BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
*********
ñaëc ñieåm Truyeän ngaén Sôn Nam
GIAI ÑOAÏN 1954-1975
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN
CHUYEÂN NGAØNH: VAÊN HOÏC VIEÄT NAM
MAÕ SOÁ: 5.04.33
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS TRAÀN HÖÕU TAÙ
NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN: LEÂ THÒ THUYØ TRANG
KHOAÙ 11
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-2003
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Lôøi caûm ôn
Luaän vaên naøy ñöôïc hoaøn thaønh nhôø söï ñoäng vieân, giuùp ñôõ
nhieät tình cuûa raát nhieàu thaày coâ, gia ñình vaø baïn beø ñoàng nghieäp, toâi xin
chaân thaønh caûm ôn.
Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Sôû Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo An Giang,
Ban giaùm hieäu Tröôøng phoå thoâng trung hoïc Long Xuyeân, taäp theå giaùo
vieân toå Vaên cuûa Tröôøng ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi trong suoát quaù
trình hoïc taäp.
Xin chaân thaønh caûm ôn nhaø vaên Sôn Nam, ngöôøi ñaõ cung caáp
cho toâi nhöõng kieán thöùc quyù baùu trong quaù trình tìm hieåu ñeà taøi.
Ñaëc bieät, toâi xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi Phoù Giaùo sö
Tieán só Traàn Höõu Taù, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp chæ baûo, höôùng daãn taän tình ñeå
toâi hoaøn thaønh luaän vaên naøy.
Thaønh phoá Hoà Chí Minh, thaùng 10 naêm 2003
Leâ Thò Thuyø Trang
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
MUÏC Luïc
DAÃN NHAÄP
1. Lyù do choïn ñeà taøi ................................................................................. 1
2. Giôùi haïn ñeà taøi...................................................................................... 2
3. Lòch söû vaán ñeà ...................................................................................... 3
4. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên ............................................................. 9
5. Phöông phaùp nghieân cöùu ...................................................................... 9
6. Caáu truùc cuûa luaän vaên .......................................................................... 10
Chöông 1. VÒ TRÍ CUÛA SÔN NAM TRONG VAÊN HOÏC ÑOÂ THÒ MIEÀN NAM
GIAI ÑOAÏN 1954 – 1975.
1.1 Hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi ôû mieàn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975 ................. 11
1.2 Vò trí cuûa Sôn Nam trong vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975
................................................................................................................... 22
1.2.1 Vaøi neùt veà taùc giaû vaø taùc phaåm ...................................................... 22
1.2.2 Vò trí Sôn Nam trong vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975
.......................................................................................................... 26
Chöông 2. NHÖÕNG NGUOÀN CAÛM HÖÙNG CHÍNH CUÛA SÔN NAM QUA
TRUYEÄN NGAÉN GIAI ÑOAÏN 1954 - 1975
2.1 Caûm höùng yeâu nöôùc cuûa Sôn Nam göûi gaém qua ñaát trôøi Nam boä ............. 31
2.1.1 Moät thieân nhieân hoang sô, döõ doäi vaø hoaønh traùng .......................... 33
2.1.2 Moät thieân nhieân gaàn guõi, hieàn hoaø, gaén boù vôùi cuoäc soáng con ngöôøi
........................................................................................................ 42
2.2 Caûm höùng ngôïi ca nhöõng phaåm chaát toát ñeïp cuûa con ngöôøi Nam boä ...... 45
2.2.1 Caûm höùng ngôïi ca tinh thaàn gan daï duõng caûm, thoâng minh vaø ñaày
saùng taoï .......................................................................................... 46
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
2.2.2 Caûm höùng ca ngôïi tinh thaàn troïng nghóa khinh taøi ........................ 50
2.2.3 Caûm höùng ca ngôïi söï hoàn nhieân, tinh thaàn laïc quan yeâu ñôøi ........ 55
2.3 Caûm höùng ca ngôïi truyeàn thoáng baát khuaát cuûa con ngöôøi Nam boä ........... 58
2.3.1 Keá thöøa truyeàn thoáng yeâu nöôùc cuûa daân toäc ................................. 59
2.3.2 Saün saøng chieán ñaáu treân tinh thaàn “cheát vinh hôn soáng nhuïc” ...... 65
2.4 Caûm höùng pheâ phaùn xaõ hoäi ....................................................................... 75
2.4.1 Vaïch traàn baûn chaát aùp böùc boùc loät cuûa thöïc daân vaø boïn tay sai ..... 76
2.4.2 Leân aùn xaõ hoäi ñoàng tieàn vaø söï baêng hoaïi veà ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi
80
Chöông 3. NHÖÕNG ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGHEÄ THUAÄT
3.1 Ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät .................................................................. 88
3.1.1 Moät theá giôùi nhaân vaät phong phuù, ña daïng ..................................... 88
3.1.2 Ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät qua lôøi noùi, thaùi ñoä vaø haønh ñoäng.. 90
3.2 Ngheä thuaät xaây döïng keát caáu ..................................................................... 97
3.2.1 Coát truyeän ....................................................................................... 97
3.2.2 Keát caáu ............................................................................................ 103
3.3 Ngheä thuaät söû duïng ngoân ngöõ .................................................................... 108
3.3.1 Söû duïng thuaàn thuïc ngoân ngöõ sinh hoaït haøng ngaøy ........................ 109
3.3.2 Vaän duïng thaønh ngöõ, tuïc ngöõ .......................................................... 117
KEÁT LUAÄN ...................................................................................................... 124
THÖ MUÏC THAM KHAÛO ............................................................................... 129
PHUÏ LUÏC ......................................................................................................... 134
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
DAÃN NHAÄP
1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI
Noùi ñeán vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954 - 1975 chuùng ta
khoâng theå khoâng noùi ñeán Sôn Nam. OÂng vöøa laø moät nhaø vaên, nhaø baùo vöøa laø nhaø
khaûo cöùu noåi tieáng treân vaên ñaøn Saøi Goøn luùc baáy giôø. Döôøng nhö ôû caùc lónh vöïc
keå treân, oâng ñeàu ñaõ ñeå laïi trong loøng ngöôøi ñoïc moät aán töôïng ñeïp, ñaëc bieät ñoái
vôùi ngöôøi daân Nam boä.
Voán ñöôïc sinh ra töø maûnh ñaát cöïc Nam cuûa Toå quoác, laïi coù moät thôøi
gian daøi coâng taùc vaên ngheä taïi khu IX Nam boä, do ñoù, hôn ai heát, Sôn Nam raát
am hieåu veà thieân nhieân, lòch söû vaø con ngöôøi cuûa vuøng ñaát naøy. Nhö moät söï keát
tinh töø vò maën cuûa bieån caû, töø vò ngoït cuûa höông röøng, nhöõng trang vieát cuûa oâng
ñöôïm maøu xöù sôû.
Cuõng khoâng rieâng gì nhöõng naêm thaùng khaùng chieán choáng Phaùp oâng
môùi coù dòp raøy ñaây mai ñoù, döôøng nhö trong suoát cuoäc ñôøi mình, vôùi nhöõng böôùc
chaân traàn laám ñaát, “oâng giaø ñi boä” Sôn Nam ñaõ rong chôi khaép Nam kì luïc tænh,
ñeán taän Haø Noäi - Ñeàn Huøng… töø ñoù oâng ñaõ gom goùp, chaét loïc nhöõng gì goïi laø
“coát loõi” cuûa cuoäc ñôøi, “vaøng möôøi” cuûa cuoäc soáng, nhöõng mong daønh laïi cho
con chaùu ñôøi sau. Tuy nhieân, nhöõng ñieàu ngöôøi ta noùi veà oâng, daønh cho oâng chöa
xöùng vôùi coâng söùc vaø söï ñoùng goùp laëng thaàm aáy. ÔÛ tuoåi xeá chieàu, vôùi daùng hình
coøm coõi, giaø nua, khaéc khoå, Sôn Nam vaãn chæ laø moät ngöôøi “khoâng quan quyeàn,
khoâng chöùc phaän”. OÂng cuõng vaãn chæ laø moät “nhaø vaên chaân ñaát”.
Laø moät ngöôøi giaûng daïy vaên hoïc, laïi ñöôïc sinh ra vaø lôùn leân treân queâ
höông mieàn Taây hieàn hoaø soâng nöôùc, ñöôïc thöôûng thöùc caây laønh traùi ngoït boán
muøa, ñöôïc taän maét ngaém nhìn nhöõng caùnh ñoàng phì nhieâu coø bay thaúng caùnh;
yeâu queâ höông, toâi caøng yeâu quí, traân troïng bieát nhöôøng naøo coâng ôn cuûa nhöõng
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
1
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
ngöôøi ñi tröôùc, nhöõng ngöôøi ñaõ hoaø troän vaøo ñaát nhöõng gioït moà hoâi, nhöõng gioït
maùu ñaøo. Vì theá, toâi caøng traân troïng nhöõng trang vieát cuûa Sôn Nam .
Ñoù laø lyù do maø sau nhöõng ngaøy ñoïc laïi vaên chöông cuûa Sôn Nam, ñaëc
bieät laø maûng truyeän ngaén, toâi muoán ñi saâu ñeå khaùm phaù nhöõng giaù trò tieàm aån, ñeå
khaúng ñònh söï ñoùng goùp cuûa oâng ñoái vôùi neàn vaên hoïc nöôùc nhaø. Maët khaùc, neáu
thaønh coâng, toâi xem nhö ñaây laø moät kæ nieäm traân troïng daønh cho oâng.
2. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
2.1 Giôùi haïn cuûa ñeà taøi
Vaên chöông cuûa Sôn Nam thöïc söï laø moät maûnh ñaát coøn ñang boû ngoû. Do
thôøi gian coù haïn, luaän vaên chæ taäp trung vaøo vieäc tìm hieåu, phaân tích taùc phaåm
nhaèm ruùt ra nhöõng ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa truyeän ngaén Sôn Nam giai ñoaïn 1954 1975 treân hai phöông dieän noäi dung vaø ngheä thuaät.
2.2 Veà tö lieäu
Truyeän cuûa Sôn Nam phaàn lôùn ñöôïc saùng taùc trong giai ñoaïn töø 1954 1975 vaø ñöôïc ñaêng raûi raùc treân caùc tôø tuaàn baùo nhö Nhaân loaïi, Tieáng chuoâng…
Tuy nhieân, do ñieàu kieän khaùch quan chuùng toâi chæ tieáp caän ñöôïc heä thoáng truyeän
ngaén cuûa oâng qua nhöõng taäp “Bieån coû mieàn Taây”, “Ngöôøi baïn trieäu phuù”, “Tuïc
leä aên troäm”, “Voïc nöôùc giôõn traêng”, “26 truyeän ngaén cuûa Sôn Nam”, “Höông
röøng Caø Mau” (ba taäp). Toång soá 158 truyeän. Tuy nhieân, trong quaù trình bieân
soaïn, caùc nhaø xuaát baûn ñaõ coù söï truøng laäp.
Chaúng haïn trong Bieån coû mieàn Taây (Nhaø xuaát baûn Vaên hoïc, 1995) coù
8/19 truyeän ñaõ ñöôïc in trong Voïc nöôùc giôõn traêng cuûa Nhaø xuaát baûn Thôøi môùi,
1965. Vaø taäp truyeän Bieån coû mieàn Taây chæ khaùc Tuïc leä aên troäm cuûa Nhaø xuaát
baûn Toång hôïp Kieân Giang ôû soá thöù töï muïc luïc. 26 truyeän ngaén cuûa Sôn Nam
(Nhaø xuaát baûn Vaên ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2000) töông ñöông vôùi Höông
röøng Caø Mau taäp hai cuûa Nhaø xuaát baûn Treû Thaønh phoá. Do vaäy, trong luaän vaên
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
2
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
naøy, ngöôøi vieát chuû yeáu khaûo saùt truyeän ngaén Sôn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975
qua boä ba Höông röøng Caø Mau do Nhaø xuaát baûn Treû Thaønh phoá Hoà Chí Minh
xuaát baûn töø naêm 1999 ñeán 2001. Caùc taäp truyeän khaùc chæ ñeå tham khaûo.
3. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ
Sôn Nam laø moät nhaø vaên gaàn guõi, quen thuoäc, nhieàu ngöôøi bieát, nhieàu
ngöôøi ñoïc, yeâu thích vaø say meâ taùc phaåm cuûa oâng. Tuy nhieân, coù theå noùi, chöa
coù moät coâng trình khoa hoïc naøo ñi saâu tìm hieåu cuoäc ñôøi, söï nghieäp vaên chöông
cuûa Sôn Nam ngoaøi nhöõng baøi giôùi thieäu thay lôøi töïa cho caùc taäp truîeân ngaén,
nhöõng baøi phaân tích taùc phaåm, phaân tích nhaân vaät trong saùch giaùo khoa trung
hoïc, nhöõng baøi phoûng vaán nhoû ñaêng raûi raùc treân caùc baùo. Cuï theå ñoù laø:
Thaùng 8.1986, Hoà Só Hieäp coù baøi “Vaøi neùt veà vaên xuoâi khaùng chieán
Nam boä” ñaêng treân taïp chí Vaên ngheä quaân ñoäi. Khi ñeà caäp ñeán theå loaïi truyeän
ngaén, caây buùt ñaàu tieân maø oâng nhaéc ñeán laø Phaïm Anh Taøi. OÂng cho raèng “ñaây laø
moät caây buùt vieát truyeän ngaén ñaùng chuù yù ôû Nam boä trong cuoäc khaùng chieán chín
naêm”. Hoà Só Hieäp ñaùnh giaù raát cao hai truyeän “Beân röøng Cuø Lao Dung” vaø
“Taây ñaàu ñoû” trong vieäc ñeà caäp ñeán coâng cuoäc ñaáu tranh giai caáp vaø daân toäc
cuûa con ngöôøi Nam boä. Ngoaøi ra, oâng coøn nhaéc ñeán truyeän “Caây ñaøn mieàn Baéc”
cuûa Sôn Nam.
Cuõng trong naêm 1986, Vieãn Phöông coù baøi giôùi thieäu cho taäp truyeän
ngaén Höông röøng Caø Mau cuûa Nhaø xuaát baûn Treû thaønh phoá Hoà Chí Minh. Ñaët
Höông röøng Caø Mau trong hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa noù, Vieãn Phöông toû ra raát khaâm
phuïc taøi naêng cuûa Sôn Nam. OÂng xem Höông röøng Caø Mau nhö nhöõng trang söû
tröôøng toàn cuøng thôøi gian ñeå nhaéc nhôû ñôøi sau veà hình aûnh cuûa moät thôøi cha oâng
ñi “khai thieân laäp ñòa”. OÂng nhaán maïnh, “duø coù ít nhieàu haïn cheá, tuy nhieân
Höông röøng Caø Mau vaãn laø moät taùc phaåm coù giaù trò vaø noù vaãn soáng trong loøng
ngöôøi ñoïc, noù vaãn soáng vôùi thôøi gian” (40,7).
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
3
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Nhaèm höôùng tôùi kæ nieäm 300 naêm Saøi Goøn, naêm 1987, Traàn Baïch
Ñaèng coù baøi “Ñeå tieán tôùi coù ñöôïc moät neàn vaên hoïc ngang taàm thaønh phoá trung
taâm” treân baùo Vaên ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh (soá ra ngaøy 20.11). Trong ñoù
oââng nhaän xeùt: Lyù Vaên Saâm, Traàn Höõu Trang, Trang Theá Hy, Vieãn Phöông, Sôn
Nam… laø nhöõng caây buùt ñaõ laøm neân “chieàu daày” cuûa neàn vaên hoïc Thaønh phoá.
Ñeán naêm 1992, khi quyeån “Taùc gia vaên hoïc Vieät Nam” (taäp ba) ra
ñôøi do Nguyeãn Ñaêng Maïnh, Nguyeãn Ñình Chuù, Nguyeân An bieân soaïn (Nhaø xuaát
baûn Giaùo Duïc), Sôn Nam ñöôïc giôùi thieäu laø “moät nhaø vaên, nhaø khaûo cöùu veà maûnh
ñaát cöïc nam cuûa Toå quoác ta” (7,16). Rieâng veà maûng saùng taùc vaên hoïc, Höông
röøng Caø Mau ñöôïc xem laø taùc phaåm ñaëc saéc vaø tieâu bieåu nhaát.
Cuõng trong thôøi ñieåm naøy, truyeän ngaén “Baét saáu röøng U Minh Haï”
ñaõ ñöôïc Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo ñöa vaøo saùch giaùo khoa chöông trình Vaên 12
(taäp moät) vôùi tö caùch laø baøi ñoïc theâm. Noù ñöôïc xeáp sau taùc phaåm “Böùc thö Caø
Mau” cuûa Anh Ñöùc vaø “Quaùn röôïu ngöôøi caâm” cuûa Nguyeãn Quang Saùng (do
Giaùo sö Traàn Höõu Taù bieân soaïn, trang 295, boä saùch cuûa Hoäi nghieân cöùu giaûng
daïy Vaên hoïc Thaønh phoá Hoà Chí Minh). Trong Vaên 12, phaàn Vaên hoïc Vieät Nam,
Nhaø xuaát baûn Giaùo Duïc, 1992 do Giaùo sö Nguyeãn Ñaêng Maïnh chuû bieân thì “Baét
saáu röøng U Minh Haï” ñöôïc xeáp ôû trang 267 tröôùc hai taùc phaåm neâu treân.
Naêm 1994, Ngaân Haø coù baøi “Baét saáu röøng U Minh Haï” ñöôïc giôùi
thieäu trong “Pheâ bình Bình luaän Vaên hoïc” do Vuõ Tieán Quyønh söu taàm vaø tuyeån
choïn. Ñaây laø moät trong nhöõng baøi vieát khaù saéc saûo. Taùc giaû ñaõ laøm noåi baät giaù trò
cuûa taùc phaåm treân nhieàu phöông dieän noäi dung vaø ngheä thuaät. Ngaân Haø cho raèng
“truyeän coù maøu saéc coå tích, haáp daãn vaø caûm ñoäng” (73,87).
Ñeán naêm 1995, trong chöông trình thí ñieåm phaân ban, ôû ban Khoa hoïc
xaõ hoäi, “Baét saáu röøng U Minh Haï” ñöôïc chính thöùc ñöa vaøo chöông trình lôùp 12
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
4
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
vôùi soá tieát phaân phoái chöông trình laø hai (2) nhöng döôùi nhan ñeà “Höông röøng
Caø Mau” do Nguyeãn Ñaêng Maïnh bieân soaïn. Ngoaøi phaàn giôùi thieäu ôû saùch giaùo
khoa, muïc tieåu daãn, saùch giaùo vieân cuõng daønh gaàn boán trang ñeå noùi veà Höông
röøng Caø Mau vaø Baét saáu röøng U Minh Haï. Ñoái vôùi ban Khoa hoïc töï nhieân,
Khoa hoïc töï nhieân vaø kyõ thuaät, truyeän ñöôïc phaân boá ôû chöông trình lôùp 11, cuõng
vaãn döôùi daïng baøi ñoïc theâm. Töø ñoù, raát nhieàu taøi lieäu tham khaûo moân vaên duøng
trong nhaø tröôøng phoå thoâng ñeà caäp ñeán taùc phaåm naøy. Khi thì xoay quanh taùc
phaåm, khi chuù yù ñeán tính caùch nhaân vaät. Ñaëc bieät, trong soá ñoù coù baøi cuûa Vaên
Giaù vôùi nhan ñeà “Chuû nhaân cuûa röøng traøm” (nhaân ñoïc “Baét saáu röøng U Minh
Haï” cuûa Sôn Nam) ñöôïc tuyeån choïn trong “Bình vaên” cuûa Traàn Hoaø Bình, Leâ
Duy, Vaên Giaù (Nhaø xuaát baûn Giaùo Duïc, 1997). Ñaây laø baøi vieát coù noäi dung khaù
saâu saéc. Taùc giaû nhaän ñònh “oââng Sôn Nam vieát truyeän khoâng chæ baèng taâm hoàân
cuûa moät nhaø vaên yeâu thöông con ngöôøi, yeâu thöông xöù sôû maø coøn vôùi voán tri thöùc
lòch laõm cuûa moät nhaø khaûo cöùu, nhaø ñòa phöông hoïc, hieåu bieát saønh soûi, kyõ löôõng
veà tính neát thoå ngôi, saûn vaät, lòch söû vaø ñòa baøn cö truù cuûa nhaân daân vuøng Ñaát
Muõi” (5,67).
Trong khoaûng thôøi gian naøy, truyeän cuûa Sôn Nam ñöôïc tuyeån choïn vaø
giôùi thieäu treân raát nhieàu boä “Truyeän ngaén choïn loïc”, “Tuyeån taäp truyeän ngaén”
khaùc nhau.
Cho ñeán naêm 1998, 1999, khi moïi hoaït ñoäng vaên hoaù xaõ hoäi ñeàu
höôùng tôùi hoaït ñoäng 300 naêm Saøi Goøn, Sôn Nam ñöôïc nhaéc ñeán nhö moät nhaø
Nam boä hoïc vaø Vaên hoaù hoïc. Coù leõ ñoù cuõng laø lyù do vì sao ñaïo dieãn boä phim
“Ngöôøi tình” cuûa Phaùp ñaõ môøi Sôn Nam laøm coá vaán phong tuïc vaø lòch söû. (Boä
phim döïa theo tieåu thuyeát L’ Amant cuûa nöõ vaên só Marguerite Duras laáy boái
caûnh Nam boä Vieät Nam vaøo naêm 1927 do Haõng Renn productions saûn xuaát).
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
5
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Naêm 1998, Höông röøng Caø Mau ñöôïc Nhaø xuaát baûn Treû taùi baûn, trong
baøi giôùi thieäu, Hoaøng Phuû Ngoïc Phan toû ra raát taâm ñaéc vôùi Höông röøng Caø Mau.
OÂng noùi veà “Höông röøng”, “Caây hueâ xaø”, “Hoøn Coå Tron”, “Mieãu Baø Chuùa
Xöù”… baèng söï say meâ. OÂng cho raèng: “Höông röøng Caø Mau laø moät quyeån caûo
thôm, laø moät quyeån söû khoâng coù soá tröông… Caùi hay cuûa noù khoâng chæ ôû hình aûnh,
caâu chöõ maø coøn ôû “caùi thaàn” cuûa buùt phaùp ñöôïc taùc giaû daønh ôû maáy caâu keát “nheï
nhö gioù thoaûng vaø eâm nhö maät ngoït” (43,4). Möôïn yù kieán cuûa moät ngöôøi khaùc ñaõ
töøng so saùnh Höông röøng Caø Mau cuûa Sôn Nam vôùi Vang boùng moät thôøi cuûa
Nguyeãn Tuaân, taùc giaû ñaõ baøy toû söï taâm ñaéc: “Coù theå ví Vang boùng moät thôøi vaø
Höông röøng Caø Mau laø hai maûnh dö ñoà, ñem gheùp laïi seõ coù moät böùc tranh tuyeät
taùc cuûa ñaát nöôùc vaøo khoaûng nöûa ñaàu theá kyû” (43,5).
Moät trong nhöõng coâng trình lôùn, coù giaù trò, ra ñôøi vaøo dòp naøy laø “Ñòa
chí vaên hoaù Thaønh phoá Hoà Chí Minh” do Traàn vaên Giaøu vaø Traàn Baïch Ñaèng
chuû bieân (Nhaø xuaát baûn Thaønh phoá Hoà Chí Minh naêm 1998). Saùch ñaõ daønh moät
chöông ñeå noùi veà “Vaên hoïc yeâu nöôùc coâng khai ôû Saøi Goøn trong ba möôi naêm
caùch maïng vaø khaùng chieán” do caùc taùc giaû Taàm Vu, Nguyeân Thanh, Vieãn
Phöông, Hoà Só Hieäp, Traàn Höõu Taù ñoàng bieân soaïn. Sôn Nam ñöôïc nhaéc ñeán treân
cöông vò moät nhaø vaên tieâu bieåu cuøng vôùi caùc caây buùt yeâu nöôùc, nhöõng nhaø trí
thöùc, nhöõng ngheä só cao nieân nhö Traàn Tuaán Khaûi, Nguyeãn Hieán Leâ; caùc nhaø thô
Haø Kieàu, Phöông Ñaøi, Phong Sôn; caùc nhaø vaên Voõ Hoàng, Phan Du, Nguyeãn vaên
Xuaân… Höông röøng Caø Mau ñöôïc xem laø söï “goùi gheùm hình aûnh cuûa ñaát nöôùc,
lòch söû vaø con ngöôøi Nam boä” (15,437). Caùc taùc giaû ñaõ daønh gaàn hai trang ñeå noùi
veà Soâng Gaønh Haøo, OÂng giaø xay luùa, Hoøn Coå Tron, Chieác ghe ngo… Coù theå
xem, ñaây laø moät taøi lieäu coù dung löôïng lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay ñeà caäp ñeán Sôn
Nam vaø Höông röøng Caø Mau. Ñaët ngoøi buùt Sôn Nam vaøo ñuùng hoaøn caûnh lòch söû
xaõ hoäi, caùc taùc giaû ñaõ ñaùnh giaù raát cao söï ñoùng goùp cuûa oâng ñoái vôùi vaên hoïc yeâu
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
6
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
nöôùc tieán boä caùch maïng giai ñoaïn 1954 -1975 ôû mieàn Nam. Sau naøy, cuõng treân
tinh thaàn nhö vöøa neâu, trong “Nhìn laïi moät chaëng ñöôøng vaên hoïc” (moät coâng
trình khoa hoïc noùi veà vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954 – 1975 do Nhaø
xuaát baûn Thaønh phoá Hoà Chí Minh phaùt haønh thaùng 5 naêm 2000), moät laàn nöõa
Traàn Höõu Taù ñaõ khaúng ñònh vò trí cuûa Sôn Nam treân vaên ñaøn vaên hoïc coâng khai
Saøi Goøn luùc baáy giôø.
Ñaëc bieät ñuùng vaøo naêm kæ nieäm 300 naêm Saøi Goøn cuõng laø naêm nôû roä
cuûa nhöõng baøi baùo vieát veà Sôn Nam. Coù theå keå ñeán baøi “Nhaø vaên Sôn Nam, moät
thuôû vôùi höông röøng U Minh” cuûa Ngoâ Ngoïc Nguõ Long ñaêng treân baùo Saøi Goøn
Giaûi phoùng, soá ra ngaøy 2.1.1999, baøi “Nhaø vaên Sôn Nam: Haõy taäp ñoïc nhöõng
trang ñôøi” cuûa Ngoâ Khaéc Taøi, baùo Vaên ngheä soá ra ngaøy 14.8.1999. Hoaøi Anh
vôùi baøi “Sôn Nam: nhaø vaên thoå coâng Nam boä”, baùo Vaên ngheä soá ra ngaøy
6.11.1999. Phaàn lôùn nhöõng baøi vieát treân ñeàu laø nhöõng baøi phoûng vaán, trao ñoåi
ngaén veà cuoäc ñôøi, nhöõng naêm thaùng soáng vaø vieát cuûa Sôn Nam.
Naêm 2000, Nhaø xuaát baûn Vaên ngheä taùi baûn tuyeån taäp 26 truyeän ngaén
cuûa Sôn Nam, Leâ Minh Ñöùc coù baøi giôùi thieäu döôùi nhan ñeà “Nhöõng caâu chuyeän
cuõ veà moät vuøng ñaát môùi”. OÂng ñaõ ñaùnh giaù raát cao ngoøi buùt cuûa Sôn Nam treân
hai lónh vöïc khaûo cöùu vaø saùng taùc vaên hoïc. Leâ Minh Ñöùc cho raèng: “Ñoïc saùch
cuûa Sôn Nam thaáy boå ích, ngöôøi ñoïc nhö ñöôïc thöôûng thöùc moät böõa côm bình daân
troâng ñaïm baïc maø ngon mieäng”. Ñaëc bieät ñoái vôùi baïn ñoïc ôû khaép moïi mieàn ñaát
nöôùc, “nhöõng trang khaûo cöùu vaø nhöõng truyeän ngaén cuûa Sôn Nam laø chìa khoaù môû
cöûa vaøo taâm hoàn ngöôøi Vieät ôû Nam boä” (48,9).
Muøa xuaân naêm 2002, khi nhaø vaên Sôn Nam ñang naèm vieän, phoùng
vieân baùo Vaên ngheä coù baøi “Nhaø vaên Sôn Nam - coâ ñôn trong nieàm haïnh phuùc”.
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
7
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Baøi vieát ñaõ chöùng toû ñöôïc raèng Sôn Nam ngaøy tröôùc vaø oâng giaø Sôn Nam ngaøy
nay vaãn ñöôïc nhieàu ngöôøi aùi moä, toân troïng vaø quyù meán.
Thôøi gian naøy, nhieàu truyeän ngaén cuûa Sôn Nam ñöôïc chuyeån theå thaønh
kòch baûn phim ñaõ vaø saép trình chieáu nhö “Caây hueâ xaø”, “Muøa len traâu”, “Moät
cuoäc bieån daâu”.
Coù theå noùi, toaøn boä nhöõng yù kieán nhaän xeùt, nhöõng baøi giôùi thieäu neâu
treân ñeàu ñaùnh giaù cao ngoøi buùt Sôn Nam, ñaëc bieät laø Höông röøng Caø Mau. Hoï
xem ñoù nhö moät “di saûn vaên hoaù tinh thaàn” khoâng theå bò mai moät, nhaát laø trong
thôøi ñaïi giao löu vaên hoaù nhö hieän nay. Phaàn lôùn taùc giaû ñeàu cho raèng “Sôn Nam
laø nhaø vaên vaø nhaø bieân khaûo ñaày taâm huyeát veà con ngöôøi Nam boä” (31,278). Caùc
taùc giaû cuõng ñaùnh giaù cao vaên phong cuûa oâng.
Nguyeãn Ñaêng Maïnh ñaõ khen ngôïi “Höông röøng Caø Mau ñöôïc vieát
baèng moät caây buùt giaø daën, caùch traàn thuaät ngaén goïn, suùc tích maø li kì, haáp daãn raát
coù duyeân. Moãi truyeän xoay quanh moät tình tieát thuù vò” (33,244).
Hoaøi Anh nhaän xeùt: “Vaên anh trong saùng hôn nhöõng nhaø vaên queâ goác
Nam boä khaùc” (1,484).
Trong Vaên hoïc 12, Traàn Höõu Taù nhaän xeùt, truyeän cuûa Sôn Nam coù
daùng daáp rieâng khoù laãn.
Phaàn lôùn nhöõng nhaø pheâ bình, nghieân cöùu vaên hoïc taäp trung xoay
quanh truyeän Baét saáu röøng U Minh Haï. Coù tôùi 8/25 laàn trong soá taøi lieäu chuùng
toâi tieáp caän, ñaõ ñeà caäp ñeán taùc phaåm naøy. Haàu heát caùc taùc giaû ñeàu ñi saâu phaân
tích taùc phaåm , phaân tích nhaân vaät moät caùch tæ mæ, saâu saéc. Bôûi vì ñaây laø moät taùc
phaåm ñöôïc ñöa vaøo nhaø tröôøng phoå thoâng neân noù ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán vaø
döôøng nhö noùi ñeán Sôn Nam laø ngöôøi ta noùi ñeán Baét saáu röøng U Minh Haï. Noäi
dung cuûa nhöõng baøi vieát treân xin ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû caùc chöông hai vaø ba.
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
8
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Nhìn chung, nhöõng taøi lieäu ñaõ ñöôïc tieáp caän duø chöa phaûi laø nhöõng
coâng trình nghieân cöùu kyõ löôõng, toaøn dieän veà Sôn Nam vaø saùng taùc cuûa oâng
nhöng ít nhieàu cuõng ñaõ chaïm vaøo nhöõng vaán ñeà maø luaän vaên ñaõ ñaët ra. Chuùng
toâi xin ghi nhaän taát caû nhöõng yù kieán treân vaø xem ñoù laø nhöõng gôïi yù quyù baùu ñeå ñi
saâu vaøo vieäc tìm hieåu vaán ñeà, töø ñoù ruùt ra nhöõng ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa truyeän
ngaén Sôn Nam trong giai ñoaïn vöøa neâu.
4. NHÖÕNG ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN
- Luaän vaên taäp trung tìm hieåu truyeän ngaén Sôn Nam giai ñoaïn 19541975 ñeå coù moät caùi nhìn bao quaùt treân hai phöông dieän noäi dung vaø ngheä thuaät.
- Hy voïng goùp theâm tieáng noùi khaúng ñònh giaù trò ngoøi buùt Sôn Nam, söï
ñoùng goùp cuûa oâng ñoái vôùi vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai ñoaïn 1954-1975 vaø ñoái
vôùi neàn vaên hoïc nöôùc nhaø.
5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
5.1 Luaän vaên laáy quan ñieåm duy vaät, quan ñieåm lòch söû vaø phöông phaùp
bieän chöùng laøm neàn taûng lyù luaän trong nhaän thöùc vaø nghieân cöùu.
5.2 Phoái hôïp giöõa caùc phöông phaùp coù tính coâng cuï, phaùt huy toái ña taùc
duïng cuûa chuùng trong quaù trình nghieân cöùu ñeå laøm noåi baät vaán ñeà. Cuï theå laø
5.2.1 Phöông phaùp lòch söû: söû duïng phöông phaùp naøy, ngöôøi vieát coù
duïng yù tìm hieåu nhöõng daáu aán thôøi ñaïi löu laïi trong taùc phaåm, nhöõng yeáu toá taïo
neân nguoàn caûm höùng saùng taùc cuûa nhaø vaên ñeå laøm caên cöù ñaùnh giaù vaán ñeà.
5.2.2 Phöông phaùp heä thoáng: ngöôøi vieát khaûo saùt truyeän ngaén Sôn
Nam treân tinh thaàn keát hôïp caùc yeáu toá töông ñoàng veà noäi dung, ngheä thuaät xaây
döïng nhaân vaät, keát caáu, ngoân ngöõ… ñeå ruùt ra nhaän ñònh, ñaùnh giaù taùc phaåm.
5.2.3 Phöông phaùp so saùnh: Ñaët nhaø vaên trong moái quan heä ñoàng ñaïi
vaø lòch ñaïi ñeå vaán ñeà ñöôïc ñaùnh giaù khaùch quan hôn. Keát hôïp so saùnh taùc phaåm
cuûa taùc giaû vôùi caùc taùc giaû khaùc ñeå ñöa ra nhaän ñònh veà nhaø vaên Sôn Nam.
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
9
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Ngoaøi ra trong quaù trình khaûo saùt chuùng toâi coøn söû duïng phöông phaùp
phaân tích -toång hôïp ñeå laøm saùng toû vaán ñeà.
6. CAÁU TRUÙC CUÛA LUAÄN VAÊN
Ngoaøi phaàn daãn nhaäp, keát luaän vaø moät soá phuï luïc, luaän vaên goàm ba
chöông chính.
Chöông 1. Vò trí cuûa Sôn Nam trong vaên hoïc ñoâ thò mieàn Nam giai
ñoaïn 1954-1975 .
1. Trong chöông naøy, chuùng toâi seõ trình baøy moät caùch khaùi quaùt veà tình
hình xaõ hoäi ñöông thôøi, ñaëc bieät laø söï taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá, ñeán söï ra ñôøi,
toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doøng vaên hoïc yeâu nöôùc tieán boä caùch maïng giai ñoaïn
1954 – 1975.
2. Khaùi quaùt vaøi neùt veà saùng taùc cuûa nhaø vaên Sôn Nam vaø vò trí cuûa
oâng trong khuynh höôùng vaên hoïc yeâu nöôùc tieán boä caùch maïng.
Chöông 2. Nhöõng nguoàn caûm höùng chính cuûa Sôn Nam qua truyeän
ngaén giai ñoaïn 1954 – 1975
Ñaây laø moät trong hai chöông troïng taâm cuûa luaän vaên, chuùng toâi taäp
trung laøm noåi baät nhöõng vaán ñeà chính sau ñaây:
1. Caûm höùng yeâu nöôùc cuûa Sôn Nam gôûi gaém qua ñaát trôøi Nam boä.
2. Caûm höùng ca ngôïi nhöõng phaåm chaát toát ñeïp cuûa con ngöôøi Nam boä.
3. Caûm höùng ca ngôïi truyeàn thoáng baát khuaát cuûa con ngöôøi Nam boä.
4. Caûm höùng pheâ phaùn xaõ hoäi ñöông thôøi.
Chöông 3. Nhöõng ñaëc ñieåm veà ngheä thuaät
- Chöông naøy chuùng toâi taäp trung laøm roõ nhöõng ñaëc saéc cuûa nhaø vaên
Sôn Nam qua ngheä thuaät xaây döïng nhaân vaät, xaây döïng keát caáu vaø ngheä thuaät söû
duïng ngoân ngöõ mang ñaäm phong caùch Nam boä.
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
10
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
- Khaúng ñònh söï ñoùng goùp cuûa oâng veà maët ngheä thuaät ñoái vôùi vaên hoïc
Nam boä noùi chung.
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
11
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
Chöông 1:
VÒ TRÍ CUÛA SÔN NAM TRONG VAÊN HOÏC ÑOÂ THÒ MIEÀN NAM
GIAI ÑOAÏN 1954-1975
1.1 Hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi ôû mieàn Nam giai ñoaïn 1954-1975
Chuùng toâi khoâng coù tham voïng thaâu toùm hay dieãn giaûi tình hình lòch söû
xaõ hoäi ôû mieàn Nam giai ñoaïn naøy. Treân cô sôû thoáng nhaát yù kieán cuûa caùc taùc giaû
trong nhöõng taøi lieäu ñaõ tieáp caän, chuùng toâi chæ xin ñeà caäp ñeán moät soá ñieåm coù
tính chaát cô baûn, taùc ñoäng ñeán tình hình vaên hoaù vaên ngheä noùi chung vaø vaên hoïc
noùi rieâng, laøm cô sôû cho vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ôû nhöõng chöông sau.
1.1.1 Veà chính trò: Nhö chuùng ta ñaõ bieát, sau khi hieäp ñònh Geneøve
ñöôïc kí keát, hoaø bình laäp laïi, ñaát nöôùc taïm thôøi chia ñoâi. Mieàn Nam buoäc phaûi
soáng döôùi aùch thoáng trò cuûa ñeá quoác Myõ. Chuùng ñaõ aùp ñaët leân nôi naøy moät chuû
nghóa thöïc daân kieåu môùi. Moät boä maùy chính quyeàn ñöôïc thieát laäp töø trung öông
ñeán ñòa phöông baèng löïc löôïng tay sai baûn xöù nhöng thöïc chaát chuùng ñaõ khoáng
cheá hoaït ñoäng cuûa boä maùy naøy baèng moät ñoäi nguõ chuyeân gia coá vaán vaø heä thoáng
ñieäp vieân, tình baùo khaép moïi nôi. “Nhaân danh moät ngöôøi baïn ñoàng minh ñeán ñeå
giuùp daân toäc naøy choáng laïi hoaï xaâm laêng cuûa coäng saûn” (78,171) nhöng treân thöïc
teá chuùng ñaõ sôùm ra tay trong vieäc ñaøn aùp nhaân daân, choáng phaù caùch maïng.
Nhieàu saéc leänh ñaãm maùu ñöôïc ban haønh nhö saéc leänh soá 6 veà vieäc thaønh laäp traïi
giam khoâng caàn xeùt xöû, saéc leänh soá 13: boùp ngheït quyeàn töï do, saéc leänh 49 veà
vieäc boû tuø taát caû nhöõng ngöôøi choáng laïi chính quyeàn cuûa oâng ta. Ñænh cao laø luaät
10/59. Muïc ñích cuûa chuùng laø quyeát thaéng trong cuoäc chieán tranh voâ nhaân ñaïo ôû
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
12
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
chieán tröôøng mieàn Nam, thöïc thi aâm möu vónh vieãn chia caét ñaát nöôùc, nhaèm tieâu
dieät chuû nghóa xaõ hoäi ôû mieàn Baéc, duøng Vieät Nam laøm baøn ñaïp ñeå tieán tôùi muïc
tieâu xa hôn ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Choáng coäng laø quoác saùch, vì vaäy ngay töø
nhöõng naêm ñaàu (1954-1959), chính quyeàn Saøi Goøn ra tay ñaøn aùp caùc ñaûng phaùi
ñoái laäp treân bình dieän roäng töø Nam ñeán Trung boä. Chuùng tieán haønh böùc baùch,
truy naõ nhöõng ngöôøi khaùng chieán cuõ vaø gia ñình hoï, gaây ra nhieàu vuï taøn saùt ñaãm
maùu. Moät khoâng khí ngoät ngaït bao truøm leân toaøn mieàn Nam.
Baát chaáp söï ñaøn aùp daõ man cuûa keû ñòch, nhieàu phong traøo ñaáu tranh
ñoøi thi haønh hieäp ñònh Geneøve, ñoøi daân sinh daân chuû, ñoøi baûo veä taøi saûn, sinh
meänh cuûa nhaân daân ñaõ daáy leân khaép nôi vaø cöù theá lan roäng ra, phaùt trieån ngaøy
caøng maïnh meõ hôn. Ñænh ñieåm laø phong traøo Ñoàng khôûi ôû Beán Tre naêm 1959.
Nhieàu cuoäc baõi coâng, baõi thò cuõng ñoàng loaït noåi daäy. Ñaùng chuù yù laø
nhöõng cuoäc xuoáng ñöôøng cuûa ñoàng baøo phaät töû, nhöõng cuoäc töï thieâu cuûa tu só,
hoïc sinh sinh vieân Saøi Goøn, Hueá, Ñaø Laït, Nha Trang… Ñieàu ñoù ñaõ taùc ñoäng maïnh
meõ ñeán ñoâng ñaûo nhaân daân thaønh thò mieàn Nam, nhaát laø giôùi trí thöùc vaø taàng lôùp
thanh nieân. Vaø bao giôø cuõng theá, beân caïnh nhöõng ngöôøi caàm suùng luoân luoân coù
ngöôøi caàm buùt ñeå chieán ñaáu.
Nhieàu toå chöùc, phong traøo yeâu nöôùc tieán boä ñöôïc caùc vò nhaân só tieâu
bieåu ôû Saøi Goøn laäp ra ñaõ taäp hôïp ñoâng ñaûo trí thöùc vaên ngheä só. Toå chöùc naøo
cuõng coù cô quan ngoân luaän rieâng, ra ñònh kì hay baát thöôøng, hôïp phaùp hay baát
hôïp phaùp döôùi daïng nhö baûn tin, tuaàn san, taïp chí… Trong ñoù, moät phaàn ñaëc bieät
daønh cho saùng taùc vaên ngheä. Baèng caùch naøy hay caùch khaùc, ngöôøi caàm buùt toá
caùo toäi aùc cuûa ñeá quoác Myõ vaø chính quyeàn Saøi Goøn, ñoàng thôøi ñoäng vieân tinh
thaàn yeâu nöôùc, saün saøng chieán ñaáu cuûa nhaân daân.
Khoâng theå daäp taét laøn soùng ñaáu tranh caùch maïng ñang ñaâng leân cao ñoä
cuûa ñoàng baøo mieàn Nam baèng chính quaân ñoäi Saøi Goøn, Myõ ñaõ loä nguyeân hình
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
13
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
cuûa moät keû xaâm löôïc bôûi söï hieän dieän quaân söï vôùi qui moâ ngaøy caøng lôùn (naêm
1965). Moät cuoäc chieán tranh khoác lieät ñaõ dieãn ra treân toaøn laõnh thoå Vieät Nam.
Ñieàu naøy ñaõ taùc ñoäng maïnh meõ ñeán nhaân daân thaønh thò mieàn Nam, nhaát laø ñoäi
nguõ thanh nieân vaø taàng lôùp trí thöùc. YÙ thöùc ñöôïc traùch nhieäm cuûa mình, nhieàu
ngöôøi ñaõ haêng haùi nhaäp cuoäc vaø saün saøng chieán ñaáu treân tinh thaàn vì hoaø bình,
daân chuû, thoáng nhaát ñaát nöôùc.
1.1.2 Veà kinh teá: Traøn ngaäp thò tröôøng luùc baáy giôø laø haøng hoaù vieän trôï
vaø nhöõng ñoàng ñoâ la.
Khoâng tröïc tieáp khai thaùc taøi nguyeân, khoâng tröïc tieáp boùc loät söùc lao
ñoäng cuûa coâng nhaân treân laõnh thoå mieàn Nam Vieät Nam theo kieåu chuû nghóa thöïc
daân cuõ, ñeá quoác Myõ ñaõ taêng cöôøng haøng hoaù vieän trôï ñeå luõng ñoaïn veà chính trò.
Chuùng môû roäng caùc hình thöùc ñaàu tö coå phaàn, ñoäc quyeàn cung öùng haøng hoaù,
nguyeân lieäu maùy moùc chi phoái caùc cô sôû saûn xuaát trong nöôùc. Haäu quaû cuûa chính
saùch vieän trôï haøng hoaù laø moät neàn kinh teá baûn xöù kieät queä, moät söï phaân hoaù giai
caáp saâu saéc trong loøng thaønh thò mieàn Nam. Chính saùch naøy ñaõ laøm giaøu cho moät
soá nhaø nhaäp caûng, nhöõng teân thöông buoân vaø nhöõng keû ñaàu cô tích tröõ. Hoï nhanh
choùng trôû thaønh trieäu phuù, tæ phuù, soáng cuoäc ñôøi vaøng son, vöông giaû. Hình aûnh
ñoái laäp giöõa nhöõng nhaø cao taàng, nhöõng khu bieät thöï nguy nga traùng leä vôùi nhöõng
khu nhaø oå chuoät toái taêm, chaät heïp dieãn ra ngaøy caøng nhieàu. Beân caïnh cuoäc soáng
thöøa möùa, pheø phôõn cuûa nhöõng keû giaøu sang laø caûnh ñoùi khaùt, chui ruùc cuûa ña soá
quaàn chuùng nhaân daân, söï chaàu chöïc ngoaøi væa heø caùc nhaø haøng, khaùch saïn cuûa
caùc binh ñoaøn haønh khaát nhaèm kieám mieáng côm ñeå caàm hôi. Chöa bao giôø xaõ
hoäi Vieät Nam laïi gaëp caûnh trôù treâu ñeán möùc ñoä aáy. Giaù trò cuûa nhöõng ñoàng ñoâ la
vaø söùc maïnh cuûa loái soáng vaät chaát maø ñeá quoác Myõ mang laïi ñaõ bieán khoâng ít
ngöôøi trôû thaønh voâ löông taâm, thieáu traùch nhieäm, xa rôøi thöïc teá, laïnh luøng vôùi
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
14
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
thôøi cuoäc. Töø ñoù hoï deã daøng trôû thaønh tay sai trung thaønh, saün saøng phuïc vuï ñaéc
löïc cho moïi aâm möu thaâm ñoäc cuûa giai caáp thoáng trò.
Thöïc traïng vöøa neâu ñaõ taùc ñoäng raát lôùn ñeán ñôøi soáng tinh thaàn cuûa giôùi
caàm buùt. Khoâng ít ngöôøi ñaõ hoang mang, chao ñaûo. Coù keû ñaõ goùp phaàn ñaàu ñoäc
tinh thaàn nhaân daân baèng nhöõng taùc phaåm thaáp heøn, ñoäc haïi. Ngöôïc laïi, khoâng ít
ngöôøi coù yù thöùc, traùch nhieäm, baèng caùch naøy hay caùch khaùc, sôùm hay muoän hoï
cuõng goùp theâm tieáng noùi cuûa mình ñeå taïo neân moät tieáng noùi ñaáu tranh cho ñoäc
laäp cuûa daân toäc.
1.1.3 Veà vaên hoaù: Song song vôùi möu ñoà thoáng trò mieàn Nam baèng baïo
löïc quaân söï vaø doøng thaùc vieän trôï kinh teá, ñeá quoác Myõ raát coù yù thöùc trong vieäc
noâ dòch nhaân daân baèng con ñöôøng vaên hoaù vaên ngheä. Xaâm laêng vaên hoaù vöøa laø
moät trong nhöõng phöông tieän chuû choát vöøa laø muïc tieâu chieán löôïc quan troïng cuûa
chuùng. Cuøng moät luùc, chuùng vöøa caàn thuoác suùng ñeå gieát cheát theå xaùc con ngöôøi,
laïi vöøa caàn thuoác ñoäc vaên ngheä ñeå gieát cheát tinh thaàn con ngöôøi. Vì theá chuùng ñaõ
doác vaøo maët traän haøng ñaàu naøy nhöõng coá gaéng to lôùn nhaát veà söùc ngöôøi, söùc cuûa
vôùi hy voïng laøm cho nhaân daân vuøng bò taïm chieám ôû mieàn Nam trôû thaønh keû
“phaûn ñoäng hoaù veà tö töôûng, ñoài truî hoaù veà sinh hoaït, ngu muoäi hoaù veà nhaän
thöùc” (78,17). Ngay töø nhöõng naêm taäp ñoaøn Ngoâ Ñình Dieäm vöøa môùi ñöôïc döïng
leân, chuùng tung tieàn ra cho xuaát baûn haøng loaït baùo chí phaûn ñoäng, söûa ñoåi laïi caùc
toå chöùc xuaát baûn, kieåm duyeät, baøy ra caùc cuoäc thi vaên chöông ngheä thuaät. Chuùng
ñaõ qui tuï löïc löôïng, chæ ñaïo chaët cheõ caùc toå chöùc hoaït ñoäng vaên hoaù maø Myõ ñaõ
thaønh laäp chi nhaùnh taïi mieàn Nam nhö Phuø luaân hoäi (Rotary club), Cô quan vaên
hoaù AÙ chaâu (A F), Ñaïi hoïc Ohio (O.U)… nhaèm töøng böôùc mua chuoäc, loâi keùo giôùi
trí thöùc ngheä só, taïo ñieàu kieän naém chaët ñoái töôïng thanh nieân, sinh vieân, töøng
böôùc chi phoái taâm hoàn theá heä treû. Beân caïnh caùc ñoaøn coá vaán veà quaân söï, kinh teá,
Nhaø Traéng coøn phaùi qua mieàn Nam nhöõng chuyeân gia haøng ñaàu veà chính trò tö
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
15
Ñaëc ñieåm truyeän ngaén Sôn Nam…
töôûng nhö Mansfield, Lansdale. Ngoaøi ra, chuùng coøn taøi trôï kinh phí cho haøng
loaït toå chöùc vaên hoaù baûn xöù hoaëc tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp thoâng qua chính quyeàn
Saøi Goøn nhaèm ñaøo taïo ñoäi nguõ tin caäy ñeå phuïc vuï ñaéc löïc cho chính saùch vaên
hoaù thöïc daân môùi cuûa chuùng.
Vieäc du nhaäp vaên hoaù phöông Taây, ñaëc bieät laø boä phaän suy ñoài, phaûn
ñoäng vôùi caùc loaïi saùch baùo, baêng ñóa thuoäc ñuû caùc tröôøng phaùi vaên hoïc, myõ hoïc
phaûn ngheä thuaät cuõng laø moät trong nhöõng chuû tröông cuûa Myõ. Maët khaùc, chuùng
ra söùc ngaên chaën doøng vaên hoïc caùch maïng ôû mieàn Baéc cuõng nhö ôû vuøng giaûi
phoùng mieàn Nam baèng nhieàu con ñöôøng khaùc nhau.
Tuy nhieân, maûnh ñaát vaên hoaù vaên ngheä ôû mieàn Nam trong giai ñoaïn
naøy khoâng chæ daønh rieâng cho chuû nghóa ñeá quoác. Voán laø moät ñaát nöôùc coù chieàu
daøy lòch söû choáng ngoaïi xaâm, Ñaûng vaø nhaân daân ta ñaõ thaáy roõ taàm quan troïng
cuûa maët traän vaên hoaù tö töôûng. Vì vaäy, ñöùng tröôùc moät theá löïc xaâm löôïc môùi tinh
vi vaø xaûo quyeät hôn, beân caïnh phong traøo chính trò, quaân söï, caùc hoaït ñoäng baùo
chí ôû thaønh thò mieàn Nam ñöôïc Ñaûng chæ ñaïo raát chaët cheõ. Treân tinh thaàn xem
“vaên hoaù ngheä thuaät cuõng laø moät maët traän”, caùc chieán só treân maët traän aáy ñaõ lao
vaøo cuoäc chieán baát chaáp moïi khoù khaên gian khoå keå caû maát maùt hy sinh.
“Thôøi ñaïi theá naøo, vaên hoïc nhö theá aáy”. Tình hình lòch söû xaõ hoäi ôû
mieàn Nam nhö vöøa neâu laø nguyeân nhaân daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa moät neàn vaên hoïc
cuõng cöïc kyø phöùc taïp nhö chính xaõ hoäi ñaõ ñeû ra noù. Ñoù laø söï phaân hoaù saâu saéc,
söï ñoái laäp trieät ñeå giöõa neàn vaên hoïc cuûa giai caáp thoáng trò, trong ñoù khuynh
höôùng vaên hoïc phaûn ñoäng nuùp döôùi chieâu baøi choáng coäng vaø vaên hoïc ñoài truî
ñöôïc xem laø vaên hoïc chính thoáng vôùi neàn vaên hoïc cuûa quaàn chuùng bò aùp böùc coù
noäi dung chieán ñaáu caùch maïng do Ñaûng coäng saûn Vieät Nam laõnh ñaïo.
Ñoái vôùi khuynh höôùng vaên hoïc chính thoáng, ñoài truî vaø phaûn ñoäng laø
hai cöông lónh vaên hoaù haøng ñaàu. Ñöôïc söï haäu thuaãn maïnh meõ cuûa chính quyeàn
Leâ Thò Thuyø Trang CH VHVN 11
16
- Xem thêm -
.PDF 
144 
127 
148 
