Tài liệu Xây dựng văn hoá doanh nghiệp tại ngân hàng thương mại cổ phần việt nam thịnh vượng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN NGUYỆN XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN DUY LỢI Hà Nội – Năm 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN NGUYỆN XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN TS. NGUYỄN DUY LỢI PGS.TS TRẦN ANH TÀI Hà Nội – Năm 2014 LỜI CAM KẾT Tôi tên là : Nguyễn Văn Nguyện Học lớp : K21-QTKD 2. Khoa : Quản Trị Kinh Doanh Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp với đề tài : “Xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) ” là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi không sao chép từ các công trình nghiên cứu khác. Tất cả những số liệu trong luận văn là trung thực, chính xác và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Nếu có thông tin gì sai sự thực tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Học viên Nguyễn Văn Nguyện LỜI CẢM ƠN Việc hoàn thành luận văn thạc sĩ đã giúp tôi tiếp thu những kiến thức bổ ích, những bài học quý giá và Phƣơng pháp nghiên cứu khoa học gắn liền giữa lý thuyết và thực tiễn. Những kiến thức, phƣơng pháp mà tôi tiếp thu từ các môn học của chƣơng trình Thạc sĩ Quản trị kinh doanh tại Trƣờng Đại Học Kinh Tế - Đại Học Quốc Gia Hà Nội đã giúp tôi rất nhiều trong việc hoàn thành luận văn này cũng nhƣ những công việc của tôi trong thời gian tới Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô giáo của Trƣờng Đại Học Kinh Tế - Đại Học Quốc Gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Nguyễn Duy Lợi đã tận tình hƣớng dẫn, đóng góp ý kiến giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn cán bộ, nhân viên của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) đã nhiệt thành hợp tác trong thời gian tôi thực hiện luận văn này. Song trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, do kiến thức còn nhiều hạn chế nên không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp của các Thầy Cô và bạn đọc để bài viết đƣợc hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 12 năm 2014 Tóm tắt Sự hội nhập kinh tế toàn cầu trong những năm gần đây đã mang lại cho các doanh nghiệp trong nƣớc nhiều cơ hội và thách thức. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp Việt Nam cần xây dựng cho mình một chiến lƣợc tạo sự khác biệt để phát triển bền vững thông qua xây dựng giá trị riêng mà ƣu thế là giá trị bắt nguồn từ con ngƣời, từ văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc. Thực tế đã cho thấy văn hoá doanh nghiệp đang ngày càng có vai trò quan trọng trong việc nâng cao vị thế và thƣơng hiệu của doanh nghiệp. Văn hoá doanh nghiệp đã và đang ngày càng có vai trò quan trọng trong việc nâng cao vị thế và thƣơng hiệu của doanh nghiệp trên thƣơng trƣờng. Luận văn này tập trung phân tích thực trạng văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Việt Nam Thịnh Vƣợng trên cơ sở hệ thống lý luận về Văn hóa doanh nghiệp. Các phƣơng pháp phân tích đƣợc sử dụng trong nghiên cứu này là: phƣơng pháp hệ thống hoá tổng kết các lý thuyết về văn hóa doanh nghiệp đề suất cấu trúc văn hóa doanh nghiệp làm khung phân tích thực tế: phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng để đánh giá thực trạng về VHDN của CBNV ngân hàng VPBank trên cơ sở nội dung khung cấu trúc văn hóa doanh nghiệp qua đó đƣa ra các kiến nghị, giải pháp để xây dựng văn hóa doanh nghiệp cho ngân hàng phù hợp với chiến lƣợc phát triển kinh doanh của Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) trong thời gian tới. MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii MỤC LỤC ............................................................................................................................. 1 PHẦN MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................................ 1 1.1.Tính cấp thiết của đề tài: .............................................................................................. 