Tài liệu Biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường thpt quảng khê huyện ba bể tỉnh bắc kạn [full]

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM DƢƠNG THỊ LANH BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NỀ NẾP HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẢNG KHÊ, HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ MINH NGỌC THÁI NGUYÊN - 2011 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn” được thực hiện từ tháng 02/2011 đến tháng 8/2011. Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp và xử lí. Luận văn được chính bản thân vận dụng các kiến thức đã được các thầy giáo, cô giáo giảng dạy trong chương trình đào tạo sau đại học, để tiến hành nghiên cứu và trình bày. Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Nếu phát hiện có vấn đề sai trái tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Thái Nguyên, ngày 8 tháng 8 năm 2011 Tác giả Dương Thị Lanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành tôi xin được tỏ lòng kính trọng và cảm ơn ban chủ nhiệm khoa sau đại học, khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học sư phạm Đại học Thái nguyên cùng các thầy, cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu khoa học và quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn Trong quá trình nghiên cứu và viết luận văn tốt nghiệp này, tôi xin được bày tỏ lòng chân thành cảm ơn sâu sắc tới Tiến sỹ Trần Thị Minh Ngọc, trường Học viện Hành chính Quốc gia Hà Nội đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên và học sinh trường THPT Quảng Khê, Ba Bể, Bắc Kạn, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự quan tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên cứu được hoàn chỉnh hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái nguyên, tháng 8 năm 2011 Tác giả Dương Thị Lanh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iii MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan ...................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii Mục lục .......................................................................................................... iii Danh mục các từ viết tắt ................................................................................. vii Danh mục các bảng ........................................................................................ viii Danh mục các sơ đồ .......................................................................................... x MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4 8. Kết cấu luận văn....................................................................................................... 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NỀ NẾP HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............. 6 1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu ..................................................... 6 1.2. Những vấn đề lý luận về nề nếp học tập ................................................ 8 1.2.1. Khái niệm nề nếp ............................................................................ 8 1.2.2. Quan hệ giữa việc hình thành nề nếp học tập cho học sinh và dạy học ... 9 1.2.3. Đặc điểm hoạt động học tập của học sinh dân tộc miền núi......... 11 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nề nếp học tập của học sinh ............... 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn iv 1.2.5. Vai trò của việc thực hiện nề nếp học tập ở trường phổ thông đối với sự phát triển nhân cách của học sinh ...................................... 17 1.3. Những vấn đề lý luận về quản lý nề nếp học tập của học sinh ............ 17 1.3.1. Một số khái niệm cơ bản về quản lý và bản chất quản lý ............. 17 1.3.1.1. Khái niệm quản lý .................................................................. 17 1.3.1.2. Bản chất của quản lý .............................................................. 19 1.3.2. Quản lý giáo dục ........................................................................... 21 1.3.2.1. Khái niệm về quản lý giáo dục .............................................. 21 1.3.2.2. Chức năng của quản lý giáo dục ............................................ 24 1.3.3. Quản lý nhà trường ....................................................................... 25 1.3.4. Quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 27 1.3.5. Quản lý nề nếp học tập .................................................................. 28 1.3.6. Biện pháp quản lý NNHT ............................................................. 