Tài liệu Công tác bổ sung tài liệu tại thư viện trường thcs thanh mỹ

Niên luận ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ĐỀ TÀI NIÊN LUẬN Tên đề tài: CÔNG TÁC BỔ SUNG TÀI LIỆU TẠI THƯ VIỆN TRƯỜNG THCS THANH MỸ Chuyên nghành: THÔNG TIN THƯ VIỆN Giáo viên hướng dẫn: Bùi Thanh Thủy Sinh viên thực hiện: Hoàng Thị Ngọc Lớp: THƯ VIỆN-K53 –ĐẠI HỌC TẠI CHỨC Khóa: II Nghệ An, tháng 11 năm 2012 PHẦN 1: LỜI MỞ ĐẦU 1.1 Mục đích và lý do chọn đề tài Hoàng Thị Ngọc 0 Niên luận Thực hiện nghị quyết IX của Trung ương Đảng, để góp phần thúc đẩy nhanh chóng quá trình hội nhập kinh tế quốc tế với chức năng và nhiệm vụ đặc thù của Nhà trường, Trường THCS Thanh Mỹ trong nhiều năm qua đặc biệt chú trọng đến việc đổi mới giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu phương pháp dạy và học có hiệu quả nhằm cung cấp, bồi dưỡng cho đất nước những nhân tài cho tương lai có đầy đủ phẩm chất đạo đức, là con ngoan trò giỏi, những mầm non của đất nước trong giai đoạn đổi mới. Cùng với hoạt động khác của Nhà trường, hoạt động thông tin – thư viện không ngừng được chú trọng và đầu tư nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ thông tin cho đội ngũ cán bộ, giáo viên và học sinh trong và ngoài Trường. Bên cạnh những thành tích và kết quả mà Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đạt được việc bổ sung vốn tài liệu, phát triển nguồn tin cũng đang còn nhều bất cập cần phải nghiên cứu và tìm ra các giải pháp hữu hiệu để nâng cao chất lượng nguồn tin. Vì vậy, việc chọn đề tài nghiên cứu “Công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ– Thực trạng và giải pháp” có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu của Trường THCS Thanh Mỹ nói chung và Thư viện Trường nói riêng. 1.2 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ, tôi muốn đánh giá những kết quả đã đạt được và tìm ra những điểm còn hạn chế, ảnh hưởng đến công tác phát triển nguồn tin. Từ đó, đưa ra những kiến nghị, đề xuất và các giải pháp nhằm góp phần vào việc nâng cao hiệu quả hoạt động của công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện TrườngTHCS Thanh Mỹ. 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung chuyên sâu nghiên cứu và xem xét toàn bộ nội dung liên quan đến công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ: Thành phần vốn tài liệu; Diện bổ sung; Kinh phí cho hoạt động bổ sung; Kế hoạch chính sách bổ sung; Các nguồn bổ sung; Nhân lực thực hiện công tác bổ sung... 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn về mặt không gian là: công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện TrườngTHCS Thanh Mỹ; giới hạn về mặt thời gian là: công tác phát triển vốn tài liệu của Thư viện Trường trong giai đoạn hiện nay. 1.4 Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 1.4.1 Cơ sở lý luận Khoá luận dựa trên cơ sở lý luận và quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác sách, báo và thông tin, thư viện. 1.4.2 Phương pháp nghiên cứu. Trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài: “Công tác bổ sung vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ – Thực trạng và giải pháp” tôi đã sử dụng nhiều phương pháp như: Điều tra thực tế, quan sát; phỏng vấn, tọa đàm; Tổng hợp tài liệu liên quan đến nội dung đề tài; Thống kê và phân tích, đánh giá các số liệu thu thập được trong thời gian nghiên cứu. Hoàng Thị Ngọc 1 Niên luận 1.5 Đóng góp của đề tài Về mặt lý luận: Báo cáo đã khẳng định được tầm quan trọng và giá trị thiết thực của công tác xây dựng và phát triển vốn tài liệu. Ngoài ra, nó còn giúp chúng ta hiểu được quy trình của công tác bổ sung vốn tài liệu trong hoạt động thông tin thư viện . Về mặt thực tiễn: Phản ánh thực trạng hoạt động bổ sung vốn tài liệu tại Thư viện TrườngTHCS Thanh Mỹ, đánh giá những mặt mạnh, mặt yếu, đưa ra những kiến nghị cho Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ, từ đó góp phần đẩy mạnh, phát huy những mặt mạnh đồng thời hạn chế và khắc phục những mặt yếu để đưa Thư viện ngày càng phát triển hơn, góp phần đưa chất lượng của thư viện trường ngày một đi lên. 1.6 Bố cục Khoá luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phần nội dung của Báo cáo được chia làm 3 chương : Chương 1: Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Chương 2: Thực trạng công tác phát triển vốn tài liệu tại Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ. Chương 3: Một số nhận xét và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát triển nguồn vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ. PHẦN 2: NỘI DUNG Chương 1: Thư viện trường THCS Thanh Mỹ trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. 1.1 Khái quát về Trường THCS Thanh Mỹ: Trường THCS Thanh Mỹ được thành lập từ năm 2000. Hiện nay, trường có 4 khối,14 lớp học, 2 phòng ban chức năng, tổ trực thuộc Trường. Trường có 40 cán bộ giáo viên, có trình độ Cao đẳng, Đại học. Có 3 cán bộ làm công tác văn phòng. Trong nhiều năm qua Trường THCS Thanh Mỹ luôn luôn thực hiện chủ trương đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng đào tạo. Trường THCS Thanh Mỹ là Trường có chất lượng đào tạo khá cao.tỷ lệ đỗ tốt nghiệp của học sinh vào cấp 3 cao. Bên cạnh công tác đào tạo, công tác nghiên cứu giảng dạy của cán bộ giáo viên và học sinh cũng luôn được lãnh đạo Trường quan tâm. 1.2 Quá trình hình thành và phát triển Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ. Thư viện được ra đời trên cơ sở đáp ứng nhu cầu nghiên cứu giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh trong trường . Trong thời gian đầu, cơ cấu tổ chức của Thư viện còn đơn giản, số lượng tài liệu cũng còn rất hạn chế cả về nội dung lẫn thể loại. Kho sách chỉ có khoảng mấy trăm cuốn gồm sách giáo khoa, giáo trình và một số tài liệu tham khảo. Đến năm 2009, Thư viện Trường đã nhận được sự quan tâm và giúp đỡ nhiệt tình của BGH trường, PGD&ĐT huyện Thanh Chương cho nên thư viện không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Hoàng Thị Ngọc 2 Niên luận 1.3 Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ trước nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu của Nhà trường. 