1 1.2. Câu hỏi nghiên cứu: .................................................................................................... 2 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: ............................................................................ 2 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: ............................................................................. 2 1.5. Đóng góp của luận văn: .............................................................................................. 3 1.6. Cấu trúc của luận văn: ................................................................................................ 3 CHƢƠNG 1 – TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................... 4 VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP .................................................. 4 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu. ........................................................................... 4 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nƣớc ngoài: ....................................................................... 4 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc: ........................................................................ 6 1.2. Các khái niệm ............................................................................................................. 8 1.2.1. Văn hoá ................................................................................................................ 8 1.2.2. Văn hoá doanh nghiệp (VHDN) .......................................................................... 9 1.2.3. Nội dung cấu trúc của VHDN............................................................................ 11 1.2.4. Mối quan hệ giữa các cấu trúc, tầng văn hóa doanh nghiệp. ............................ 17 1.3. Ảnh hƣởng của VHDN tới sự phát triển của doanh nghiệp ...................................... 19 1.3.1. Ảnh hƣởng tích cực: .......................................................................................... 19 1.3.2. Ảnh hƣởng tiêu cực............................................................................................ 21 1.4. Những nhân tố ảnh hƣởng đến việc xây dựng VHDN ............................................. 22 1.4.1. Văn hoá dân tộc ................................................................................................. 22 1.4.2. Ngƣời lãnh đạo .................................................................................................. 23 1.4.3. Đặc điểm ngành nghề ........................................................................................ 24 1.4.4. Nhận thức và sự học hỏi các giá trị của văn hoá doanh nghiệp khác ............... 24 1.4.5. Lịch sử hình thành doanh nghiệp ....................................................................... 25 CHƢƠNG 2 - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 26 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng: .................................................................. 26 2.1.1. Quy trình nghiên cứu: ........................................................................................ 26 2.1.2. Phƣơng pháp tiếp cận: ....................................................................................... 26 2.1.3. Phƣơng pháp quan sát: ....................................................................................... 27 2.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng ................................................................. 27 2.1.5. Tổ chức thu thập và xử lý dữ liệu ...................................................................... 27 2.1.6. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ...................................................................... 27 2.2. Tổ chức quá trình nghiên cứu: .................................................................................. 