Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Vai trò mặt trận tổ quốc việt nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh thanh hóa...

Tài liệu Vai trò mặt trận tổ quốc việt nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh thanh hóa

.PDF
85
759
107

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ NGỌC VƯƠNG VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH TỪ THỰC TIỄN TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành : Chính trị học Mã số : 60 31 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN THỊ VIỆT HƯƠNG HÀ NỘI, 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sỹ Chính trị học “Vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./. Hà Nội, ngày 08 tháng 8 năm 2016 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Ngọc Vương DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT HĐND Hội đồng nhân dân MTTQ Mặt trận tổ quốc MTTQVN Mặt trận tổ quốc Việt Nam UBND Uỷ ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH................................................. 5 1.1. Khái quát về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam........................................................ 5 1.2. Nhận diện vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh ................................ 18 1.3. Các yếu tố tác động đến vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh .......... 25 Chương 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH TẠI TỈNH THANH HOÁ ................................................................. 34 2.1. Những đặc điểm có ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá .......................................................................... 34 2.2. Thực tiễn thực hiện vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá ............................................................................................................. 41 2.3. Đánh giá chung về vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá ............................................................................................................. 51 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH TỪ THỰC TIỀN TỈNH THANH HOÁ ......................................................................................................................... 58 3.1. Nhu cầu và quan điểm nâng cao vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá ................................................................................................. 58 3.2. Giaỉ pháp nâng cao vai trò vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hoá....................................................................................... 63 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 75 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc, các tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Đồng thời, MTTQVN là bộ phận của hệ thống chính trị nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí, nguyện vọng, tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nơi hiệp thương, phối hợp và thống nhất hành động của các thành viên, góp phần giữ vững độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. MTTQVN là tổ chức có mạng lưới rộng khắp, hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động, quy tụ, tập hợp đông đảo quần chúng nhân dân tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, tăng cường sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân; tuyên truyền, động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nghiêm chỉnh thi hành Hiến pháp và pháp luật. MTTQVN tỉnh Thanh Hóa là một bộ phận của MTTQVN. Trong những năm qua, MTTQVN tỉnh Thanh Hóa đã phát huy mạnh mẽ vai trò của mình tăng cường củng cố, mở rộng khối đoàn kết toàn dân trong tỉnh, hướng mạnh về các khu dân cư để triển khai các cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” gắn với xây dựng nông thôn mới, xây dựng đô thị văn minh, “Ngày vì người nghèo”. Bên cạnh đó đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, huy động sức mạnh đoàn kết toàn dân để vượt qua những khó khăn, thách thức về kinh tế, xã hội, nâng cao hiệu quả các hoạt động giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây dựng cấp uỷ Đảng, chính quyền hệ thống chính trị vững mạnh, đi đôi với phát huy tốt hơn nữa quyền làm chủ của nhân dân. MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá không ngừng đổi mới, xây dựng tổ chức bộ máy, nội dung