1.3.1 Chức năng và nhiệm vụ của Thư viện Trường Với vai trò là Thư viện trường THCS, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ ra đời nhằm thực hiện các nhiệm vụ, chức năng sau: * Chức năng: - Thư viện chuyên thực hiện chức năng giáo dục, tham gia vào việc giảng dạy, học tập của thầy, trò; nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ, giáo viên và học sinh trong Trường. - Với chức năng thông tin Thư viện luôn đáp ứng nhu cầu tin của bạn đọc trong Trường. - Ngoài chức năng giáo dục và thông tin Thư viện Trường còn là trung tâm văn hoá, giải trí cung cấp kiến thức xã hội và nâng cao tầm hiểu biết của độc giả. * Nhiệm vụ: - Tổ chức phục vụ cho các đối tượng bạn đọc sử dụng vốn tài liệu thư viện, bố trí thời gian phục vụ phù hợp với điều kiện làm việc và học tập của giáo viên và học sinh trong Trường; đẩy mạnh các hoạt động phục vụ tài liệu ngoài Thư viện nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng. - Phát triển vốn tài liệu phù hợp với tính chất, nhiệm vụ và đối tượng phục vụ của Thư viện. Thực hiện theo định kỳ việc thanh lọc ra khỏi kho các loại tài liệu không còn giá trị sử dụng, tài liệu hư nát không thể phục hồi. - Thực hiện công tác nghiệp vụ: xử lý thông tin, biên soạn các ấn phẩm thông tin khoa học, phân loại, mô tả ấn phẩm, dán nhãn, làm phích, xếp phích… - Lưu giữ, bảo quản vốn tài liệu như: sách, báo, tạp chí; phương tiện, trang thiết bị, cơ sở vật chất và các tài sản khác của Thư viện. - Phổ biến rộng rãi, kịp thời vốn tài liệu Thư viện bằng các hình thức thông tin thư mục; hướng dẫn tra cứu và các hình thức thông tin tuyên truyền khác, phát huy triệt để nội dung vốn tài liệu có trong Thư viện phục vụ nhiệm vụ giáo dục và đào tạo của Nhà trường. - Hướng dẫn cho tất cả học sinh mới vào Trường cách tra cứu thông tin. Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ trên đây trong hoạt động thông tin, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đang cố gắng thực hiện tốt những nhiệm vụ đặt ra để đưa Thư viện ngày càng phát triển hơn. 1.3.2 Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ của Thư viện Trường Đặc thù là một trường miền núi của huyện Thanh Chương cơ cấu tổ chức của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ còn đơn Bộ phận nghiệp vụ và phục vụ bạn đọc đều hoạt động dưới sự chỉ đạo của hiệu trưởng Trường. Với hai cán bộ có trình độ chuyên môn, bộ phận nghiệp vụ chuyên thực hiện các hoạt động hỗ trợ cho công tác phục vụ bạn đọc như bổ sung tài liệu, xử lý tài liệu, phân loại tài liệu, làm phích, xếp phích, làm số đăng ký cá biệt, làm thẻ cho học sinh… Bên cạch đó, 2 cán bộ này còn phải xem xét các loại tài liệu mới mà các Nhà xuất bản gửi đến để chọn ra các tài liệu thích hợp cần bổ sung. Tất cả các hoạt động của Ban quản lý Thư viện hay Bộ phận Nghiệp vụ đều nhằm mục đích thực hiện tốt công tác phục vụ bạn đọc. Công tác này được chia ra 2 phòng: Phòng Tổng hợp, Phòng mượn và đọc. Phòng Tổng hợp gồm các loại báo, Hoàng Thị Ngọc 3 Niên luận tạp chí và các loại sách tham khảo được phục vụ tại chỗ cho nhu cầu tin và giảng dạy của cán bộ giáo viên. Với mô hình cơ cấu tổ chức trên, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã thực hiện tốt công tác phục vụ bạn đọc. Song, số lượng cán bộ Thư viện vẫn còn hạn chế so với quy mô của Trường nên ngoài giờ hành chính cán bộ Thư viện còn phải làm thêm ngoài giờ để hoàn thiện công tác nghiệp vụ đưa Thư viện Trường trở thành một trong những thư viện hiện đại trong nước và khu vực. 1.3.3 Đặc điểm người dùng tin tại Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ. Người dùng tin là đối tượng phục vụ của bất cứ Thư viện nào. Người dùng tin là người sử dụng thông tin đồng thời cũng là người sáng tạo, làm giàu nguồn tin, thoả mãn nhu cầu tin cũng đồng nghĩa với việc phát triển nguồn tin. Sự thoả mãn thông tin của người dùng tin là cơ sở để đánh giá chất lượng hoạt động thông tin trong thư viện. Hiện nay, Người dùng tin của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ phát triển rất nhanh chóng về số lượng. Trình độ của người dùng tin có rất nhiều cấp độ khác nhau do đó nhu cầu thông tin của họ cũng ở các cấp độ không giống nhau. Đối tượng người dùng tin mà thư viện phục vụ là các Giáo viên, Cán bộ làm công tác hành chính và học sinh trong trường... Vì vậy, Nhu cầu tin của người đọc, người dùng tin cũng trở nên phong phú, đa dạng hơn, đồng thời đòi hỏi những loại hình tài liệu hiện tại có chất lượng cao hơn. 1.3.4 Đặc điểm nhu cầu tin của Người dùng tin tại Thư viện Trường. Hiện tượng thông tin gia tăng đột biến vào cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI đã trở thành mối quan tâm của nhiều ngành trong xã hội. Nhu câù tin là đòi hỏi khách quan của con người đối với việc tiếp nhận và xử lý thông tin để duy trì và phát triển sự sống. Nhu cầu tin xuất phát từ nhu cầu nhận thức của con người tăng lên cùng với sự gia tăng các mối quan hệ trong xã hội và mang tính chất chu kỳ. Nếu thoả mãn thông tin kịp thời, chính xác thì nhu cầu tin càng phát triển. Ngược lại, nhu cầu tin sẽ thoái hoá, triệt tiêu nếu như không được cung cấp thường xuyên. Càng thoả mãn ở mức độ cao bao nhiêu thì chu kỳ càng được rút ngắn. Người dùng tin chủ yếu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ là học sinh và cán bộ giảng dạy trong Trường. Do là trường THCS. * Nhu cầu tin của nhóm người dùng tin là cán bộ giảng dạy. Cán bộ và giáo viên trong Trường là những người có trình độ Cao đẳng, Đại học. Chính vì vậy loại hình tài liệu mà họ quan tâm chủ yếu là những tài liệu phục vụ cho công tác giảng dạy, nghiên cứu chuyên môn cấp Trường, cấp Bộ, cấp Nhà nước. Nhu cầu tin của cán bộ và giáo viên trong Trường THCS Thanh Mỹ vừa mang tính chất tổng hợp vừa mang tính cụ thể vì các nghành khoa học ngày càng phát triển có xu hướng chuyên sâu hoặc kết hợp với nhau nên họ phải thu thập thông tin vừa thích hợp vừa chi tiết. Nội dung thông tin cần đầy đủ, kịp thời và có tính chính xác cao. Ngoài các loại sách, báo, tạp chí tiếng Việt, 55% trong số cán bộ Trường đến Thư viện đều có nhu cầu đối với các loại sách tham khảo tiếng nước ngoài, đặc biệt là tiếng Anh, Trung; 50% cán bộ có nhu cầu sử dụng tạp chí tiếng Anh. Ngoài ra, cán bộ trong Trường còn sử dụng tài liệu dưới hình thức sao chép (30%). Hầu hết, Hoàng Thị Ngọc 4 Niên luận tài liệu sao chép là những tài liệu quý hiếm, tài liệu không công bố, các nguồn tặng biếu, nguồn lưu chiểu… Vì cán bộ giảng dạy là những người quyết định trực tiếp đến chất lượng đào tạo của Nhà trường nên Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã đặc biệt quan tâm và tạo mọi điều kiện đáp ứng tốt nhu cầu tin đối với đối tượng này. Đồng thời, Thư viện cũng gửi các tài liệu mới đến từng Bộ môn để họ có cơ hội nắm bắt thông tin một cách nhanh nhất, cập nhật nhất. * Nhu cầu tin của nhóm người dùng tin là học sinh. Học sinh là nhóm người dùng tin có số lượng đông đảo nhất chiếm 90-95% tổng số người sử dụng tin của Thư viện. Nhu cầu tin của học sinh được chia làm hai giai đoạn: Những năm đầu, khối lượng kiến thức ít hơn lên học sinh chủ yêú mượn các loại sách giáo khoa, sách tham khảo về các môn học như: toán, lý, hoá, anh ,văn, địa lý... Hai năm cuối, khối lượng kiến thức nhiều nên học sinh chủ yếu mượn các loại sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo và ít mượn các loai sách, báo tạp khác ít liên quan đến môn học hơn như. Ngoài các giáo trình bắt buộc, Thư viện còn đáp ứng các loại tài liệu giải trí đối với học sinh như sách văn học, truyện ngắn, bách khoa toàn thư, báo, tạp chí… Xác định đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin trong hoạt động thông tin thư viện, Thư viện THCS Thanh Mỹ đã đáp ứng nhu cầu tin của cán bộ, giáo viên và học sinh một cách tối đa.Trong những năm gần đây, Thư viện đã thành công trong công tác phục vụ bạn đọc và điều này được thể hiện qua số lượng bạn đọc đến Thư viện ngày càng đông. Sau đây là biểu đồ hình 1.4.1 cho thấy lượt bạn đọc đến Thư viện ngày càng gia tăng trong 5 năm trở lại đây: Hoàng Thị Ngọc 5 Niên luận Biểu đồ số 1.4.1: Số lượt bạn đọc đến Thư viện trong 5 năm Thông qua sơ đồ hình cột thống kê số lượt bạn đọc đến Thư viện trong 5 năm (2005 - 2009) ta đã thấy tốc độ bạn đọc đến Thư viện ngày một tăng đáng kể. Trong 2 năm2005, 2006 số lượt bạn đọc đến Thư viện tăng không đáng kể, nhưng từ năm 2007 số lượt bạn đọc đã tăng vọt từ 20298 lượt bạn đọc trong năm 2008 đã tăng 25100 lượt trong năm. Đến năm 2009, số lượt bạn đọc đến Thư viện là 31200 lượt trong một năm. Số lượt bạn đọc đến thư viện ngày càng đông đã thể hiện sự quan tâm của giới tri thức trẻ đối với thư viện và sự phát triển của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ trong 5 năm trở lại đây. Chương2: Thực trạng công tác phát triển vốn tài liệu tại thư viện Trường THCS Thanh Mỹ. 2.1 Vai trò của công tác phát triển vốn tài liệu trong hoạt động thông tin thư viện tại các Trường THCS nói chung và Trường THCS Thanh Mỹ nói riêng 2.1.1 Vai trò của công tác phát triển vốn tài liệu trong hoạt động thông tin thư viện của hệ thống các Trường THCS Vốn tài liệu được coi là di sản văn hoá, tiềm lực và niềm tự hào của thư viện. Nó chỉ ra sự phát triển về trí tuệ, văn minh của một Quốc gia, một dân tộc. Vốn tài liệu chứa đựng những tri thức kinh nghiệm của loài người được truyền lại từ thế hệ này qua thế hệ khác, sự tiến bộ của loài người có được là nhờ tiếp thu, khai thác và phát triển những tri thức của các thế hệ trước để lại. Nội dung của vốn tài liệu càng Hoàng Thị Ngọc 6 Niên luận phong phú, loại hình tài liệu càng đa dạng thì khả năng đáp ứng nhu cầu càng lớn và nó càng có sức thu hút càng cao đối với người sử dụng. Một thư viện sẽ có khối lượng bạn đọc đông đảo nếu Thư viện đó có vốn tài liệu phong phú, đa dạng, phù hợp với nhu cầu tin của bạn đọc và đặc biệt là phải cập nhật với trình độ phát triển khoa học công nghệ trong nước và thế giới. Vốn tư liệu là cơ sở, tiền đề cho sự hình thành, tồn tại và phát triển của thư viện. Pháp lệnh thư viện đã qui định, muốn thành lập một thư viện trong các trường THCS phải có bốn điều kiện: vốn tài liệu; độc giả; cơ sở vật chất và các trang thiết bị chuyên dụng; cán bộ chuyên môn, nghiệp vụ. Vốn tư liệu giúp thư viện hoàn thành được chức năng, nhiệm vụ của mình, quan trọng nhất là phục vụ nhu cầu của độc giả trong trường. Trong đó, nhu cầu của độc giả luôn luôn thay đổi và không ngừng phát triển, vì vậy cán bộ thông tin thư viện làm việc trong lĩnh vực này không chỉ có tri thức rộng cần có chính sách bổ sung vốn tư liệu thường xuyên và hợp lý. Phát triển vốn tài liệu được coi là quá trình làm cho các nhu cầu thông tin của người dùng tin được đáp ứng kịp thời và tiết kiệm bằng cách sử dụng các nguồn lực thông tin sinh ra bên trong và bên ngoài của tổ chức đó. Để phát triển nguồn vốn tài liệu, bất cứ cơ quan thông tin nào đều phải tiến hành thường xuyên công tác bổ sung vốn tài liệu. Bổ sung vốn tài liệu là quá trình lựa chọn có hệ thống và thu thập theo kế hoạch những tài liệu đưa vào thư viện làm tăng cường về mặt số lượng và chất lượng vốn tài liệu của thư viện đồng thời loại bỏ những tài liệu đã lỗi thời, không phù hợp. Theo thông tư số 30 – VH/TT ngày 17/03/1971 của Bộ Văn hoá hướng dẫn về thi hành Quyết định số 178/CP của Hội đồng Chính phủ về công tác thư viện đã đề cập đến vấn đề bổ sung sách báo của thư viện như sau : “Bổ sung sách báo cho thư viện là công tác then chốt về mặt chất lượng của kho sách thư viện , việc bổ sung sách báo phải được làm thường xuyên và có kế hoạch. Uỷ ban hành chính các cấp, các ngành quản lý thư viện cần căn cứ vào tính chất, đặc điểm và yêu cầu trong loại thư viện để cung cấp kinh phí cho các thư viện có đủ điều kiện làm cho kho sách của mình càng phong phú. Ngoài các loại sách báo mới xuất bản, các thư viện còn có nhiệm vụ bổ sung các loại sách quý cần thiết mà thư viện còn thiếu bằng cách sưu tầm trong nhân dân hoặc trao đổi giữa các thư viện” Hầu hết, mọi đối tượng vật chất nào truyền đạt thông tin tư tưởng hoặc cảm giác đều có thể thuộc vào vốn tài liệu của thư viện. Vốn tài liệu là một tập hợp có hệ thống các xuất bản phẩm và các vật mang tin được lựa chọn phù hợp với thư viện và nhu cầu bạn đọc, được đưa ra sử dụng và bảo quản trong suốt thời gian mà nó còn có ý nghĩa. Trong giai đoạn đổi mới của đất nước, giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục THCS nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nghị quyết Hội nghị Lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khoá VIII) đã chỉ rõ: “Muốn tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá thắng lợi phải phát triển mạnh giáo dục - đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững. Thực sự coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu. Nhận thức sâu sắc giáo dục - đào tạo cùng tạo cùng với khoa học và công nghệ là nhân tố quyết đinh tăng trưởng và phát triển xã hội...” Hoàng Thị Ngọc 7 Niên luận Nhận thức rõ trách nhiệm lớn lao trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước ngành giáo dục nói chung và giáo dục đào tạo THCS nói riêng không ngừng đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt là quá trình đổi mới phương pháp đào tạo: đổi mới phương pháp giảng dạy của thầy và phương pháp học tạp của trò, phát huy tối đa tính tích cực, chủ động tự học, tự nghiên cứu của học sinh. Phương pháp đào tạo mới sẽ giúp học sinh nắm vững phương pháp học, tự tin trong việc tra tìm tài liệu, nghiên cứu tài liệu... Với ý nghĩa như vây, hệ thống các trung tâm Thông tin – Thư viện trong các trường THCS có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Đây chính là giảng đường thứ hai cung cấp tài liệu cho sinh viên và là nơi lý tưởng để học sinh tự học, tự nghiên cứu... Như vậy, quá trình đổi mới giáo dục THCS phải đồng nghĩa với quá trình đổi mới hệ thống các trung tâm Thông tin – Thư viện. Mà trước hết là quá trình nâng cao chất lượng nguồn tin và phương pháp phục vụ. Hệ thống thư viện các trường THCS có chức năng giống như các thư viện khác đó là: Chức năng văn hoá; Chức năng thông tin; Chức năng giáo dục; Chức năng giải trí. Hệ thống các Trung tâm Thông tin – Thư viện của các trường THCS để thực hiện tốt chức năng của mình thì vấn đề cốt tử là phải chú trọng tới công tác chọn lọc, sưu tầm, bổ sung vốn tài liệu với số lượng bản lớn, phù hợp với nội dung đào tạo các môn học của trường để phục vụ nhu cầu thông tin khoa học cho cán bộ, giáo viên, học sinh trong hoạt động giảng dạy, học tập và nghiên cứu dạy và học. Từ sự phân tích trên, ta thấy bổ sung vốn tài liệu trong các trường THCS là một công việc rất quan trọng. Nêú bổ sung vốn tài liệu tốt, thư viện sẽ trở nên gần gũi và gắn liền với đời sống xã hội, phục vụ tốt được nhu cầu của độc giả, củng cố niềm tin của độc giả, phát huy vai trò của thư viện và góp phần truyền tải thông tin , tri thức để đào tạo tốt nhất cho những mầm non của đất nước. Ngược laị, nếu bổ sung vốn tư liệu không tốt, thư viện sẽ trở nên lạc hậu, lỗi thời, không theo kịp sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật, không phục vụ được nhu cầu của độc giả và tất yếu thư viện đó không thể tồn tại lâu dài. Chính vì vậy, thư viện tại mỗi trường THCS cần xây dựng cho mình một chính sách bổ sung khoa học, có kế hoạch, dựa theo những nguyên tắc nhất định (như nguyên tắc tính tư tưởng, nguyên tắc tính khoa học), cũng như chức năng, nhiệm vụ, thực tế của cơ quan mình. 2.1.2 Vai trò của công tác phát triển vốn tài liệu trong hoạt động thông tin thư viện của Trường THCS Thanh Mỹ Nhận thức được tầm quan trọng của công tác phát triển vốn tài liệu tại Thư viện các trường THCS nói chung, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã thực hiện công tác phát triển vốn tài liệu thông qua chức năng, nhiệm vụ sau: - Giúp tạo bộ sưu tập mới. - chỉnh sửa hoặc thêm mới - Xoá bộ sưu tập đã có. - Tóm tắt nội dung các bộ sưu tập đã có trong hệ thống. Ngoài việc bổ sung các tài liệu về các môn học, Thư viện còn thường xuyên bổ các lĩnh vực khác như: văn hoá, chính trị, lịch sử, xã hội. Do công tác bổ sung luôn chịu sự tác động của chế độ xã hội của đất nước nên tính Đảng là nguyên tắc đầu tiên và cũng là nguyên tắc chỉ đạo trong công tác bổ sung vốn tài liệu của các thư viện Trường. Nguyên tắc tính Đảng đòi hỏi cán bộ bổ sung Thư viện Trường phải Hoàng Thị Ngọc 8 Niên luận lựa chọn đưa vào những tài liệu phù hợp với quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam như các tác phẩm kinh điển của Chủ nghĩa Mác – Lênin; những văn kiện của Đảng và Nhà nước… Là một Thư viện thuộc Trường THCS nên Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã thực hiện những kế hoạch bổ sung nguồn tài liệu phù hợp với đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin trong Trường. Công tác phát triển nguồn vốn tài liệu tại Thư viện đã góp phần tích cực đối với hoạt động giáo dục, đào tạo trong Trường. Giáo viên và học sinh có điều kiện tiếp xúc với nhiều loại hình tài liệu hơn, thu thập nhiều kiến thức hơn và hiệu quả học tập và giảng dạy chất lượng hơn. Với hoạt động này, Thư viện đã đảm bảo tính chính xác, tính cập nhật và tần số sử dụng thông tin đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao cho người dùng tin trong và ngoài Trường. 2.2 Đặc điểm vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ Vốn tài liệu là một yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển của thư viện hay nói cách khác sự tồn tại của thư viện luôn đi cùng với sự tồn tại và phát triển của vốn tài liệu. Vốn tài liệu là tài sản quý giá, là tiềm lực, là sức mạnh và niềm tự hào của thư viện. Vốn tài liệu là bộ sưu tập có hệ thống các tài liệu phù hợp với chức năng, loại hình và đặc điểm của từng thư viện. Tuỳ theo diện bổ sung có thể phân ra: vốn tài liệu tổng hợp, đa ngành, chuyên ngành hay chuyên biệt. Vốn tài liệu trong Thư viện mỗi trường học đều có những đặc thù riêng phù hợp với chuyên ngành đào tạo của Nhà trường. Hình 2.2.1: Tủ phích mục lục truyền thống Vì Trường là một Trường THCS nên đã quyết định các loại hình và nội dung tài liệu của Thư viện. Sách là loại hình tài liệu chiếm số lượng lớn nhất trong hệ thống vốn tài liệu truyền thống của Thư viện. Trong đó bao gồm các loại sách tiếng Việt và tiếng nước ngoài như: - Lịch sử kinh tế Quốc dân - Lịch sử các thuyết kinh tế - Toán cao cấp - Toán sắc xuất thống kê - Tin học - Kinh tế chính trị Hoàng Thị Ngọc 9 Niên luận - Triết học - Lịch sử triết học - Kinh tế vi mô - Kinh tế vĩ mô - Xã hội chủ nghĩa - Tư tưởng Hồ Chí Minh Các loại sách giáo khoa tiếng Việt gồm 17230 bản chiếm 60%, sách tham khảo tiếng Việt 5367 bản chiếm 8,9%. Từ điển gồm 327 bản chiếm 3%. Đối với các sách nước ngoài thì sách tiếng Anh chiếm số lượng lớn nhất (7,9%), sách tiếng Trung, Ngoài các loại sách giáo khoa và tham khảo, 1,9% vốn tài liệu trong Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ là báo, tạp chí trong nước. Số lượng báo, tạp chí gồm các loại như: - Thiếu nhi dân tộc - Công an Nhân dân - Hoa học trò - Phụ nữ - Tiền phong - Hà Nội mới - Thể thao - Văn hoá -… Không chỉ có những sách phục vụ cho học tập, công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học mà Thư viện còn có các loại sách giải trí như: sách văn học, truyện ngắn, bách khoa toàn thư… Nhìn chung, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ được coi là một trong những thư viện phát triển với số lượng tài liệu tương đối lớn, nội dung và hình thức đa dạng, phong phú luôn đáp ứng kịp thời nhu cầu của bạn đọc cũng như đảm bảo tính cập nhật của thông tin. 2.3 Thành phần vốn tài liệu và diện bổ sung 2.3.1 Thành phần vốn tài liệu Mỗi thư viện đều có số lượng vốn tài liệu nhất định và mang những nét đặc trưng riêng. Về cơ bản vốn tài liệu của tất cả thư viện đều đựơc cấu thành bởi hai dạng tài liệu đó là tài liệu truyền thống và tài liệu hiện đại. Trước đây, vốn tài liệu có trong thư viện chỉ dừng lại ở tài liệu truyền thống như sách, báo, tạp chí. Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, hàng loạt các tài liệu mới được ra đời và mang tính năng vượt trội. Vật mang tin không chỉ đơn thuần là sách, báo mà nó còn bao gồm các băng, đĩa. Tài liệu truyền thống là loại hình tài liệu có từ lâu đời và được sử dụng phổ biến và thường xuyên tại tất cả các thư viện Viêt Nam. Hiện nay, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đang phục vụ bạn đọc với trên 10527 các ấn phẩm truyền thống trong đó Sách chiếm 22400 bản(75%) Báo; tạp chí gồm 7800 bản(25%), Thành phần vốn tài liệu truyền thống của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ được thể hiện qua biểu đồ hình tròn 2.3.1 sau: Hoàng Thị Ngọc 10 Niên luận Biểu đồ số 2.3.1: Thành phần vốn tài liệu có trong Thư viện * Sách Biểu đồ trên đã cho thấy sách là loại hình tài liệu chiếm số lượng lớn nhất. Trong quá trình học tập và giảng dạy tại trường, sách luôn được đông đảo sinh viên và cán bộ trong Trường quan tâm bởi đây là loại hình tài liệu quen thuộc, có nội dung phong phú phù hợp với tính chất của Nhà trường. Hệ thống sách tại Thư viện Trường `THCS Thanh Mỹ rất phong phú, đa dạng cả về số lượng và chất lượng. Số lượng các loại sách hiện có trong Thư viện được thống kê như sau: STT Loại tài liệu Số bản sách Số đầu sách Tỷ lệ 1 Giáo khoa tiếng Việt 20222 145 45% 2 Tham khảo tiếng Việt 3967 1204 8,9% 3 Từ điển 1345 506 3% 4 Văn học 2292 1156 5.1% 5 Tham khảo T.Anh 341 267 1% Bảng thống kê số 4: Các loại sách có trong Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ Mỗi loại sách có một vai trò khác nhau trong việc đáp ứng ở mức cao nhất nhu cầu của bạn đọc, đồng thời góp phần làm phong phú vốn tài liệu trong Thư viện. Nhìn chung, sách được chia làm hai loại: sách tiếng Việt và sách tiếng nước ngoài. Hiện nay, tại Thư viện, sách tiếng Việt chiếm 95%, sách tiếng nước ngoài chiếm 5%. Điều này đã cho thấy sự đầu tư của Nhà trường đối với các tài liệu nước ngoài chưa nhiều vì thông thường tại các trường THCS khác, sách nước ngoài chiếm số lượng rất nhỏ. Trong các loại sách tiếng Việt thì sách giáo khoa tiếng Việt chiếm 5200 bản tương đương với 21 tên sách vì nó phục vụ hầu hết độc giả thuộc các bộ môn trong Trường. Các sách tham khảo tiếng Việt cũng chiếm số lượng đáng kể 2167cuốn tương đương 310 tên sách. Đối với các loại sách nước ngoài, sách tiếng Anh cũng chiếm số lượng 50 bản tương đương với 10 tên sách. Không phải các loại sách này đều được đông đảo bạn đọc quan tâm. Nhìn vào biểu đồ số 4 ta có thể thấy rõ hơn tỷ lệ các loại sách hiện có trong Thư viện: Hoàng Thị Ngọc 11 Niên luận Biểu đồ số 2.3.2: Thành phần các loại sách trong Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ *Báo-Tạp chí Báo và tạp chí là hai loại hình tài liệu rất quan trọng vì khả năng cập nhật thông tin nhanh chóng của nó. Tại Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ báo, tạp chí luôn được phục vụ đông đảo bạn đọc tại phòng đọc tổng hợp và phòng dành cho học sinh. Trong đó, có 771 bản báo, tạp chí trong nước. Kho báo, tạp chí được coi là kho tài liệu ổn định phản ánh đầy đủ nhu cầu tin của bạn đọc trên mọi lĩnh vực như: kinh tế, chính trị, thị trường, thương mại, văn hoá, thể thao, xã hội trong nước và trên thế giới. 2.3.2 Diện bổ sung Diện bổ sung hay còn gọi là kế hoạch loại hình - đề tài quy định tài liệu bổ sung phù hợp với mục đích, chức năng nhiệm vụ của thư viện. Đây là mô hình cấu trúc vốn tài liệu theo những hệ đề tài, loại hình tài liệu và số lượng bản. Diện bổ sung gồm 2 phần: Phần 1 : gồm những thông tin về thư viện, cấu trúc, đặc điểm hình thành vốn tài liệu, thành phần bạn đọc, các hướng phối hợp bổ sung. Phần 2: gồm những đề mục tri thức và những loại hình tài liệu cùng với số lượng bản cần bổ sung. Trong bảng phân loại thư viện có chỉ ra loại hình tài liệu, thành phần ngôn ngữ tài liệu. Diện bổ sung được thư viện xây dựng nhờ sự trợ giúp của cán bộ chuyên môn, giới bạn đọc và bảng phân loại. Nó thường xuyên được xem xét, loại bỏ các đề mục cũ, bổ sung các đề mục mới theo sự phát triển của khoa học công nghệ, kinh tế, xã hội… Điều quan trọng trong diện bổ sung là phải dự kiến đúng số lượng bản bổ sung cho từng tên tài liệu. Để xác định số lượng bản tài liệu của thư viện cần căn cứ vào: cơ cấu cấu trúc của thư viện có kho chính, kho - mượn; thành phần và khối lượng bạn đọc; khả năng tài chính của thư viện dành cho công tác bổ sung; tầm quan trọng của các đề mục hay tiểu mục; mối quan hệ, hợp tác bổ sung của thư viện và khả năng khai thác thông tin trên mạng thông tin trong nước và toàn cầu. Hoàng Thị Ngọc 12 Niên luận Cán bộ thư viện cần xác định được những lĩnh vực khoa học cần thu thập. Những mặt mạnh hiện có của bộ sưu tập, nêu lên mức đội ưu tiên đối với mỗi lĩnh vực. Tuỳ theo từng loại hình thư viện mà người ta đặt ra các mức độ ưu tiên lựa chọn khác nhau. Theo Liên hiệp các hiệp hội thông tin - thư viện thế giới (IFLA), hệ thống lựa chọn tài liệu bổ sung gồm 5 mức sau: Mức 1. Tối thiểu (minimum): chỉ bổ sung các từ điển, bách khoa toàn thư, các thư mục, những xuất bản chọn lọc về các công trình nghiên cứu quan trọng, những tạp chí quan trọng nhất. Mức 2. Cơ bản (basic): ngoài các dạng tài liệu như trong mức 1, bổ sung thêm những tài liệu chuyên khảo cơ bản, những bộ sưu tập hoàn chỉnh của những tác giả quan trọng, bổ sung những tạp chí tiêu biểu, những thư mục cơ bản trong các lĩnh vực khoa học, những tài liệu tham khảo bao gồm những tạp chí tóm tắt quan trọng. Mức 3. Học tập (study): ngoài các dạng tài liệu như mức 2, bổ sung thêm những tài liệu chuyên khảo bao gồm tài liệu xuất bản đầu tiên, các lần tái bản, các công trình nghiên cứu hoàn chỉnh của những tác giả quan trọng, các bộ sưu tập lớn của những tác giả ít nổi tiếng, những tạp chí chuyên ngành rộng, các văn kiện hội nghị, các thư mục chuyên ngành, tạp chí tóm tắt. Mức 4. Nghiên cứu (research): ngoài các nguồn tài liệu như mức 3 còn bổ sung hồi cố các nguồn tài liệu quan trọng xuất bản trong quá khứ, báo cáo nghiên cứu, kết quả thực nghiệm, nguồn tài liệu chuyên khảo toàn diện hiện tại, những bộ sưu tập ấn phẩm tiếp tục, kho tài liệu nước ngoài tiêu biểu, những bộ sưu tập về các tài liệu viết tay, các bộ thư mục đầy đủ. Mức 5. Đầy đủ, toàn diện (comphrehensive): ngoài các dạng tài liệu như mức 4 thu thập càng rộng càng tốt, tất cả công trình nghiên cứu có giá trị. Việc định ra các mức ưu tiên khi lựa chọn tài liệu là tuỳ thuộc vào mục đích sử dụng của kho tài liệu. Thư viện các trường đại học thường có mức lựa chọn nhiều hơn từ 6 đến 7 mức. Xuất phát từ chức năng và nhiệm vụ, căn cứ vào quá trình hoạt động, xây dựng và phát triển vốn tài liệu, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã xác định diện bổ sung tài liệu như sau: *Tài liệu truyền thống Dựa theo thành phần vốn tài liệu, ta thấy tài liệu truyền thống của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ bao gồm các xuất bản phẩm như: sách; báo, tạp chí. Hàng năm, với nguồn bổ sung không phải trả tiền Thư viện Trường đã nâng dần số lượng tài liệu ngày càng phong phú đa dạng theo chiều hướng tăng dần. Số lượng tài liệu bổ sung trong 5 năm trở lại đây tại Thư viện Trường được thống kê như sau: STT Loại tài liệu 2008 2009 2010 2011 2012 Tổng 1 Giáo Khoa T.Việt 350 400 1874 2800 2834 8258 2 Tham khảo T.Việt 120 50 95 150 2060 2475 3 Tham khảo ngoại 65 80 120 300 504 1069 ngữ 4 Văn học 15 8 0 0 0 23 Hoàng Thị Ngọc 13 Niên luận 5 6 Từ điển Báo-Tạp chí 10 21 17 25 0 15 8 18 0 0 35 79 Bảng thống kê số 6: Số lượng sách, báo, tạp chí bổ sung qua các năm - Sách: là loại hình tài liệu chiếm số lượng lớn nhất trong tổng số vốn tài liệu truyền thống và luôn được ưu tiên trong diện bổ sung. Với số lượng 23670 bản, sách đang phục vụ đông đảo số lượng bạn đọc trong Trường. Sách giáo khoa bao gồm giáo trình tiếng Việt và giáo trình tiếng nước ngoài. Trong đó sách giáo khoa tiếng Việt vẫn được bổ sung nhiều hơn tiếng nước ngoài bởi đặc tính thông dụng của nó. Số lượng sách giáo khoa bổ sung qua các năm không đồng đều vì công tác bổ sung của Thư viện hầu như phụ thuộc vào danh mục tài liêụ mới của Nhà xuất bản. Đối với giáo trình tiếng nước ngoài khối lượng sách bổ sung hàng năm chỉ vào khoảng từ 50 đến 100 cuốn, còn đối với các giáo trình tiếng Việt số lượng bổ sung vào khoảng từ 400 đến gần 3000 cuốn trong một năm. Sách tham khảo tiếng Việt cũng trong diện bổ sung nhưng số lượng bổ sung hàng năm không đồng đều. Nếu năm 2005 Thư viện chỉ bổ sung 150 cuốn thì năm 2006 đã lên tới 2060 cuốn gấp 13 lần so với năm trước. Đối với sách tham khảo tiếng nước ngoài số lượng sách được bổ sung hàng năm cũng tăng lên đáng kể. Trong vòng 5 năm (từ năm 2005 đến năm 2009), số tài liệu tham khảo ngoại ngữ bổ sung vào khoảng 1069 cuốn. Trong đó chỉ tính riêng năm 2009, số lượng tài liệu bổ sung vào khoảng 504 cuốn chiếm gần một nửa tổng số tài liệu bổ sung trong 5 năm. Sách Văn học được coi là một loại hình tài liệu trong công tác bổ sung. Với số lượng không đáng kể (341 cuốn) sách Văn học chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ (0,8%) trong tổng số các loại sách có trong Thư viện. Trong 3 năm trở lại đây, sách Văn học không được bổ sung thêm đầu sách hay bản sách. Điều này đã gây khó khăn cho độc giả có nhu cầu đối với các tác phẩm văn học mới. - Báo, Tạp chí Những năm gần đây, do sự phát triển của khoa học kỹ thuật nên tính thời sự và tính cập nhật của thông tin được coi là vấn đề then chốt quyết định chất lượng tài liệu trong thư viện. Trong đó, báo, tạp chí là phương tiện hữu ích và thuận tiện nhất đối với bạn đọc trong việc tiếp nhận những thành tựu khoa học. Nhận thức được lợi ích của báo, tạp chí, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã thường xuyên bổ sung nguồn tài liệu này bằng cách đặt mua tài liệu theo số, theo tuần, theo quý… để cung cấp kịp thời và đầy đủ thông tin cho bạn đọc. Đây là thành phần tài liệu mang tính chất ổn định về số lượng trong diện bổ sung. Nhìn chung, kho báo, tạp chí của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ được bổ sung khá phong phú và đa dạng về số lượng cũng như hình thức. Phản ánh toàn diện mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá trong nước và thế giới cộng với nguồn tài liệu được đặt mua ổn định nên vốn tài liệu trong Thư viện đã đáp ứng phần nào nhu cầu thông tin, giải trí của bạn đọc. Hoàng Thị Ngọc 14 Niên luận Hình 2.3.1 Kho sách đóng 2.4 Kinh phí cho hoạt động bổ sung vốn tài liệu của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ 2.4.1 Nguồn ngân sách Nhà nước Công tác bổ sung vốn tài liệu là một trong những hoạt động quan trọng có tính chất quyết định đến chất lượng hoạt động của cơ quan thông tin thư viện nói chung và của Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ nói riêng. Vốn tài liệu phản ánh trình độ phát triển khoa học kỹ thuật, văn hoá nghệ thuật và tri thức của nhân loại. Ngày nay, do sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và sự gia tăng ồ ạt của các xuất bản phẩm nên vốn tài liệu nhanh chóng rơi vào tình trạng lạc hậu lỗi thời. Chính vì vậy, Thư viện Trường luôn phải tìm tòi các nguồn tài liệu để thoả mãn nhu cầu người dùng tin và đảm bảo chất lượng của Thư viện . Để đảm bảo nguồn kinh phí cho thư viện phát triển nguồn vốn tài liệu Chính phủ đưa đã ra nghị định số 72/2002/NĐ-CP về chính sách đầu tư đối với thư viện. Theo chương IV điều số 14 “ Bảo đảm kinh phí cho các thư viện phát triển vốn tài liệu, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật theo hướng hiện đại hoá, từng bước thực hiện điện tử hóa, tự động hoá, xây dựng thư viện điện tử, mở rộng hoạt động thư viện; tạo cảnh quan môi trường văn hoá nhằm nâng cao chất lượng người đọc; tổ chức khai thác, sử dụng vốn tài liệu, thông tin và các hoạt động khác của thư viện theo đúng chỉ tiêu, kế hoạch đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt”. [Về công tác Thư viện – Các văn bản pháp quy hiện hành về Thư viện.- H.: Vụ Thư viện, 2002.- tr. 48] Do nhu cầu đời sống xã hội, hoạt động thông tin thư viện đã trở thành một bộ phận trong nền kinh tế đất nước, đóng vai trò quan trọng trong việc phục vụ nghiên cứu khoa học, học tập… đối với mọi thành phần trong xã hội, với nhu cầu đa dạng người dùng tin. Do đó, vấn đề ngân sách có quyết định đến sự sống còn của hoạt động thông tin thư viện. Nhà nước đã đề ra các chiến lược phát triển sự nghiệp thư viện thông qua các văn bản pháp quy về thư viện như thông tư liên bộ của Bộ tài chính và Bộ văn hoá thông tin hướng dẫn chế độ quản lý tài chính và chính sách đầu tư của Nhà nước đối với sự nghiệp thư viện ở nước ta. Hoàng Thị Ngọc 15 Niên luận Nhận thức được vai trò của nguồn tài liệu và phát triển nguồn tài liệu nên hàng năm lãnh đạo Trường THCS Thanh Mỹ đã giành một khoản kinh phí vào khoảng 50 triệu đồng để phục vụ cho mọi hoạt động thông tin thư viện của Trường. Vì đây là Thư viện trực thuộc trường nên khoản kinh phí này được quản lý bởi Nhà trường và không giới hạn một khoảng nhất định trong năm. Hàng năm, Hiệu trưởng xét duyệt những yêu cầu của Thư viện về: Kinh phí cho công tác bổ sung vốn tài liệu, các trang thiết bị máy móc hay kinh phí cho việc tiến hành các dự án phát triển Thư viện… Kinh phí bổ sung vốn tài liệu theo ngân sách Nhà nước không ổn định. Việc bổ sung tài liệu hay trang thiết bị chỉ được Lãnh đạo Nhà trường xét duyệt khi có yêu cầu của các cơ quan phát hành sách hay yêu cầu của nhân viên Thư viện. 2.4.2 Nguồn kinh phí khác Theo chương IV điều 23 quy định trong Pháp lệnh Thư viện do Chủ tịch nước ký về đầu tư phát triển thư viện như sau: “Thư viện hoạt động bằng ngân sách Nhà nước được thu phí với các dịch vụ sao chụp, nhân bản tài liệu, biên dịch phù hợp với pháp luật về bảo hộ quyền tác giả; biên soạn thư mục; phục vụ tài liệu tại nhà hoặc gửi qua bưu điện và một số dịch vụ khác theo yêu cầu của người sử dụng vốn tài liệu thư viện”. [Về công tác Thư viện- Các văn bản pháp quy hiện hành về Thư viện.- H.: Vụ Thư viện, 2002.- tr.32]. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật đã khiến các xuất bản phẩm nhanh chóng rơi vào tình trạng lỗi thời. Chính vì vậy, các cán bộ thông tin thư viện của Trường đang cố gắng hết sức để bổ sung vốn tài liệu một cách khoa học nhất sao cho vừa đáp ứng nhu cầu bạn đọc vừa tiết kiệm nguồn ngân sách Nhà nước một cách tối đa nhất. 2.5 Hình thức và nguyên tắc bổ sung Bổ sung vốn tài liệu là hoạt động khởi điểm cho sự phát triển của thư viện, công việc này được tiến hành trong suốt quá trình hình thành và phát triển của thư viện. Trong quá trình bổ sung thư viện cần áp dụng một số các hình thức bổ sung như bổ sung ban đầu, bổ sung hiện tại, bổ sung hoàn chỉnh. Ngay từ khi mới thành lập Trường THCS Thanh Mỹ (1967), Thư viện đã bắt tay vào công tác phát triển vốn tài liệu dưới hình thức bổ sung ban đầu (hình thức bổ sung bắt đầu xây dựng thư viện). Bổ sung khởi đầu có vai trò đặt nền móng xây dựng và tạo điều kiện cho các hoạt động của thư viện. Bổ sung khởi đầu sẽ quyết định cơ cấu, thành phần, số lượng cũng như chất lượng ban đầu của kho tài liệu thư viện. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, đối tượng bạn đọc mà Thư viện xây dựng cho được vốn sách hạt nhân của mình. Vốn sách hạt nhân bao gồm số lượng tối thiểu bắt buộc của những tài liệu có giá trị nhất về khoa học, nghệ thuật đáp ứng đúng quan điểm của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, nguồn tin bổ sung phải phù hợp với đặc điểm của Trường. Đây là vốn sách đặc biệt quan trọng của Thư viện vì nó là cơ sở để tồn tại của Thư viện trong thời kỳ mới thành lập. Bổ sung ban đầu sẽ kết thúc khi Thư viện bắt đầu mở cửa phục vụ bạn đọc và bắt đầu cho hình thức bổ sung mới là bổ sung hiện tại. Bổ sung hiện tại được Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ tiến hành thường xuyên trong suốt quá trình hoạt động cung cấp cho thư viện một khối lượng tài liệu lớn, cập nhật giúp thư viện luôn theo kịp bước tiến của thời đại, phản ánh được những chuyển biến của xã hội, Hoàng Thị Ngọc 16 Niên luận những thành tựu mà con người đã đạt được. Sự phát triển của một thư viện nói chung đều phụ thuộc vào sự cập nhật tài liệu thường xuyên này. Đối tượng mà Thư viện hướng tới trong quá trình bổ sung hiện tại là những xuất bản phẩm trong năm và một vài năm trước đó, hiện vẫn bán trên thị trường. Bổ sung hiện tại phải thực hiện kịp thời để tránh tạo ra lỗ hổng trong vốn tài liệu của Thư viện. Đồng thời phải bổ sung những tài liệu có giá trị theo đúng chuyên ngành giáo dục của Nhà trường. Ngoài việc bổ sung thường xuyên vốn tài liệu, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ còn áp dụng hình thức bổ sung hoàn chỉnh (hoàn bị) nhằm bổ sung những sách thư viện cần nhưng còn thiếu hay những tài liệu đã có nhưng mất hoặc hỏng mà đang có yêu cầu sử dụng. Để bổ sung hoàn bị, xây dựng vốn tài liệu có chất lượng tốt Thư viện đã tiến hành nghiên cứu, lựa chọn lần hai nhằm tăng cường luân chuyển tài liệu ít sử dụng nhưng vẫn còn giá trị, giải phóng khỏi kho những tài liệu vô ích. Để lựa chọn các tài liệu phù hợp trong quá trình bổ sung, Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ phải dựa trên một số các nguyên tắc như: Đảm bảo tính Đảng trong thành phần vốn tài liệu; bổ sung thường xuyên có kế hoạch, chính sách cụ thể; căn cứ vào đặc điểm, chức năng của Thư viện. Chế độ chính trị – xã hội của đất nước là một trong những nhân tố tác động đến công tác bổ sung vốn tài liệu nên Thư viện đã đưa vào vốn tài liệu của mình những tài liệu phù hợp với quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngoài những Văn kiện của Đảng và Nhà nước, Thư viện còn quan tâm tới các tài liệu liên quan đến lĩnh vực kinh tế, ngoại giao để phục vụ cho giáo dục và đào tạo của Nhà trường. Thực hiện tốt công tác bổ sung vốn tài liệu thông qua các hình thức và nguyên tắc chung Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã phản ánh được những chuyển biến mới của xã hội và thành tựu mới của khoa học công nghệ và sự phát triển kinh tế trên thế giới. 2.6 Kế hoạch, chính sách và quy trình bổ sung vốn tài liệu Để thực hiện công tác bổ sung vốn tài liệu mỗi cơ quan thông tin thư viện nên lập cho mình kế hoạch bổ sung hàng quý, hàng năm trên cơ sở diện bổ sung. Tuỳ thuộc vào nhiệm vụ chức năng của thư viện mà kế hoạch bổ sung chia ra: kế hoạch bổ sung hiện tại và kế hoạch bổ sung tương lai. Kế hoạch bổ sung hiện tại là kế hoạch được bổ sung hàng quý, hàng năm của thư viện dựa trên cơ sở diện bổ sung. Kế hoạch bổ sung hiện tại phải xác định được nguồn bổ sung, ngân sách chi phí cho mỗi bộ phận của kho, dự kiến số lượng tên sách và bản bổ sung cho các bộ phận kho của thư viện. Kế hoạch bổ sung tương lai (từ 5 năm trở lên) xác định mục tiêu chủ yếu và kết quả cần đạt tới của công tác bổ sung. Nếu kế hoạch bổ sung cho biết chiến lược phát triển của thư viện trong tương lai thì chính sách bổ sung xác định những nguyên tắc, phạm vi, tiêu chuẩn bổ sung của thư viện. Để xây dựng được vốn tài liệu đủ lớn về số lượng, phong phú về chủng loại với chất lượng tốt thì không thể bổ sung ồ ạt các tài liệu có trên thị trường mà phải tiến hành lựa chọn cân nhắc kỹ càng từng loại tạp chí, từng cuốn sách. Cơ sở của việc lựa chọn đó là các nguyên tắc lựa chọn tài liệu được thể hiện trong chính sách lựa chọn tài liệu. Những nguyên tắc này dựa trên chức năng chuyên ngành của từng loại thư viện. Hoàng Thị Ngọc 17 Niên luận Một chính sách phát triển nguồn tin phải bao quát được vấn đề sau: - Khái quát về chức năng, nhiệm vụ, định hướng phát triển của thư viện, nêu lên bản chất và phạm vi của nguồn tin, tư liệu mà thư viện đang có ý định xây dựng. - Đưa ra những hướng bổ sung ưu tiên cũng như mức độ bổ sung cho từng chủ đề, từng chuyên ngành cụ thể. - Đưa ra các tiêu chuẩn lựa chọn các loại hình tài liệu cũng như các tiêu chí thanh lọc và loại bỏ khỏi kho tư liệu các tài liệu không còn phù hợp nữa. - Đảm bảo tính nhất quán cao và tính liên tục trong các giai đoạn phát triển nguồn tin, kể cả trong trường hợp có biến động hay thay đổi về nhân sự làm công tác phát triển nguồn, làm giảm ảnh hưởng chủ quan của cá nhân khi lựa chọn tài liệu. - Dựa vào chính sách bổ sung vốn tài liệu cán bộ thư viện có thể xác định được nguồn tài liệu, điều chỉnh các phương thức tiếp nhận tài liệu, sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí được cấp, duy trì sự hợp tác về tài liệu giữa các cơ quan thông tin, thư viện… Lựa chọn tài liệu bổ sung là một hoạt động mang tính chất trí tuệ cao đòi hỏi khă năng và trình độ chuyên môn của người làm công tác bổ sung. Việc xem xét tài liệu về phương diện nội dung không thể tiến hành được nếu không có trình độ và sự hiểu biết nhất định. Để lựa chọn được loại hình tài liệu phục vụ cho công tác bổ sung Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã phải dựa trên các tiêu chuẩn nhất định. Về mặt chất lượng nguồn tài liệu bổ sung phải được xác định bằng các giá trị tư tưởng, khoa học, nghệ thuật, thực tiễn và sự phù hợp về trình độ, tâm lý của đối tượng người dùng tin. Về mặt số lượng để thống nhất lượng tài liệu bổ sung cán bộ thư viện phải dựa vào nhu cầu bạn đọc và nguồn kinh phí cho phép sao cho phù hợp nhất. Nếu tài liệu bổ sung nhiều quá sẽ gây lãng phí, tốn kém ngược lại số lượng tài liệu hạn chế sẽ không đáp ứng nhu cầu bạn đọc. Cán bộ thông tin phải căn cứ vào quy luật lỗi thời thông tin để lựa chọn tài liệu sao cho thông tin luôn phù hợp với sự phát triển của thế giới. Để thiết lập các loại hình tài liệu bổ sung cán bộ nghiệp vụ không chỉ đảm bảo các tiêu chuẩn về chất lượng, số lượng, thời gian mà các tiêu chuẩn về ngôn ngữ, tiêu chuẩn giá cả, tiêu chuẩn địa lý cũng được quan tâm. Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã xây dựng kế hoạch bổ sung dựa trên cơ sở tìm hiểu các tài liệu liên quan đến chuyên ngành đào tạo của Trường và nhu cầu của độc giả. Cơ sở chủ yếu quyết định quá trình bổ sung tài liệu là mục lục giới thiệu sách hàng quý của các Nhà xuất bản, các cơ quan phát hành sách. Để xây dựng được một hệ thống tài liệu bổ sung cán bộ Thư viện phải xác định được loại hình, nội dung, chủ đề, ngôn ngữ tài liệu. Tài liệu phải bao quát các lĩnh vực chuyên ngành đào tạo của Nhà trường, đáp ứng lợi ích của người dùng tin và đảm bảo tính cập nhật thông tin. Để thực hiện kế hoạch, chính sách bổ sung Thư viện Trường THCS Thanh Mỹ đã tiến hành bổ sung vốn tài liệu theo quy trình sau: Hoàng Thị Ngọc 18 Niên luận Nhà xuất bản 1 Cán bộ thư viện 5 Phòng giáo dục 4 1' 2 Lãnh đạo nhà trường xin kinh phí 3 Cán bộ thư viện lập danh sách tài liệu dự mua Sơ đồ số 7: Quy trình lập danh sách tài liệu mới và kế hoạch bổ sung 1. NXB gửi danh mục tài liệu mới đến cơ quan thông tin 1’. NXB gửi danh mục tài liệu mới đến Lãnh đạo Nhà trường 2. Cán bộ Thư viện sẽ lập ra danh sách các tài liệu dự mua. 3. Danh sách gửi đến Lãnh đạo nhà trường 4. Ban giám hiệu nhà trường xin kinh phí từ phòng giáo dục. 5. Phòng giáo dục gửi danh mục tài liệu mua đến NXB Quy trình bổ sung nguồn tin được thực hiện bắt đầu từ danh mục tài liệu của các Nhà xuất bản, các cơ quan phát hành sách. Họ sẽ đưa danh sách các tài liệu mới cho cán bộ thư viện Trường và lãnh đạo Nhà trường. Cán bộ thư viện chuyên thực hiện công tác nghiệp vụ sẽ xem xét các loại tài dựa trên ý kiến của các cán bộ thông tin thư viện trong Trường và nhu cầu tin của độc giả. Cán bộ nghiệp vụ thông tin thư viện sẽ lập ra danh sách các tài liệu dự kiến mua gửi lên ban giám hiệu trường. Hiệu trưởng xem xét số lượng, nội dung cũng như nguồn kinh phí cho phép để bổ sung loại hình loại tài liệu này. Danh sách các tài liệu dự kiến mua sẽ được gửi lên phòng giào dục để xét duyệt và xin kinh phí. Các tài liệu phù hợp với nhu cầu tin của cán bộ, sinh viên trong Trường và phạm vi kinh phí cho phép sẽ được duyệt, gửi đến Nhà xuất bản và kế hoạch bổ sung vốn tài liệu đã được hoàn thành. Phát triển vốn tài liệu là một quá trình phức tạp mang tính chất chủ quan cao, một kế hoạch toàn diện và một chính sách bằng văn bản sẽ làm cho quá trình này được triển khai thực hiện đạt hiệu quả cao. 2.7 Các nguồn bổ sung vốn tài liệu Bất kỳ một cơ quan thông tin thư viện nào đều muốn xây dựng cho thư viện mình một hệ thống vốn tài liệu lớn, phong phú về thể loại, đảm bảo về chất lượng. Để làm được điều này, đòi hỏi cán bộ thư viện phải năng động và nhạy bén trong việc tìm kiếm các nguồn tài liệu khác nhau. Theo quyết đinh 178/CP của Hội đồng Chính phủ cũng đã đưa ra một số văn bản pháp lý về các nguồn bổ sung: “…ngoài các loại sách báo mới xuất bản, thư viện Hoàng Thị Ngọc 19