31 Kết luận chương 1 ....................................................................................... 32 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NỀ NẾP HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẢNG KHÊ, HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN ...................................................................................... 33 2.1. Vài nét về đặc điểm, tình hình kinh tế -xã hội tỉnh Bắc Kạn và trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn ......................................... 33 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ................................................................. 35 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 35 2.2.2. Địa bàn và quy mô khảo sát .......................................................... 35 2.2.3. Nội dung khảo sát gồm những vấn đề sau .................................... 37 2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................... 37 2.2.5. Phương pháp đánh giá ................................................................... 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn v 2.3. Kết quả khảo sát ................................................................................... 38 2.3.1. Đặc điểm tình hình giáo dục của trường THPT Quảng Khê ........ 38 2.3.2. Thực trạng thực hiện nề nếp học tập của học sinh của trường THPT Quảng Khê ..................................................................................... 40 2.3.2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên, học sinh........... 41 2.3.2.2. Thực trạng lập kế hoạch tự học .............................................. 42 2.3.2.3. Đánh giá về thực trạng thực hiện nề nếp học tập của học sinh ... 44 2.3.2.4. Thực trạng sử dụng các phương pháp thực hiện nề nếp học tập ..................................................................................... 45 2.3.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến nề nếp học tập của học sinh ........ 46 2.3.3. Thực trạng công tác quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê ............................................................. 48 2.3.3.1. Thực trạng công tác quản lý xây dựng và bồi dưỡng động cơ hình thành nề nếp học tập cho học sinh ........................... 50 2.3.3.2. Quản lý hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch tự học nhằm rèn NNHT cho học sinh .............................................. 52 2.3.3.3. Quản lý hướng dẫn học sinh xây dựng nội dung tự học để hình thành nề nếp học tập ..................................................... 53 2.3.3.4. Quản lý hướng dẫn học sinh phương pháp tự học để rèn nề nếp học tập............................................................................. 55 2.3.3.5. Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện nề nếp học tập của học sinh ........................................................................... 56 2.3.3.6. Quản lý cơ sở vật chất, đảm bảo trang thiết bị phục vụ nề nếp học tập ............................................................................ 58 2.3.4. Các biện pháp tổ chức quản lý nề nếp học tập .............................. 60 Kết luận chương 2 ................................................................................... 66 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vi Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NỀ NẾP HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẢNG KHÊ ................................................................ 67 3.1. Định hướng phát triển và nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý ...... 67 3.2. Các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh ............................ 68 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê .................. 87 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................. 88 3.3.2.Các bước tiến hành ......................................................................... 88 3.3.3. Kết qủa thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh THPT Quảng Khê ...... 88 3.3.3.1. Kết qủa khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp quản lý..................................................................................... 89 3.3.3.2. Kết qủa khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp quản lý..................................................................................... 90 Kết luận chương 3 ....................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 93 1. Kết luận ................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị ............................................................................................ 94 2.1. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Ba Bể ............................................ 95 2.2. Đối với sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn ........................................ 95 2.3. Đối với Nhà trường............................................................................ 95 2.4. Đối với GV ....................................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 97 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 99 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HS Học sinh KHTN Khoa học tự nhiên KHXH Khoa học xã hội NNHT Nề nếp học tập PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng TB Trung bình THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông XHCN Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô trường lớp, cán bộ giáo viên, số học sinh từ năm học 2008 - 2011 .............................................................................. 36 Bảng 2.2. Cơ sở vật chất, phương tiện của trường THPT Quảng Khê ........... 38 Bảng 2.3. Chất lượng giáo dục trường THPT Quảng Khê năm học 2008 - 2011 ..................................................................................... 39 Bảng 2.4. Nhận thức về vai trò thực hiện nề nếp học tập cho học sinh của Ban giám hiệu (BGH); giáo viên; học sinh ....................................... 41 Bảng 2.5. Việc lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch tự học của học sinh ....... 43 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện nề nếp học tập của học sinh THPT Quảng Khê ...................................................................................... 44 Bảng 2.7. Yếu tố ảnh hưởng đến nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê ........................................................................... 46 Bảng 2.8. Các biện pháp quản lý xây dựng và bồi dưỡng động cơ nề nếp học tập cho học sinh ................................................................. 51 Bảng 2.9. Các biện pháp quản lý hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch tự học .................................................................................... 52 Bảng 2.10. Các biện pháp quản lý hướng dẫn học sinh xây dựng nội dung tự học...................................................................................... 54 Bảng 2.11. Các biện pháp quản lý hướng dẫn học sinh phương pháp tự học để rèn nề nếp học tập................................................................ 55 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện nề nếp học tập của học sinh ................................................................. 57 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, đảm bảo trang thiết bị phục vụ nề nếp học tập của học sinh .............................................. 59 Bảng 2.14. Các biện pháp tổ chức quản lý NNHT hiện nay ........................... 60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn ix Bảng 2.15. Các biện pháp chỉ đạo quản lý nề nếp học tập ............................. 62 Bảng 2.16. Các biện pháp cán bộ quản lý và giáo viên đã tiến hành quản lý nề nếp học tập của học sinh ............................................... 64 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh .............................................................................. 89 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý cần thiết của các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh ......... 90 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn x DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1: Các chức năng quản lý và thông tin trong quản lý ........................... 20 Sơ đồ 2: Lôgic của khái niệm quản lý............................................................. 23 Biểu đồ 1: Các yếu tố ảnh hưởng đến nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê ............................................................... 47 Biểu đồ 2: Các biện pháp tổ chức quản lý nề nếp học tập của học sinh ......... 61 Biểu đồ 3: Các biện pháp chỉ đạo quản lý nề nếp học tập của học sinh ......... 63 Biểu đồ 4: Các biện pháp cán bộ quản lý và giáo viên đã sử dụng để quản lý nề nếp học tập của học sinh ............................................... 65 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay đất nước ta đang trong thời kỳ hội nhập để phát triển kinh tế xã hội. Trong đó quan trọng hàng đầu là sự phát triển nguồn lực con người. Đảng ta đã khẳng định: Con người là mục tiêu, là động lực của sự phát triển. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng nhấn mạnh: “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”[20; tr6]. Quan điểm phát triển giáo dục của Đảng rất phù hợp với xu thế thế giới. Chúng ta gọi quan điểm này là quan điểm coi giáo dục là cơ sở hạ tầng của xã hội. Trong công cuộc đổi mới, Đảng ta đặc biệt coi trọng con người, giáo dục và đào tạo nguồn lực người. Ngay ở bậc phổ thông đã phải quán triệt quan điểm phát triển người thành nguồn lực người, vốn người - điều kiện cơ bản để phát triển kinh tế xã hội. Giáo dục phổ thông có nhiệm vụ quan trọng là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc bước vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tương lai của đất nước phụ thuộc rất nhiều vào giáo dục phổ thông. Trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục phổ thông đã có bước phát triển đáng tự hào. Chất lượng giáo dục phổ thông từng bước được cải thiện, góp phần quan trọng vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước tất nhiên phải tăng cường xây dựng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, phát triển năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, quản lý giáo dục, cơ sở vật chất trường học. Ngoài vai trò quyết định của giáo viên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 đối với phát triển giáo dục và thực hiện chất lượng giáo dục, một trong khâu đột phá nâng cao chất lượng dạy và học trong trường phổ thụng phải bắt đầu từ việc xây dựng nề nếp học tập của học sinh. Phải làm cho học sinh thực sự là chủ thể của hoạt động học tập, học sinh cùng giáo viên là chủ thể của hoạt động dạy và học. Việc giáo dục nề nếp, kỷ cương, kỷ luật học tập cho học sinh phổ thông phải là một trong những nhiệm vụ trọng yếu hàng đầu, là nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập, đến chất lượng dạy-học ở trường phổ thông. Hiện nay, việc xây dựng nề nếp học tập của học sinh đó được các trường phổ thông quan tâm và có những chuyển biến tích cực. Công tác tổ chức quản lý nề nếp học tập của học sinh thu được một số kết quả đỏng khích lệ (kỷ luật học tập được đảm bảo, học sinh có ý thức chấp hành tốt nội quy học tập, đi học đúng giờ, tích cực tham gia xây dựng bài, có thói quen tự giác học tập, làm bài tập về nhà, học kỹ lý thuyết trước khi làm bài,… ngăn chặn được tình trạng vỡ lớp, trò bỏ học). Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đạt được, trong thực tế việc quản lý nề nếp học tập của học sinh phổ thông nhất là trường phổ thông vẫn cũn nhiều khó khăn, bất cập, chưa thật sự có hiệu quả (việc chấp hành nội quy học tập còn mang tính hình thức, đi học không đúng giờ, chưa chăm chú nghe giảng, lười học, trốn học đi chơi điện tử, không làm bài tập về nhà, ý thức tự giác học tập chưa cao...). Nguyên nhân chủ yếu là do đa số học sinh là dân tộc thiểu số, nhận thức cũn chậm, nhiều gia đình chưa thật sự quan tâm đến việc học của con em mình, phần đông học sinh chưa có kỹ năng và phương pháp học tập khoa học, hợp lý. Một số giáo viên tuổi đời và tuổi nghề còn trẻ, năng lực chuyên môn còn nhiều hạn chế, thiếu kinh nghiệm quản lý học sinh. Do đời sống giáo viên còn nhiều khó khăn, cho nên một số giáo viên chỉ quan tâm đến dạy học, chưa thực sự quan tâm đến việc hình thành nề nếp học tập. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách thấu đáo và có hệ thống công tác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 quản lý nề nếp học tập của học sinh trường phổ thông nói chung, trường THPT Quảng Khê nói riêng có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất lớn trong việc khẳng định vai trò của rèn luyện nề nếp học tập trong việc nâng cao kết quả học tập. Hơn nữa việc tìm ra các biện pháp quản lý để nâng cao nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn có đóng góp quan trọng trong việc nâng cao hơn về chất lượng dạy và học của nhà trường . Xuất phát từ những nhận thức trên tác giả chọn đề tài: “Biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn" làm luận văn tốt nghiệp chương trình đào tạo thạc sĩ quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp quản lý nề nếp học tập cho học sinh THPT nhằm góp phần nâng cao hiệu quả học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng khê, tỉnh Bắc Kạn. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng dạy học của trường THPT Quảng Khê còn thấp và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nề nếp học tập của học sinh, tổ chức quản lý nề nếp học tập của học sinh. Nếu đề xuất được hệ thống các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh phù hợp với điều kiện của nhà trường và gia đình thì sẽ góp phần nâng cao nề nếp học tập của học sinh nói riêng, chất lượng và hiệu quả quá trình dạy học nói chung. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về nề nếp học tập và quản lý nề nếp học tập của học sinh THPT 5.2. Khảo sát thực trạng nề nếp học tập, các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Nội dung: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh. 6.2. Khách thể: Đề tài nghiên cứu học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Thời gian: Năm 2009 - 2011. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá các tài liệu lý luận về nề nếp học tập. - Phương pháp nghiên cứu lịch sử vấn đề, phát hiện và khai thác những khía cạnh mà các công trình nghiên cứu trước đây đã đề cập đến vấn đề về nề nề nếp học tập và tổ chức nề nếp học tập, làm cơ sở cho việc nghiên cứu tiếp theo. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê trong mối quan hệ với hoạt động dạy học. - Phương pháp điều tra bằng ankét về thực trạng nề nếp học tập và quá trình quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê. - Phương pháp xin ý kiến chuyên gia góp ý về cách xử lý kết quả điều tra, các biện pháp quản lý. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm trong quản lý nề nếp học tập. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả điều tra. 8. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, kết quả nghiên cứu, phần nội dung được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý nề nếp học tập của học sinh ở trường trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Chương 3: Các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NỀ NẾP HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu Thời kỳ trước, trong và sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, công tác hoạt động giáo dục chưa được xây dựng trên cơ sở khoa học như ngày nay, nhưng công tác giáo dục nề nếp cho học sinh đã được chú ý. Việc giáo dục nề nếp về hành vi đạo đức hàng ngày được các ông đồ nho giải quyết bằng những bài học trong sách “Minh tâm bảo giám”, “Minh đạo gia huấn” nhằm giúp các em tạo thói quen, hình thành những nề nếp ứng xử đẹp trong gia đình và ở cộng đồng. Hiện nay công tác xây dựng nề nếp cho học sinh nhất là học sinh tiểu học là vấn đề được rất nhiều nhà giáo dục và các bậc phụ huynh quan tâm, bởi công tác giáo dục cho trẻ là rất quan trọng và cần thiết, giáo dục nề nếp có có tác dụng to lớn, tác động đến việc giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật, giáo dục thẩm mỹ, rèn luyện nghị lực và ý chí, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng ngày một tốt hơn yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực cho công cuộc đổi mới nền kinh tế của đất nước trong giai đoạn mới. Bên cạnh đó, chất lượng đào tạo phổ thông hiện còn bộc lộ nhiều hạn chế cần phải khắc phục. Một trong các nguyên nhân của hạn chế đó là công tác quản lí nhà nước về giáo dục và đào tạo, trong đó có công tác quản lý nề nếp học tập của học sinh. Một trong những giải pháp có tính chất quyết định để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông là phải cải tiến công tác quản lý nề nếp học tập của học sinh trung học. Ở các trường THPT, nề nếp học tập của học sinh có vai trò vô cùng quan trọng và có ý nghĩa quyết định trong việc xây dựng và quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học. Chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào nề nếp học tập của học sinh trên lớp cũng như tự học ở nhà. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 Đến năm 1986, Việt Nam triển khai cải cách giáo dục theo đường lối đổi mới của Đảng đã được khởi xướng ở Đại hội VI thì vấn đề ổn định giáo dục phổ thông, thực hiện nề nếp, kỷ luật, kỷ cương trong các trường phổ thông bắt đầu được chú trọng. Từ năm 1986 đến nay, công tác quản lý nề nếp học tập của học sinh phổ thông được nhiều nhà giáo dục, nhiều nhà sư phạm quan tâm, nhiều sáng kiến giảng dạy ở các cấp độ khác nhau được thực hiện . Điển hình là sáng kiến của Đinh Thị Thanh Loan trường Tiểu học Lý Thường Kiệt, Quận Đống Đa - Hà Nội về “Những định hướng để hình thành nề nếp học tập cho học lớp 1” đã chỉ ra một số biện pháp giúp học sinh rèn nề nếp học tập trên lớp, rèn nề nếp học tập ở nhà, kết hợp với giáo viên bộ môn và phụ huynh học sinh cùng có biện pháp rèn nề nếp cho học sinh, đồng thời áp dụng biện pháp nêu gương, khen thưởng đối với những học sinh có nề nếp học tập tốt, nhờ đó các em đã có ý thức học tập tốt hơn và có hứng thú say mê trong học tập. Ngoài ra còn có một số bài viết về nề nếp học tập, sinh hoạt cho con của Phạm Thị Thu Hà, nghiên cứu này đề cập biện pháp hướng dẫn học sinh tự học ở nhà, giáo viên cần cải thiến nội dung và các hình thức tổ chức dạy học thu hút hứng thú học tập của trẻ 7 tuổi. Ngoài ra còn có một số sáng kiến kinh nghiệm khác nghiên cứu về nề nếp nhưng cũng chỉ nghiên cứu về xây dựng nề nếp chủ nhiệm đối với học sinh tiểu học. Hạn chế của một số sáng kiến và nghiên cứu trên là chưa chú ý tập trung các biện pháp có tính toàn diện mà nhà quản lý và giáo viên, phụ huynh phải vận dụng để nâng cao chất lượng giáo dục. Nhìn chung, những năm gần đây các sáng kiến và công trình nghiên cứu về công tác quản lý nề nếp của học sinh THPT hầu như chưa được đề cập đến, đặc biệt là các biện pháp quản lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT các tỉnh miền núi phía Bắc. Chính vì vậy, việc nghiên cứu các biện pháp quản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 lý nề nếp học tập của học sinh trường THPT Quảng Khê cần được triển khai đánh giá một cách thấu đáo, nghiêm túc và có tính hệ thống. 1.2. Những vấn đề lý luận về nề nếp học tập 1.2.1. Khái niệm nề nếp Có nhiều khái niệm kỹ năng về nề nếp. Theo Đại từ điển tiếng Việt, Nguyễn Như Ý chủ biên, nề nếp là toàn bộ những quy định và thói quen để duy trì sự ổn định, trật tự, có tổ chức trong sinh hoạt cũng như công việc [28, tr1179]. Nề nếp là những lề lối, nội quy, quy chế, thói quen làm việc được duy trì theo một trật tự nhất định, có sự sắp xếp khoa học, quy củ làm nền tảng để thực hiện một công việc có hiệu quả. Vậy, nề nếp có thể được hiểu là những nội quy, quy chế, chuẩn mực xã hội bắt buộc cá nhân phải thực hiện tốt, không thể làm trái hoặc làm ngoài những quy định nhà quản lý đã đưa ra nhằm duy trì hiệu quả hoạt động. Theo từ điển Tâm lý học, nề nếp lớp học là những chuẩn mực của giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện [27]. Trên cơ sở thừa kế các khái niệm về nề nếp, đề tài đưa ra quan niệm về nề nếp học tập như sau: Nề nếp học tập là toàn bộ những nội quy, quy chế, quy định, kỷ luật, lề lối, thói quen học tập được nhà quản lý, giáo viên và học sinh giữ gìn, duy trì hoạt động dạy và học một cách hợp lý, có tổ chức và hiệu quả. Nếu xem xét nề nếp học tập (NNHT) trong mối quan hệ với hoạt động dạy học hay nói cách khác diễn ra trong quan hệ với giáo viên, thì NNHT diễn ra dưới các hình thức khác nhau: - Nề nếp học tập diễn ra dưới sự điều khiển trực tiếp của giáo viên và những phương tiện kỹ thuật trên lớp, học sinh phát huy hết những năng lực, phẩm chất như nghe giảng, ghi chép bài phân tích, khái quát hoá,... để tiếp thu những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà giáo viên định hướng cho. Từ đó thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 qua việc thiết kế bài giảng, giáo viên tạo điều kiện để học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo, đồng thời sẽ dần hình thành được cho học sinh một NNHT tốt ở trên lớp. - Nề nếp học tập diễn ra dưới sự điều khiển gián tiếp của giáo viên, thì lúc này học sinh phải biết tự sắp xếp thời gian, điều kiện cơ sở vật chất để tự học, tự củng cố, tự đào sâu những tri thức hoặc tự hình thành những kỹ năng, kỹ xảo theo yêu cầu đã được hướng dẫn, và có sự quản lý của chính gia đình học sinh. Từ đó cũng sẽ dần hình thành được cho học sinh có được một NNHT tốt tại gia đình. Việc hình thành NNHT cho học sinh dù có mặt của giáo viên hay không có mặt của giáo viên đều giúp học sinh phát huy được tính tự giác, tích cực cao thể hiện ở việc học sinh có một thói quen tốt trong việc tự nguyện, tìm tòi phương pháp, phương tiện và điều kiện để thực hiện nhiệm vụ học tập. 1.2.2. Quan hệ giữa việc hình thành nề nếp học tập cho học sinh và dạy học Hoạt động dạy học là một hoạt động kép gồm hoạt động dạy do thầy đảm nhận và hoạt động học do học sinh đảm nhận. Hoạt động dạy của thầy giữ vai trò chủ đạo, còn hoạt động học giữ vị trí chủ động. Vai trò chủ đạo của thầy thể hiện ở các bình diện như: - Định hướng, kích thích hình thành động cơ học tập ở HS bằng cách làm cho học sinh hiểu rõ ý nghĩa của việc học, của môn học đối với bản thân, với cuộc sống, với nghề nghiệp tương lai. Từ đó học sinh tự giác, tích cực học tập bởi việc học được xuất phát từ động cơ đúng đắn, từ động lực bên trong - học vì sự phát triển của bản thân, học vì chất lượng cuộc sống, học vì lập nghiệp cho tương lai. - Tổ chức hoạt động học tập cho học sinh một cách sinh động, tích cực và hiệu quả. Thầy xây dựng các tình huống học tập vừa sức với học sinh, đặt học sinh vào các tình huống học tập, gợi ý các phương hướng, các điều kiện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn