Tài liệu Tổ chức, thực hiện chính sách tái định cư tại thị xã thái hòa, tỉnh nghệ an

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- LÊ ĐĂNG GIÁP TỔ CHỨC, THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÁI ĐỊNH CƢ TẠI THỊ XÃ THÁI HÕA, TỈNH NGHỆ AN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- LÊ ĐĂNG GIÁP TỔ CHỨC, THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÁI ĐỊNH CƢ TẠI THỊ XÃ THÁI HÕA, TỈNH NGHỆ AN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. ĐINH VĂN TIẾN XÁC NHẬN CỦA GVHD XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ GS.TS. ĐINH VĂN TIẾN TS. NGUYỄN TRÚC LÊ HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Tổ chức, thực hiện chính sách tái định cƣ tại thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Và tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này. Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này chưa từng được công bố tại các công trình nào khác. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trường Đại học Kinh tế , ĐHQGHN đã truyền đạt cho tôi kiến thức trong suốt những năm học ở trường. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo UBND thị xã Thái Hòa , Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thị xã , Nông trường Đông Hiếu, các Phòng Tài nguyên - Môi trường, Tài chính - Kế hoạch, Quản lý - Đô thị, Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất , UBND các xã Nghĩa Hòa, Nghĩa Thuận, Nghĩa Mỹ, Đông Hiếu, các phường Long Sơn, Hòa Hiếu; và các đồng nghiệp tại Tổ tư vấn bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thị xã đã tạo điều kiện cho tôi khảo sát trong thời gian làm luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn GS.TS. Đinh Văn Tiến đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Hà Nội, ngày 09 tháng 1 năm 2016 Tác giả luận văn Lê Đăng Giáp MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................ iii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1 CHƢƠNG 1 ..............................................................................................................6 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÁI ĐỊNH CƢ CỦA CHÍNH QUYỀN CẤP HUYỆN ............................................6 1.1. Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất của chính quyền cấp huyện ...................................................................................6 1.1.1. Nhu cầu thu hồi đất cho phát triển kinh tế xã hội.................................. 6 1.1.2. Khái niệm chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất của chính quyền cấp huyện. ............................................................... 7 1.1.3. Mục tiêu của chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất của UBND cấp huyện . ............................................................ 10 1.1.4. Các nguyên tắc thực hiện mục tiêu chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ...................................................................................................................... 11 1.1.5. Các bộ phận cấu thành của chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ...................................................................................................................................... 14 1.2. Tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của thị xã Thái Hòa ..................................................................................................................17 1.2.1. Khái niệm tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của chính quyền huyện, thị xã .......................................................................... 17 1.2.2. Mục tiêu của tổ chức thực hiện chính sách............................................. 17 1.2.3. Quá trình tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ huyện ............................................................................................................. 19 1.2.4. Các điều kiện để tổ chức thực hiện chính sách thành công .............. 33 1.3. Kinh nghiệm của một số địa phƣơng trong tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trỗ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất và bài học cho thị xã Thái Hòa ..................................................................................................................35 1.3.1. Kinh nghiệm của một số huyện, thị xã ..................................................... 35 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho chính quyền thị xã Thái Hòa ..................... 38 CHƢƠNG 2 ............................................................................................................39 PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................................39 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................39 2.1.1. Cách tiếp cận..................................................................................................... 39 2.1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................. 39 2.2. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu ..........................................................................41 2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu ............................................42 CHƢƠNG 3 .............................................................................................................43 THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT CỦA THỊ XÃ THÁI HÕA ..............................................................................................................43 3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội của thị xã Thái Hòa.........................43 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 43 3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế, xã hội ....................................................... 43 3.2. Các chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định khi nhà nƣớc thu hồi đất đƣợc thực hiện tại thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm 2010 - 2013 và 6 tháng đầu năm .......................................................................................................47 3.2.1. Mục tiêu thu hồi đất và bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm 2010 – 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 .. 48 3.2.2. Kết quả thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ tại thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm n 2010 – 2013 và 6 tháng đầu năm 2014.................................................................................................................................. 48 3.2.3. Tình huống ba(03) dự án đƣợc bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ...... 53 3.3. Thực trạng tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trỡ, tái định khi nhà nƣớc thu hồi đất của thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm 20102013 và đầu năm 2014 ..........................................................................................57 3.3.1. Chuẩn bị triển khai chính sách................................................................... 58 3.3.2. Chỉ đạo triển khai chính sách...................................................................... 65 3.3.3. Kiểm soát sự thực hiện chính sách BTHTTĐC .................................... 70 3.4. Đánh giá tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất của thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm 2010 - 2013 và 6 tháng đầu năm 2014 .......................................................................73 3.4.1. Đánh giá theo các tiêu chí tổ chức thực hiện chính sách.................... 73 3.4.2. Đánh giá theo các giai đoạn của quá trình tổ chức thực hiện chính sách .................................................................................................................................. 75 CHƢƠNG 4 ............................................................................................................81 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT CỦA UBND THỊ XÃ THÁI HÕA ĐẾN NĂM 2015 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN 2020 ...................................................................................................................................81 4.1. Hoàn thiện chuẩn bị tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất................................................................81 4.1.1. Hoàn thiện bộ máy .......................................................................................... 81 4.1.2. Hoàn thiện các kế hoạch bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ................... 82 4.2. Hoàn thiện chỉ đạo thực hiện chính sách .................................................83 4.2.1. Truyền thông, tƣ vấn...................................................................................... 83 4.2.2. Tăng cƣờng công tác phối hợp.................................................................... 83 4.2.3. Tăng cƣờng dịch vụ hỗ trợ ........................................................................... 84 4.3. Hoàn thiện kiểm soát sự thực hiện ............................................................85 4.3.1. Về hệ thống thông tin phản hồi................................................................... 85 4.3.2. Về giám sát và đánh giá ............................................................................... 85 4.3.3 Đƣa ra các sáng kiến hoàn thiện và đổi mới khác................................ 86 4.4. Mục tiêu, phƣơng hƣớng hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của UBND thị xã Thái Hòa. ..............................86 4.4.1. Mục tiêu của tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của chính quyền thị xã Thái Hòa đến năm 2015 và tầm nhìn 2020.................................................................................................................................. 86 4.4.2. Phƣơng hƣớng hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của chính quyền thị xã Thái Hòa ..................... 88 4. 5. Kiến nghị các điều kiện để thực hiện giải pháp .....................................91 4.5.1. Kiến nghị đối với cơ quan trung ƣơng ..................................................... 91 4.5.2. Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh Nghệ An ........................................ 92 4.5.3. Kiến nghị đối với chính quyền thị xã Thái Hòa .................................... 93 KẾT LUẬN ............................................................................................................94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................96 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Các chữ viết tắt 1 BT Bồi thường 2 BTHTTĐC Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư 3 CNH-HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá 4 GPMB Giải phóng mặt bằng 5 HĐND Hội đồng nhân dân 6 HT Hỗ trợ 7 QĐ Quyết định 8 TĐC Tái định cư 9 TX Thị xã 10 UBMTTQ Ủy ban mặt trận tổ quốc 11 UBND Uỷ ban nhân dân i DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Mối quan hệ mục tiêu, kết quả của BTHTTĐC ................................31 Bảng 3.1: Hiện trạng diện tích, dân số, mật độ dân số thị xã thái hòa ............46 Bảng 3.2: Mục tiêu và kết quả thu hồi đất của TX. Thái Hòa trong khoảng từ năm 2010-2013........................................................................................................48 Bảng 3.3: Mục tiêu và kết quả BTHTTĐC của TX. Thái Hòa năm 2010 .......49 Bảng 3.4: Mục tiêu và kết quả BTHTTĐC của TX. Thái Hòa năm 2011 .......50 Bảng 3.5: Mục tiêu và kết quả BTHTTĐC của TX. Thái Hòa năm 2012 .......51 Bảng 3.6: Mục tiêu và kết quả BTHTTĐC của TX. Thái Hòa năm 2013 .......52 Bảng 3.7. .Kết quả BTHTTĐC của TX. Thái Hòa sáu tháng đầu năm 2014 ..53 Bảng 3.8: Mục tiêu và kết quả thực hiện BTHTTĐC của Dự án Vinamilk ....54 Bảng 3.9: Mục tiêu và kết quả thực hiện BTHTTĐC của Dự án đường giao thông vào Trung tâm xã Nghĩa Hòa, thị xã Thái Hòa giai đoạn I .....................55 Bảng 3.10: Mục tiêu và kết quả thực hiện BTHTTĐC của Dự án khu công nghiệp nhỏ xã Nghĩa Mỹ........................................................................................56 Bảng 3.11: Cơ cấu nguồn nhân lực của Tổ tư vấn BTHTTĐC TX. Thái Hòa62 Bảng 4.1: Kế hoạch BTHTTĐC của TX.Thái Hòa giai đoạn 2012 – 2015.....87 ii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Mục tiêu của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .................11 Sơ đồ 1.2: Mục tiêu của tổ chức thực hiện chính sách BTHTTĐC ..................18 Sơ đồ 1.3: Các giai đoạn của quá trình tổ chức thực hiện chính sách ..............19 Sơ đồ 1.4: Quy trình bồi thường, hỗ trợ, tái định khi Nhà nước thu hồi đất ...22 Sơ đồ 2.1. Quy trình nghiên cứu công tác thực hiện chính sách tái định cư tại thị xã Thái Hòa ........................................................................................................40 Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức của Hội đồng BTHTTĐC TX. Thái Hòa ...............58 Sơ đồ 3.2: Cơ cấu tổ chức Tổ tư vấn BTHTTĐC TX. Thái Hòa ......................60 iii MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Thu hồi đất là quy luật tất yếu của quá trình phát triển kinh tế xã hội nhất là đối với một nước đang phát triển như nước ta hiện nay . Vậy để thu hồi đất cho mục đích phát triển thì Nhà nước phải có chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho tổ chức và cá nhân bị thu hồi , và tổ chức thực hiện để đưa chính sách vào thực tiễn. Nếu như hoạch định được chính sách tốt là điều kiện cần thì tổ chức thực hiện chính sách là điều kiện đủ để chính sách thành công. Đối với Thái Hòa là một thị xã trẻ thành lập năm 2008 được trung ương, tỉnh quan tâm, cho phép hưởng các cơ chế đặc thù với mục tiêu là đơn vị kinh tế trọng điểm của khu vực Miền Tây Nghệ An vào năm 2015. Với lợi thế trên đã tạo cho Thái Hòa những điều kiện lý tưởng để thu hút các dự án đầu tư, xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị phục vụ phát triển kinh tế xã hội. Trong thời gian qua việc tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thị xã Thái Hòa đã đạt được những kết quả quan trọng góp phần làm thay đổi bộ mặt của địa phương. Thực tiễn cho thấy bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là vấn đề phức tạp tác động tới mọi mặt đời sống kinh tế, an sinh xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, của chủ đầu tư và người có đất bị thu hồi. Tuy nhiên việc tổ chức thực hiện chính sách BTHTTĐC vẫn còn bộc lộ một số nhược điểm cần phải khắc phục bằng những giải pháp cương quyết. Vì vậy thông qua hoạt động thực tiễn và những kiến thức chuyên ngành Quản lý kinh tế được tiếp nhận trong quá trình học Cao học tại Trường Đại học Kinh tế , tôi lựa chọn đề tài: “ Tổ chức, thực hiện chính sách tái định cư tại thị xã Thái Hòa tỉnh Nghệ An ” để làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế. 1 2. Tình hình nghiên cứu Để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng đô thị thì chính quyền huyện, thị xã cần phải thu hồi đất và tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Do vậy việc nghiên cứu hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách là cần thiết đối với mỗi chính quyền huyện, thị xã. Vấn đề hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách đã được nhiều nhà khoa học, nhiều tác giả đề cập đến, trong đó mỗi công trình nghiên cứu đều có nội dung và cách tiếp cận riêng phù hợp với những vấn đề thực tiễn và đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. Một số công trình có liên quan là : - Luận văn thạc sĩ kinh tế nông nghiệp về đề tài “Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên một số dự án của chính quyền huyện Nghi Xuân – tỉnh Hà Tĩnh”, bảo vệ năm 2009 của tác giả Lê Việt Anh, trong đó nghiên cứu quá trình triển khai các chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Đề tài tập trung nghiên cứu việc thực hiện các chính sách về giá đất, giá vật kiến trúc và cây cối hoa màu, đối tượng và điều kiện được bồi thường mà chưa tập trung vào việc phân tích mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan ban ngành cũng như chưa đi sâu vào việc đánh giá ở mỗi giai đoạn cụ thể của quá trình tổ chức thực hiện chính sách của chính quyền huyện Nghi Xuân – tỉnh Hà Tĩnh. - Luận văn thạc sĩ Quản lý công về đề tài “Hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách thu hồi đất nông nghiệp của thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An”, bảo vệ năm 2011 của tác giả Nguyễn Hà Dân. Nội dung luận văn phân tích thực trạng tổ chức thực hiện chính sách về thu hồi đất, xây dựng và hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách thu hồi đất nông nghiệp nói riêng tại thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An mà chưa đi sâu vào việc phân tích, đánh giá và nêu giải pháp đối với tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu đất của chính quyền cấp huyện, thị xã nói chung. Riêng đối với chính quyền thị xã Thái Hòa cho đến nay chưa có đề tài nào đi sâu 2 nghiên cứu tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Trên thực tế, do việc thay đổi của các quy định pháp luật về quản lý đất đai qua các thời kỳ cũng như việc phân cấp, phân quyền cho địa phương nên việc tổ chức thực hiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cũng phải hoàn thiện cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Song quá trình tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền thị xã Thái Hòa chưa được nghiên cứu, đánh giá một cách nghiêm túc cả về cơ sở lý luận, thực tiễn và mang tính hệ thống; việc tham khảo cách thức thực hiện của các đơn vị khác cũng rất hạn chế. Hơn nữa hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách của chính quyền huyện, thị xã để nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động quản lý nước là cả một quá trình thường xuyên, liên tục và sáng tạo. Do đó đề tài “ Tổ chức thực hiện, chính sách tái định cư tại thị xã Thái Hòa tỉnh Nghệ An vẫn còn là một “ khoảng trống” cần được nghiên cứu sâu và không trùng lặp với bất cứ công trình khoa học nào đã thực hiện. Hy vọng đây sẽ là một luận văn cao học có ý nghĩa thực tiễn đối với chính quyền thị xã Thái Hòa và có giá trị tham khảo đối với một số huyện, thị xã có cùng điều kiện về kinh tế - xã hội đang trong quá trình hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách BTHTTĐC. 3. Mục tiêu nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách tái định cư tại thị xã Thái Hòa qua đó đề xuất giải pháp hoàn thiện cách thức tổ chức thực hiện chính sách tái định cư tại thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xác định khung lý thuyết cho nghiên cứu quá trình tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền thị xã Thái Hòa. - Phân tích thực trạng tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thị xã Thái Hòa. Rút ra ưu điểm và hạn chế trong tổ chức thực hiện chính sách tại địa bàn thị xã Thái Hòa trong khoảng từ năm 2010 - 2013. 3 - Đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cho chính quyền thị xã Thái Hòa đến năm 2015 và tầm nhìn đến năm 2020. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: đề tài nghiên cứu việc tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thị xã Thái Hòa. - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu quá trình tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của chính quyền thị xã Thái Hòa đối với 03 dự án là: Trang trại bò sữa của Công ty Cổ phần sữa Việt Nam tại huyện Nghĩa Đàn(Vinamilk), Đường giao thông vào Trung tâm xã Nghĩa Hòa, và xây dựng khu công nghiệp nhỏ xã Nghĩa Mỹ, thị xã Thái Hòa. - Thời gian nghiên cứu: dữ liệu được thu thập trong giai đoạn 2010 - 2013, và tầm nhìn năm 2020. - Không gian nghiên cứu : Ở thị xã Thái Hòa và phạm vi tỉnh Nghệ An 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Ngoài các phương pháp luận chung, luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể như: - Nghiên cứu lý thuyết về tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. - Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, phỏng vấn sâu lãnh đạo của các đơn vị . Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên cà phê cao su Nghệ An, Nông trường Đông Hiếu, Công ty cổ phần thực phẩm sữa TH, Chủ tịch và Phó Chủ tịch UBND các xã / phường Đông Hiếu, Nghĩa Hòa, Nghĩa Thuận, Long Sơn và một số hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất để nghiên cứu thực tiễn. - Sử dụng nguồn số liệu thứ cấp của Thị ủy, HĐND, UBND, Hội đồng BTHTTĐC thị xã Thái Hòa – tỉnh Nghệ An. 4 6. Đóng góp của luận văn - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. - Làm rõ thực trạng tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của tổ chức thực hiện chính sách BTHTTĐC. - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thị xã Thái Hòa. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu làm bốn chương: Chƣơng 1. Cơ sở khoa học về tổ chức thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền cấp huyện. Chƣơng 2. Phương pháp và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3 : Thực trạng , tổ chức thực hiện chính sách bồi thường , hỗ trợ , tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của thị xã Thái Hòa Chƣơng 4 . Một số giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của UBND thị xã Thái Hòa 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TÁI ĐỊNH CƢ CỦA CHÍNH QUYỀN CẤP HUYỆN 1.1. Chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất của chính quyền cấp huyện 1.1.1. Nhu cầu thu hồi đất cho phát triển kinh tế xã hội Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia và đầu tư xây dựng các công trình công cộng, phát triển đô thị, các dự án sản xuất, kinh doanh là một tất yếu khách quan trong quá trình phát triển. Nhu cầu thu hồi đất để xây dựng các công trình công nghiệp, giao thông, thuỷ lợi, các công trình về y tế, văn hoá, giáo dục, các công trình du lịch dịch vụ… công trình an ninh quốc phòng là rất lớn. Với đặc thù là một nước nông nghiệp ( gần 80% dân số sản xuất nông nghiệp ) do đó diện tích đất để sử dụng vào mục đích xây dựng các công trình mở rộng đô thị, mở rộng hệ thống giao thông, các khu công nghiệp dịch vụ thương mại… công trình quốc phòng an ninh chủ yếu là lấy từ đất nông nghiệp, đất làm nhà ở tại khu vực nông thôn và ven đô thị. Nếu Nhà nước không có chính sách và những quy định phù hợp thì dễ dẫn đến tình trạng là sau mỗi lần Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia sẽ có thêm nhiều hộ gia đình, cá nhân lâm vào tình trạng không còn ruộng đất- tư liệu sản xuất chính để nuôi sống gia đình và bản thân họ. Theo nghiên cứu hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại Việt Nam của Ngân hàng thế giới, 2011. Thực tiễn cho thấy BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội, nhân văn của nhiều người, của cả cộng đồng dân cư. Nếu giải quyết không thoả đáng quyền lợi của người có đất bị thu hồi và những người bị ảnh hưởng khi thu hồi đất dễ bùng phát khiếu kiện, đặc biệt là những khiếu kiện tập thể đông người làm cho tình hình trở nên phức tạp, từ đó gây ra sự mất ổn định về kinh tế, xã hội, chính trị nói chung, 6 theo số liệu thống kê năm 2012 cho thấy trên cả nước số lượng các khiếu nại về hành chính đối với BTHTTĐC chiếm 70,64% các khiếu nại tố cáo về đất đai. Theo Báo cáo cơ chế nhà nước thu hồi đất và chuyển dịch đất đai tự nguyện đã cho thấy rằng khi thu hồi đất bị trì hoãn thì nền kinh tế chịu nhiều thiệt hại, và nảy sinh các vấn đề bất ổn xã hội của Ngân hàng thế giới, 2011. Trong những năm gần đây vấn đề này trở thành trung tâm của dư luận, là một trong những mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách, nhà quản lý, nhà đầu tư. Thực tiễn chứng minh rằng làm tốt công tác giải phóng mặt bằng không chỉ tạo được môi trường thông thoáng cho phát triển, thu hút được đầu tư mà còn góp phần làm lành mạnh nhiều quan hệ xã hội, củng cố được lòng tin của nhân dân, giải quyết được các vấn đề về an sinh xã hội. Từ những cơ sở trên cho thấy việc thu hồi đất để phát triển kinh tế xã – hội là tất yếu khách quan nhưng để tổ chức thực hiện chính sách BTHTTĐC thành công là vấn đề rất phức tạp và đặt ra nhiều thử thách. 1.1.2. Khái niệm chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền cấp huyện. Luật đất đai năm 2003 của Việt Nam quy định: “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý”. Nhà nước với vai trò là người đại diện quản lý đất đai trên phạm vi lãnh thổ nước mình. Nhà nước nắm trong tay quyền chiếm hữu, quyền định đoạt và quyền sử dụng đất đai trong phạm vi cả nước, quyết định số phận pháp lý của đất đai đồng thời có quyền lợi dụng tính năng của đất để phục vụ cho lợi ích kinh tế và đời sống con người. Nhà nước giao một phần quyền sử dụng đất đai cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài dưới hình thức giao đất (thu tiền hoặc không thu tiền sử dụng đất). Người sử dụng đất có quyền lợi sử dụng tính năng của đất phục vụ cho lợi ích của mình nhưng phải sử dụng đúng mục đích và thực hiện nghĩa vụ đối với đất đai theo đúng quy định của Nhà nước, nghĩa vụ đó còn bao gồm người sử dụng đất đai phải trao trả Nhà nước diện tích đất đã được giao khi trường hợp nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích phục vụ lợi ích quốc gia. 7 Đứng trên góc độ pháp lý thì đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý, cho nên Nhà nước có quyền thu hồi đất để phục vụ cho phát triển kinh tế và đời sống vì lợi ích quốc gia, vì lợi ích nhân dân. Nhưng về mặt kinh tế thì khi nhà nước thu hồi đất thì phải đền bù cho đối tượng bị thu hồi đất. Thu hồi đất Thu hồi đất là việc nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, UBND xã, phường, thị trấn quản lý theo quy định của pháp luật (Khoản 5 điều 4 Luật Đất đai 2003). Thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là việc chuyển đổi quyền sử dụng đất từ một chủ thể đang sử dụng sang một chủ thể khác, việc thu hồi đất có thể có rất nhiều lý do, tuy nhiên thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là thu hồi đất do thực hiện quy hoạch xây dựng công cộng, mà cần đất để phục vụ các mục đích công cộng, quốc phòng an ninh, hoặc để phát triển kinh tế theo đồ án quy hoạch xây dựng đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, trong các đặc điểm của thu hồi đất luôn gắn liền với việc bồi thường. Bồi thƣờng Bồi thường khi nhà nước thu hồi đất là việc nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất (Khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai 2003). Bồi thường là sự đền trả lại tất cả những thiệt hại mà chủ thể gây ra một cách tương xứng, trong quy hoạch xây dựng, thiệt hại gây ra có thể là thiệt hại vật chất hoặc thiệt hại phi vật chất trong giải phóng mặt bằng, cùng với các quy định về bồi thường là các quy định về hỗ trợ, tái định cư. Hỗ trợ Hỗ trợ là khi nhà nước thu hồi đất là việc nhà nước giúp đỡ người bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới ( Khoản 7 Điều 4 Luật Đất đai 2003). Hỗ trợ nhằm trợ giúp thêm cho người bị thu hồi đất để tái lập cuộc sống mới để chuyển đổi nghề nghiệp, để giải quyết khó khăn về mặt kinh tế. 8 Tái định cƣ Tái định cư được hiểu là quá trình định cư, ổn định và khôi phục cuộc sống cho những người dân sau khi Nhà nước thu hồi đất hoặc bị mất chỗ sinh sống do các nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan. Trong việc triển khai các dự án, tái định cư còn bao gồm các hoạt động nhằm hỗ trợ cho những người bị ảnh hưởng do việc thực hiện dự án gây ra, khôi phục và cải thiện mức sống, cũng như những cơ sở kinh tế và văn hóa – xã hội của họ và cộng đồng, nhằm giảm nhẹ các tác động xấu đối với bộ phận dân cư trong diện giải tỏa. Theo các quy định hiện hành của Nhà nước thì bồi thường, hỗ trợ gồm: - Bồi thường hoặc hỗ trợ đối với toàn bộ diện tích đất Nhà nước thu hồi; - Bồi thường hoặc hỗ trợ về tài sản có gắn liền với đất và các chi phí đầu tư vào đất bị Nhà nước thu hồi; - Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và các hỗ trợ khác cho người bị thu hồi đất; - Hỗ trợ để ổn định sản xuất và đời sống tại khu tái định cư. Bản chất của BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất hiện nay không chỉ đơn thuần là việc bồi thường trả lại về giá trị vật chất mà còn đảm bảo lợi ích chính đáng cho người có đất bị thu hồi. Nhà nước sẽ đảm bảo cho họ có một cuộc sống mới ổn định, một điều kiện sống tốt hơn hoặc ít nhất bằng với điều kiện sống nơi ở cũ, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm…..để họ yên tâm sinh sống, sản xuất, làm việc và cống hiến cho xã hội ngày càng tốt hơn. Như vậy, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là tổng thể các quan điểm, các giải pháp và công cụ mà Nhà nước sử dụng để tác động lên các đối tượng bị thu hồi đất nhằm có đất để xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển kinh tế xã hội theo định hướng mục tiêu đề ra. Chủ thể của chính sách là những người, tổ chức tham gia vào quá trình quản lý chính sách như: người có thẩm quyền quyết định chính sách, người chịu trách nhiệm chính đối với tổ chức thực hiện chính sách, người chịu trách nhiệm đối với những hành động chính sách cụ thể, người tham gia vào quá trình tổ chức thực hiện chính 9 sách, người giám sát, đánh giá chính sách, như Quốc Hội, Chính Phủ, Bộ Tài nguyênMôi trường, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch – Đầu tư, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân và các cơ quan ban ngành liên quan; Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Các sở ban ngành; huyện ủy, HĐND, UBND huyện, thị xã; HĐND, UBND các xã phường; các cán bộ tham gia trong việc xây dựng và thực hiện chính sách này của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương. Đối tượng của chính sách là những người, tổ chức thực hiện chính sách và chịu ảnh hưởng của chính sách, cụ thể là các cán bộ chuyên của các cơ quan thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định; và các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất. 1.1.3. Mục tiêu của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của UBND cấp huyện . Mục tiêu chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là đảm bảo quyền lợi chính đáng, hợp pháp của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất thông qua việc chi trả, bù đắp những tổn thất thiệt hại về đất đai, những chi phí tháo dỡ, di chuyển nhà ở, vật kiến trúc, công trình hạ tầng kỹ thuật…và các chi phí khác để ổn định đời sống, sản xuất, chuyển đổi nghề nghiệp, vị trí cho người bị thu hồi đất, sở hữu tài sản trên đất khi bị thu hồi nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng. 10