28 2.2.1. Địa điểm, thời gian thực hiện, nguồn thông tin dữ liệu nghiên cứu .................. 28 2.2.2. Thiết kế bảng câu hỏi khảo sát: ......................................................................... 28 2.2.3. Triển khai phát và thu thập phiếu khảo sát ........................................................ 30 2.2.4. Phân tích, xử lý số liệu phiếu khảo sát. ............................................................. 31 CHƢƠNG 3 - THỰC TRẠNG VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP TẠI .................................. 32 NGÂN HÀNG TMCP VIỆT NAM THỊNH VƢỢNG ........................................................ 32 3.1. Một số đặc điểm của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng ảnh hƣởng đến văn hoá doanh nghiệp ............................................................................................................. 32 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank). ........................................................................................................ 32 3.1.2. Tầm nhìn, Sứ mệnh, Chiến lƣợc Phát triển và Giá trị Cốt lõi của VPBank ...... 33 3.1.3. Các sự kiện quan trọng đáng ghi nhớ: (Xem phụ lục 03) .................................. 35 3.1.4. Thành tích và công tác xã hội: (Xem phụ lục 04) .............................................. 35 3.1.5. Cơ cấu quản trị điều hành .................................................................................. 35 3.1.6. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng ....................... 37 3.1.7. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) từ 2010 – 2013 ..................................................................... 43 3.2. Thực trạng văn hoá doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng .. 53 3.2.1. Nhận thức về VHDN của cán bộ nhân viên tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng ................................................................................................................ 53 3.2.2. VHDN của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng .................................... 57 3.3. Đánh giá về thực trạng xây dựng VHDN tại VPBank: ............................................. 74 CHƢƠNG 4 – XÂY DỰNG VHDN TẠI NGÂN HÀNG TMCP VIỆT NAM THINH VƢỢNG ............................................................................................................................... 75 4.1. Quan điểm, nguyên tắc xây dựng VHDN của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng .............................................................................................................................. 75 4.1.1. Quan điểm xây dựng văn hóa doanh nghiệp.................................................... 75 4.1.2. Nguyên tắc xây dựng văn hóa doanh nghiệp .................................................... 76 4.2. Giải pháp xây dựng VHDN tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng............ 78 4.2.1. Đề xuất kế hoạch xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại VPBank: ....................... 78 4.2.1.1. Bƣớc 1: Nhận thức nắm rõ ............................................................................. 78 4.2.1.2. Bƣớc 2: Hiểu biết sâu..................................................................................... 79 4.2.1.3. Bƣớc 3: Thuyết phục vận động ....................................................................... 79 4.2.1.4. Bƣớc 4: Hành động và duy trì........................................................................ 81 4.2.2. Một số giải pháp xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại VPBank ......................... 82 4.2.2.1. Ngƣời lãnh đạo phải là tấm gƣơng về VHDN ................................................ 82 4.2.2.2. Bồi dƣỡng và nâng cao nhận thức về VHDN cho cán bộ nhân viên ngân hàng .......................................................................................................................... 83 4.2.2.3. Có chính sách khách hàng hợp lý ................................................................... 85 4.2.2.4. Xác định rõ tầm nhìn và các giá trị cốt lõi của ngân hàng .............................. 85 4.2.2.5. Coi trọng công tác tuyên truyền giáo dục đào tạo vận động cán bộ nhân viên, phát triển con ngƣời. .................................................................................................... 86 4.2.2.6. Tăng cƣờng đầu tƣ vật chất cho công tác xây dựng và phát triển văn hoá tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng ................................................................. 87 4.2.2.7. Tạo nếp văn hoá ứng xử tốt trong ngân hàng, làm tốt giá trị ``khách hàng là trọng tâm`` ................................................................................................................... 88 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 91 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 ATM Máy giao dich tự động 2 BCA Mức đánh giá tín dụng cơ sở 3 BFSR hệ số sức mạnh tài chính 4 BIDV Ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam 5 BHXH Bảo hiểm Xã hội 6 BKS Ban kiểm soát 7 BCH Ban chấp hành 8 CBNV Cán bộ nhân viên 9 CMB Khách hàng Doanh nghiệp 10 CNTT Công nghệ thông tin 11 CIB Doanh nghiệp quy mô lớn 12 HĐQT Hội đồng quản trị 13 ILO Tổ chức Lao động quốc tế 14 INTRANET Mạng nội bộ 15 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 16 PMS Hệ thống quản lý hiệu quả làm việc 17 QTRR Quản trị rủi ro 18 SMS Banking Dịch vụ tƣ vấn tin tài khoản qua nhắn tin điện thoại di động 19 SME Khách hàng Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ 20 TCTD Tài chính tín dụng 21 TMCP Thƣơng mại cổ phần 22 VHDN Văn hoá doanh nghiệp 23 VPBank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng 25 VNĐ Việt Nam Đồng i DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Việt Nam 37 Thịnh Vƣợng (VPBank) 2 Bảng 3.2 Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh tại Ngân hàng 44 TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) (20102013) 3 Bảng 3.3 Tổng hợp số liệu cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP 51 Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) phân theo giới tính và tuổi đời (2010-2013) 4 Bảng 3.4 Tổng hợp số liệu cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP 52 Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) phân theo trình độ (2010-2013) 5 Bảng 3.5 Số liệu về sự nhận thức của cán bộ nhân viên về biểu 54 hiện của VHDN tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) 6 Bảng 3.6 Số liệu về lƣợng cán bộ nhân viên nhận thức về các 55 nhân tố ảnh hƣởng đến VHDN 7 Bảng 3.7 Số lƣợng nhân viên ƣa thích các phong trào đoàn thể 60 do ngân hàng tổ chức theo độ tuổi và chức vụ 8 Bảng 3.8 Phong cách làm việc của Ban lãnh đạo Ngân hàng 69 TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) 9 Bảng 3.9 Cảm nhận của nhân viên trong quá trình làm việc tại 70 Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) 10 Bảng 3.10 Một số mục tiêu tài chính cho năm 2014 ii 74 DANH MỤC HÌNH STT Bảng Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Mô hình và mối quan hệ 3 tầng văn hóa của E. Schein 17 2 Hình 3.1 Logo của Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng 62 (VPBank) 3 Hình 3.2 Đồng phục của nhân viên Ngân hàng TMCP Việt Nam 64 Thịnh Vƣợng (VPBank) 4 Hình 3.3 Chuẩn mực bài trí của nhân viên Ngân hàng (VPBank) iii 65 PHẦN MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài: Là một ngân hàng thƣơng mại cổ phần đầu tiên của Việt Nam thành lập từ năm 1993. Trải qua hơn 20 năm xây dựng, phát triển và hội nhập kinh tế mạnh mẽ Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) đang phải đối mặt với những áp lực cạnh tranh khốc liệt của cả ngành tài chính ngân hàng trong nƣớc và quốc tế. Đặc biệt trong vấn đề xây dựng văn hóa doanh nghiệp thì VPbank là ngân hàng có mức tăng cán bộ nhân viên rất lớn qua 4 năm từ 2010 đến 2013 đã tăng từ hơn 2000 CBNV từ 2674 lên 4725 ngƣời. VPBank hiện nay là tập hợp những con ngƣời khác nhau về trình độ chuyên môn, trình độ văn hóa, mức độ nhận thức, quan hệ xã hội, tƣ tƣởng văn hóa…. khác biệt này và sự chuyển đổi môi trƣờng làm việc của nhân viên mới, cộng với số lƣợng nhân viên cũ đã tạo ra một môi trƣờng đa dạng và phức tạp thậm chí có những điều trái ngƣợc nhau về văn hóa doanh nghiệp. Cùng với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của nền kinh tế thị trƣờng và xu hƣớng toàn cầu hóa, buộc các doanh nghiệp để tồn tại và phát triển phải liên tục tìm tòi những cái mới, sáng tạo và thay đổi cho phù hợp với thực tế. Trong khi doanh nghiệp nỗ lực để tối đa hóa lợi nhuận, cá nhân có thể có mối quan tâm khác và sẵn sàng hy sinh quyền lợi tập thể để theo đuổi mục đích riêng. Làm thế nào để doanh nghiệp trở thành nơi tập hợp, phát huy mọi nguồn lực con ngƣời, tác động (tích cực hay tiêu cực) đối với tất cả các yếu tố chủ quan, khách quan khác nhau, làm gia tăng nhiều lần giá trị của từng nguồn lực con ngƣời con ngƣời đơn lẻ, nhằm góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Những giá trị, niềm tin mà mọi ngƣời làm việc trong doanh nghiệp cùng công nhận và tin tƣởng chính là văn hóa doanh nghiệp. Có thể nói văn hóa doanh nghiệp đóng một vai trò then chốt trong việc giải quyết tận gốc rễ vấn đề xung đột quyền lợi giữa cá nhân và tập thể. Tại VPBank văn hóa doanh nghiệp luôn đƣợc lãnh đạo ngân hàng quan tâm xây dựng và phát triển. Tuy nhiên dƣới sự thay đổi của môi trƣờng kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp cần phải có chiến lƣợc xây dựng, thay đổi phù hợp với bản sắc 1 dân tộc, phù hợp với chiến lƣợc phát triển kinh doanh của ngân hàng. Xuất phát từ các vấn đề trên nên tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài: “Xây dựng văn hoá doanh nghiệp tại Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Việt Nam Thịnh Vượng’’ cho luận văn tốt nghiệp của mình. 1.2. Câu hỏi nghiên cứu: + Đặc trƣng văn hóa doanh nghiệp của ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank)? + Làm thế nào để xây dựng VHDN phù hợp với chiến lƣợc phát triển kinh doanh của ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng ? 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: Mục đích nghiên cứu : - Đƣa ra những giải pháp cho việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng. Nhiệm vụ nghiên cứu : - Nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về VHDN của VPBank, Làm rõ các yếu tố cấu thành và các nhân tố ảnh hƣởng đến văn hoá doanh nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng văn hoá doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) và từ đó đƣa ra các kiến nghị, giải pháp cho việc xây dựng VHDN góp phần giúp ban lãnh đạo Ngân Hàng VPBank đề ra các chính sách xây dựng VHDN hợp lý trong thời gian tới. 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tƣợng nghiên cứu : Là những vấn đề về văn hoá doanh nghiệp nhƣ khái niệm, các yếu tố ảnh hƣởng đến văn hoá doanh nghiệp, thực trạng văn hoá doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng. - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu vấn đề nghiên cứu: Trong đề tài này tác giả tập trung nghiên cứu thực trạng văn hóa doanh nghiệp của VPBank thông qua mô hình 3 tầng 2 văn hóa của E. Schein. Nghiên cứu đề suất các giải pháp xây dựng văn hóa doanh nghiệp trên cơ sở lý thuyết và thực tiến cho VPBank Phạm vi nghiên cứu về mặt thời gian và không gian: Nghiên cứu toàn bộ các dữ liệu liên quan đến văn hóa doanh nghiệp tại VPBank từ tháng 1 năm 2010 đến hết tháng 12 năm 2013 1.5. Đóng góp của luận văn: Trên cơ sở hệ thống lý luận và kết quả phân tích thực trạng, vận dụng lý luận vào thực tế, đề tài nghiên cứu sẽ đƣa ra các giải pháp cụ thể thiết thực nhằm hoàn thiện công tác xây dựng văn hóa doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng phù hợp với chiến lƣợc phát triển kinh doanh của Ngân hàng. Giúp ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng (VPBank) nhìn nhận lại công tác xây dựng văn hóa doanh nghiệp, qua đó có thể cân nhắc tính khả thi của các giải pháp đƣợc đề xuất trong luận văn này để áp dụng vào thực tế, nhằm hoàn thiện hơn văn hóa doanh nghiệp tại ngân hàng. 1.6. Cấu trúc của luận văn: Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục. Luận văn đƣợc kết cấu gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu và cở sở lý luận về văn hóa doanh nghiệp Chƣơng 2: Phƣơng Pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng VHDN tại Ngân Hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng Chƣơng 4: Xây dựng VHDN tại Ngân Hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vƣợng 3 CHƢƠNG 1 – TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu. 1.1.1. Tình hình nghiên cứu nước ngoài: a, Theo mô hình ba lớp văn hóa doanh nghiệp của Schein. Mô hình nghiên cứu của Schein sử dụng phƣơng pháp đánh giá văn hóa doanh nghiệp với ba tiêu chí là: cấu trúc hữu hình, giá trị tuyên bố và các quan niệm chung, các ngầm định. Phƣơng thức đánh giá văn hóa doanh nghiệp đƣợc xem là mang tính thực tiễn nhiều hơn so với tính lý thuyết của phƣơng pháp khung giá trị cạnh tranh. Đó chính là Mô hình ba lớp văn hóa doanh nghiệp. Mô hình của Schein tập trung vào ba cấp độ của văn hóa cũng chính là ba tiêu chí đánh giá văn hoá, đi từ hiện thực, ngụ ý cho tới vô hình:  Cấp độ một: Thực tiễn (Artifacts): Cung cấp những dẫn chứng cụ thể nhƣ là các câu chuyện dân gian, nghi thức, câu chuyện và các biểu tƣợng.   Cấp độ hai: Giá trị chuẩn mực (Espoused Values): Giải thích về chiến lƣợc, mục đích, triết học nhằm dẫn lối cho suy nghĩ và hành xử trong doanh nghiệp.   Cấp độ ba: Giả định ngầm hiểu chung (Shared Tacit Assumptions) bao  gồm những giả định căn bản, nhận thức, giá trị, niềm tin, đặc biệt là từ nhà sáng lập hay lãnh đạo công ty. (Schein,1985). b, Theo mô hình văn hóa đa chiều của Hofstede. Có những quy tắc có thể áp dụng cho nơi này nhƣng lại không đúng ở nơi khác, vậy câu hỏi đặt ra là “Làm sao để hiểu đƣợc sự khác biệt về văn hóa đó?” Chúng ta buộc phải học hỏi từ sai lầm của chính mình hay có thể tham khảo từ những ngƣời đi trƣớc?. Tiến sỹ tâm lý học Geert Hofstede đã tự mình hỏi và giải đáp câu hỏi này trong những năm 1970 qua hơn 1 thập kỷ nghiên cứu và hàng ngàn bài phỏng vấn. Để từ đó, hình thành nên tiêu chuẩn đƣợc công nhận trên toàn thế giới về mô hình 4 các chiều văn hóa. Sau quá trình phỏng vấn những ngƣời làm việc cho cùng một tổ chức tại hơn 40 quốc gia trên thế giới, Hofstede đã thu thập đủ dữ liệu và bắt đầu phân tích dữ liệu của mình. Mới đầu, ông xác định đƣợc bốn chiều khác biệt về văn hóa để phân biệt nền văn hóa này với một nền văn hóa khác. Sau đó, ông thêm vào chiều thứ năm để tạo nên mô hình nhƣ hiện nay. Từng quốc gia sẽ đƣợc tính điểm với thang tỷ lệ từ 0 đến 100 cho mỗi chiều. Chiều nào có điểm càng cao nghĩa là chiều đó đƣợc thể hiện nhiều ra bên ngoài xã hội. Năm chiều văn hóa mà Hofstede đƣa ra bao gồm: - Khoảng cách quyền lực (PDI) - Chủ nghĩa cá nhân (IDV) - Nam tính (MAS) - Chỉ số né tránh sự không chắc chắn (UAI) - Định hƣớng dài hạn (LTO) c, Theo công trình nghiên cứu của 2 tác giả Recardo và Jolly. Theo hai tác giả Recardo và Jolly (Recardo & Jolly, 1997), khi nói đến văn hóa công ty, ngƣời ta thƣờng nói về hệ thống các giá trị và niềm tin mà đƣợc hiểu và chia sẻ bởi các thành viên trong một tổ chức. Một nền văn hóa giúp để định hình và xác định các hành vi ứng xử của các thành viên và các chính sách trong tổ chức. Văn hóa công ty đƣợc đo lƣờng dựa trên tám khía cạnh: - Giao tiếp - Đào tạo và phát triển - Phần thƣởng và sự công nhận - Ra quyết định - Chấp nhận rủi ro - Định hƣớng kế hoạch - Làm việc nhóm - Các chính sách quản trị 5 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước: a, Theo nghiên cứu của PGS.TS Đỗ Minh Cƣơng. Trình bày trong giáo trình“Văn hóa kinh doanh và triết lý kinh doanh” nhà xuất bản Chính Trị Quốc Gia xuất bản năm 2001. Tác giả đƣa ra định nghĩa, cấu trúc của văn hóa doanh nghiệp, tập trung nghiên cứu chuyên sâu các vấn đề về triết lý kinh doanh. (Đỗ Minh Cƣơng, 2001) b, Theo nghiên cứu của PGS.TS Dƣơng Thị Liễu Mục tiêu trang bị những kiến thức chung về văn hoá kinh doanh và những kỹ năng cần thiết để tổ chức ứng dụng và phát triển văn hoá kinh doanh trong hoạt động kinh tế, PGS.TS Dƣơng Thị Liễu đã trình bày trong “Bài giảng Văn hoá kinh doanh” với ba tầng nghiên cứu là văn hoá, văn hoá kinh doanh, và văn hoá doanh nghiệp. Thông qua các công trình khoa học đã đƣợc kiểm định trên thế giới, nghiên cứu đã chỉ ra vai trò tác động của văn hoá kinh doanh trong mọi hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt gần gũi để ứng dụng vào hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam. (Dƣơng Thị Liễu, 2008) c, Nghiên cứu của TS Đỗ Tiến Long: Nghiên cứu tình huống điển hình (Case study) là một hƣớng nghiên cứu phổ biến trong lĩnh vực quản trị kinh doanh nói chung, và về văn hóa doanh nghiệp nói riêng. Thông qua nghiên cứu thực tiễn văn hóa doanh nghiệp tại công ty Bảo Tín Minh Châu, một công ty thành công trong quá trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp, góp phần tạo dựng nên một thƣơng hiệu có uy tín trong lĩnh vực kinh doanh vàng bạc, đá quý ở Việt Nam. (Đỗ Tiến Long, 2012) Mục đích nghiên cứu: Phân tích bản sắc VHDN của một doanh nghiệp Việt Nam dựa trên các lý thuyết hiện đại về VHDN. Đánh giá tổng thể VHDN và các thành tố quản lý tham gia vào quá trình phát triển VHDN. Rút ra những bài học thành công và những khuyến nghị cho các doanh nghiệp trong việc phát triển VHDN ở Việt Nam. Các phƣơng pháp nghiên cứu: Phƣơng pháp quan sát và khảo sát thực tiễn: nhằm thu thập dữ liệu tổng thể về văn hóa doanh nghiệp, thông qua việc nghiên cứu 6 website, các tài liệu giới thiệu về công ty, và khảo sát thực tế doanh nghiệp; Phƣơng pháp phỏng vấn trực tiếp về các nội dung liên quan đến quan niệm xây dựng và phát triển VHDN, bản sắc và quá trình phát triển VHDN, phƣơng pháp lãnh đạo, và định hƣớng phát triển doanh nghiệp nhằm làm rõ những đặc trƣng của văn hóa công ty, cũng nhƣ vai trò của nhà lãnh đạo trong quá trình tạo lập và phát triển văn hóa doanh nghiệp; Phƣơng pháp điều tra bảng hỏi. Kết quả nghiên cứu : Thứ nhất, báo cáo đƣa ra cấu trúc văn hóa doanh nghiệp Bảo Tín Minh Châu theo cấu trúc ba tầng văn hóa của E. Schein, đựa trên kết quả phỏng vấn sâu, khảo sát thực tiễn, và khảo sát tài liệu. Thứ hai, báo cáo đƣa ra kết quả khảo sát đánh giá văn hóa doanh nghiệp Bảo Tín Minh Châu theo mô hình Denison dựa theo 4 nhóm câu hỏi khảo sát: 1. Doanh nghiệp có hiểu rõ về định hƣớng và con đƣờng phát triển? 2. Doanh nghiệp đã hiểu về thị trƣờng và khách hàng, để chuyển thành các hành động cụ thể? 3. Doanh nghiệp đã có những hệ thống để thực thi hiệu quả các định hƣớng kinh doanh? 4. Đội ngũ nhân viên có cam kết với các mục tiêu và định hƣớng đã đặt ra? Từ đó nghiên cứu rút ra các bài học kinh nghiệm và đề xuất cho phát triển văn hóa doanh nghiệp ở Việt nam. d, Theo nghiên cứu của ThS. Nguyễn Anh Tuấn và ThS. Nguyễn Phƣơng Mai Mục tiêu và nội dung nghiên cứu: Phân tích sự tác động qua lại giữa môi trƣờng văn hoá của doanh nghiệp đối với việc lựa chọn và thực thi chiến lƣợc của các doanh nghiệp Việt Nam trong giai đoạn nền kinh tế có nhiều thay đổi lớn. Đƣa ra các khuyến nghị cho doanh nghiệp Việt Nam để xây dựng văn hóa doanh nghiệp theo định hƣớng chiến lƣợc và thích ứng với môi trƣờng đang thay đổi Kết quả nghiên cứu đề tài: Chỉ ra đƣợc sự tác động của các đặc điểm kinh tế, xã hội trong giai đoạn chuyển đổi tới vấn đề nhận thức và cách thức xây dựng văn hóa doanh nghiệp cũng nhƣ chiến lƣợc của doanh