Tài liệu Tuyển chọn 30 đề thi học sinh giỏi môn sinh học 9 có đáp án và thang điểm

TUYỂN CHỌN 30 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN SINH HỌC 9 (có đáp án và thang điểm) Tp. Hồ Chí Minh, năm 2016 UBND THÀNH PHỐ CAO LÃNH PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO Đề chính thức ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI KHỐI 9 Năm học 2010 – 2011 Môn: Sinh học Thời gian làm bài:150 phút (Không kể thời gian phát đề) Ngày thi: 16/11/2011 Đề thi gồm có 01 (một trang) Câu 1. ( 2,0 điểm) Trình bày sơ lược cấu tạo và chức năng của các hệ cơ quan trong cơ thể người. Câu 2. ( 3.5điểm) Chất dinh dưỡng sau khi hấp thụ được vận chuyển về tim theo những con đường nào? Vì sao sự hấp thụ chất dinh dưỡng chủ yếu xảy ra ở ruột non? Câu 3. ( 2,5 điểm) Trong thực nghiệm có thể dùng phương pháp nào để xác định tính trạng trội thuần chủng hây không thuần chủng? Cho ví dụ để minh họa và chứng minh phương pháp trên. Câu 4. (3,0 điểm) Thế nào là công nghệ tế bào? Trình bày ứng dụng của công nghệ tế bào trong nhân giống vô tính trong ống nghiệm ở cây trồng. Câu 5. ( 2,5 điểm) Trình bày những đặc điểm của thường biến. Thường biến có ý nghĩa gì trong tiến hóa, chọn giống và đối với sinh vật? Câu 6. ( 3,0 điểm) Khi phân tích hai gen A và B người ta nhận thấy: -Tổng số Nuclêotit của gen A ít hơn tổng số Nuclêotit của gen B 600 Nuclêotit. Tỉ lệ số lượng Nuclêotit loại A của gen A với số Nuclêotit không bổ sung với nó là 2 . 3 -Gen B có chiều dài là 5100 A0. Số Nuclêotit loại T nhiều hơn số Nuclêotit loại X là 300 Nu. a/.Xác định số lượng, tỉ lệ phần trăm các loại Nuclêotit trong gen A và B. b/.Tính số lượng liên kết hiđrô của hai gen. Câu 7. (3,5 điểm) Ở giống Táo người ta thấy có 3 loại màu quả: Quả đỏ, quả hồng, quả xanh. Biết tính trạng màu quả do một cặp gen qui định. a/.Khi lai táo quả màu hồng với nhau người ta thấy ở đời con xuất hiện cả 3 màu quả với số lượng như sau: 96 quả đỏ: 183 quả hồng: 95 quả xanh. Hãy giải thích hiện tượng xảy ra và viết sơ đồ lai minh họa b/.Chọn cây bố mẹ đem lai có kiểu gen và kiểu hình như thế nào để F1 thu được 100% táo quả hồng. Hết. HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI KHỐI 9 – NĂM HỌC 2010 – 2011 MÔN: SINH HỌC ( Hướng dẫn chấm gồm có trang) Nội dung Câu 1 ( 2,0 điểm) Sơ lược cấu tạo và chức năng của các hệ cơ quan Hệ cơ quan Cấu tạo Chức năng Hệ vận động Bộ xương và hệ cơ Vận động cơ thể Hệ tiêu hóa Miệng, ống tiêu hóa Tiếp nhận và biến đổi và các tuyến tiêu hóa thức ăn thành chất dinh dưỡng đơn giản Hệ hô hấp Mũi, khí quản, phế Trao đổi khí CO2 và O2 quản và 2 lá phổi giữa cơ thể với môi trường Hệ tuần hoàn Tim và hệ mạch Vận chuyển O2, chất dinh dưỡng đến tế bào; CO2 và chất thải đến cơ quan bài tiết Hệ bài tiết Thận, bàng quan và Bài tiết nước tiểu ống dẫn tiểu Hệ sinh dục Các cơ quan sinh dục Duy trì nòi giống nam và nữ Hệ thần kinh Bộ não,tủy sống, hạch Tiếp nhận và trả lời kích thần kinh và các dây thích của môi trường, thần kinh điều hòa hoạt động của các cơ quan Hệ nội tiết Các tuyến nội tiết: Tiết ra các hoocmon tuyến yên, tuyến tụy… điều hòa các quá trình sinh lí trong cơ thể Câu 2 ( 3,5 điểm) Các con đường vận chuyển các chất đã được hấp thụ: Các chất dinh dưỡng sau khi được hấp thụ qua màng ruột sẽ đi về tim theo 2 con đường: a./ Đường máu: Nước, muối khoáng, glucô, axit amin được hấp thụ vào máu theo tĩnh mạch ruột, chảy qua gan vể tim và từ đó theo máu đến các cơ quan, tế bào. b./Đường bạch huyết: Glyxêrin và axit béo sau khi được hấp thụ qua màng ruột tái tạo lại thành những giọt mỡ nhỏ, một phần đi vào mau mạch máu, phần còn lại đi vào mao mạch bạch huyết rồi theo tĩnh mạch bạch huyết đổ vào tĩnh mạch chủ trên rồi về tim để phân phối tới các tế bào. Điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,25 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm Sự hấp thụ thức ăn chủ yếu xảy ra ở ruột non vì: - Thức ăn đến đây được biến đổi hoàn toàn thành những chất đơn giản như glucô, axit amin, glyxêrin, axit béo….. - Các chất dinh dưỡng chủ yếu được hấp thụ trên các lông ruột nằm trên niêm mạc ruột non - Mỗi lông ruột đều có cấu tạo ngoài là lớp biểu bì, dưới là mô liên kết, dọc theo là các mạch máu và mạch bạch huyết. - Ruột non có nhiều nếp gấp, trên đó có các lông ruột và lông cực nhỏ nên tổng bề mặt hấp thụ của ruột đạt tới 500-600 m2 tạo điều kiện cho ruột hấp thụ triệt để thức ăn. - Màng ruột là màng sống có tính thấm chọn lọc. Sự hấp thụ các chất dinh dưỡng theo các cơ chế: khuếch tán, thấp thụ chủ động Câu 3 ( 2,5 điểm) Trong thực nghiệm để xác định tính trạng trội thuần chủng hay không thuần chủng người ta dùng phép lai phân tích: Đem cơ thể mang tính trạng trội chưa biết kiểu gen với cơ thể mang tính trạng lặn để xác định kiểu gen của tính trạng trội. Ví dụ ở đậu Hà lan - Gen A qui định tính trạng hạt vàng là trội - Gen a qui định tính trạng hạt xanh là lặn Như vậy: - Đậu hạt vàng có kiểu gen là AA hoặc Aa - Đậu hạt xanh có kiểu gen là aa Khi đem lai đậu hạt vàng với đậu hạt xanh nếu thu được 100% đậu hạt vàng thì tính trạng trọi thuần chủng, nếu thu được cả đậu hạt vàng và đậu hạt xanh với tỉ lệ 1:1 thì tính trạng đậu hạt vàng không thuần chủng. Sơ đồ lai Trường hợp 1: P. Gp F1 Đậu hạt vàng AA A Gp F1 Đậu hạt vàng Aa A,a 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm x ; Aa Đậu hạt xanh aa a KG: 100% Aa KH: 100% Đậu hạt vàng Trường hợp 2: P. 0,5 điểm x ; Aa , aa KG: 50% Aa , 50% aa 0,5 điểm Đậu hạt xanh aa a KH: 50% Đậu hạt vàng, 50% Đậu hạt xanh Câu 4 ( 3,0 điểm) Công nghệ tế bào (CNTB): Công nghệ tế bào là một công nghệ sinh học, ứng dụng phương pháp nuôi cầy tế bào hoặc mô lên môi trường dinh dưỡng nhân tạo để tạo ra những mô, cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh. Cơ thể này có thể giống hoặc khác với dạng gốc trong trường hợp lai tế bào xôma hoặc tế bào mang đột biến - đột biến dòng xôma. Ứng dụng CNTB trong nhân giống vô tính. Nhân giống vô tính trong ống nghiệm ở cây trồng gồm các bước sau: - Tách tế bào hoặc mô từ cơ thể rồi mang nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng trong ống nghiệm để tạo ra các mô sẹo (mô non) - Từ mô non được chia nhỏ và nuôi cấy trong môi trường vô trùng để tăng nhanh số lượng mô sẹo - Nuôi cấy mô sẹo trong môi trường dinh dưỡng đặc biệt và bổ sung hoocmon sinh trưởng để kích thích chúng phân hoá thành các cây hoàn chỉnh - Uơm trồng cây non rồi đưa vào sản xuất. Với phương pháp này, trong một thời gian ngắn, người ta có thể tạo ra một lượng lớn giống cây trồng sạch bệnh. Câu 5 ( 2,5 điểm) Đặc điểm của thường biến. - Thường biến là những biến đổi của kiểu hình không liên quan đến kiểu gen nên không di truyền cho thế hệ sau - Thường biến xảy ra đồng loạt ở tất cả các cá thể của loài trong cùng một điều kiện sống giống nhau - Giới hạn của thường biến do gen qui định nhưng sự biểu hiện thành kiểu hình trong giới hạn của thường biến lại do điều kiện của môi trường tác động qui định nên. Do đó kiểu hình là kết quả tương tác giữa kiểu gen và môi trường sống. - Trong các loại tính trạng, tính trạng số lượng chịu ảnh hưởng mạnh của môi trường, tính trạng chất lượng chịu ảnh hưởng của kiểu gen, không hoặc ít chịu ảnh hưởng của kiểu gen. Ý nghĩa của thường biến trong tiến hoá và chọn giống. Thường biến không có ý nghĩa trong tiến hoá và chọn giống vì không di truyền được nhưng nó giúp cho sinh vật thích nghi được với sự thay đổi của môi trường sống Câu 6 ( 3,0 điểm) a/.Xác định số lượng, tỉ lệ phần trăm các loại Nuclêotit trong gen A và B. 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm 0,5 điểm Xét gen B ta có: T = X + 300 (1) L = 5100 (2) Vậy Số Nuclêotit trong gen B là N= Lx 2 3,4 = 5100x 2 3,4 1,0 điểm = 3000 Nuclêotit. (3) Mặt khác ta có: N= 2A + 2X Từ (1) và (3) ta được: 3000 = 2 X + 600 + 2X  4X = 2400 => X = G = 600 Nu T = A = 900 Nu Vậy: %A =%T = 900 x 100 = 30% 3000 % G = % X = 20% Xét gen A ta có: N (B) = N (A) + 600 (1) 3A =2G (2) 1,0 điểm Mặt khác ta có: N= 2A + 2X Từ (1) và (2) ta được: 2400 = 2A + 3A  5A = 2400 => A = T = 480 Nu X = G = 720 Nu Vậy: %A =%T = 480 x 100 = 20% 2400 % G = % X = 30% b./ Số liên kết hidro của 2 gen - Số liên kết hidro của gen A H = 2A + 3G = 960 + 2160 = 3120 H - Số liên kết hidro của gen B H = 2A + 3G = 1800 + 1800 = 3600 H Câu 7 ( 3,5 điểm) a./ Giải thích: Khi lai táo quả hồng với nhau thu được 3 loại kiểu hình với tỉ lệ Táo quả đỏ : Táo quả hồng : Táo quả xanh = 96:183:95 1:2:1 1,0 điểm 0,5 điểm Tỉ lệ này xuất hiện khi có hiện tượng trội không hoàn toàn, tính trạng trung gian là táo quả hồng. Sơ đồ lai - Xác định tính trạng trội, tính trạng lặn: Giả thuyết chưa đủ điều kiện để xác định trội lặn nên ta xét 2 trường hợp sau: Trường hợp 1: Tính trạng quả đỏ là tính trạng trội, tính trạng quả xanh là tính trạng lặn. Qui ước gen: - Gọi gen D qui định tính trạng quả đỏ - Gen d qui định tính trạng hoa xanh. Xác định kiểu gen - Táo quả đỏ có kiểu gen: DD - Táo quả hồng có kiểu gen: Dd - Táo quả xanh có kiểu gen dd. P. Táo quả hồng x Táo quả hồng Dd Dd Gp D,d ; D,d F1 DD , Dd , Dd , dd KG: 25% DD , 50% Dd, 25% dd KH: 25% Táo quả đỏ , 50% Táo quả hồng , 25% Táo quả xanh Trường hợp 2: Tính trạng quả xanh là tính trạng trội, tính trạng quả đỏ là tính trạng lặn. Qui ước gen: - Gọi gen D qui định tính trạng quả xanh - Gen d qui định tính trạng hoa đỏ. Xác định kiểu gen - Táo quả xanh có kiểu gen: DD - Táo quả hồng có kiểu gen: Dd - Táo quả đỏ có kiểu gen dd. P. Táo quả hồng x Táo quả hồng Dd Dd Gp D,d ; D,d F1 DD , Dd , Dd , dd KG: 25% DD , 50% Dd, 25% dd KH: 25% Táo quả xanh, 50% Táo quả hồng , 25% Táo quả đỏ. b./ Chọn P để F1 thu được toàn táo quả hồng. Để F1 thu được toàn táo qủa hồng thì cây bố mẹ phải là táo qảu đoe và táo quả hồng. Giả sử táo quả đỏ là tính trạng trội ta có sơ đồ lai như sau P. Táo quả đỏ x Táo quả xanh DD dd 1,0 điểm 1,0 điểm 1,0 điểm Gp F1 D ; Dd KG: 100% Dd KH: 100% Táo quả hồng d SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH ĐẮK LẮK ĐỀ CHÍNH THỨC KỲ THI HỌC SINH GIỎI TỈNH - NĂM HỌC 2010 - 2011 Môn: SINH HỌC – LỚP 9 Thời gian làm bài: 150 phút (không kể thời gian giao đề) Ngày thi: 22/03/2011 (Đề thi gồm 01 trang) Câu 1: (5,0 điểm) a) Em hãy phân tích mối quan hệ cộng sinh giữa nấm với tảo đơn bào tạo thành địa y. b) Ô nhiễm môi trường là gì? Nêu các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường. c) Hiệu ứng nhà kính là gì? Sự gia tăng nhiệt độ bề mặt Trái Đất do hiệu ứng nhà kính được giải thích như thế nào? Những tác động của sự gia tăng nhiệt độ đến môi trường Trái Đất như thế nào? Câu 2: (3,0 điểm) Quan sát tiêu bản tế bào của một loài trên kính hiển vi thấy trong một tế bào đang phân chia bình thường có 23 NST kép. Cặp nhiễm sắc thể giới tính kí hiệu XX và XY. a) Xác định bộ NST lưỡng bội (2n) của loài. Viết kí hiệu bộ NST trong tế bào 2n của loài đó. Số nhóm gen liên kết của loài đó là bao nhiêu? b) Tế bào trên đang thực hiện quá trình nguyên phân hay giảm phân và ở kì nào? Giải thích. Câu 3: (3,0 điểm) a) Ở thế hệ ban đầu (I0) của một giống cây trồng có 100% kiểu gen Aa. Sau 4 thế hệ tự thụ phấn liên tiếp (I4) thì tỉ lệ các kiểu gen sẽ như thế nào? b) Viết công thức tổng quát để tính tỉ lệ các kiểu gen khi tự thụ phấn liên tiếp n thế hệ. Cho biết tỉ lệ kiểu gen thế hệ ban đầu là 100%Aa. c) Người ta vận dụng phép lai tự thụ phấn ở thực vật và giao phối cận huyết ở động vật trong chọn giống nhằm mục đích gì? Câu 4: (4,0 điểm) a) So sánh cấu trúc phân tử của 3 loại ARN? b) Trình bày chức năng của từng loại phân tử ARN? Câu 5: (5,0 điểm) Xét các phép lai dưới đây ở ruồi giấm. Bố mẹ P1: Mắt nâu, cánh dài x mắt nâu, cánh dài P2: Mắt đỏ, cánh dài x nâu, dài 78 mắt đỏ, cánh ngắn 30 Đời con nâu, ngắn đỏ, dài đỏ, ngắn 24 0 0 27 98 95 P3: Mắt đỏ, cánh ngắn x mắt đỏ, cánh dài 0 0 80 87 P4: Mắt đỏ, cánh dài 45 16 139 51 48 42 46 45 x mắt đỏ, cánh dài P5: Mắt đỏ, cánh ngắn x mắt nâu, cánh dài a) Nếu chỉ dựa vào 1 phép lai để biện luận trội - lặn cho cả hai tính trạng thì lựa chọn phép lai nào là phù hợp nhất? Giải thích sự lựa chọn đó. b) Xác định kiểu gen của bố mẹ đem lai của các phép lai trên. ---------------- HẾT -------------------Họ và tên thí sinh: .................................................. Số báo danh: ................................ SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH ĐẮK LẮK ĐỀ CHÍNH THỨC KỲ THI HỌC SINH GIỎI TỈNH - NĂM HỌC 2010 - 2011 Môn: SINH HỌC – LỚP 9 Thời gian làm bài: 150 phút (không kể thời gian giao đề) Ngày thi: 22/03/2011 (Đề thi gồm 01 trang) HƯỚNG DẪN CHẤM VÀ BIỂU ĐIỂM Câu 1 a) b) c) 2 a/ b/ Nội dung Điểm - Sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo. Tảo hấp thụ nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên chất hữu cơ. Nấm và tảo sử dụng chung chất hữu cơ đó. - Là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi, gây tác hại tới đời sống của con người và các sinh vật khác. - Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm môi trường gồm: + Các chất thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt + Hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học + Các chất phóng xạ + Các chất thải rắn + Sinh vật gây bệnh - Bình thường, Trái đất phải bức xạ một lượng năng lượng vào vũ trụ ngang với NL mà nó hấp thụ được từ Mặt Trời, một phần NL được trả lại vào vũ trụ, phần lớn NL bức xạ xuyên qua khí quyển, được hấp thụ bởi các chất khí như hơi nước, CO2, NO, CH4 và chất khí khác (gọi là các chất khí nhà kính) làm sưởi ấm bề mặt Trái Đất, duy trì mức nhiệt lượng cần thiết cho sự sống gọi là hiệu ứng nhà kính - Hiện nay, nồng độ các chất khí nhà kính đang tăng lên nhanh chóng, làm giảm khả năng tỏa nhiệt của Trái Đất, khí quyển giữ quá nhiều nhiệt dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu. - Tác động đến môi trường Trái Đất + Tan băng, dâng cao mực nước biển, nhiều vùng đất sẽ bị chìm trong nước biển. + Thay đổi môi trường sống của sinh vật, nhiều loài sinh vật thu hẹp không gian sống hoặc bị tiêu diệt + Biến đổi sâu sắc về thời tiết, khí hậu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi hoạt động sống và sản xuất của con người + Nhiều bệnh mới xuất hiện, dịch bệnh tràn lan, sức khoẻ con người suy giảm. 1,0 Xác định bộ NST 2n của loài, kí hiệu: - Nhận thấy 23 NST kép nên bộ lưỡng bội là: 2n = 46. - Kí hiệu bộ NST trong tế bào 2n của loài: 44A + XX hoặc 44A + XY. - Số nhóm gen liên kết: 23 Xác định quá trình phân bào, kì phân bào: - Vì bộ NST trong tế bào là bộ đơn bội ở trạng thái kép (n = 23 NST kép) 0,5 1,0 1,0 0,5 0,25 0,25 0,25 0,25 1,5 1,5 nên tế bào đang thực hiện quá trình giảm phân. - Tế bào trên đang ở kì cuối của giảm phân I hoặc kì đầu hay kì giữa của giảm phân II. 3 a/ b/ c/ 4 a/ Tỉ lệ các kiểu gen ở thế hệ I4 là: 0,0625AA: 0,46875Aa: 0,46875aa. Aa: (1/2)4 = 0,0625 AA: (1 – 0,0625)/2 = 0,46875 aa: (1 – 0,0625)/2 = 0,46875 1,0 2n 1 2 n1 n 1 Aa:   2 2n 1 aa: 2 n1 1,0 - Củng cố và duy trì một số tính trạng mong muốn ở trạng thái ĐHT - Đánh giá kiểu gen từng dòng, tạo dòng thuần chủng để lai khác dòng tạo ưu thế lai. - Phát hiện các gen xấu để loại ra khỏi quần thể. 1,0 AA: a) So sánh cấu trúc phân tử của 3 loại ARN + Giống nhau - Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các nuclêôtit. - Có 4 loại nuclêôtit: A, U, G, X. - Các nuclêôtit liên kết với nhau bằng các liên kết hoá trị giữa gốc phôtphat của nuclêôtit này với đường của nuclêôtit tiếp theo tạo nên mạch polynuclêôtit. - Có cấu tạo một mạch + Khác nhau 0,25 0,25 0,25 0,25 1,5 mARN Mạch polynuclêôtit dạng thẳng b/ tARN Mạch polynuclêôtit cuộn xoắn lại ở một đầu tạo nên các thuỳ tròn. Có liên kết hyđrô rARN Mạch polynuclêôtit có những đoạn xoắn Không có liên kết Có liên kết hyđrô hyđrô Mỗi phân tử có Mỗi phân tử có khoảng: 80 Mỗi phân tử có khoảng: 150 – 1500 – 100 nuclêôtit. khoảng: 160 – 13000 nuclêôtit. nuclêôtit. Chiếm khoảng: 2-5% Chiếm khoảng:10-15% Chiếm khoảng: 80% tổng số ARN của tế tổng số ARN của tế bào tổng số ARN của tế bào. bào Chức năng của từng loại ARN - mARN: truyền đạt thông tin di truyền quy định cấu trúc của prôtêin cần tổng hợp. - tARN: vận chuyển axit amin tương ứng tới ribôxôm để tổng hợp prôtêin. - rARN: là thành phần cấu tạo nên ribôxôm 0,5 0,5 0,5 5 a/ b/ Phép lai 4: đời con xuất hiện 4 kiểu hình tỷ lệ 9:3:3:1. Đây là kết quả của phép lai giữa hai bố mẹ dị hợp tử về hai gen di truyền phân li độc lập (ĐL phân li độc lập). Do đó: mắt đỏ là trội hoàn toàn so với mắt nâu; cánh dài là trội hoàn toàn so với cánh ngắn. Qui ước, A: mắt đỏ; a: mắt nâu; B: cánh dài, b: cánh ngắn Phép lai 1: Bố, mẹ mắt nâu nên có kiểu gen aa Bố mẹ cánh dài lai với nhau, đời con phân li 3:1 nên kiểu gen P là Bb x Bb Suy ra kiểu gen P1: aaBb x aaBb Phép lai 2: Bố mẹ mắt đỏ lai với nhau, đời con phân li 3:1 nên kiểu gen P là: Aa x Aa Bố cánh dài lai với mẹ cánh ngắn, đời con phân li 1:1 nên kiểu gen P là Bb x bb Suy ra kiểu gen P2: AaBb x Aabb Tương tự cho phép lai 3: Aabb x AABb hoặc AAbb x AaBb hoặc AAbb x AABb Phép lai 4: AaBb x AaBb Phép lai 5: Aabb x aaBb 1,0 1,0 0,5 0,5 1,0 0,5 0,5 Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o H¶i d­¬ng Kú Thi chän häc sinh giái tØnh Líp 9 - THCS n¨m häc 2009 - 2010 §Ò chÝnh thøc M«n thi: Sinh häc Thêi gian: 150 phót (Kh«ng kÓ thêi gian giao ®Ò) Ngµy thi: 28/3/2010 §Ò thi gåm: 01 trang C©u 1 (1.5 ®iÓm): Cho 2 loµi sinh vËt, loµi thø nhÊt cã kiÓu gen AaBb, loµi thø hai cã kiÓu gen AB (chØ xÐt ab trong tr­êng hîp kh«ng cã ®ét biÕn vµ ho¸n vÞ gen) a. Nªu ®Æc ®iÓm chung vµ riªng vÒ kiÓu gen cña hai loµi ®ã. b. Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt ®­îc hai kiÓu gen nãi trªn? C©u 2 (2.0 ®iÓm): a. Nªu c¬ chÕ duy tr× sù æn ®Þnh bé NST 2n cña loµi sinh s¶n h÷u tÝnh. b. ë ruåi giÊm: CÆp NST sè 1 vµ 3 mçi cÆp chøa mét cÆp gen dÞ hîp, cÆp NST sè 2 chøa hai cÆp gen dÞ hîp, cÆp sè 4 lµ cÆp NST giíi tÝnh. - ViÕt kÝ hiÖu bé NST cña ruåi giÊm c¸i. - Khi gi¶m ph©n b×nh th­êng, kh«ng cã hiÖn t­îng trao ®æi ®o¹n cã thÓ t¹o ra bao nhiªu lo¹i giao tö? ViÕt kÝ hiÖu cña c¸c giao tö ®ã. C©u 3 (1.5 ®iÓm): a. H·y viÕt tªn cña ph©n tö lµ b¶n sao cña gen cÊu tróc vµ ph©n tö mang ®¬n ph©n cÊu t¹o nªn pr«tªin? b. So s¸nh hai ph©n tö ®ã vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng. C©u 4 (1.0 ®iÓm): Ph©n biÖt thÓ ®a béi víi thÓ dÞ béi? Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt ®­îc thÓ ®a béi? C©u 5 (1.0 ®iÓm): Lai kinh tÕ lµ g×? T¹i sao kh«ng dïng con lai kinh tÕ ®Ó lµm gièng? ë n­íc ta lai kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc nµo lµ phæ biÕn? Cho 1 vÝ dô minh häa. C©u 6 (1.5 ®iÓm): a. Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña quÇn x·. b. Ph©n biÖt quÇn thÓ víi quÇn x·. C©u 7 (1.5 ®iÓm): Tõ mét phÐp lai gi÷a hai c©y ng­êi ta thu ®­îc: - 250 c©y th©n cao, qu¶ ®á. - 248 c©y th©n cao, qu¶ vµng. - 251 c©y th©n thÊp, qu¶ ®á. - 249 c©y th©n thÊp, qu¶ vµng. BiÕt mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng vµ th©n cao, qu¶ ®á lµ hai tÝnh tr¹ng tréi.. H·y biÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai. …………….. HÕt . Hä vµ tªn thÝ sinh: Ch÷ ký gi¸m thÞ 1: .. Sè b¸o danh: .. Ch÷ ký gi¸m thÞ 2: .. H­íng dÉn chÊm thi HSG tØnh - m«n sinh líp 9 N¨m häc 2009 C©u 2010 Néi dung §iÓm a. §Æc ®iÓm chung - §Òu lµ 2 cÆp gen dÞ hîp, ®Òu lµ c¬ thÓ l­ìng béi, cã ­u thÕ lai cao, tÝnh di truyÒn kh«ng æn ®Þnh, 0.25 - Cã tÝnh phæ biÕn trong tù nhiªn, cã kh¶ n¨ng t¹o nhiÒu lo¹i biÕn dÞ qua con ®­êng sinh s¶n * §Æc ®iÓm riªng AB KiÓu gen AaBb KiÓu gen ab C©u1 1.5 ® - 2 cÆp gen dÞ hîp tån t¹i trªn 2 - 2 cÆp gen cïng tån t¹i trªn 1 cÆp NST kh¸c nhau, ph©n ly ®éc NST trong nhãm gen liªn kÕt, 0.25 lËp, tæ hîp tù do ph©n ly phô thuéc vµo nhau - T¹o nªn 4 lo¹i giao tö cã tØ lÖ - T¹o nªn 2 lo¹i giao tö cã tØ lÖ 0.25 1AB : 1Ab : 1aB :1 ab 1AB :1 ab - XuÊt hiÖn nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp. - H¹n chÕ xuÊt hiÖn biÕn dÞ tæ hîp. b. §Ó nhËn biÕt hai kiÓu gen nãi trªn dïng 2 ph­¬ng ph¸p sau: - Cho tù thô phÊn ë thùc vËt (hay giao phèi gÇn ë ®éng vËt) ®èi víi 0.25 tõng kiÓu gen råi c¨n cø vµo kÕt qu¶ ë ®êi con lai: NÕu kÕt qu¶ t¹o 16 tæ hîp, 9 kiÓu gen, 4 KH th× KG lµ AaBb. 0.25 AB NÕu kÕt qu¶ t¹o 4 tæ hîp, 3 kiÓu gen, 2 KH th× KG lµ . ab - Cho c¸c c¸ thÓ ®ã lai ph©n tÝch NÕu kÕt qu¶ cho tØ lÖ KH 1:1:1:1 th× KG lµ AaBb NÕu kÕt qu¶ cho tØ lÖ KH 1:1 th× KG lµ C©u 2 2.0 ® AB ab a. C¬ chÕ duy tr× sù æn ®Þnh bé NST 2n cña loµi sinh s¶n h÷u tÝnh gåm nguyªn ph©n, gi¶m ph©n, thô tinh. - Nguyªn ph©n: Lµ sù sao chÐp chÝnh x¸c bé NST 2n cña loµi qua c¸c thÕ hÖ tÕ bµo. - Gi¶m ph©n: Bé NST gi¶m ®i 1 nöa trong c¸c giao tö (n NST) - Thô tinh: Sù tæ hîp ngÉu nhiªn gi÷a 2 giao tö mang n NST t¹o thµnh hîp tö chøa 2n NST, bé NST 2n cña loµi ®­îc kh«i phôc l¹i b. KÝ hiÖu bé NST cña ruåi giÊm c¸i : Aa BD Bd EeXX hoÆc Aa EeXX bd bD - Gi¶m ph©n b×nh th­êng cho 2n = 23 = 8 lo¹i giao tö - KiÓu gen Aa 0.25 BD EeXX cho 8 lo¹i giao tö: bd 0.25 0.25 0.25 0.5 0.25 0.25 ABDEX, ABDeX, AbdEX, AbdeX, aBDEX, aBDeX, abdEX, abdeX - KiÓu gen Aa Bd EeXX cho 8 lo¹i giao tö: bD ABdEX, ABdeX, AbDEX, AbDeX, aBdEX, aBdeX, abDEX, abDeX 0.25 C©u 3 1.5® CÊu t¹o Chøc n¨ng C©u 4 1.0® C©u 5 1.0® a. Tªn cña ph©n tö lµ b¶n sao cña gen cÊu tróc lµ ARN th«ng tin (mARN) Ph©n tö mang ®¬n ph©n cÊu t¹o nªn pr«tªin lµ ARN vËn chuyÓn (tARN). b. So s¸nh hai ph©n tö mARN vµ tARN vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng * Gièng nhau: - §Òu ®­îc cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n, gåm nhiÒu ®¬n ph©n lµ c¸c rinuclªotit. Mçi ®¬n ph©n gåm 3 thµnh phÇn: 1ph©n tö H3PO4, 1ph©n tö ®­êng C5H10O5, 1 trong 4 lo¹i rinu: A, U, G, X. ChØ cã 1 m¹ch ®¬n. - §ªu tham gia vµo qu¸ tr×nh tæng hîp pr«tªin. * Kh¸c nhau mARN tARN - Ph©n tö dµi h¬n, chØ cã cÊu - Ph©n tö ng¾n h¬n, cã thÓ tù tróc bËc 1 gåm 1 m¹ch ®¬n. xo¾n thµnh cÊu tróc bËc cao h¬n cã c¸c thïy trßn. Cã liªn kÕt hi®r«. - Mang c¸c bé 3 m· sao chøa - Mang bé 3 ®èi m·, vËn chuyÓn th«ng tin di truyÒn, truyÒn ®¹t aa th«ng tin di truyÒn Ph©n biÖt thÓ ®a béi vµ thÓ dÞ béi ThÓ dÞ béi ThÓ ®a béi - Thay ®æi sè l­îng NST x¶y ra ë - TÕ bµo cã sè NST lu«n t¨ng 1 hay 1 sè cÆp NST nµo ®ã theo theo béi sè cña n vµ lín h¬n 2n h­íng t¨ng hay gi¶m nh­: 2n-1. nh­ 3n, 4n, 5n 2n+1, 2n-2 - Thay ®æi kiÓu h×nh ë 1 sè bé - Thùc vËt ®a béi th­êng cã c¬ phËn nµo ®ã trªn c¬ thÓ, th­êng quan sinh d­ìng to, sinh tr­ëng g©y ra c¸c bÖnh hiÓm nghÌo. m¹nh, vµ chèng chÞu tèt víi §K m«i tr­êng * Cã thÓ nhËn biÕt ®­îc thÓ ®a béi b»ng m¾t th­êng qua c¸c dÊu hiÖu h×nh th¸i, sinh lÝ cña c¬ thÓ, ®a béi th­êng cã kÝch th­íc tÕ bµo to, c¸c c¬ quan sinh d­ìng lín h¬n d¹ng l­ìng béi. - Lµm tiªu b¶n, ®Õm sè l­îng bé NST cña loµi. * Lai kinh tÕ lµ phÐp lai cho giao phèi gi÷a c¸c vËt nu«i bè mÑ thuéc 2 dßng thuÇn kh¸c nhau thu ®­îc con lai F1 råi ®­a vµo s¶n xuÊt ®Ó thu s¶n phÈm, kh«ng dïng nã lµm gièng. - Kh«ng dïng con lai kinh tÕ ®Ó lµm gièng v× khi giao phèi gi÷a 2 bè mÑ thuéc 2 dßng thuÇn kh¸c nhau th× con lai F1 chøa c¸c cÆp gen dÞ hîp vµ kiÓu h×nh biÓu hiÖn tèt nhÊt, nÕu dïng F1 ®Ó lµm gièng th× ë thÕ hÖ sau tû lÖ dÞ hîp gi¶m dÇn, nªn ­u thÕ lai còng gi¶m, cÆp gen ®ång hîp t¨ng dÇn trong ®ã cã gen ®ång hîp lÆn g©y h¹i. - ë n­íc ta lai kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc phæ biÕn lµ dïng gièng c¸i tèt trong n­íc giao phèi víi con ®ùc cao s¶n thuéc gièng nhËp néi ®­îc con lai thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ch¨n nu«i 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 C©u 6 1.5 ® C©u 7 1.5 ® cña gièng mÑ vµ søc t¨ng s¶n cña gièng bè. - VÝ dô: Lîn lai kinh tÕ Ø Mãng c¸i x §¹i b¹ch cã søc sèng cao, lîn con míi ®Î ®· nÆng tõ 0.7 ®Õn 0.8 kg, t¨ng träng nhanh (10 th¸ng tuæi ®¹t 80 100 kg), tû lÖ thÞt n¹c cao h¬n. a. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña quÇn x· ®­îc c¨n cø vµo: - Sè l­îng loµi ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ sè: §é ®a d¹ng, ®é nhiÒu, ®é th­êng gÆp. - Thµnh phÇn loµi ®¸nh gi¸ qua c¸c chØ sè: Loµi ­u thÕ vµ loµi ®Æc tr­ng. b. Ph©n biÖt quÇn thÓ vµ quÇn x· QuÇn thÓ sinh vËt QuÇn x· sinh vËt - TËp hîp c¸c c¸ thÓ cïng loµi - TËp hîp c¸c quÇn thÓ cña c¸c loµi kh¸c nhau. - §¬n vÞ cÊu tróc lµ c¸ thÓ, cã - §¬n vÞ cÊu tróc lµ quÇn thÓ, cã cÊu tróc nhá h¬n, mèi quan hÖ cÊu tróc lín, mèi quan hÖ chñ chñ yÕu lµ quan hÖ sinh s¶n vµ yÕu lµ quan hÖ dinh d­ìng, cïng di truyÒn loµi SS, kh¸c loµi kh«ng SS. - ChiÕm 1 m¾t xÝch trong chuçi - Gåm 1 ®Õn nhiÒu chuçi thøc ¨n thøc ¨n. Kh«ng cã hiÖn t­îng vµ lµ bé phËn chñ yÕu cña sinh khèng chÕ sinh häc th¸i. Cã hiÖn t­îng khèng chÕ sinh häc. - §é ®a d¹ng thÊp, ph¹m vi - §é ®a d¹ng cao, ph¹m vi ph©n ph©n bè réng. bè réng. Quy ­íc: A - Th©n cao, a - th©n thÊp B - Qu¶ ®á, b - qu¶ vµng - XÐt sù di truyÒn tõng cÆp tÝnh tr¹ng Cao : ThÊp = (250 + 248) : (251 + 249)  1 : 1. §©y lµ kÕt qu¶ phÐp lai ph©n tÝch. KiÓu gen cña P lµ : Aa x aa §á : Vµng = (250 + 251) : (248 + 249)  1 : 1. §©y lµ kÕt qu¶ phÐp lai ph©n tÝch. KiÓu gen cña P lµ: Bb x bb - XÐt sù di truyÒn ®ång thêi cña 2 cÆp tÝnh tr¹ng ë F1 Cao, ®á : ThÊp, vµng : ThÊp, ®á : ThÊp vµng = 250 : 248 : 251 : 249  1:1:1:1 (1 cao : 1 thÊp) (1 ®á : 1 vµng) = 1: 1: 1: 1 nªn hai cÆp tÝnh tr¹ng vÒ chiÒu cao th©n vµ mµu s¾c qu¶ di truyÒn ®éc lËp víi nhau. - Tæ hîp 2 cÆp tÝnh tr¹ng ta cã kiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña P cã 2 tr­êng hîp sau: TH 1: P: AaBb (cao, ®á) x aabb (thÊp, vµng) GP: AB, Ab, aB, ab ; ab F1: 1AaBb : 1Aabb : 1aaBb : 1 aabb TØ lÖ KH: 1 cao, ®á : 1 cao, vµng : 1 thÊp, ®á : 1 thÊp, vµng TH 2: P: Aabb (cao, vµng) x aaBb (thÊp, ®á) GP: Ab, ab ; aB, ab F1: 1AaBb : 1Aabb : 1aaBb : 1 aabb TØ lÖ KH: 1 cao, ®á : 1 cao, vµng: 1 thÊp, ®á : 1 thÊp, vµng 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 UBND HUYỆN CHÂU THÀNH PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập –Tự do –Hạnh phúc ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2013 – 2014 Môn thi: SINH HỌC ; LỚP: 9 Thời gian: 90 phút (không kể thời gian phát đề) Đề thi chính thức Câu 1: ( 3 điểm) Trình bày mối quan hệ về chức năng giữa bộ xương, hệ cơ, hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ tiêu hóa ở người. Câu 2: ( 3 điểm) a.Để xác định một tính trạng nào đó trội hay lặn người ta làm bằng phương pháp nào ?Trình bày nội dung của phương pháp đó ? b.Theo dõi sự di truyền của tính trạng tăng trọng của Lợn người ta thực hiện các phép lai sau: - Phép lai 1: Lợn tăng trọng chậm  Lợn tăng trọng chậm F1 100% Lợn tăng trọng chậm - Phép lai 2: Lợn tăng trọng chậm  Lợn tăng trọng nhanh F1 50% Lợn tăng trọng chậm và 50% Lợn tăng trọng nhanh. - Phép lai 3: Lợn tăng trọng nhanh  Lợn tăng trọng nhanh F1 75% Lợn tăng trọng nhanh và 25% Lợn tăng trọng chậm. Xác định tính trạng trội, lặn và viết sơ đồ lai phép lai 1. Câu 3: (4 điểm) Vợ chồng ông Nam sinh được 2 người con: đứa thứ nhất có kiểu hình bình thường, đứa thứ hai có biểu hiện bệnh Đao. Vợ chồng ông Nam có những thắc mắc sau: Tại sao đứa con thứ nhất bình thường mà đứa con thứ hai lại như vậy? Nguyên nhân do đâu? Em hãy vận dụng những kiến thức đã học giúp vợ chồng ông Nam giải đáp những thắc mắc đó. Câu 4: (5 điểm) Ở một loài động vật khi cho giao phối giữa cá thể lông xám, chân thấp với cá thể lông đen, chân cao được F1 lông xám, chân cao. Cho F1 giao phối với nhau: 1. Hãy xác định tỉ lệ kiểu hình ở F2 2. Không cần viết sơ đồ lai hãy xác định tỉ lệ cá thể lông xám, chân cao và tỉ lệ lông xám, chân thấp đồng hợp. Câu 5: (5 điểm) Một gen cấu trúc có 60 chu kỳ xoắn, và có G = 20% nhân đôi liên tiếp 5 đợt. Mỗi gen con phiên mã ba lần, mỗi phân tử mARN cho 5 ribôxôm trượt qua để tổng hợp prôtêin. a) Tính số lượng nuclêôtit mỗi loại của gen ? b) Khối lượng phân tử của gen là bao nhiêu ? c) Tính số lượng nuclêôtit mỗi loại mà môi trường nội bào cần cung cấp cho gen tái bản ? d) Số lượng ribônuclêôtit mà môi trường nội bào cung cấp để các gen con tổng hợp mARN là bao nhiêu ? - Hết Họ và tên: ..................................................................... Số báo danh: ................................................................. HƯỚNG DẪN CHẤM VÀ ĐÁP ÁN ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2013 - 2014 Môn thi : SINH HỌC - LỚP 9 Đề thi chính thức Nội dung Câu 1: ( 3 điểm) - Bộ xương tạo khung cho toàn bộ cơ thể, là nơi bám của hệ cơ và là giá đỡ cho các hệ cơ quan khác. - Hệ cơ hoạt động giúp xương cử động. - Hệ tuần hoàn dẫn máu đến tất cả các hệ cơ quan, giúp các hệ này trao đổi chất. - Hệ hô hấp lấy O2 từ môi trường cung cấp cho các hệ cơ quan và thải CO2 ra môi trường thông qua hệ tuần hoàn. - Hệ tiêu hóa lấy thức ăn từ môi trường ngoài và biến đổi chúng thành các chất dinh dưỡng để cung cấp cho tất cả các hệ cơ quan thông qua hệ tuần hoàn. - Hệ bài tiết giúp thải các chất cặn bã, thừa trong trao đổi chất của tất cả các hệ cơ quan ra môi trường ngoài thông qua hệ tuần hoàn. Câu 2: ( 3 điểm) a. Để xác định tính trạng trội, lặn ta dùng phương pháp phân tích thế hệ lai của menđen - Nội dung: + Đem lai các cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về cặp tính trạng tương phản rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của các tính trạng đó trên đời con cháu. + Dùng toán thống kê để xử lý số liệu và rút ra quy luật di truyền. b. Xét phép lai 3: Nhanh/chậm = 3: 1 nên nhanh là tính trạng trội. + Quy ước: Nhanh A ; chậm a Kiểu gen chậm ở phép lai 1 là aa + Sơ đồ lai: P chậm (aa) x chậm(aa) G a a F1 + Tỉ lệ kiểu gen 100% aa + Tỉ lệ kiểu hình 100% chậm Câu 3: ( 4 điểm) - Đứa con thứ nhất bình thường do quá trình giảm phân ở bố mẹ xảy ra bình thường, bố mẹ đều cho giao tử n= 23; khi thụ tinh, đứa con có bộ NST bình thường (2n = 46). - Đứa con thứ hai: do quá trình giảm phân diễn ra không bình thường: Trong quá trình giảm phân, cặp NST 21 của mẹ hoặc bố không phân li tạo ra loại giao tử chứa cả 2 chiếc của cặp 21, Loại giao tử này khi kết hợp với giao tử bình thường sẽ cho ra hợp tử chứa 3 NST của cặp 21; đứa trẻ mang 3 NST của cặp 21 này mắc bệnh Đao. - Nguyên nhân gây bệnh: Có thể do ảnh hưởng của các tác nhân lí hóa của môi trường ngoài như phóng xạ, hóa chất; có thể do người vợ tuổi đã cao (trên 35 tuổi), quá trình sinh lí, sinh hóa nội bào bị rối loạn do tế bào đã bị lão hóa. Điểm 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,25 0,25 0,5 0,25 0,25 1,0 1,0 2,0 Câu 4: ( 5 điểm) 1. Do F1 thu được 100% lông xám, chân cao suy ra lông xám trội hơn so với lông đen, chân cao trội hơn so với chân thấp P thuần chủng Quy ước: Gen A – lông xám Gen a – lông đen Gen B – chân cao Gen b – chân thấp P: AAbb (lông xám, chân thấp) Ab GP: F1: F1 x F1: GF1: F2: AaBb aaBB (lông đen, chân cao) aB AaBb (100% lông xám, chân cao) x AaBb AB, Ab, aB, ab 1,0 x 9 lông xám, chân cao 3 lông xám, chân thấp 3 lông đen, chân cao 1 lông đen, chân thấp 2. Tỉ lệ lông xám, chân cao đồng hợp tử: 1/4AB x 1/4AB = 1/16AABB Tỉ lệ lông xám, chân thấp đồng hợp tử: 1/4Ab x 1/4Ab = 1/16AAbb Câu 5: ( 5 điểm) Mỗi chu kỳ xoắn của gen có 10 cặp nucleotit Vậy a) Số lượng nucleotit của gen bằng: 60 x 20 = 1200 ( Nu ) b) Mỗi nucleotit nặng trung bình 300 đvC. Suy ra khối lượng phân tử của gen là: 1200 x 300 đvC = 36.104 đvC c) – Dựa vào NTBS và theo giả thiết, ta có % và số lượng mỗi loại nucleotit của gen: 1200 G = X = 20% A=T= x 30 = 360 ( Nu ) => Suy ra: 100 T = A = 30% 1200 G=X= x 20 = 240 ( Nu ) 100 - Số lượng nucleotit của mỗi loại môi trường cung cấp cho gen tái bản 5 đợt liên tiếp: A = T = (25 – 1 ). 360 = 31 x 360 = 11160 ( Nu ) G = X = (25 – 1). 240 = 31 x 240 = 7440 ( Nu ) d) – Số lượng phân tử mARN các gen con tổng hợp được: 32 x 3 = 96 mARN 0,5 0,5 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5đ - Số lượng ribonucleotit cần cung cấp để tổng hợp 1 phân tử mARN là: 1200 = 600 ribonucleotit 2 - Tổng số ribonucleotit cần cung cấp để tổng hợp nên 96 mARN là: 600 ( Rib) x 96 = 57600 ribonucleotit TỔNG CỘNG 0,5đ 0,5đ 20