và phương thức hoạt động 1 nhằm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tập hợp, xây dưng khối đoàn kết dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa. Tuy nhiên, cùng với những thành tích đạt được thì MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa còn những hạn chế như chưa có nhiều hình thức, biện pháp vận động thích hợp để thu hút đông đảo các lực lượng xã hội tham gia, nhiều lúc chưa thể hiện tốt vai trò là người đại diện quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân… Những hạn chế đó xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cả chủ quan về mặt con người lẫn các yếu tố khách quan như điều kiện địa lý, kinh tế, văn hóa. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa, học viên đã lựa chọn đề tài: “Vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa” làm đề tài luận văn nhằm góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm đối với việc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa nói riêng và MTTQVN cấp tỉnh trên địa bàn cả nước nói chung. Đồng thời, góp phần nâng cao vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa trong thời kỳ mới đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay, các công trình lớn, tiêu biểu viết về vai trò MTTQ VN có liên quan đến đề tài chủ yếu là: Đề tài khoa học cấp Nhà nước KX. 05. 06: Đặc điểm, nội dung phương thức lãnh đạo của Đảng trong hệ thống chính trị, mối quan hệ giữa Đảng với Nhà nước và các đoàn thể, tổ chức xã hội, PGS Vũ Hữu Ngoạn làm chủ nhiệm đề tài năm 1993; Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận Dân tộc thống nhất (Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1996); Nguyễn Văn Giang, về: Vị trí và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong hệ thống chính trị Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ Chính trị học. Hà Nội 1999; Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2002), Kỷ yếu Hội thảo khoa học-thực tiễn: Đại đoàn kết dân tộc - động lực chủ yếu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Hà Nội; Phan Xuân Sơn - chủ biên (2002): Các đoàn thể nhân dân với việc đảm bảo dân chủ ở cơ sở hiện nay, Nxb CTQG, HN 2002; Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết với vấn đề phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ 2 mới (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2004); Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2005), Kỷ yếu Hội thảo khoa học-thực tiễn: Phát huy sức mạnh Đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Hà Nội; Hoàng Chí Bảo (2006), về Đảng Cộng sản cầm quyền lãnh đạo nhà nước và xã hội trong sự nghiệp đổi mới - một số vấn đề đặt ra, Tạp chí Cộng sản số 17, tháng 9 năm 2006; Đỗ Quang Tuấn (chủ biên, 2006): Đổi mới phương thức lónh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ Quốc và các đoàn thể nhân dân trong thời kỳ mới, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội; Lịch sử Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam, quyển III (1975-2004) (Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2007); Một số vấn đề lý luận và thực tiễn công tác Mặt trận (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2009)… Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã khái quát, đề cập tương đối rộng và phản ánh được nhiều khía cạnh về MTTQVN và vị trí, vai trò MTTQVN trong hệ thống chính trị của Việt Nam, góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận trong thời kỳ mới. Song, chưa có một công trình chuyên khảo trực tiếp nào về vai trò MTTQVN trong thực tiễn cấp tỉnh, cụ thể là tỉnh Thanh Hoá. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Vận dụng những cơ sở lý luận và thực tiễn về MTTQVN cũng như những phân tích tổng quan qua khảo sát, đánh giá về MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy vai trò chính trị của MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa trong tình hình thực tiễn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục đích như trên, đề tài có nhiệm vụ làm rõ về mặt lý luận liên quan đến vai trò MTTQVN cấp tỉnh; phân tích, đánh giá những hoạt động thực tiễn thể hiện vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá trong thời gian qua; từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao vị trí, vai trò MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá nói riêng và trên địa bàn cả nước nói chung 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vai trò MTTQVN cấp tỉnh. 