nghiệp. Chỉ ra đƣợc thực trạng nhận 7 thức về văn hóa doanh nghiệp tƣơng thích với chiến lƣợc của các doanh nghiệp Việt Nam. Chỉ ra đƣợc một số khuyến nghị về xây dựng văn hóa doanh nghiệp tƣơng thích với chiến lƣợc của doanh nghiệp. Kết quả đào tạo của đề tài: Tài liệu tham khảo cho môn Quản trị chiến lƣợc và Văn hóa doanh nghiệp. (Nguyễn Anh Tuấn và Nguyễn Phƣơng Mai, 2011) e, Nghiên cứu của ThS. Nguyễn Viết Lộc Tinh thần kinh doanh là những giá trị cốt lõi thuộc về tố chất, năng lực và phẩm chất đạo đức mà doanh nhân có và theo đuổi. Kế thừa các nghiên cứu về tinh thần kinh doanh và văn hóa doanh nhân, bài viết đã xây dựng hệ giá trị văn hóa doanh nhân Việt Nam dựa trên các yếu tố cốt lõi của tinh thần kinh doanh, gồm chín yếu tố: 1) Khát vọng kinh doanh; 2) Khả năng tìm kiếm, tạo dựng, nắm bắt cơ hội kinh doanh; 3) Độc lập, quyết đoán, tự tin; 4) Dám làm, dám chịu trách nhiệm; 5) Linh hoạt, chủ động; 6) Luôn có tƣ tƣởng mới, phƣơng pháp mới, hƣớng giải quyết vấn đề mới; 7) Đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội; 8) Bền bỉ (có ý chí quyết tâm, sức khỏe thể chất và tinh thần tốt); 9) Đạt đƣợc thành quả về kinh tế. Đồng thời, bài viết cũng đƣa ra phƣơng pháp để đo lƣờng, mô phỏng các yếu tố đó nhằm giúp đánh giá và định hƣớng giá trị văn hóa doanh nhân Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. (Nguyễn Viết Lộc, 2011) f, Theo luận văn của Võ Thành Tiên. Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về văn hóa doanh nghiệp của doanh nghiệp, làm rõ các yếu tố cấu thành và các nhân tố ảnh hƣởng đến văn hoá doanh nghiệp. Phân tích, đánh giá thực trạng văn hoá doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Á Châu. Đề xuất những giải pháp nhằm phát triển văn hóa doanh nghiệp của Ngân hàng TMCP Á Châu. (Võ Thành Tiên, 2014) 1.2. Các khái niệm 1.2.1. Văn hoá Văn hoá là khái niệm có nhiều cách hiểu tuỳ vào cách tiếp cận của ngƣời nghiên cứu. Là một lĩnh vực đa dạng và phức tạp vì vậy khó có thể thống nhất đƣợc một khái niệm đầy đủ và chính xác về văn hoá. Nên việc cùng tồn tại nhiều khái 8 niệm văn hoá khác nhau càng làm vấn đề đƣợc hiểu biết một cách phong phú và toàn diện hơn. Khái niệm văn hoá do Tổng thƣ ký UNESCO Federico Mayor nêu ra nhân lễ phát động Thập kỷ thế giới phát triển văn hoá (1988 - 1997): “Văn hoá là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của các cá nhân và các cộng đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của từng dân tộc ” (Trần Quốc Dân, 2005, trang 24) Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Văn hoá là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do loài ngƣời tạo ra trong lịch sử của mình trong mối quan hệ với con ngƣời, với tự nhiên và với xã hội”. (Hồ Chí Minh, 2000, trang 431) Theo E. Herriot: “Văn hoá là cái còn lại sau khi ngƣời ta đã quên đi tất cả, là cái vẫn còn thiếu sau khi ngƣời ta đã học tất cả ”. Một cách khái quát thì văn hoá là toàn bộ những hoạt động vật chất và tinh thần mà loài ngƣời đã sáng tạo ra trong lịch sử của mình trong quan hệ với con ngƣời, với tự nhiên và với xã hội, đƣợc đúc kết lại thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội. Nói tới văn hoá là nói tới con ngƣời, nói tới việc phát huy những năng lực bản chất của con ngƣời, nhằm hoàn thiện con ngƣời, hoàn thiện xã hội. Có thể nói văn hoá là tất cả những gì gắn liền với con ngƣời, ý thức con ngƣời để rồi lại trở về với chính nó. Ngoài ra còn rất nhiều các khái niệm, định nghĩa khác nhau của nhiều nhà nghiên cứu mà các khái niệm đã đƣợc đƣa ra ở trên là những khái niệm về văn hoá theo phạm vi nghiên cứu rộng nhất. 1.2.2. Văn hoá doanh nghiệp (VHDN) Xã hội rộng lớn có một nền văn hoá lớn. Là một bộ phận của xã hội, mỗi doanh nghiệp cũng có một nền VHDN của riêng mình. Cũng nhƣ văn hoá, VHDN có rất nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh nó. Tất cả các khái niệm đó sẽ giúp chúng ta hiểu về VHDN một cách toàn diện và đầy đủ hơn. 9