Tài liệu Chất lƣợng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố hà nội

V ỆN N TR QUỐ ĐÀO M ẤT LƢỢN P ÁT TR ỂN K N Ồ MN P ƢỚ N UỒN N ÂN LỰ ĐỂ TẾ Ở T ÀN P Ố LUẬN ÁN T ẾN SĨ UYÊN N ÀN : K N TẾ À NỘ - 2017 N TR À NỘ V ỆN N TR QUỐ ĐÀO M ẤT LƢỢN P ÁT TR ỂN K N Ồ MN P ƢỚ N UỒN N ÂN LỰ ĐỂ TẾ Ở T ÀN P Ố À NỘ LUẬN ÁN T ẾN SĨ UYÊN N ÀN : K N TẾ N TR Mã số: 62 31 01 02 N n n o : PGS.TS. OÀN À NỘI - 2017 T B LO N LỜ M ĐO N Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. TÁ Ả LUẬN ÁN Đào Mai Phƣớc MỤ LỤ Trang 1 MỞ ĐẦU hƣơng 1: TỔN QU N Á ÔN TRÌN N ÊN ỨU VỀ ẤT LƢỢN N UỒN N ÂN LỰ ĐỂ P ÁT TR ỂN K N TẾ 1.1. Các công trình trong nước và nước ngoài liên quan đến đề tài luận án 1.2. Khái quát những kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu hƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC ĐỂ P ÁT TR ỂN K N TẾ 2.1. Những khái niệm cơ bản 2.2. Các yếu tố cấu thành chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế 2.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế 2.4. Kinh nghiệm quốc tế, trong nước về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế và bài học kinh nghiệm cho thành phố Hà Nội hƣơng 3: T Ự TRẠN ẤT LƢỢN N UỒN N ÂN LỰ ĐỂ P ÁT TR ỂN K N ĐOẠN 2005-2016 TẾ Ở T ÀN P Ố 8 8 23 26 26 33 42 60 À NỘ 3.1. Những đặc điểm cơ bản ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội 3.2. Phân tích thực trạng chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội qua điều tra của tác giả 3.4. Đánh giá chung về thực trạng chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội hƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC ĐỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐẾN NĂM 2025, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 4.1. Phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Hà Nội đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 4.2. Quan điểm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội 4.3. Những giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ D N MỤ TÀ L ỆU T M K ẢO P Ụ LỤ 72 72 80 97 106 118 118 127 131 150 152 153 D N MỤ Á Ữ V ẾT TẮT CLNNL : Chất lượng nguồn nhân lực CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa FDI : Vốn đầu tư trực tiếp GD-ĐT : Giáo dục - đào tạo GDP : Tổng sản phẩm quốc nội GNP : Tổng sản phẩm quốc dân GRDP : Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn HĐND : Hội đồng nhân dân ILO : Tổ chức Lao động quốc tế KH-CN : Khoa học - công nghệ KT-XH : Kinh tế - xã hội NICs : Các nước mới công nghiệp hóa NNL : Nguồn nhân lực NNLCLC : Nguồn nhân lực chất lượng cao OECD : Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế QLNN : Quản lý nhà nước UBND : Ủy ban nhân dân D N MỤ BẢN , B ỂU ĐỒ Trang Bảng 1.1: Một số chỉ tiêu của Hàn Quốc giai đoạn 1978-1997 48 Bảng 1.2: Chỉ số cạnh tranh toàn cầu (GCI) ở các nước Đông Nam Á 49 Bảng 3.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của thành phố Hà Nội và cả nước trong những năm qua 73 Bảng 3.2: Cơ cấu ngành kinh tế của thành phố Hà Nội 74 Bảng 3.3: Quy mô dân số trung bình của thành phố Hà Nội giai đoạn 2005 -2015 81 Bảng 3.4: Lực lượng lao động của thành phố Hà Nội 82 Bảng 3.5: Số cơ sở y tế, giường bệnh và cán bộ y tế Hà Nội 86 Bảng 3.6: Kết quả khảo sát về trạng thái thể lực của nguồn nhân lực 86 Bảng 3.7: Trình độ học vấn của lực lượng lao động Hà Nội 87 Bảng 3.8: Kết quả khảo sát mức độ đáp ứng yêu cầu công việc về trình độ học vấn 88 Bảng 3.9: Số lượng các trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2005 -2015 88 Bảng 3.10: Nguồn nhân lực có chuyên môn kỹ thuật của thành phố Hà Nội theo trình độ đào tạo giai đoạn 2005 - 2016 Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về mức độ đáp ứng về trình độ chuyên môn 89 91 Bảng 3.12: Quy mô và cơ cấu lao động theo ngành kinh tế của thành phố Hà Nội giai đoạn 2005-2016 Bảng 3.13: Kết quả khảo sát một số kỹ năng cơ bản 91 97 Bảng 3.14: Kết quả khảo sát mức độ hài lòng của người lao động về các yếu tố môi trường làm việc với mức độ hài lòng và rất hài lòng từ 50% số người được hỏi trở lên 105 Bảng 4.1: Dự báo dân số và cung lao động thành phố Hà Nội đến năm 2025 126 Bảng 4.2: Dự báo cầu lao động giữa các khu vực kinh tế 126 Bảng 4.3: Tổng cung - cầu lao động giai đoạn 2020 -2025 126 Bảng 4.4: Chỉ tiêu lao động qua đào tạo của thành phố Hà Nội đến năm 2030 127 Biểu đồ 1.1: Năng suất lao động của Việt Nam so với một số quốc gia 50 Biểu đồ 3.1: Chuyển dịch cơ cấu nguồn nhân lực có chuyên môn kỹ thuật của thành phố Hà Nội giai đoạn 2005 -2016 90 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong hơn hai thập kỷ gần đây, nền kinh tế thế giới đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ từ nền kinh tế dựa vào tài nguyên sang nền kinh tế dựa vào tri thức. Nền kinh tế đó không chỉ đòi hỏi người lao động có sức khỏe, có khả năng thích nghi nhanh với những biến đổi không ngừng của nền kinh tế