ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
PHẠM KIM DUYÊN
CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
THÁI NGUYÊN, NĂM 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
PHẠM KIM DUYÊN
CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8.34.04.10
LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ ĐÌNH LONG
THÁI NGUYÊN, NĂM 2018
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là nội dung nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số
liệu, kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn này chưa hề được công bố ở
các nghiên cứu khác.
Tôi xin chịu trách nhiệm về các kết quả và nghiên cứu trong luận văn!
Học viên
Phạm Kim Duyên
ii
LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các
thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh.
Đặc biệt xin trân trọng cảm ơn thầy giáo TS. Đỗ Đình Long - người đã
hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế và
Quản trị kinh doanh đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành khoá học và trình
bày luận văn này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu, các phòng ban cùng các đồng
nghiệp tại trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên đã chia sẻ nhiều tư liệu và
kinh nghiệm quý báu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Học viên
Phan Kim Duyên
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .............................................. viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3
4. Những đóng góp khoa học ............................................................................ 4
5. Bố cục luận văn ............................................................................................. 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO
ĐẲNG CÔNG LẬP VIỆT NAM.................................................................... 5
1.1. Tổng quan về quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu................ 5
1.1.1. Khái niệm và phân loại đơn vị sự nghiệp có thu .................................... 5
1.1.2. Khái niệm quản lý tài chính, yêu cầu và nguyên tắc quản lý tài
chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu ................................................................ 7
1.1.3. Nội dung quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu.................... 8
1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học và cao đẳng công lập Việt
Nam ................................................................................................................... 9
1.2.1. Các đặc điểm về trường Đại học và cao đẳng công lập .......................... 9
1.2.2. Nguyên tắc quản lý tài chính tại các trường Đại học và cao đẳng
công lập ........................................................................................................... 14
iv
1.2.3. Nội dung quản lý tài chính tại các trường Đại học và cao đẳng công
lập Việt Nam ................................................................................................... 15
1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới công tác quản lý tài chính tại các trường
Đại học và cao đẳng công lập ......................................................................... 25
1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính tại các trường Đại học, cao đẳng
công lập ở Việt Nam ....................................................................................... 30
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính của một số trường công lập ................. 30
1.3.2. Bài học kinh nghiệm ............................................................................. 34
Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 36
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 36
2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 36
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 36
2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 37
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 39
2.3.1. Các chỉ tiêu về công tác quản lý tài chính ............................................ 39
2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả công tác quản lý tài chính .................... 40
Chương 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN....................... 43
3.1. Giới thiệu chung về trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên ................. 43
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 43
3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ......................................................................... 46
3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ............................................................. 46
3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên .................................................................................................... 50
3.2.1. Các văn bản pháp quy liên quan đến quản lý tài chính của trường ...... 50
3.2.2. Thực trạng công quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên .................................................................................................... 52
3.2.3. Tổng hợp kết quả điều tra về công tác quản lý tài chính tại trường
Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên .................................................................... 70
v
3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại
trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên ......................................................... 72
3.3.1. Yếu tố vĩ mô .......................................................................................... 72
3.3.2. Nhóm yếu tố vi mô ................................................................................ 74
3.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên .................................................................................................... 78
3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 78
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 79
Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI
CHÍNH TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM THÁI NGUYÊN .............. 83
4.1. Định hướng, mục tiêu quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên .................................................................................................... 83
4.1.1. Định hướng phát triển của trường ......................................................... 83
4.1.2. Mục tiêu quản lý tài chính..................................................................... 83
4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên .................................................................................................... 84
4.2.1. Giải pháp khai thác nguồn thu .............................................................. 84
4.2.2. Giải pháp quản lý chi tiêu ..................................................................... 86
4.2.3. Nâng cao năng lực và vai trò của công tác kế toán - tài chính ............. 91
4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 93
4.3.1. Về cơ chế, chính sách của Nhà nước .................................................... 93
4.3.2. Về phía UBND tỉnh Thái Nguyên......................................................... 94
KẾT LUẬN .................................................................................................... 95
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 96
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 97
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CĐSP
:
Cao đẳng Sư phạm
CNH-HĐH
:
Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá
ĐHTN
:
Đại học Thái Nguyên
ĐVSN
:
Đơn vị sự nghiệp
ĐVSNCL
:
Đơn vị sự nghiệp công lập
GD&ĐT
:
Giáo dục và Đào tạo
GDĐHCL
:
Giáo dục Đại học công lập
HCSN
:
Hành chính sự nghiệp
HĐSN
:
Hoạt động sự nghiệp
KBNN
:
Kho bạc Nhà nước
KTX
:
Kí túc xá
NCKH
:
Nghiên cứu khoa học
NSNN
:
Ngân sách Nhà nước
THPT
:
Trung học phổ thông
TSCĐ
:
Tài sản cố định
UBND
:
Uỷ ban nhân dân
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1:
Tổng hợp thu - chi của trường giai đoạn 2014 - 2016 ................ 52
Bảng 3.2:
Cơ cấu và tổng nguồn kinh phí của trường Cao đẳng Sư phạm
Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ............................................. 54
Bảng 3.3:
Cơ cấu các nguồn thu sự nghiệp của trường Cao đẳng Sư
phạm Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ................................... 57
Bảng 3.4:
Tình hình sử dụng kinh phí của trường Cao đẳng Sư phạm
Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ............................................. 59
Bảng 3.5:
Cơ cấu chi hoạt động thường xuyên của trường Cao đẳng Sư
phạm Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ................................... 60
Bảng 3.6:
Cơ cấu chi hoạt động không thường xuyên của trường Cao
đẳng Sư phạm Thái Nguyên giai đoạn 2014-2016 ..................... 62
Bảng 3.7:
Cơ cấu chi nghiệp vụ của trường Cao đẳng Sư phạm Thái
Nguyên giai đoạn 2014-2016 ...................................................... 63
Bảng 3.8:
Tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá kết quả quản lý tài chính .......... 69
Bảng 3.9:
Tổng hợp điều tra cán bộ, giảng viên về quản lý tài chính......... 70
Bảng 3.10: Tổng hợp điều tra học sinh, sinh viên về quản lý tài chính ........ 71
viii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức quản lý của trường ................................................ 47
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế xã hội và
là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính được coi là hợp lý, có
hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực
tới các quá trình kinh tế xã hội theo phương hướng phát triển đã được hoạch
định. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính ở các đơn vị sự nghiệp có liên quan
trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm
tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai
thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng
các nguồn tài chính.
Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, Chính phủ đã ban hành nhiều
chính sách nhằm từng bước đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp
công lập. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp
công lập hiện vẫn còn nhiều bất cập, nhất là trong cơ chế quản lý tài chính.
Trong bối cảnh đó, yêu cầu về hoàn thiện công tác quản lý tài chính hiệu quả
tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và các cơ sở giáo dục công lập nói
riêng là rất cần thiết.
Thực hiện lộ trình cải cách hành chính Nhà nước, Chính phủ đã ban hành
Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 quy định về cơ chế tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính
đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. Thực tế cho thấy, trong hoạt động của
các đơn vị sự nghiệp công lập, thì quản lý hiệu quả nguồn tài chính trở thành
một nhiệm vụ trọng tâm và rất cần thiết, ảnh hưởng mạnh đến sự phát triển cả
về quy mô lẫn chất lượng cung cấp dịch vụ của đơn vị. Đồng thời, tác động đến
thu nhập của cán bộ, giảng viên trong đơn vị. Việc quản lý nguồn tài chính góp
phần quản lý chặt chẽ các nguồn thu từ ngân sách nhà nước, từ viện trợ hay từ
2
sản xuất kinh doanh của đơn vị, trên cơ sở đó đánh giá được hiệu quả hoạt động
của đơn vị. Bên cạnh đó, công tác này cũng góp phần tạo khuôn khổ chi tiêu
phù hợp với tình hình tài chính, làm cơ sở cho việc hạch toán kế toán tại đơn
vị; Đảm bảo được nguồn tài chính cho hoạt động của đơn vị, từ đó đưa ra những
kế hoạch, định hướng phát triển cho phù hợp với từng giai đoạn của sự phát
triển. Ngoài ra, việc quản lý cũng giúp cho các khoản chi được thực hiện theo
đúng kế hoạch, đạt hiệu quả hoạt động cao đồng thời tiết kiệm chi phí, tạo điều
kiện để tăng thu nhập cho cán bộ giảng viên, phát huy tính chủ động, sáng tạo,
hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên trực thuộc sự quản lý của
UBND tỉnh Thái Nguyên, đây là đơn vị sự nghiệp công lập do Nhà nước đảm
bảo chi thường xuyên. Cũng như nhiều đơn vị sự nghiệp công lập khác trong
cả nước, việc thực hiện Nghị định số 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ đã tạo
được những thay đổi đáng kể trong nhận thức của cán bộ giảng viên trong
trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên. Qua đó tạo tính tự chủ cho đơn vị trong
việc ra các quyết định, trong đó có các quyết định tài chính, mang tính chủ động
và sát với thực tiễn hơn, thu được hiệu quả cao hơn. Cụ thể, Trường Cao đẳng
sư phạm Thái Nguyên đã thực hiện đầy đủ cơ chế quản lý tài chính, quyền tự
chủ, tự chịu trách nhiệm; Quản lý, sử dụng hiệu quả tài sản, nguồn nhân lực để
phát triển và nâng cao chất lượng hoạt động. Nhờ việc nghiêm túc chấp hành
các quy định của Chính phủ và UBND tỉnh Thái Nguyên về các định mức, chế
độ, tiêu chuẩn cho các nội dung chi, trong thời gian qua, công tác quản lý tài
chính ở Trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên đã đi vào nề nếp, cơ bản đáp
ứng được các yêu cầu đề ra.
Tuy nhiên thời gian triển khai vừa qua cho thấy trường chưa có nhiều
kinh nghiệm trong việc thực hiện tự chủ về tài chính, hơn nữa thói quen làm
việc theo cơ chế cũ vẫn còn tồn tại nên việc thực hiện cải cách công tác quản
3
lý tài chính còn nhiều bất cập, chưa thật sự hiệu quả. Xuất phát từ lý luận và
thực tiễn trên đây, tôi đã nghiên cứu và lựa chọn đề tài “Công tác quản lý tài
chính tại trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên” với mong muốn phân tích
thực trạng quản lý tài chính tại trường và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn
thiện công tác quản lý tài chính tại đơn vị.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý tài chính và tìm ra giải pháp
cho trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên phát huy thế mạnh nhằm hoàn thiện
công tác quản lý tài chính.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính đối với các
đơn vị sự nghiệp công lập.
- Đánh giá, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Cao
đẳng sư phạm Thái Nguyên, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân
của những hạn chế.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại trường
Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường
Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận chung, luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản
lý tài chính và các vấn đề có liên quan.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung đánh giá công tác quản lý tài chính
tại trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên. Cụ thể gồm các nội dung về công
tác lập dự toán thu chi ngân sách, tổ chức thực hiện dự toán thu chi, quyết toán
thu chi tại trường.
- Phạm vi không gian: Trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên.
4
- Phạm vi thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài
chính tại trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên trong khoảng thời gian từ năm
2014 đến năm 2016.
4. Những đóng góp khoa học
Một là, tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài
chính đối với các đơn vị sự nghiệp công. Tác giả nghiên cứu các tiêu chí được
sử dụng để đánh giá mức độ hoàn thành công tác quản lý tài chính tại các trường
Đại học, cao đẳng, cao đẳng công lập. Cơ sở lý luận hệ thống hóa góp phần làm
phong phú thêm lý luận về công tác quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp
công lập nói chung và tại các trường Đại học, Cao đẳng nói riêng, là nguồn tài
liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy trình độ Đại học, cao đẳng cũng như
những nghiên cứu có liên quan
Hai là, làm rõ thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Cao đẳng
sư phạm Thái Nguyên trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2016, đi
sâu phân tích những mặt còn hạn chế làm ảnh hưởng đến công tác quản lý tài
chính tại trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên.Cuối cùng, đưa ra một số giải
pháp trực tiếp cũng như gián tiếp, tác động trong ngắn hạn cũng như trong dài
hạn nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư phạm
Thái Nguyên. Các giải pháp này đều là những giải pháp thiết thực, tập trung
giải quyết vấn đề còn hạn chế nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại
trường Cao đẳng sư phạm Thái Nguyên.
5. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn được kết cấu thành 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại
các trường Đại học, cao đẳng công lập Việt Nam
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại trường Cao đẳng sư
phạm Thái Nguyên.
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường Cao
đẳng sư phạm Thái Nguyên.
5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG
CÔNG LẬP VIỆT NAM
1.1. Tổng quan về quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu
1.1.1. Khái niệm và phân loại đơn vị sự nghiệp có thu
1.1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp có thu
Theo Nghị định số 43/2006/NĐ - CP ngày 25 tháng 4 năm 2006 của
Chính phủ quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm
vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập.
Đơn vị sự nghiệp công lập có thu (sau đây gọi tắt là đơn vị sự nghiệp có
thu) được xác định bởi các tiêu thức sau:
- Là các đơn vị do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thành lập, hoạt động
cung cấp dịch vụ công trong các lĩnh vực giáo dục, môi trường, y tế, văn hoá,
thể dục, thể thao, sự nghiệp kinh tế, dịch vụ việc làm.
- Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo một phần hoặc toàn bộ chi
phí hoạt động thường xuyên để thực hiện các nhiệm vụ chính trị, chuyên
môn được giao.
- Nhà nước cho phép thu một số loại phí, lệ phí, được tiến hành hoạt động
sản xuất, cung ứng dịch vụ để bù đắp chi phí hoạt động, tăng thu nhập cho cán
bộ, viên chức.
- Có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy
kế toán theo quy định của Luật Kế toán [6].
1.1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp có thu
* Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo nguồn thu
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo toàn bộ chi phí hoạt động
thường xuyên
6
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động
thường xuyên, phần còn lại được NSNN cấp
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp không có nguồn
thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do NSNN bảo
đảm toàn bộ kinh phí hoạt động.
* Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo lĩnh vực hoạt động
+ Đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo
+ Đơn vị sự nghiệp y tế
+ Đơn vị sự nghiệp văn hóa thông tin
+ Đơn vị sự nghiệp thể dục, thể thao
+ Đơn vị sự nghiệp phát thanh, truyền hình
+ Đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ, môi trường
+ Đơn vị sự nghiệp kinh tế
+ Đơn vị sự nghiệp khác
1.1.1.3. Cách xác định đơn vị sự nghiệp có thu theo khả năng tự chủ tài chính
Theo quy định tại Nghị định số 16/2015/NĐ-CP thì đơn vị sự nghiệp
công lập được cơ quan có thẩm quyền xem xét để xếp vào 1 trong 4 mức
độ tự chủ:
- Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư;
- Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thường xuyên;
- Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (do giá,
phí dịch vụ sự nghiệp công chưa kết cấu đủ chi phí, được Nhà nước đặt hàng,
giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công theo giá, phí chưa tính đủ chi
phí);
- Đơn vị sự nghiệp công do Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên ((theo
chức năng, nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao, không có nguồn thu hoặc
nguồn thu thấp)
7
1.1.2. Khái niệm quản lý tài chính, yêu cầu và nguyên tắc quản lý tài chính
tại các đơn vị sự nghiệp có thu
1.1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính
Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân
phối các nguồn tài chính bằng việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp
ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong xã hội [5].
Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng
các nguồn lực tài chính bằng những phương pháp tổng hợp gồm nhiều biện
pháp khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về
kinh tế - tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế
của đất nước [6].
1.1.2.2. Yêu cầu quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu
Việc lập dự toán phải trên cơ sở chính sách, chế độ, định mức chi ngân
sách nhà nước, dự toán phải bảo đảm chi tiết theo từng nội dung chi, thuyết
minh rõ cơ sở căn cứ tính toán từng nội dung chi theo đúng chế độ, tiêu chuẩn,
định mức quy định.
Quá trình thực hiện chi các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách phải thực
hiện chi theo đúng dự toán được giao, chế độ tiêu chuẩn, định mức quy định và
quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị, bảo đảm sử dụng kinh phí hiệu quả, tiết
kiệm; kinh phí kinh phí đặc thù cuối năm chi không hết phải hoàn trả lại ngân
sách hoặc báo cáo cơ quan có thẩm quyền cho phép chuyển sang năm sau chi
tiếp theo quy định của chế độ tài chính hiện hành.
Các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện chế độ tự
chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính phải tổ chức rà soát lại quy chế chi tiêu
nội bộ theo đúng quy định để thực hiện chi tiêu, bảo đảm quy chế phải quy định
rõ các nội dung chi theo chế độ, mức chi của từng nội dung chi.
8
1.1.2.3. Nguyên tắc quản lý tài chính
Khi quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp cần tuân thủ các nguyên tắc
sau đây:
- Chi tiêu phải thực hiện theo tiêu chuẩn định mức quy định, chi đúng
mục đích, đúng dự toán được duyệt, không được lấy khoản chi này để chi cho
các khoản chi khác nếu không được cơ quan tài chính đồng ý.
- Triệt để tiết kiệm chống lãng phí, các khoản chi có tính chất không cần
thiết, phô trương hình thức thì không được phép chi, các khoản tiết kiệm sẽ
được sử dụng để nâng cao chất lượng hoạt động của đơn vị.
- Thực hiện lập dự toán, quyết toán của Nhà nước, việc chi tiêu phải có
đầy đủ chứng từ hợp lệ, hợp pháp để làm căn cứ cho cơ quan tài chính giám
sát, kiểm tra.
- Thực hiện đúng chế độ quản lý tài chính đối với các khoản thu sự
nghiệp, thu đúng, thu đủ, kịp thời và hạch toán đầy đủ vào sổ sách kế toán, đảm
bảo chi tiêu từ các khoản trên phải đúng qui định được duyệt.
- Quản lý các khoản chi tiêu phải luôn gắn liền với chức năng nhiệm vụ
của các cơ quan đơn vị, đảm bảo cho các cơ quan đơn vị vừa hoàn thành nhiệm
vụ chính trị được giao vừa đảm bảo nguyên tắc quản lý tài chính.
- Tùy thuộc vào quy mô, đặc điểm hoạt động, yêu cầu và trình độ quản
lý, điều kiện trang bị kỹ thuật tính toán, mỗi đơn vị kế toán được phép lựa chọn
một hình thức kế toán phù hợp với đơn vị mình nhằm đảm bảo cho kế toán có
thể thực hiện tốt việc thu nhận, xử lý và cung cấp đầy đủ, kịp thời, chính xác
thông tin, tài liệu (kế toán) kinh tế phục vụ cho công tác lãnh đạo.
1.1.3. Nội dung quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp có thu
1.1.3.1. Công tác lập dự toán thu chi ngân sách
Lập dự toán ngân sách là quá trình phân tích, đánh giá giữa khả năng và
nhu cầu các nguồn tài chính để xây dựng các chỉ tiêu thu chi ngân sách hàng
năm một cách đúng đắn, có căn cứ khoa học và thực tiễn. Có hai phương pháp
9
lập dự toán thường được sử dụng là phương pháp lập dự toán trên cơ sở quá
khứ và phương pháp lập dự toán cấp không. Mỗi phương pháp lập dự toán trên
có những đặc điểm riêng cùng những ưu, nhược điểm và điều kiện vận dụng
khác nhau [4].
1.1.3.2. Tổ chức thực hiện dự toán thu chi
Chấp hành dự toán là quá trình sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế
tài chính, hành chính nhằm biến các chỉ tiêu thu chi ghi trong dự toán ngân sách
của đơn vị thành hiện thực [4]. Trên cơ sở dự toán ngân sách được giao, các
đơn vị sự nghiệp tổ chức triển khai thực hiện, đưa ra các biện pháp cần thiết
đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ thu chi được giao đồng thời phải có kế hoạch
sử dụng kinh phí ngân sách theo đúng mục đích, chế độ, tiết kiệm và có hiệu
quả. Để theo dõi quá trình chấp hành dự toán thu chi, các đơn vị sự nghiệp cần
tiến hành theo dõi chi tiết, cụ thể từng nguồn thu, từng khoản chi trong kỳ của
đơn vị.
1.1.3.3. Quyết toán thu chi
Quyết toán thu chi là công việc cuối cùng của chu trình quản lý tài chính.
Đây là quá trình kiểm tra, tổng hợp số liệu về tình hình chấp hành dự toán trong
kỳ và là cơ sở để phân tích, đánh giá kết quả chấp hành dự toán từ đó rút ra
những bài học kinh nghiệm cho các kỳ tiếp theo. Để có thể tiến hành quyết toán
thu chi, các đơn vị phải hoàn tất hệ thống báo cáo tài chính và báo cáo quyết
toán ngân sách [4].
1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học và cao đẳng công lập Việt Nam
1.2.1. Các đặc điểm về trường Đại học và cao đẳng công lập
1.1.2.1. Giới thiệu về trường Đại học và cao đẳng công lập
Giáo dục Đại học, cao đẳng Việt Nam có lịch sử hình thành và phát
triển lâu đời. Có thể chia làm năm giai đoạn chính như sau: Giáo dục Đại học,
cao đẳng Việt Nam dưới chế độ phong kiến (1075- 1919); Giáo dục Đại học,
cao đẳng Việt Nam dưới thời Pháp thuộc (1919 - 1945); Giáo dục Đại học,
10
cao đẳng Việt Nam sau Cách mạng Tháng Tám 1945 (1945-1954); Giáo dục
Đại học, cao đẳng Việt Nam trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền
Bắc và kháng chiến chống Mỹ ở Miền Nam (1954-1975); Giáo dục Đại học,
cao đẳng Việt Nam trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội trên cả nước (sau
năm 1975).
Giáo dục Đại học, cao đẳng Việt Nam, giai đoạn sau năm 1975, thời kỳ
này có thể chia thành hai giai đoạn: giai đoạn trước đổi mới (1975-1986) và đổi
mới (1986 đến nay).
Hệ thống các trường Đại học, cao đẳng Việt nam được phân chia theo
hình thức sở hữu: gồm các trường Đại học, cao đẳng công lập, các trường Đại
học, cao đẳng dân lập, các trường Đại học, cao đẳng tư thục. Lịch sử hình thành
trường Đại học, cao đẳng ở Việt Nam cho thấy, trường Đại học, cao đẳng đầu
tiên xuất hiện tại Việt Nam là trường Đại học, cao đẳng thuộc sở hữu Nhà nước
(trường Đại học, cao đẳng công lập), sự ra đời một loạt các trường Đại học, cao
đẳng trước khi Việt Nam thống nhất đất nước vẫn chủ yếu là các trường công
lập. Đến tận 1990, ở Việt Nam mới bắt đầu xuất hiện một số trường Đại học,
cao đẳng ngoài công lập như: bán công, dân lập, trường dâp lập Thăng Long
được thành lập năm 1988. Tiếp đó, vào khoảng năm 2005-2006 trường tư thục
đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam [8].
Tính đến tháng 12/2016, cả nước đã có tới 472 trường Đại học, cao đẳng,
cao đẳng. Từ năm 2010 - 2016, đã có 133 trường Đại học, cao đẳng, cao đẳng
được thành lập. 108 trường được nâng cấp từ trung cấp lên cao đẳng hoặc từ
cao đẳng lên Đại học, cao đẳng. Trong đó: Đại học, cao đẳng là 213 trường,
chiếm tỷ lệ 45,13% (có 130 trường thuộc các Bộ, ngành, 28 trường thuộc các
tỉnh, thành phố và 55 trường ngoài công lập); Cao đẳng là 259 trường, chiếm
tỷ lệ 54,87% (có 86 trường thuộc Bộ ngành, 126 trường thuộc các tỉnh, thành
phố và 47 trường ngoài công lập). Các trường Đại học, cao đẳng, cao đẳng được
phân bổ khắp 63 tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương theo 7 vùng góp phần
- Xem thêm -