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hóa. Phạm vi thời gian: đề tài nghiên cứu trong khoảng thời gian 5 năm từ năm 2011 đến năm 2015. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn sử dụng cách tiếp cận đa ngành, liên ngành để đánh giá về kết quả hoạt động, vai trò, chức năng của MTTQVN cấp tỉnh. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, định lượng, phương pháp so sánh, phân tích, xử lý số liệu, thống kê… để nghiên cứu, thực hiện. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống về quyền lực chính trị của nhân dân lao động thông qua tổ chức MTTQVN nói chung và MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá nói riêng. Về mặt lý luận, luận văn góp phần nâng cao nhận thức về vai trò MTTQVN cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hoá trong tiến trình đổi mới ở nước ta. Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ công tác MTTQVN cấp tỉnh ở Thanh Hoá; có thể dùng tham khảo nghiên cứu phục vụ giảng dạy ở các trường Chính trị, các trường đoàn thể và các trường đào tạo khác có liên quan. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được bố cục theo 3 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh Chương 2: Thực trạng vai trò Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh tại tỉnh Thanh Hoá Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao vai trò của Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp tỉnh từ thực tiễn tỉnh Thanh Hoá 4 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ MẶT TRẬN TỔ QUỐC VIỆT NAM CẤP TỈNH 1.1. Khái quát về Mặt trận tổ quốc Việt Nam 1.1.1. Quan niệm về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, MTTQVN là một tổ chức đặc biệt, được hình thành và phát triển từ nhu cầu tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân tiến hành công cuộc xây dựng chính quyền cách mạng và phát triển đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Tiền thân của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) đã xuất hiện trong giai đoạn đấu tranh giành độc lập, tự do, thiết lập chính quyền cách mạng. Ngay sau khi nhân dân giành được chính quyền, Mặt trận đã trở thành một bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị Việt Nam. Trải qua các thời kỳ cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, MTTQVN đã không ngừng lớn mạnh, thực sự là cơ sở chính trị của hệ thống chính trị, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, vận động nhân dân, tập hợp các lực lượng, các giai tầng xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh của cả nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta là một quá trình lâu dài, trải qua nhiều chặng đường. Trong quá trình đó còn có sự khá nhau giữa các giai cấp, các dân tộc, các tầng lớp xã hội, các tôn giáo... Nhu cầu liên minh, mở rộng việc tập hợp các lực lượng yêu nước đoàn kết để thực hiện các mục tiêu chung luôn là một nhu cầu thời sự, đặt ra một cách bức bách. Mặt khác, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cũng đòi hỏi phải tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đặt vai trò MTTQ ở một vị trí ngày càng quan trọng. Nâng cao vai trò, tác dụng của MTTQ trong hệ thống chính trị và đời sống xã hội là một yêu cầu của công cuộc đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 5 Ngày 28/11/2013, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam đã thông qua bản Hiến pháp 2013, trong đó khẳng định: “1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc... 3. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. Nhà nước tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động” [36, Điều 9]. Như vậy, thông qua Điều 9 Hiến pháp năm 2013 có thể thấy MTTQ là một trong những bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của Việt Nam, được hình thành theo nguyên tắc tự nguyện và hoạt động theo nguyên tắc tự quản, nhằm đáp ứng những lợi ích đa dạng của các thành viên, thu hút đông đảo nhân dân vào tham gia quản lý các công việc nhà nước, công việc xã hội, nâng cao tính tích cực của mỗi công dân. Điều đó cho thấy quan điểm MTTQVN là một bộ phận không thể thiếu được của hệ thống chính trị nước ta. Trong xã hội Việt Nam hiện nay, người dân thực hiện quyền lực chính trị của mình không chỉ bằng nhà nước mà còn thông qua các đoàn thể chính trị - xã hội, tổ chức xã hội. MTTQ với vị trí, vai trò của mình giúp củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tạo nên sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân, thắt chặt mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước để thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới. Hiện nay, MTTQVN có 44 thành viên gồm: Đảng cộng sản Việt nam, Tổng liên đoàn lao động Việt nam, Hội nông dân Việt nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp Phụ nữ Việt nam, Hội cựu chiến binh Việt nam, Quân 6 đội Nhân dân Việt nam, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt nam, Hiệp hội các hội văn học - nghệ thuật Việt nam, Liên hiệp các tổ chức Hữu nghị Việt nam, Hội liên hiệp thanh niên Việt nam, Liên minh hợp tác xã Việt nam, Phòng thương mại và công nghiệp Việt nam, Hội Chữ thập đỏ Việt nam, Hội Luật gia Việt nam, Hội Nhà báo Việt nam, Hội Phật giáo Việt nam, Uỷ ban đoàn kết công giáo Việt nam, Hội Làm vườn Việt nam, Hội Người mù Việt nam, Hội Sinh vật cảnh Việt nam, Hội Đông y Việt nam, Tổng hội Y dược học Việt nam, Hội người cao tuổi Việt nam, Hội kế hoạch hoá gia đình Việt nam, Hội khuyến học Việt nam, Hội bảo trợ tàn tật và trẻ mồ côi Việt nam, Hội châm cứu Việt nam, Tổng hội thánh tin lành Việt nam, Hội liên lạc với người Việt nam ở nước ngoài, Hội khoa học lịch sử Việt nam, Hội nạn nhân chất độc da cam/đioxin Việt nam, Hội mỹ nghệ - kim hoàn - đá quý Việt nam, Hội cựu giáo chức Việt nam, Hội xuất bản - in - phát hành sách Việt nam, Hội nghề cá Việt nam, Hiệp hội sản xuất kinh doanh của người tàn tật Việt nam, Hội cứu trợ trẻ em tàn tật Việt nam, Hội Y tế Công cộng Việt Nam, Hội cựu thanh niên xung phong Việt nam, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập Việt nam, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt nam, Hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt-Đức, Hiệp hội làng nghề Việt nam Nguyên tắc hoạt động của MTTQ trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện, bình đẳng về địa vị và độc lập về tổ chức. Quan hệ giữa các thành viên trong Mặt trận được thực hiện theo các nguyên tắc: Hiệp thương dân chủ; Hợp tác bình đẳng; Đoàn kết chân thành, tôn trọng lẫn nhau; Phối hợp và thống nhất hành động. Chức năng của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tập hợp, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân; thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường đồng thuận trong xã hội; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân. Xét về bản chất, MTTQVN là một thiết chế vừa mang tính chính trị, vừa mang tính xã hội. Về tính chính trị của MTTQVN: - MTTQVN là một trong những tổ chức do Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập và lãnh đạo. MTTQVN là tổ chức thể hiện hình thức chính trị để Đảng tập hợp 7 quần chúng, vận động, giáo dục và thu hút các lực lượng xã hội vào các phong trào cách mạng, để giải quyết các nhiệm vụ chính trị của Đảng. - MTTQVN là tổ chức của Đảng nhằm thực hiện đường lối chính trị của Đảng trong các tầng lớp nhân dân; MTTQVN có nhiệm vụ, chức năng là đưa đường lối, chính sách của Đảng vào thực tiễn hoạt động thông qua các hình thức tập hợp quần chúng đặc thù. - Trong mối quan hệ với Nhà nước, MTTQVN tuy không trực tiếp thực hiện quyền lực nhà nước, nhưng lại có vai trò chi phối, tác động rất lớn đến quá trình thực hiện quyền lực nhà nước. Đặc biệt, MTTQVN thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, công chức nhà nước. - MTTQVN là tổ chức liên minh chính trị. Chức năng chính trị của MTTQVN bao gồm: các hoạt động nhằm góp phần đưa đường lối chính trị của Đảng, luật pháp của Nhà nước vào đời sống xã hội; các hoạt động tham gia vào việc xây dựng và củng cố chính quyền, tiến hành các hoạt động kiểm tra, giám sát hoạt động của các tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước trong quá trình thực hiện sự lãnh đạo, quản lý đất nước. MTTQVN thể hiện vai trò là cơ sở chính trị của Đảng và Nhà nước; đồng thời là người đại diện chính trị của các tầng lớp nhân dân trong quan hệ với Đảng và Nhà nước. Về tính chất xã hội của MTTQVN - MTTQVN là tổ chức tập hợp các tổ chức quần chúng, là diễn đàn để đoàn kết và hiệp thương ý chí của các tổ chức quần chúng nhân dân. - Trong mối quan hệ của toàn bộ hệ thống chính trị, MTTQVN cùng với các đoàn thể chính trị - xã hội đều là thành viên của hệ thống chính trị, nhưng bản thân các tổ chức này cũng là thành viên của MTTQVN. Mối quan hệ giữa MTTQVN với các đoàn thể chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị là mối quan hệ bình đẳng, hợp tác, chủ động phối hợp, thể hiện ở các phương diện sau: + Về mặt tổ chức, đoàn thể và MTTQ đều độc lập với nhau về tổ chức. Mỗi tổ chức đều có hệ thống cơ cấu bộ máy riêng, thực hiện những mục đích, tôn chỉ riêng, có điều lệ riêng, có con dấu riêng nhưng đều hành động vì mục tiêu dân giàu, 8 nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; khác nhau về từng lợi ích riêng của từng tổ chức nhưng thống nhất về lợi ích chung là lợi ích đất nước, lợi ích dân tộc. Các thành viên trong MTTQ bàn những công việc chung, công khai thảo luận, trình bày ý kiến nhưng phải tán thành mục đích, tôn chỉ và Điều lệ của MTTQVN, cùng thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại của Nhà nước và các chương trình của Mặt trận, dưới sự lãnh đạo của Đảng. + Theo khoản 1 Điều 6 Luật MTTQVN năm 2015 thì Ủy ban MTTQVN là cơ quan chấp hành giữa hai kỳ đại hội của MTTQVN, có trách nhiệm tổ chức thực hiện nhiệm vụ của MTTQVN. Như vậy, có thể nói Uỷ ban MTTQVN là cơ quan thường trực giải quyết các công việc của MTTQ giữa hai kỳ đại hội. Trong cơ cấu thành phần MTTQVN, người đứng đầu các đoàn thể chính trị - xã hội, thông qua hiệp thương, được cử vào MTTQVN, nếu trong thực tiễn hoạt động làm trái những quy định và điều lệ của Mặt trận thì tuỳ mức độ sai phạm mà bị khiển trách, cảnh cáo hoặc thôi công nhận là thành viên MTTQVN. + Trong quan hệ với MTTQVN với các tổ chức đoàn thể là thành viên của Mặt trận, Ban công tác Mặt trận có chức năng thực hiện sự phối hợp và thống nhất hành động với các tổ chức để thực hiện nhiệm vụ như: trực tiếp vận động quần chúng thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, Nghị quyết của Hội đồng nhân dân (HĐND), quyết định của Uỷ ban nhân dân (UBND); động viên nhân dân giám sát hoạt động của cơ quan, đại biểu dân cử, cán bộ công chức nhà nước, phối hợp thực hiện quy chế dân chủ và hoạt động tự quản ở cộng đồng dân cư. + Trong mối quan hệ với tổ chức đoàn thể là thành viên của mình, MTTQVN tạo điều kiện hỗ trợ giúp đỡ các thành viên hoạt động trong khuôn khổ Điều lệ của các thành viên. + Trong mối quan hệ với MTTQVN, các tổ chức đoàn thể trong quan hệ chính trị với tư cách là thành viên của Mặt trận có quyền thảo luận, chất vấn, phê bình, kiến nghị về tổ chức và hoạt động của MTTQVN cũng như giới thiệu người để hiệp thương cử vào MTTQVN các cấp. MTTQVN lắng nghe ý kiến thảo luận, chất vấn, 9 phê bình, kiến nghị đó để xem xét, điều chỉnh cho phù hợp nhằm nâng cao chất lượng bộ máy tổ chức và hoạt động của Mặt trận. + MTTQVN giữ mối liên hệ và phối hợp công tác với các tổ chức thành viên. Các tổ chức đoàn thể với tư cách là thành viên của Mặt trận có quyền yêu cầu MTTQVN bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, yêu cầu MTTQVN cùng cấp tổ chức hiệp thương để phối hợp với các thành viên có liên quan nhằm hưởng ứng sáng kiến của mình về các cuộc vận động nhân dân thực hiện chương trình của Mặt trận. Mặt khác, MTTQVN trong mối quan hệ chặt chẽ với các tổ chức thành viên thực hiện việc cung cấp thông tin về hoạt động của mình cho các thành viên; đôn đốc các thành viên thực hiện đúng chính sách đại đoàn kết dân tộc và tham gia công tác Mặt trận. Như vậy, mối quan hệ giữa MTTQVN với các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị thể hiện sâu sắc tính tôn trọng, hợp tác giúp đỡ lẫn nhau và chủ động phối hợp với nhau, không cản trở nhau, cùng mục đích mở rộng khối đại đoàn kết dân tộc; thể hiện tính trách nhiệm đối với nhau giữa MTTQVN với các tổ chức và giữa cá nhân tổ chức với MTTQ. Mối quan hệ biểu hiện sâu sắc, phong phú không mang tính chất hành chính nặng nề. Khi bàn bạc các công việc mọi tổ chức đều dân chủ trình bày ý kiến của mình, trao đổi, thuyết phục nhau, không áp đặt, ép buộc, quyết nghị trên cơ sở ý kiến đa số đồng thuận, thống nhất. 1.1.2. Vị trí, vai trò Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam 1.1.2.1. Vị trí Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam Từ khi thành lập đến nay, trong suốt quá trình hoạt động MTTQVN luôn thể hiện là một tổ chức có vị trí quan trọng ở tầm chiến lược. Với tư cách là vị trí chiến lược trong hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay, MTTQVN tất yếu sẽ có vai trò to lớn trong hệ thống chính trị. Vị trí chiến lược của MTTQ thể hiện: MTTQ là cơ sở chính trị của hệ thống chính trị. Hệ thống chính trị ở nước ta được tổ chức theo một hệ thống từ Trung ương đến cơ sở. Cơ sở phân cấp theo quản lý hành chính gồm có cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã. Hệ thống chính trị ở cơ 10 sở bao gồm: Tổ chức cơ sở Đảng, Hội đồng Nhân dân, Uỷ ban Nhân; MTTQ và các tổ chức chính trị-xã hội khác như: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh xã, phường, thị trấn… Tất cả các tổ chức trên đều có vị trí, vai trò và nhiệm vụ được pháp luật quy định đối với hệ thống chính trị ở nước ta. MTTQVN được thành lập hợp pháp và được tổ chức để tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản đại diện cho lợi ích của nhân dân, tham gia vào hệ thống chính trị, tuỳ theo tính chất, tôn chỉ, mục đích của mình nhằm bảo vệ quyền lợi dân chủ của nhân dân. MTTQVN có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ đất nước; phát huy dân chủ, nâng cao trách nhiệm công dân của các hội viên, đoàn viên, giữ gìn kỷ cương phép nước, thúc đẩy công cuộc đổi mới, thắt chặt mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. MTTQVN là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi thể hiện ý chí và nguyện vọng; phát huy khả năng tham gia bầu cử Quốc hội và Hội đồng Nhân dân; tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; thực hiện giám sát của nhân dân với cán bộ, công chức và giải quyết những mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân. MTTQ là một trong những yếu tố cốt lõi, dẫn hướng và tạo nên đặc thù của hệ thống chính trị ở Việt Nam. MTTQ được tổ chức nhằm thực hiện đường lối chính trị của Đảng trong các tầng lớp nhân dân. MTTQ có nhiệm vụ, chức năng là đưa đường lối, chính sách của Đảng vào thực tiễn hoạt động thông qua các hình thức tập hợp quần chúng đặc thù. Trong mối quan hệ với Nhà nước, MTTQ tuy không trực tiếp thực hiện quyền lực nhà nước, nhưng lại có vai trò chi phối, tác động rất lớn đến quá trình thực hiện quyền lực nhà nước. Đặc biệt, MTTQ thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, công chức nhà nước. MTTQVN là liên minh chính trị, thực hiện chức năng chính trị là: các hoạt động nhằm góp phần đưa đường lối chính trị của Đảng, luật pháp của Nhà nước vào đời sống xã hội; các hoạt động tham gia vào việc xây dựng và củng cố chính quyền, tiến hành các hoạt động kiểm tra, giám sát hoạt động của các tổ chức đảng, các cơ quan nhà nước trong quá trình thực hiện sự 11 lãnh đạo, quản lý đất nước. MTTQ thể hiện vai trò là cơ sở chính trị của Đảng và Nhà nước; đồng thời là người đại diện chính trị của các tầng lớp nhân dân trong quan hệ với Đảng và Nhà nước. Với vị trí, vai trò và chức năng như vậy, MTTQ là yếu tố cốt lõi làm nên tính đặc thù trong hệ thống chính trị của Việt Nam. 1.1.2.2. Vai trò Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị Việt Nam MTTQVN là một bộ phận cấu thành hệ thống chính trị của nước ta hiện nay. Sự qui định này là do yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng, là xuất phát tư thể chế chính trị: nước ta là nước dân chủ, mọi quyền lực thuộc về nhân dân. Đây là vấn đề lịch sử, vấn đề truyền thống. Vai trò MTTQ không phải tự Mặt trận đặt ra mà là do chính nhân dân, chính lịch sử thừa nhận. Xuất phát từ mục đích chung đó, MTTQVN có những vai trò nhất định trong hệ thống chính trị, được thể hiện qua một số mặt sau đây: Một là, MTTQVN tham gia xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh Trong thực tế lãnh đạo, có lúc, có nơi do nhiều nguyên nhân khác nhau “Đảng chưa đáp ứng được nhu cầu trong việc giải quyết nhiều vấn đề kinh tế-xã hội, trong phong cách lãnh đạo và cả trong rèn luyện phẩm chất cán bộ đảng viên”[07, tr 123]. Tăng cường sức mạnh của Đảng trên cơ sở khắc phục những hạn chế, khiếm khuyết trong tổ chức và hoạt động của Đảng là yêu cầu cấp bách, khách quan trong tình hình hiện nay. Bởi vì thông qua thực tiễn mối liên hệ giữa quần chúng nhân dân với Đảng, mới có thể giúp cho Đảng xây dựng được đường lối chính trị đúng đắn làm định hướng cho mọi quá trình phát triển tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội; Đảng mới phát hiện được những khiếm khuyết trong lãnh đạo và chỉ đạo thực tiễn, trong tổ chức và cán bộ của Đảng. Vì vậy nên MTTQVN với tính cách là sự thể hiện của khối đại đoàn kết toàn dân có vai trò to lớn đối với việc phát huy sức mạnh của Đảng. Đảng lãnh đạo bằng tổ chức, bằng đường lối. Đường lối của Đảng thể hiện qua các chủ trương, chính sách của Đảng. Các chủ trương, chính sách đó phải xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng chính đáng của nhân