sử dụng nguồn thu không đúng mục đích theo chế độ quy định nhƣ thu về tiền sử dụng đất, cho thuê đất đƣợc sử dụng để đầu tƣ cho cơ sở hạ tầng, song do hụt thu về thuế công thƣơng nghiệp và dịch vụ nên huyện đã điều hành vào chi thƣờng xuyên là không đúng chế độ quy định, vi phạm luật NSNN. Thứ ba, có thể dẫn đến sự giảm sút về pháp chế xã hội chủ nghĩa nếu tình huống đƣợc giải quyết không hợp lý, hiệu quả. Thứ tƣ, cho thấy sự yếu kém trong công tác điều hành, quản lý NSNN trên địa bàn huyện. Việc hụt thu cân đối sẽ dẫn đến không đảm bảo thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ chi của ngân sách huyện, có thể dẫn đến sự mất ổn định xã hội ở địa phƣơng. IV. XÂY DỰNG, PHÂN TÍCH VÀ LỰA CHỌN PHƢƠNG ÁN GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG 4.1 Phƣơng án 1: Nội dung phương án: Sở Tài chính tham mƣu báo cáo UBND Thành phố xem xét, quyết định thực hiện bổ sung cân đối từ Ngân sách thành phố cho ngân 9 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng sách huyện là 19.975 triệu đồng theo nhƣ Tờ trình số 23/TTr-UBND của UBND huyện A để đảm bảo nguồn thu cho ngân sách huyện A nhằm cân bằng thu chi ngân sách huyện năm 2011. Những điểm thuận lợi của phương án: - Đảm bảo kịp thời và nhanh chóng nguồn thu cân đối ngân sách huyện. - Ngay lập tức tạo lập đƣợc sự cân đối trong thu chi ngân sách huyện. Những hạn chế, tồn tại của phương án: - Không đảm bảo việc thực hiện phân cấp quản lý thu chi ngân sách theo Luật Ngân sách Nhà nƣớc, không tạo đƣợc thế chủ động trong điều hành ngân sách tại địa phƣơng và không khai thác triệt để các nguồn thu ngân sách phát sinh trên địa bàn huyện. - Dễ dẫn đến tƣ tƣởng ỷ lại trông chờ vào cấp trên với cơ chế xin cho và sự thiếu trách nhiệm trong quản lý, điều hành thu chi NSNN trên địa bàn các quận huyện của Thủ đô. Không phát huy đƣợc hiệu quả và tinh thần trách nhiệm trong quá trình quản lý, điều hành dự toán ngân sách huyện, ảnh hƣởng rất xấu dến tình hình phát triển kinh tế, xã hội ở địa phƣơng. 4.2 Phƣơng án 2: Nội dung phương án: Sở Tài chính tham mƣu báo cáo UBND Thành phố xem xét, quyết định không thực hiện bổ sung cân đối theo Tờ trình của huyện A nhằm đảm bảo nguyên tắc phân cấp quản lý thu chi NSNN. Đồng thời, UBND Thành phố chỉ đạo huyện A chủ động giải quyết vấn đề hụt thu của mình bằng việc chủ động thực hiện ngay các biện pháp tăng nguồn thu, cụ thể nhƣ sau: - Tổ chức xử lý tốt các khoản tồn đọng về thu thuế năm 2010 chuyển sang theo quyết toán thuế đã đƣợc phê duyệt. Thực hiện các biện pháp quản lý thu nhằm thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản phải nộp vào NSNN chống thất thu, nợ đọng thuế; đôn đốc các đối tƣợng nộp thuế thực hiện đúng nghĩa vụ của mình với NSNN. 10 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng - Có các chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các hiện tƣợng trốn thuế và các hành vi gian lận thƣơng mại. Các đoàn kiểm tra về thuế trên địa bàn huyện phải thƣờng xuyên, nghiêm túc thực hiện các công tác kiểm soát trong quá trình các tổ chức, đơn vị thực hiện các nghĩa vụ về thuế với cơ quan Thuế và Hải quan. - Tích cực thực hiện có hiệu quả việc tuyên truyền vận động để nhân dân nhận thức đầy đủ về bản chất của thuế, quyền hạn của Nhà nƣớc, cũng nhƣ quyền và nghĩa vụ của công dân trong vấn đề về thuế. Những điểm thuận lợi của phương án: - Phƣơng án này hết sức tích cực, tạo sự chủ động trong điều hành quản lý thu chi NSNN của huyện A. Khi phƣơng án này đƣợc thực hiện đồng bộ và thƣờng xuyên thì hiệu quả không chỉ trong năm 2011 mà còn trong các năm tiếp theo, đảm bảo khai thác tốt các nguồn thu phát sinh trên địa bàn để bố trí các nhiệm vụ chi trọng tâm của huyện, thúc đẩy nền kinh tế phát triển và ổn định chính trị xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân. - Sự cân đối trong thu chi NSNN trên địa bàn huyện năm 2011 dần dần đƣợc thiết lập, khắc phục cơ chế xin cho. Từ đó, phát huy có hiệu quả việc phân cấp quản lý thu chi ngân sách theo đúng quy định của Luật Ngân sách. Những hạn chế, tồn tại của phương án: - Nếu quá trình triển khai thực hiện phƣơng án này không đạt hiệu quả hoặc đạt hiệu quả thấp thì vấn đề cần xử lý là đảm bảo nguồn thu cho ngân sách huyện A để thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ chi theo phân cấp NSNN năm 2011 của huyện sẽ khó thực hiện đƣợc, dẫn đến hậu quả xấu nhƣ đã phân tích ở trên. - Phƣơng án này thực sự không mang tính khả thi, khó có thể áp dụng vào thực tế vì nó mang tính nguyên lý mà việc vận dụng vào thực tế đòi hỏi phải có thời gian và phải đƣợc triển khai một cách đồng bộ. 4.3 Phƣơng án 3: 11 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng Nội dung phương án: Sở Tài chính tham mƣu báo cáo UBND Thành phố xem xét, quyết định: chỉ đạo huyện A chủ động thực hiện các giải pháp giải quyết tình trạng hụt thu nêu trên, đồng thời xem xét hỗ trợ hợp lý từ ngân sách thành phố cho ngân sách huyện, cụ thể nhƣ sau: - Huyện A chủ động giải quyết tình trạng hụt thu cân đối ngân sách huyện bằng các biện pháp nhƣ: Về thu ngân sách: Tập trung khai thác hết nguồn thu trên địa bàn huyện. Thực hiện các biện pháp quản lý thu thuế và các giải pháp chống thất thu thuế, chống nợ đọng, trốn thuế. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra nhằm kiểm soát chặt chẽ các khoản thu NSNN trên địa bàn. Về chi ngân sách: Trong thời gian 3 tháng còn lại tập trung thu, tiết kiệm chi, hạn chế thấp nhất chi phát sinh ngoài dự toán. Thu không đạt thì phải cắt giảm những khoản chi chƣa thật cần thiết; hạn chế mua sắm, trang thiết bị đắt tiền trong các cơ quan Nhà nƣớc trên địa bàn. - Các giải pháp hỗ trợ huyện của thành phố: Sở Tài chính sẽ tham mƣu cho UBND Thành phố đề nghị Chính phủ, Bộ Tài chính chi hỗ trợ cho Thành phố để bù hụt thu cân đối ngân sách địa phƣơng. Do việc thực hiện chính sách hỗ trợ doanh nghiệp (miễn, giảm, giãn thuế) là chính sách chung của Nhà nƣớc, Ngân sách Trung ƣơng phải có trách nhiệm hỗ trợ ngân sách địa phƣơng. Nếu các giải pháp nêu trên đã thực hiện mà tình trạng hụt thu vẫn tiếp diễn thì ngân sách thành phố sẽ giải quyết cho ngân sách huyện ứng trƣớc phần thiếu hụt và sẽ khấu trừ vào số chi cân đối ngân sách năm 2012. Những điểm thuận lợi của phương án: - Đây là phƣơng án thực sự phù hợp và tích cực đối với tình huống trên. Vì đây là sự kết hợp hài hòa giữa tính lý thuyết và thực tiễn, phát huy đƣợc hiệu 12 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng lực trong thời gian ngắn, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình quản lý, điều hành tài chính ngân sách của địa phƣơng. - Giải quyết dứt điểm tình trạng hụt thu cân đối ngân sách huyện A, khắc phục đƣợc cơ chế xin cho thƣờng xảy ra trƣớc đây. - Đảm bảo việc thực hiện phân cấp quản lý thu chi ngân sách theo luật Ngân sách; tạo thế chủ động, sáng tạo trong việc quản lý tập trung thu, kiểm soát chi NSNN, góp phần ổn định tình hình chính trị xã hội và phát triển kinh tế huyện A. Những hạn chế, tồn tại của phương án: Trƣờng hợp xấu nhất có thể xảy ra: tình hình dự toán thu ngân sách 3 tháng còn lại vẫn không có chiều hƣớng tích cực, dẫn đến ứng trƣớc dự toán năm 2012 ở mức cao, ảnh hƣởng tới việc chấp hành dự toán NSNN năm sau của huyện A. 4.4 Kết luận: Qua phân tích các phƣơng án giải quyết tình huống nêu trên, theo tôi phƣơng án 3 là tối ƣu và khả thi nhất trong 3 phƣơng án. Tôi chọn phƣơng án này là phƣơng án giải quyết tình huống. Lý do lựa chọn cụ thể nhƣ sau: - Phƣơng án 3 kết hợp đƣợc giữa tính nguyên lý và tính thực tiễn, có tính khả thi cao; có cơ sở đảm bảo về nguồn thu từ đó hoàn thành nhiệm vụ chi đƣợc giao của huyện năm 2011 và đảm bảo cân đối thu chi ngân sách huyện một cách hiệu quả. - Phƣơng án 3 là phƣơng án có nhiều ƣu điểm, thuận lợi hơn cả, khắc phục đƣợc tốt nhất những hậu quả có thể xảy ra từ tình huống và đáp ứng cơ bản nhiều nhất các mục tiêu xử lý tình huống đã đề ra là: khai thác triệt để nguồn thu trên địa bàn, đảm bảo nhiệm vụ chi, bảo vệ quyền lợi chính đáng của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, tổ chức chính trị xã hội, cũng nhƣ quyền lợi và nghĩa vụ của công dân; tránh tƣ tƣởng ỷ lại vào cấp trên, góp phần đƣa quản lý thu chi 13 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng ngân sách đi vào nề nếp; góp phần tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa; tạo tính chủ động trong công tác điều hành, quản lý NSNN trên địa bàn huyện. V. LẬP KẾ HOẠCH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHƢƠNG ÁN ĐÃ LỰA CHỌN Dƣới sự chỉ đạo của UBND Thành phố, Sở Tài chính chủ trì phối hợp cùng các cơ quan Thuế và Kho bạc Nhà nƣớc các cấp tiến hành triển khai theo phƣơng án đã đƣợc lựa chọn. Để thực hiện tốt phƣơng án này đòi hỏi phải có các giải pháp cụ thể; phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp dƣới sự chỉ đạo sát sao của các cấp chính quyền từ thành phố tới địa phƣơng; đồng thời, phải có sự phân công, phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi cơ quan, đơn vị và phải đƣợc triển khai tiến hành ngay theo kế hoạch chi tiết cụ thể nhƣ sau: Thời gian Số thứ Nội dung công việc tự Giám thực hiện- Chủ thể thực kiện sát, thời gian hiện thực kiểm hiện tra kết thúc 1 Tiếp tục thực hiện các chính sách Tháng 10 - Chi cục Thuế miễn, giảm, giãn thuế hiện hành cho đến tháng huyện A. các doanh nghiệp trên địa bàn. Điều 12 năm - UBND huyện A - Chi cục Thuế chống thất thu thuế, thu hồi các đến tháng huyện A khoản nợ đọng thuế, chống buôn lậu 12 năm và các hành vi gian lận thƣơng mại. 2011. Phấn đấu tăng thu và thu hồi nợ đọng để bù vào phần giảm thu do miễn, giảm và giãn thuế. 14 Thuế Hà Nội 2011. 2 Kiểm soát chặt chẽ các nguồn thu, Tháng 10 Cục - UBND huyện A Cục Thuế Hà Nội Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng 3 Khẩn trƣơng rà soát tháo gỡ các Tháng 10 - Phòng Tài chính Sở Tài vƣớng mắc về thủ tục hành chính, để đến tháng kế hoạch huyện A chính thúc đẩy các doanh nghiệp đầu tƣ, 12 năm - UBND huyện A phát triển sản xuất, tăng nguồn thu 2011. thuế thu nhập doanh nghiệp. 4 Triệt để thực hiện tiết kiệm chi; cắt Tháng 10 - UBND huyện A Sở Tài giảm các nhiệm vụ chi chƣa cần đến tháng - Phòng Tài chính thiết nhƣ: xây dựng trụ sở, các hoạt 12 năm kế hoạch huyện chính động nghiên cứu học tạp kinh 2011. A. nghiệm trong và ngoài nƣớc,... để phù hợp với nguồn thu còn hạn chế. 5 Đề nghị Ngân sách Trung ƣơng bổ Đầu tháng Sở Tài chính sung kinh phí bù đắp khoản hụt thu 10 năm cân đối ngân sách do thực hiện 2011 UBND Thành phố chính sách miễn, giãn, giảm thuế cho doanh nghiệp. VI. KIẾN NGHỊ 6.1 Đối với các cơ quan Trung ƣơng: Chính phủ và các Bộ ngành Trung ƣơng cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm phục hồi kinh tế trong nƣớc thời kỳ hậu khủng hoảng kinh tế thế giới. Song song cùng với việc thực hiện các chính sách miễn, giảm, giãn thuế đối với các doanh nghiệp, kiến nghị Chính phủ, Bộ Tài chính có các biện pháp bổ sung kinh phí bù đắp khoản giảm thu cân đối ngân sách cấp dƣới do thực hiện chính sách miễn giảm thuế này. 6.2 Đối với các cơ quan địa phƣơng: 15 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng Một là, Tăng cƣờng công tác tuyên truyền pháp luật, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân về thực hiện pháp luật về thuế và Ngân sách nhà nƣớc. - Cục Thuế Thành phố cần tập trung xây dựng trang thông tin điện tử phục vụ tuyên truyền, hỗ trợ ngƣời nộp thuế; thực hiện công khai thủ tục hành chính thuế, quy trình nghiệp vụ quản lý thuế của Cục Thuế. - UBND Thành phố phối hợp với Đài phát thanh truyền hình Thành phố kịp thời biểu dƣơng, nêu gƣơng điển hình các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt nghĩa vụ nộp thuế; thông tin, đăng tải các trƣờng hợp trốn thuế, gian lận thuế, dây dƣa nợ thuế, vi phạm pháp luật về thuế; vận động và hƣớng dẫn ngƣời nộp thuế kê khai thuế qua mạng, nộp thuế trực tiếp tại Kho bạc Nhà nƣớc hoặc chuyển khoản qua ngân hàng. - Ủy ban nhân dân các phƣờng, xã, thị trấn thực hiện tuyên tuyền pháp luật về thuế trong cộng đồng dân cƣ thông qua Đài truyền thanh, sinh hoạt tại tổ nhân dân, tổ dân phố; thực hiện công tác xét, đề nghị công nhận Gia đình văn hóa, khu phố văn hóa gắn với việc chấp hành tốt pháp luật về thuế của hộ gia đình, khu phố. Hai là, UBND Thành phố chỉ đạo các Sở ban ngành thành phố đẩy mạnh các giải pháp khai thác, quản lý, chống thất thu ngân sách, đảm bảo nguồn thực hiện dự toán chi ngân sách, trong đó: - Cải cách mạnh mẽ về thủ tục hành chính trong lĩnh vực thu theo quy định của Luật Quản lý thuế. Chỉ đạo cơ quan thuế các cấp đẩy mạnh các biện pháp quản lý, chống thất thu đối với các lĩnh vực có khả năng thất thu lớn nhƣ khu vực công thƣơng nghiệp ngoài quốc doanh. Tăng cƣờng sự chỉ đạo sự phối hợp giữa cơ quan thu với công tác quản lý nhà nƣớc các ngành, các cấp trong việc kiểm tra, kiểm soát việc kê khai thuế; có biện pháp xử lý kịp thời, xử lý dứt điểm các khoản nợ đọng thuế. 16 Tiểu luận tình huống Người thực hiện: Bùi Bích Phượng - Tăng cƣờng công tác ủy nhiệm thu giao UBND các xã, phƣờng thực hiện thu 1 số khoản thu gắn với công tác quản lý ở xã, phƣờng theo quy định của Bộ Tài chính, nhằm chống thất thu, quản lý chặt chẽ nguồn thu và bảo đảm nguồn thu cho huyện, thành phố. - Đẩy mạnh việc triển khai thực hiện có hiệu quả về phân cấp quản lý kinh tế xã hội và ngân sách. Tăng cƣờng kiểm tra, giám sát, hƣớng dẫn thực hiện Nghị quyết; đồng thời thƣờng xuyên rà soát những vƣớng mắc về phân cấp để chuẩn bị điều chỉnh cho thời kỳ ổn định mới phù hợp với tình hình thực tiễn phát sinh. Ba là, UBND thành phố chỉ đạo các ngành liên quan thực hiện các biện pháp nuôi dƣỡng, phát triển nguồn thu, nhƣ: - Các Sở, ngành thành phố tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, chú trọng công tác đăng ký và kê khai và nộp thuế qua mạng điện tử rút ngắn thời gian cho doanh nghiệp. - Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thƣơng mại, xúc tiến đầu tƣ; khuyến khích mở rộng thị trƣờng trong nƣớc đi đôi với tăng cƣờng quản lý thị trƣờng bảo hộ cho sản xuất phát triển. - Tiếp tục chỉ đạo quy hoạch các khu công nghiệp và đầu tƣ để tạo điều kiện thuận lợi về mặt bằng kinh doanh cho nhà đầu tƣ thông qua việc công khai, minh bạch quy hoạch sử dụng đất, quỹ đất; tăng cƣờng kênh cung cấp thông tin hỗ trợ doanh nghiệp. Bốn là, nâng cao năng lực trình độ của các cán bộ quản lý thu - chi NSNN trên địa bàn Thành phố. - Thành phố cần tổ chức các lớp bồi dƣỡng, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho các cán bộ làm công tác quản lý thu chi NSNN trên địa bàn thành phố theo hƣớng chuyên môn hóa kỹ năng quản lý thực hiện nghiêm túc các quy trình nghiệp vụ, khai thác và sử dụng thành thạo các ứng dụng tin học phục vụ nhiệm vụ chuyên môn; đồng thời nâng cao nhận thức cán bộ về công 17