mà cao hơn nữa là những người lao động luôn có khát vọng vươn lên chiếm lĩnh những đỉnh cao trí tuệ, được đào tạo, có trình độ và đây chính là những nhân tố cấu thành của chất lượng nguồn nhân lực. Chất lượng nguồn nhân lực đóng vai trò quyết định trong quá trình lao động sáng tạo ra của cải vật chất, phát triển khoa học - công nghệ và kinh tế tri thức; nó là nhân tố quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên ngày càng khan hiếm và là nhân tố quyết định sự thắng lợi trong cạnh tranh của mỗi quốc gia và doanh nghiệp. Thực tế phát triển đã chứng minh chất lượng nguồn nhân lực là nguồn gốc cho sự giàu có của các quốc gia, là nhân tố quyết định nhất tới năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế trong từng doanh nghiệp, từng ngành kinh tế cũng như toàn bộ nền kinh tế quốc dân của các quốc gia trên thế giới và Việt Nam cũng không nằm ngoài thực tế này. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XII tiếp tục khẳng định: "Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại" [39, tr.89]. Để thực hiện được điều này đòi hỏi chúng ta phải có những quyết sách, hành động và giải pháp khả thi để hoàn thành mục tiêu đặt ra, mà trước hết cần phải có những quyết sách, hành động để có được "nguồn lực của mọi nguồn lực", do đó phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực (CLNNL). Hà Nội, là thủ đô của đất nước Việt Nam đồng thời là thành phố đứng đầu cả nước về diện tích tự nhiên, đứng thứ hai về diện tích đô thị sau thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi mở rộng địa giới hành chính vào tháng 08 năm 2008, hiện nay Hà Nội có diện tích 3.344km2 gồm 12 quận, 01 thị xã và 17 huyện ngoại thành. Với vị trí là trung tâm hành chính, do đó trên địa bàn thành phố là nơi đặt trụ sở của các cơ quan trung ương đồng thời tập trung đông đảo hàng trăm trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu của đất nước cùng với hàng trăm nghìn doanh nghiệp trong và ngoài nước. 2 Hà Nội là đô thị đang phát triển, đồng thời là trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc nên lực lượng lao động tập trung ở đây đông với số lượng lớn. Theo Báo cáo Lao động -Việc làm năm 2016 của Tổng cục Thống kê, tổng số lao động của Hà Nội chiếm 7,0% tổng số lao động của cả nước so với 22,2% [122] số lao động của khu vực đồng bằng sông Hồng. Số liệu này cho ta thấy tầm ảnh hưởng của Hà Nội đối với sự phát triển của đất nước nói chung cũng như vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. Lao động qua đào tạo của Hà Nội chiếm tỷ lệ cao chiếm 43,1%, trong đó lao động có trình độ cao đẳng, đại học chiếm 28,4% trong khi tỷ lệ chung của toàn quốc chỉ là 12% [122]. Cũng theo báo cáo này, trong tổng số lao động đang làm việc đã qua đào tạo thì Hà Nội chiếm tỷ lệ cao nhất cả nước với 42,7%, số lao động có việc làm đã qua đào tạo ở trình độ cao đẳng, đại học chiếm 27,9%, cao hơn thành phố Hồ Chí Minh 3,0%. Trong cơ cấu lao động chia theo nghề nghiệp thì nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC) bao gồm các nhà quản lý, lao động có chuyên môn kỹ thuật cao của Hà Nội chiếm 20,9% cao hơn khu vực đồng bằng sông Hồng mới chỉ chiếm 10,7% [122]. Những năm gần đây, nguồn nhân lực (NNL) ở thành phố Hà Nội đã có bước phát triển đáng ghi nhận, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của thành phố. Đến năm 2016, cơ cấu NNL trong các ngành kinh tế đã có sự chuyển biến theo hướng tích cực như: lao động trong khu vực nhà nước có xu hướng giảm còn 14,7%, khu vực ngoài nhà nước tiếp tục duy trì sử dụng số lượng lao động lớn lên tới 79,2%, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 6,1%; lao động trong lĩnh vực dịch vụ chiếm 55,3%, công nghiệp - xây dựng là 28,2% và nông, lâm, thủy sản chiếm 16,5% [122]. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu của phát triển kinh tế theo chiều sâu và tái cấu trúc kinh tế đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) gắn với phát triển kinh tế tri thức thì NNL ở thành phố Hà Nội đang đứng trước những bất cập về CLNNL còn thấp, số lao động có trình độ cao đẳng, đại học tuy cao hơn nhưng cũng mới chỉ chiếm hơn 50% trong tổng số lao động đã qua đào tạo tại một thành phố tập trung nhiều trung tâm đào tạo NNL hàng đầu của cả nước là một vấn đề cần phải suy nghĩ. Tình trạng thừa "thầy" thiếu "thợ" đang đặt ra những yêu cầu hơn nữa trong việc nâng cao CLNNL để có được những nhà quản lý giỏi, những nhân lực có chuyên môn kỹ thuật bậc cao để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế của thành 3 phố. Trong thời gian qua, thành phố cũng đã có nhiều chính sách đề thu hút nhân tài như tổ chức lễ tuyên dương các thủ khoa của các trường hay "trải thảm đỏ" để mời các sinh viên thủ khoa về làm việc tại thành phố không qua tuyển dụng, được bố trí đi học tập nâng cao trình độ, tuy nhiên số lượng thu hút chưa được nhiều. Hà Nội là trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc nên đang thu hút ngày càng nhiều các tập đoàn kinh tế mạnh của nhiều nước phát triển trên thế giới đến đầu tư như Nhật Bản, Hàn Quốc. Mỹ, Singapore… Nhìn chung, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đăng ký vào Hà Nội tăng dần qua các năm. Năm 2016, Hà Nội đã thu hút 2,8 tỷ USD vốn FDI, tăng gấp đôi so với năm 2015. Vốn đầu tư thực hiện đạt khoảng 1,2 tỷ USD [31]. Tuy nhiên, trong tổng số vốn FDI đã thu hút, riêng các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và kinh doanh bất động sản chiếm tới khoảng 54%. Hoạt động khoa học và công nghệ chỉ chiếm khoảng 5% tổng vốn đã thu hút. Bên cạnh đó, các dự án FDI vào địa bàn Hà Nội đều thuộc loại có quy mô không lớn. Trong tổng số 1.649 doanh nghiệp FDI đang hoạt động thì chỉ có 795 doanh nghiệp có vốn từ 500 tỷ đồng trở lên. Trong những nguyên nhân của thực trạng trên có một nguyên nhân rất quan trọng đó là chất lượng nguồn nhân lực liên quan đến trong các doanh nghiệp liên doanh, tham gia hội đồng quản trị, đội ngũ chuyên viên và đội ngũ lao động kỹ thuật chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp FDI về phẩm chất đạo đức, kỹ năng chuyên ngành… Với những lý do trên, việc làm rõ những vấn đề lý luận chung về CLNNL để phát triển kinh tế, nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế của một tỉnh, thành phố; phân tích, đánh giá thực trạng và những vấn đề đang đặt ra đối với CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội; từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội trở thành vấn đề có tính thiết thực, đòi hỏi sự đầu tư nghiên cứu mang tính hệ thống từ góc độ lý luận và thực tiễn. Vì vậy nghiên cứu sinh chọn chủ đề "C ất l ợn n uồn n ân lự để p át tr ển n tế ở t àn p ố Hà Nộ " làm đề tài nghiên cứu của luận án tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế chính trị. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mụ đí n ên ứu Luận án làm rõ cơ sở lý luận về CLNNL để phát triển kinh tế; tập trung phân tích, đánh giá thực trạng CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội giai đoạn 4 2005-2016, đề xuất quan điểm và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế ở Thành phố Hà Nội đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030. 2.2. N ệm vụ n ên ứu Từ mục đích nghiên cứu, luận án tập trung hoàn thành những nhiệm vụ sau đây: * Về lý luận: + Xây dựng khung lý thuyết của luận án trong nghiên cứu về CLNNL để phát triển kinh tế. + Luận giải rõ những yếu tố cấu thành và những nhân tố ảnh hưởng đến CLNNL để phát triển kinh tế. * Về thực tiễn: + Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và trong nước về nâng cao chất lượng NNL để phát triển kinh tế. + Phân tích, đánh giá thực trạng CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội giai đoạn 2005-2016. + Đề xuất quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội đến năm 2025 tầm nhìn 2030. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đố t ợn n ên ứu Đối tượng luận án nghiên cứu là CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội. 3.2. P ạm v n ên ứu - Về nội dung: Nghiên cứu CLNNL để phát triển kinh tế bao gồm nguồn nhân lực do thành phố Hà Nội quản lý (không bao gồm NNL thuộc các Bộ, ngành hoặc Trung ương quản lý); nguồn nhân lực trong khu vực sản xuất kinh doanh không bao gồm NNL trong các cơ quan Đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội...trong các đơn vị sự nghiệp; tập trung luận giải các yếu tố cấu thành CLNNL để phát triển kinh tế như: thể lực, trí lực và tâm lực. - Về không gian: Nghiên cứu CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội. - Về thời gian: Luận án nghiên cứu CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội chủ yếu từ 2005-2016 và đề xuất giải pháp đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2030. 5 3.3. Cá t ếp ận n ên ứu Trong luận án, tác giả dựa trên các cách tiếp cận cơ bản sau: - Tiếp cận Kinh tế chính trị học: nghiên cứu của luận án được đựa trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin được thể hiện thông qua hệ thống chính sách của Đảng và Nhà nước về chiến lược phát triển kinh tế- xã hội, vị trí, vai trò của yếu tố con người trong phát triển kinh tế. Luận án nghiên cứu chất lượng nguồn nhân lực, phân tích các yếu tố cấu thành nên chất lượng và đặt trong mối quan hệ biện chứng giữa CLNNL với các nhân tố tác động tới quá trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt mối quan hệ biện chứng giữa CLNNL với vấn đề phát triển kinh tế. Luận án nghiên cứu mối quan hệ giữa CLNNL với phát triển kinh tế được đặt trong bối cảnh lịch sử cụ thể của thủ đô Hà Nội đang chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước với mục tiêu đến năm 2020 nước ta trở thành nước có nền công nghiệp hiện đại và trong quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế thế giới, cùng với những đặc điểm riêng có của Hà Nội được tính đến trong quá trình nghiên cứu. - Cách tiếp cận Kinh tế lao động: Kinh tế lao động cung cấp phương pháp luận về tổ chức, quản lý và sử dụng nguồn nhân lực trong phạm vi xã hội, từ cấp địa phương tới cấp quốc gia, ngành, vùng, lĩnh vực thông qua một hệ thống các chính sách như chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình, chính sách đào tạo và phát triển NNL về số lượng và chất lượng, chính sách đo lường kết quả làm việc, chính sách tiền lương, tiền thưởng và phúc lợi xã hội, chính sách tạo việc làm, giảm thất nghiệp, các chính sách phát triển thị trường lao động... Cách tiếp cận kinh tế lao động của luận án thể hiện trong việc xem xét chất lượng nguồn nhân lực giữa các ngành, giữa các khu vực, vùng của nền kinh tế gắn với những đặc điểm riêng có của Hà Nội, những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước và thành phố hà Nội nói riêng trong việc nâng cao CLNNL . - Cách tiếp cận Quản trị nhân lực: Quản trị nhân lực cung cấp những kiến thức, kỹ năng cần thiết quản lý nguồn nhân lực của tổ chức được thể hiện trong việc nghiên cứu những kiến thức, kỹ năng trong việc nâng cao CLNNL của các doanh nghiệp như: xây dựng tiêu chuẩn chất lượng, đo lường thực tế CLNNL, nghiên cứu các giải pháp nâng cao CLNNL... Cách tiếp cận này cho phép việc nâng cao CLNNL được gắn với quá trình phát triển của doanh nghiệp. 6 4. ơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cơ sở lý luận ủ luận án Luận án dựa trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam về NNL, nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế nói chung; những chính sách về nâng cao CLNNL của thành phố Hà Nội nói riêng 4.2. P ơn p áp n ên ứu Luận án sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau đây: - Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Căn cứ vào đối tượng nghiên cứu của luận án thuộc chuyên ngành kinh tế chính trị, luận án sử dụng phương pháp này để làm rõ nội dung cấu thành và các yếu tố ảnh hưởng tới CLNNL. - Phương pháp tiếp cận hệ thống: để có thể nâng cao CLNNL là một quá trình có sự gắn kết hữu cơ và sự kết hợp hài hòa giữa quá trình đào tạo nghiêm ngặt, gắn đào tạo với sử dụng và nâng cao CLNNL. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu được sử dụng để thu thập thông tin về cơ sở lý luận, các công trình nghiên cứu trước đây, quan điểm của Đảng, của thành phố Hà Nội về nâng cao CLNNL, kinh nghiệm các nước, các số liệu thống kê... - Phương pháp trừu tượng hóa khoa học, phân tích và tổng hợp được sử dụng trong toàn bộ quá trình thực hiện luận án nhằm phân tích, đánh giá thực trạng CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội. - Phương pháp so sánh, đối chiếu được sử dụng để hỗ trợ cho việc đánh giá đóng góp của NNL về mặt chất lượng để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội so với những tỉnh, thành phố khác. - Phương pháp điều tra x h i học. Luận án CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội tiến hành điều tra 500 phiếu khảo sát. Trong đó 50 phiếu phỏng vấn với các chuyên gia, lãnh đạo đơn vị sử dụng lao động và 450 phiếu đối với người lao động trên địa bàn các quận, huyện của thành phố Hà Nội. Cụ thể trong 450 phiếu khảo sát với người lao động thì có trình độ từ lao động phổ thông đến trung cấp 180 phiếu; trình độ cao đẳng, đại học là 250 phiếu và 20 phiếu là trình độ khác. Về chức danh công việc có 300 phiếu là lao động trực tiếp; 150 phiếu là lao động kỹ thuật, kinh tế, quản lý nhân sự. 7 5. Những đóng góp mới của luận án Luận án có một số đóng góp mới về mặt lý luận và thực tiễn sau đây: - Xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu về chất lượng NNL để phát triển kinh tế trong luận án cụ thể là: + Làm rõ khái niệm về CLNNL, CLNNL để phát triển kinh tế. + Nêu rõ các yếu tố cấu thành CLNNL để phát triển kinh tế. + Những nhân tố tác động tới CLNNL để phát triển kinh tế. - Nghiên cứu kinh nghiệm của quốc tế và trong nước về nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế. - Chỉ rõ bối cảnh kinh tế - xã hội của Hà Nội trong điều kiện hiện nay và tương lai tác động đến chất lượng NNL để phát triển kinh tế. - Phân tích thực trạng CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội giai đoạn 2005-2016, qua đó tìm ra những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế của chất lượng nguồn nhân lực để phát triển kinh tế. - Luận án đề xuất một số quan điểm nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội. - Đề xuất một số giải pháp nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế ở Hà Nội đến năm 2025 tầm nhìn 2030. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án *Ýn ĩ lý luận ủ luận án - Làm rõ thêm cơ sở lý luận về CLNNL để phát triển kinh tế. - Rút ra được một số bài học kinh nghiệm cho thành phố Hà Nội về nâng cao CLNNL để phát triển kinh tế. *Ýn ĩ t ự t ễn ủ luận án - Trên cơ sở phân tích thực trạng CLNNL để phát triển kinh tế ở thành phố Hà Nội, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân để có những giải pháp khắc phục. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách về nâng cao CLNNL với phát triển kinh tế - xã hội. - Nội dung nghiên cứu của luận án được sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy về NNL. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương, 13 tiết. 8 hƣơng 1 TỔN QU N CÁC CÔNG TRÌNH N ÊN ỨU VỀ ẤT LƢỢN N UỒN N ÂN LỰ ĐỂ P ÁT TR ỂN K N TẾ 1.1. Á ÔN TRÌN TRON NƢỚC VÀ NƢỚ N OÀ L ÊN QU N ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1.1. Các công trình khoa học nghiên cứu về nguồn nhân lực Trong những năm qua, khi nghiên cứu về sự phát triển kinh tế với sự đóng góp của các nguồn lực trong đó quan trọng nhất, quyết định nhất chính là nguồn lực con người hay NNL. Chính vì lý do đó đã có nhiều công trình nghiên cứu về NNL được các tác giả công bố như: Sự thịnh vượng của các quốc gia [145], Adam Smith. Trong cuốn sách này, ông cho rằng, sự tăng trưởng của cải chủ yếu qua hai con đường: Một là, thông qua phân công lao động để nâng cao năng suất lao động; Hai là, tăng số người lao động mang tính chất sản xuất, phân công dẫn đến việc sử dụng máy móc, sự gia tăng số người lao động có tính chất sản xuất đều cần đến đầu tư một lượng vốn lớn. Vì vậy, tích lũy vốn con người là nhân tố quyết định sản xuất ra của cải vật chất. Lao đ ng, việc làm và nguồn nhân lực Việt Nam 15 năm đổi mới do Nolwen Henaff, Jean - Yves Martin [86]. Những phân tích về NNL của các tác giả trong cuốn sách được dựa trên những căn cứ khoa học có tính khái quát cao. Các tác giả đã khái quát toàn bộ bức tranh lao động, việc làm ở Việt Nam sau 15 năm đổi mới; chỉ ra điểm chung, điểm khác biệt với những lợi thế và hạn chế của NNL Việt Nam so với các nước đang phát triển trong khu vực. Các tác giả đã chỉ ra nếu chúng ta biết khai thác, phát huy tốt những lợi thế đó thì có thể khắc phục những hạn chế của NNL Việt Nam. Stivastava M/P, Human resource planing: Aproach needsassessments and priorities in manpower planing [151]. Dưới góc độ kinh tế phát triển, tác giả cho rằng, NNL là toàn bộ vốn nhân lực; vốn nhân lực là con người được nhìn nhận dưới dạng là một nguồn vốn đặc biệt của quá trình sản xuất, là một dạng của cải có thể làm gia tăng sự giàu có của một quốc gia; nguồn vốn nhân lực đó bao gồm những kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm mà người đó tích lũy được nhờ vào quá trình lao động sản xuất; các chi phí về giáo dục-đào tạo (GD-ĐT), y tế... được xem như là những chi phí đầu vào của sản xuất nhằm nâng cao khả năng, năng lực sản xuất của NNL. Từ cách tiếp cận như vậy, tác giả đã chỉ ra các lợi ích thiết thực của NNL nếu chúng ta biết đầu tư đó là: 1) Vốn nhân lực là loại vốn đặc biệt, có khả năng sản sinh ra các nguồn thu nhập trong tương lai, cho nên đầu tư vào NNL sẽ có tỷ lệ thu hồi vốn cao, hơn nữa khi nguồn vốn 9 này được sử dụng nhiều thì giá trị gia tăng càng lớn, sẽ tạo ra nhiều của cải và mang đến sự phồn thịnh cho xã hội; 2) Khác với các nguồn vốn khác, vốn nhân lực không mang đặc điểm có tính quy luật như các nguồn vốn khác: Khấu hao vốn đã đầu tư vào các tài sản và loại hình vật chất khác; vốn nhân lực sau khi đã đầu tư thì nó sẽ tự duy trì và phát triển mà không tạo ra áp lực về khối lượng vốn cần huy động trong khoảng thời gian ngắn; là loại vốn có kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm và khả năng sáng tạo cao. Do đó, đầu tư vào vốn nhân lực thì hiệu ứng lan tỏa sẽ rất lớn mà không có nguồn vốn nào có thể sánh kịp. Với cách tiếp cận trên, tác giả đưa ra các gợi mở để luận án phân tích yêu cầu của NNL, nhất là CLNNL để phát triển kinh tế. Cuốn sách: Chuyển hóa nguồn nhân lực - Thể hiện tầm l nh đạo chiến lược thích ứng với các xu hướng tương lai [144], lại là một tài liệu tham khảo hữu ích liên quan đến nội dung của đề tài. Cuốn sách gồm 3 phần, trong đó phần một phản ánh nội dung "Chuyển hóa NNL"; phần hai phản ánh nội dung "Sự cần thiết phải quan tâm đến các xu hướng tương lai"; phần ba phản ánh nội dung "Thiết lập vai trò mới của lãnh đạo NNL" với nội dung bao quát toàn bộ của cuốn sách là chuyển hóa NNL, trong đó các tác giả đã luận giải về quan niệm "Con người là tài sản quý nhất". Từ đây, các tác giả cũng định hướng giải pháp cho chúng ta khi muốn khai thác hiệu quả NNL, nâng cao CLNNL phải "Để tối đa hóa thành tố con người, phải thiết kế cơ cấu của tổ chức, hệ thống kế hoạch và kiểm soát, quản lý NNL và văn hóa… hệ thống và các chính sách được xây dựng cho việc tuyển dụng, duy trì, đào tạo và phát triển nghề nghiệp" [144, tr.56-57]. Trong công trình này, các tác giả đã dẫn lời của Peter Drucker rằng: "Tăng trưởng kinh tế có thể chỉ đến từ sự gia tăng liên tục và mạnh mẽ năng suất lao động của NNL, trong đó các quốc gia phát triển vẫn có thể cạnh tranh (và họ sẽ tiếp tục duy trì được vị thế này trong vài thập kỷ nữa), tri thức và nhân công có tri thức" [144, tr.72] để thấy được tầm quan trọng của việc tăng cường vốn tri thức. Lưu Tiểu Bình, Lý luận và phương pháp đánh giá nguồn nhân lực [8], cho rằng trong điều kiện kinh tế tri thức hiện nay, NNL đóng vai trò vô cùng quan trọng; việc phát triển NNL và NNLCLC có tầm quan trọng đặc biệt. Vì thế, để khai thác và phát huy NNL các quốc gia cần phải có lý luận và phương pháp đánh giá đúng đắn; đồng thời nêu lên một số vấn đề lý luận và phương pháp đánh giá NNL. Nguyễn Thành Nghị và Vũ Hoàng Ngân, Quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam m t số vấn đề lý luận và thực tiễn [85]. Nội dung cuốn sách tuy chưa đề cập đến nội hàm của vấn đề nâng cao CLNNL hay đề xuất các giải pháp nâng cao CLNNL nhưng các tác giả đã đi sâu phân tích những cơ sở khoa học và các yếu tố tác động đến quản lý NNL trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) ở nước ta. 10 Đoàn Văn Khái, Nguồn lực con người trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam [58]. Tác giả đã làm rõ vấn đề chung về CNH, HĐH; đồng thời làm rõ vai trò của nguồn lực con người đó là yếu tố quyết định đến sự nghiệp CNH, HĐH. Trên cơ sở đó, tác giả đã nêu ra những giải pháp nhằm khai thác hợp lý, có hiệu quả nguồn lực con người; nhóm giải pháp về phát triển nguồn lực con người, nhóm giải pháp về xây dựng môi trường xã hội thuận lợi nhằm khai thác có hiệu quả nguồn lực con người phục vụ cho sự nghiệp CNH, HĐH và phát triển đất nước. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về chất lƣợng nguồn nhân lực Các nghiên cứu cho thấy, NNL chưa phải là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) vì NNL với chất lượng thấp, số lượng đông trong nhiều trường hợp lại trở thành lực cản đối với sự phát triển. Do đó, trong giai đoạn hiện nay người ta quan tâm nhiều đến sự hình thành hoặc đầu tư để đảm bảo NNL có chất lượng. Trong những nhân tố ảnh hưởng đến CLNNL, chúng ta thấy nhân tố trình độ phát triển của hệ thống giáo dục và dạy nghề có ý nghĩa quyết định. Như vậy, để có NNL chất lượng chúng ta phải đầu tư cho giáo dục - đào tạo (GD-ĐT) và CLNNL đang dần trở thành yếu tố đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế và tạo ra sự khác biệt về mức sống, thu nhập. Nhà kinh tế học của trường phái Tư sản cổ điển Anh là A.Smith đã đề cập đến vai trò của giáo dục có ảnh hưởng đến CLNNL "Sự tích lũy những tài năng trong quá trình học tập, nghiên cứu hoặc học việc thường đòi hỏi chi phí. Đó là tư bản cố định kết tinh trong mỗi con người. Những tài năng đó tạo ra một phần tài sản của anh ta và của xã hội" [69, tr.4]. Trong lý luận giá trị lao động của C.Mác cũng đánh giá cao vai trò của giáo dục đối với sự phát triển sức sản xuất khi khẳng định giá trị sức lao động thể hiện trong toàn bộ nhân cách sinh động của con người "Sức lao động, đó là toàn bộ thể lực và trí lực ở trong thân thể một con người, trong nhân cách sinh động của con người, thể lực và trí lực mà con người phải làm cho hoạt động để sản xuất những vật có ích" [75, tr.254-256]. Với khái niệm này, theo C.Mác sức lao động không chỉ mang yếu tố vật chất mà còn bao hàm yếu tố quyết định đối với sự phát triển của sức lao động đó là trí tuệ, ý thức xã hội "Một lao động được coi là cao hơn, phức tạp hơn so với lao động trung bình thì nó là biểu hiện của một sức lao động đòi hỏi những chi phí cao hơn. Người ta phải tốn nhiều thời gian lao động hơn để tạo ra nó và vì vậy, nó có giá trị cao hơn so với sức lao động giản đơn" [75, tr.75]. Gary Beckez nhà kinh tế đoạt giải Nobel kinh tế năm 1992 đã có những đóng góp quan trọng về vốn nhân lực. Theo ông, vốn nhân lực, yếu tố đầu vào của sản 11 xuất một phần nằm trong con người. Con người có thể tự đầu tư cho chính bản thân mình, biểu hiện thông qua việc chi tiêu cho giáo dục và đào tạo để có thu nhập nhiều hơn trong tương lai. Việc đầu tư vào kỹ năng gắn liền với bản thân người lao động người ta gọi là đầu tư vào vốn con người hay CLNNL [17, tr.4]. Susan M.Healthfield [152], dưới góc độ là một chuyên gia nghiên cứu về NNL cũng như một nhà quản lý đã đưa ra những tiêu chí được coi là thước đo về CLNNL bao gồm: sự nhận thức, kỹ năng làm việc, ứng dụng công nghệ, thái độ, sự tin tưởng đặc tính cá nhân… của NNL. Như vậy, những tiêu chí mà ông nêu ra là hoàn toàn phù hợp với NNL có chất lượng của một nền sản xuất hiện đại nơi mà tri thức, phong cách làm việc, cùng với suy nghĩ và hành động mang tính quyết định sự phát triển. Trong cuốn The Human Resources Glossary: The CompleteDesks Reference for HR Executives, Managers, and Practitioners [153], đã nhìn nhận NNL của một tổ chức là tất cả những người làm việc trong tổ chức đó, là tài sản của tổ chức đó, nhưng không giống tài lực hay vật lực mà tài sản này biết tạo ra các mối quan hệ, giao dịch và làm giàu cho tổ chức. Với quan niệm trên đồng thời tác giả cũng cho chúng ta thấy được CLNNL chính là việc đánh giá chất lượng của tài sản này hay chính là quá trình tạo dựng các mối quan hệ và làm giàu cho tổ chức. Gill Palmer, Howard F.Gospel, BritishIndustrial Relations [148], đã đánh giá mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động trong quan hệ lao động ở nước Anh và đánh giá về CLNNL thông qua mối quan hệ đó. Tuy nhiên, do mỗi quốc gia lại có những sự khác biệt về văn hóa, điều kiện môi trường sống và làm việc cũng như tốc độ phát triển kinh tế nên đây được coi là tài liệu tham khảo quan trọng góp phần nghiên cứu đầy đủ hơn về CLNNL. Trong đề tài nghiên cứu Understanding quality leadership của Ian Saunder [149], đã chỉ ra các đặc điểm để đánh giá NNL nhưng chủ yếu là NNL quản lý. Tác giả quan niệm: nếu người l nh đạo làm tốt chức năng và vai trò l nh đạo của mình thì các nhân viên sẽ phục tùng và làm theo. Còn nếu người quản lý không thực hiện đầy đủ và nghiêm túc vai trò của mình thì việc các nhân viên thực hiện không chuẩn hoặc không sáng tạo thì không thể đổ lỗi cho nhân viên. Từ quan niệm này, cho thấy tác giả của đề tài đã gợi mở phương cách khi đánh giá CLNNL thì nên đánh giá từ đội ngũ quản lý trước, trên cơ sở đó để đánh giá đội ngũ nhân viên, những người làm việc trong doanh nghiệp hay tổ chức. Các tác giả Trung Quốc là Thẩm Vinh Hoa và Ngô Quốc Diện [51], Tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài kế lớn trăm năm chấn hưng đất nước. Trong cuốn sách này, các tác giả cho rằng nhân tài là nhân tố quyết định, là then chốt của sự 12 phát triển, "sự hưng thịnh, thành bại của một quốc gia, một dân tộc không phải ở nguồn vốn, không ở thiết bị mà then chốt là ở chỗ có hay không có hàng loạt nhân tài kiệt xuất" [51, tr.77] và để khẳng định cho luận điểm này, các tác giả đưa ra những minh chứng là "Tỷ trọng của nhân tố trí lực trong sự tăng trưởng tổng sản phẩm quốc dân ở các nước phát triển đã tăng từ 5-20% những năm đầu thế kỷ này lên 60-80% những năm 80 của thế kỷ" [51, tr.95]. Theo các tác giả, việc bồi dưỡng và giáo dục nhân tài có liên quan trực tiếp đến nhu cầu chiến lược của cách mạng và quá trình xây dựng đất nước "giải quyết tốt việc đào tạo lớp người kế tục là một vấn đề có tính chiến lược, là một vấn đề lớn quyết định tới lợi ích lâu dài và sự sinh tử, tồn vong của Đảng và Nhà nước Trung Quốc" [51, tr.105]. Sau khi đánh giá vị trí, vai trò của nhân tài và nhân lực, các tác giả còn đề cập con đường và phương pháp tuyển chọn; sử dụng và bố trí nhân tài sao cho đạt hiệu quả cao, đóng góp vào tiến trình xây dựng và phát triển đất nước. Lưu Kim Hâm, Trung Quốc trước thách thức của thế kỷ XXI [50]. Trong các công trình nghiên cứu này các tác giả đã có những đóng góp trong việc tổng kết kinh nghiệm phát triển kinh tế, lý giải sự thành công của các nước NICs chủ yếu là thông qua con đường giáo dục và đào tạo đội ngũ nhân lực trình độ cao, phục vụ yêu cầu phát triển. Trong đào tạo, phát triển nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp hóa các nước Đông Á đều có chiến lược ưu tiên mở rộng đào tạo nghề ban đầu sau bậc phổ thông trung học để có được đội ngũ công nhân lành nghề. Bên cạnh đó, để tạo bước phát triển đột phá cho đội ngũ nhân lực chất lượng cao phải là việc xây dựng hệ thống giáo dục đại học chất lượng cao và Singapore là một trong những điển hình. Bên cạnh đó, bài học "tôn trọng trí thức, tôn trọng nhân tài" trong việc thực hiện chiến lược "nhân tài cường quốc" của Trung Quốc trong công cuộc cải cách từ năm 1978 đến nay đã góp phần mang lại những thành công vượt bậc, đưa Trung Quốc trở thành nền kinh tế đứng thứ 2 thế giới như hiện nay. Luận án của tác giả Trần Thị Tuyết Mai, Phát triển nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế - x h i ở Việt Nam [76], luận án đã bàn đến vai trò của phát triển NNL trong phát triển KT-XH, từ đó đánh giá và phân tích hiện trạng phát triển NNL trong phát triển KT-XH Việt Nam thời kỳ 1976-1993 và đề ra phương hướng, biện pháp chủ yếu phát triển NNL trong phát triển KT-XH Việt Nam đến năm 2000 và sau năm 2000. Trần Văn Tùng và Lê Thị Ái Lâm, Phát triển nguồn nhân lực - Kinh nghiệm thế giới và thực tiễn nước ta [127]. Nội dung cuốn sách đã được các tác giả trình bày một số vấn đề lý luận liên quan đến NNL, phát triển NNL, từ đó khái quát những kinh nghiệm phát triển NNL của một số nước phát triển trên thế giới trong 13 những thập kỷ gần đây và thực trạng phát triển NNL ở Việt Nam. Tác giả đi sâu phân tích vào yếu tố quyết định đến phát triển NNL chính là giáo dục và đào tạo, đây là bài học kinh nghiệm cũng đồng thời là định hướng giải pháp cho việc nâng cao CLNNL của các quốc gia trong đó có Việt Nam. Lê Thị Ái Lâm, Phát triển nguồn nhân lực thông qua giáo dục và đào tạo, kinh nghiệm Đông Á [65]. Tác giả đã trình bày một số lý thuyết về phát triển NNL thông qua GD-ĐT; vai trò của phát triển NNL thông qua giáo dục đào tạo ở các nước Đông Á; sự điều chỉnh chính sách phát triển NNL thông qua GD-ĐT ở Đông Á; vấn đề, giải pháp và kinh nghiệm hiện nay của phát triển NNL thông qua giáo dục và đào tạo ở Đông Á. Từ đó, tác giả đưa ra một số lưu ý đối với Việt Nam từ bài học về phát triển NNL ở Đông Á. Võ Xuân Tiến, M t số vấn đề về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực [116]. Mở đầu, tác giả đã khẳng định NNL - nguồn lực quý giá nhất của các tổ chức, đơn vị, là yếu tố quyết định sự thành bại của họ trong tương lai và để đảm bảo mục tiêu cho sự phát triển, các doanh nghiệp phải luôn quan tâm đến đào tạo và phát triển NNL. Từ đó, tác giả đã lý giải những nội dung liên quan đến NNL, đào tạo NNL, phát triển NNL, năng lực của người lao động, động cơ thúc đẩy người lao động. Đặc biệt, tác giả con nêu ra yêu cầu của việc đào tạo và phát triển NNL phải đảm bảo cải tiến cơ cấu, phát triển trình độ chuyên môn, phát triển kỹ năng nghề nghiệp, nâng cao trình độ nhận thức và nâng cao trình độ sức khỏe cho người lao động. Vũ Văn Phúc, Nguyễn Duy Hùng (đồng chủ biên), Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và h i nhập quốc tế [92]. Cuốn sách được chia thành 3 phần, trong đó phần I của cuốn sách đề cập đến những tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta về phát triển NNL… Trong phần II cuốn sách tập trung vào nội dung giới thiệu kinh nghiệm phát triển NNL của một số ngành trong nước, của một số nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Phần III cuốn sách tập trung phân tích thực trạng, những bất cập, thách thức và đề xuất các giải pháp phát triển NNL nói chung. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Dự báo xu thế phát triển nguồn nhân lực Việt Nam đáp ứng năng lực cạnh tranh của thị trường lao đ ng trong bối cảnh h i nhập [12], trên cơ sở nghiên cứu các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu chủ trương, chính sách của Việt Nam về phát triển NNL, các chương trình phát triển NNL và chiến lược phát triển KT-XH đặt trong bối cảnh hội nhập, nhóm nghiên cứu đã đánh giá thực trạng công tác dự báo NNL Việt Nam và kết quả đạt được sử dụng các phương 14 pháp dự báo NNL. Từ đó, nhóm nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu và đưa ra dự báo về xu thế phát triển NNL đáp ứng nhu cầu cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Viện Chiến lược phát triển - Bộ Kế hoạch và đầu tư, Nguồn nhân lực chất lượng cao: hiện trạng phát triển, sử dụng và các giải pháp tăng cường [139]. Nội dung nghiên cứu của đề tài đã phân tích và chỉ ra trong bước đi đầu tiên của chiến lược phát triển phải đặt con người vào vị trí trung tâm hay nguồn lực con người là nguồn lực quan trọng nhất để phát triển KTXH và các mục tiêu phát triển KT-XH cũng hướng đến phát triển NNL, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC). Từ những lập luận trên, đề tài đi vào phân tích và đánh giá hiện trạng yếu kém của chiến lược phát triển và sử dụng NNLCLC ở nước ta và đề xuất những giải pháp tăng cường phát triển hiệu quả NNLCLC trong giai đoạn hiện nay. Lê Thị Hồng Điệp, Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao để hình thành nền kinh tế tri thức ở Việt Nam [42], trong nội dung luận án đã trình bày những khái niệm cơ bản như NNL, NNLCLC, đặc điểm NNLCLC ở nước ta và vấn đề phát triển NNLCLC; Phân tích những vấn đề gia tăng dân số, cơ cấu NNL, tỷ lệ nhân lực khoa học, công nghệ, đặc điểm, yêu cầu của nền kinh tế tri thức đối với NNLCLC; từ đó, tác giả đã đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm phát triển NNLCLC để hình thành nền kinh tế tri thức ở Việt Nam Bùi Thị Ngọc Lan, "Nguồn nhân lực chất lượng cao Việt Nam - xu hướng và giải pháp phát triển'' [64, tr.16-19]. Bài viết khái quát thực trạng NNLCLC của Việt Nam qua những số liệu minh chứng. Từ đó, tác giả đưa ra hai xu hướng phát triển của NNLCLC của Việt Nam: một là, NNLCLC tăng nhanh về số lượng và chất lượng; Hai là, xu hướng quốc tế hóa NNLCLC. Trên cơ sở đó tác giả đưa ra bốn giải pháp cơ bản nhằm phát triển NNLCLC của Việt Nam. Vũ Thị Phương Mai, Nguồn nhân lực chất lượng cao trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam hiện nay [77]. Trong luận án, tác giả đã đưa ra khái niệm về NNLCLC với cấu trúc của NNLCLC bao gồm: đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý; đội ngũ cán bộ khoa học - công nghệ (KH-CN); đội ngũ lao động lành nghề; đội ngũ các chuyên gia quản trị kinh doanh và những doanh nhân giỏi và đặc điểm của NNLCLC trên các góc độ: trình độ học vấn; tính năng động xã hội; phẩm chất đạo đức. Tác giả cũng đã nêu lên mối quan hệ, cũng như phân tích sâu sắc những yếu tố tác động trực tiếp đến sự phát triển NNLCLC trong sự nghiệp CNH, HĐH ở Việt Nam hiện nay. Luận án đã phân tích thực trạng NNLCLC ở Việt Nam trên về thành tựu và hạn chế của đội ngũ cán bộ quản lý; đội ngũ cán bộ khoa học