dân; bằng thực tiễn mới kiểm tra được tính đúng đắn, hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng. MTTQVN có 12 vai trò quan trọng trong việc góp phần xây dựng các chủ trương, chính sách của Đảng. MTTQ các cấp và từng tổ chức đoàn thể tổ chức các Hội nghị để lấy ý kiến đóng góp của quần chúng nhân dân. Thông qua ý kiến đóng góp rộng rãi của quần chúng nhân dân, để Đảng kịp thời điều chỉnh những vấn đề chưa phù hợp, bổ sung những vấn đề còn thiếu sót, đảm bảo tính hiệu quả và giá trị thực tiễn trong các chủ trương, chính sách, nghị quyết của Đảng khi ban hành. MTTQVN phản ánh ý kiến của nhân dân về các vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội cho Đảng để Đảng kịp thời đề ra những chủ trương, chính sách hợp lý trong quá trình lãnh đạo nhằm giải quyết có hiệu quả. Đối với những chủ trương, chính sách lớn của Đảng ảnh hưởng đến đại bộ phận quần chúng nhân dân, các dự thảo Nghị quyết Đại hội Đảng trước các kỳ Đại hội của Đảng, MTTQVN tiến hành lấy ý kiến của nhân dân để nhân dân công khai góp ý kiến của mình. MTTQVN và các tổ chức thành viên phối hợp hành động thực hiện tốt chủ trương, nghị quyết của Đảng về công tác xây dựng Đảng nói chung, xây dựng bộ máy, tổ chức Đảng nói riêng. MTTQVN phối hợp với các tổ chức thành viên và các tổ chức khác trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện các cuộc vận động lớn của Đảng nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao uy tín của Đảng trong đời sống chính trị xã hội. Vận động toàn thể nhân dân phát huy tích cực chính trị của mình trong việc xây dựng và bảo vệ Đảng; giám sát hoạt động của cấp uỷ Đảng tại địa phương để kịp thời phát hiện những sai sót, khiếm khuyết của cấp uỷ Đảng trong công tác lãnh đạo của địa phương. Thông qua các phong trào thực tiễn, tuỳ thuộc vào điều kiện đặc thù của tổ chức mình, MTTQVN bên cạnh việc giáo dục chính trị - tư tưởng cho hội viên đã phát hiện và bồi dưỡng những quần chúng ưu tú, tích cực, có năng lực giới thiệu cho Đảng tiến hành kết nạp để tăng số lượng và chất lượng công tác phát triển đảng viên mới của Đảng. Thông qua mối quan hệ chặt chẽ giữa MTTQVN với Đảng, giữa MTTQVN với nhân dân, giữa Đảng với nhân dân giúp cho việc củng cố, phát triển, tăng cường sức mạnh của Đảng. Nhờ đó, nhân dân ngày càng giác ngộ sâu sắc về chủ nghĩa xã hội, tin tưởng vào đường lối lãnh đạo của Đảng; hăng hái tham gia các 13 phong trào hành động cách mạng,thi đua yêu nước nhằm thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN. Hai là, MTTQVN tham gia xây dựng Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân Vai trò này của MTTQ thể hiện qua một số hoạt động sau: - MTTQVN tham gia xây dựng Nhà nước. Lênin đã từng khẳng định: “Chỉ có một chính quyền dựa một cách công nhiên và dứt khoát vào đa số nhân dân mới có thể vững chắc được” [18, tr 269]. Sự hình thành và phát triển thể chế Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân ở nước ta là một quá trình liên tục trong tính hậu thuẫn rất lớn của khối đại đoàn kết toàn dân; Sức mạnh Nhà nước chỉ có thể có được dựa trên sức mạnh nhân dân. Có được những kết quả trong hiện tại và thực hiện được mục tiên chiến lược trong tương lai của Nhà nước ta một phần là do sự đóng góp không ngừng nghỉ của MTTQVN và các tổ chức thành viên trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ. MTTQVN đã tiến hành nhiều hình thức và biện pháp thu hút, tổ chức nhân dân tham gia xây dựng Nhà nước thông qua các hình thức như: Tham gia tổ chức bầu cử Quốc hội và HĐND góp phần nâng cao sức mạnh của cơ quan quyền lực Nhà nước; Tham gia vào hoạt động tư pháp của Nhà nước phát huy sức mạnh của cơ quan tư pháp; Tham gia vào hoạt động hành pháp của Nhà nước, phát huy sức mạnh của hệ thống các cơ quan quản lý hành chính... - MTTQVN tham gia xây dựng chính sách, pháp luật. Về xây dựng pháp luật, MTTQVN đã động viên các tầng lớp nhân dân phát huy quyền làm chủ, thông qua các Hội nghị nhân dân cũng như thông qua tiếp xúc cá nhân, tổ chức nhân dân đóng góp ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, các văn bản luật và các văn bản dưới luật như Nghị định của Chính phủ, Pháp lệnh của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Uỷ ban Trung ương MTTQVN thay mặt nhân dân kiến nghị với Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ về dự kiến chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, trình các dự án luật, pháp lệnh. MTTQ các cấp ở địa phương tổ chức các hội nghị các bộ chuyên trách của Mặt trận hoặc giữa cán bộ chuyên trách của đoàn thể nhân 14 dân và tổ chức xã hội; tổ chức các hội nghị nhân dân hoặc đại diện các gia đình từng địa bàn dân cư; tổ chức hội nghị những người tiêu biểu trong các dân tộc, các tôn giáo để lấy ý kiến đóng góp vào các dự thảo góp phần xây dựng pháp luật. - MTTQVN tham gia quản lý nhà nước. Nhà nước ta đang thực hiện chính sách đổi mới chế độ quản lý, xoá bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong hoạt động quản lý Nhà nước, gắn với đổi mới phong cách làm việc của đội ngũ công chức Nhà nước. Bộ máy Nhà nước ta đang dần từng bước khắc phục cho được những khuyết điểm để có đủ năng lực thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu: thể chế hoá đường lối của Đảng và cơ chế quản lý mới thành pháp luật và chính sách cụ thể, xây dựng chiến lược kinh tế - xã hội và cụ thể hoá những kế hoạch; điều hành, quản lý xã hội bằng pháp luật, chính sách, giữ vững pháp luật, kỷ cương, xây dựng bộ máy gọn nhẹ, trong sạch, vững mạnh. MTTQVN phối hợp với HĐND và UBND thông qua các kỳ họp của HĐND, phiên họp của UBND để kiến nghị, thảo luận đóng góp ý kiến và các chính sách, kế hoạch của Nhà nước cũng như chính sách kế hoạch của chính quyền địa phương phù hợp với nguyện vọng và lợi ích chính đáng của nhân dân. MTTQVN ở cơ sở tổ chức các hình thức hội nghị nhân dân để nhân dân trực tiếp đóng góp ý kiến về chính sách, kế hoạch của Chính phủ cũng như chính quyền địa phương; tổ chức cho các đại biểu lắng nghe ý kiến cử tri về các chính sách, kế hoạch của Nhà nước. Qua đó, đại biểu Quốc hội phản ánh ý kiến của nhân dân trong các kỳ họp Quốc hội trước khi Quốc hội thông qua những chính sách, kế hoạch kinh tế-xã hội của đất nước. - MTTQVN thực hiện việc giám sát hoạt động của Nhà nước và phản biện xã hội. Để phát huy vai trò quyền làm chủ của nhân dân, thời gian qua MTTQVN đã cùng với các tổ chức thành viên, các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện các nhiệm vụ chính trị nhằm giúp cho Nhà nước thực hiện tốt hơn nền dân chủ XHCN, đẩy mạnh quá trình dân chủ hoá mọi mặt của đời sống xã hội. MTTQVN và các đoàn thể phát hiện những việc làm sai trái của các cá nhân đang làm việc trong các cơ quan Nhà nước như vi phạm các quyết định về quản lý, vi phạm về tự do, dân chủ 15 của công dân. Khi phát hiện vi phạm thì MTTQVN báo cáo với các cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết. Đối với các đại biểu dân cử, mỗi năm ít nhất một lần đại biểu phải báo cáo trước cử tri về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình. Cử tri có thể trực tiếp hoặc thông qua MTTQ yêu cầu các đại biểu dân cử báo cáo công tác của mình trong thời gian qua và có thể nhận xét với việc thực hiện nhiệm vụ của đại biểu. Các đại biểu Quốc hội bầu trong một địa giới hành chính cấp tỉnh họp thành đoàn đại biểu giữ mối liên hệ chặt chẽ với Quốc hội, cơ quan chính quyền địa phương, MTTQVN về các vấn đề liên quan đến hoạt động của đại biểu Quốc hội. Theo đề nghị của Mặt trận hoặc cử tri, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định việc đưa ra Quốc hội bãi nhiệm đại biểu Quốc hội nếu đại biểu đó không hoàn thành nhiệm vụ và tư cách đại biểu của mình. Đối với Chính phủ, khi xây dựng, bổ sung, sửa đổi nghị quyết, nghị định của Chính phủ có liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đến các tầng lớp xã hội mà Uỷ ban Trung ương MTTQVN trực tiếp vận động thì Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ có trách nhiệm gửi dự thảo văn bản để lấy ý kiến của Uỷ ban Trung ương MTTQVN. Các cơ quan chính phủ chủ trì dự thảo có trách nhiệm giải trình những vấn đề nêu trong văn bản khi MTTQVN yêu cầu. Đối với các cơ quan Nhà nước khác, thủ trưởng các cấp, các ngành có trách nhiệm tạo điều kiện cho MTTQVN, Thanh tra nhân dân giám sát việc giải quyết các khiếu nại, tố cáo của công dân. MTTQ cấp xã, phường, thị trấn dưới sự chỉ đạo hướng dẫn của MTTQVN cấp tỉnh, cấp huyện tiến hành thành lập ban thanh tra nhân dân để giám sát hoạt động của chính quyền cơ sở. MTTQVN dù ở cấp nào cũng cần luôn thực hiện tốt vai trò của mình trong hệ thống chính trị. Đây là biện pháp quan trọng góp phần xây dựng, củng cố, hoàn thiện Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ chính quyền; góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước dân chủ, văn minh và giàu mạnh. 16
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan