Tài liệu đảng bộ quận hoàng mai (hà nội) lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- PHẠM VĂN ĐƢƠNG ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI (HÀ NỘI) LÃNH ĐẠO THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2014 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Hà Nội - 2016 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- PHẠM VĂN ĐƢƠNG ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI (HÀ NỘI) LÃNH ĐẠO THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2014 Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam Mã số: 60 22 03 15 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Viết Nghĩa Hà Nội - 2016 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và có xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Phạm Văn Đương 1 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn - PGS.TS Trần Viết Nghĩa - Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Thầy đã hướng dẫn, định hướng cho tôi để tôi có thể hoàn thành luận văn . Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy cô trong Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, các thầy cô trong khoa lịch sử, trong Bộ môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam đã dạy dỗ chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi xin cảm ơn cán bộ Phòng Tư liệu, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Phòng tư liệu Khoa Lịch sử, cán bộ Trung tâm thư viện Đại học Quốc gia Hà nội, các đồng chí cán bộ Phòng Lưu trữ Quận ủy, Ủy ban nhân dân, Phòng Lao động thương binh xã hội quận Hoàng Mai đã giúp tôi trong quá trình sưu tầm và hệ thống tư liệu cần thiết cho luận văn. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực, song trình độ có hạn, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được ý kiến của quý thầy cô và các bạn Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Phạm Văn Đương 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2010 ............................................................................................... 9 1.1. Đặc điểm quận Hoàng Mai và yêu cầu khách quan thực hiện CSXH ở quận Hoàng Mai từ năm 2004 đến năm 2010 ............................ 9 1.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa- xã hội quận Hoàng Mai ........ 9 1.1.2. Thực trạng thực hiện CSXH trên địa bàn và yêu cầu khách quan về thực hiện CSXH của quận Hoàng Mai ..................................................... 14 1.2. Đảng bộ quận Hoàng Mai quán triệt và vận dụng CSXH của Đảng và thành phố Hà Nội vào chỉ đạo thực hiện CSXH ở địa phƣơng từ năm 2004 đến năm 2010 ............................................................................ 19 1.2.1. Những quan điểm cơ bản của Đảng Cộng sản Việt Nam về CSXH trong thời kỳ quá độ lên CNXH ............................................................... 19 1.2.2. Chủ trương và sự chỉ đạo thực hiện CSXH của Đảng bộ quận Hoàng Mai từ năm 2004 đến năm 2010 ................................................... 30 Tiểu kết chƣơng 1 ...................................................................................... 41 Chƣơng 2: ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI ĐẠO THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỪ NĂM 2010 ĐẾN NĂM 2014 ...................................... 44 2.1. Những vấn đề mới đặt ra đối với Đảng bộ quận Hoàng Mai về CSXH .......................................................................................................... 44 2.1.1. Thuận lợi ........................................................................................ 44 2.1.2. Khó khăn ........................................................................................ 45 2.2. Đảng bộ quận Hoàng Mai vận dụng chủ trƣơng của Đảng lãnh đạo thực hiện CSXH từ năm 2010 đến năm 2014 .......................................... 47 2.2.1. Chủ trương của Đảng về CSXH từ năm 2010 đến năm 2014........ 47 2.2.2. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ quận Hoàng Mai về thực hiện CSXH từ năm 2010 đến năm 2014 .................................................. 52 Tiểu kết chƣơng 2 ...................................................................................... 61 3 Chƣơng 3: NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM RÚT RA TỪ QUÁ TRÌNH ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI LÃNH ĐẠO THỰC HIỆN CSXH TỪ NĂM 2004 NĂM 2014 ................................................................................... 64 3.1. Nhận xét ............................................................................................... 64 3.1.1. Về ưu điểm ..................................................................................... 64 3.1.2. Về hạn chế ...................................................................................... 70 3.2. Một số kinh nghiệm ............................................................................ 73 KẾT LUẬN .................................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 89 4 BẢN CHỮ VIẾT TẮT CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CNXH : Chủ nghĩa xã hội CSXH : Chính sách xã hội HĐND : Hội đồng nhân dân MTTQ : Mặt trận Tổ quốc UBND : Uỷ ban nhân dân 5 6 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chính sách xã hội là bộ phận cấu thành chính sách chung của một chính đảng hay một chính quyền nhà nước hướng tới lĩnh vực xã hội như: đời sống con người, nhu cầu lợi ích của các nhóm, các tầng lớp, các giai cấp, các dân tộc trong xã hội đồng thời góp phần điều chỉnh các quan hệ xã hội phù hợp với mục tiêu của các quốc gia dân tộc. Những năm gần đây Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn có những chủ trương quan tâm xây dựng và tổ chức thực hiện các chính sách xã hội, coi đây vừa là mục tiêu, vừa là động lực để phát triển bền vững, ổn định chính trị - xã hội, thể hiện bản chất tốt đẹp của một đất nước đang tiến lên chủ nghĩa xã hội. Với mục tiêu và động lực đó chính sách xã hội có một vị trí vô cùng quan trọng trong hệ thống các chính sách của Đảng và nhà nước. Chính sách xã hội góp phần tạo ra động lực to lớn phát huy mọi tiềm năng sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quận Hoàng Mai là một quận nằm ở phía Đông Nam thành phố Hà Nội, được thành lập theo Nghị định số 132/2003/NĐ-CP ngày 6 tháng 11 năm 2003 của Chính phủ. Từ ngày 1 tháng 1 năm 2004, bộ máy hành chính và các thiết chế tương ứng của chính quyền và đoàn thể cũng được thành lập và chính thức đi vào hoạt động. Là một quận mới, nên Hoàng Mai thu hút được nhiều nguồn đầu tư trong và ngoài nước. Với sự chỉ đạo sát sao của Đảng bộ thành phố Hà Nội cũng như Quận ủy, HĐND, UBND và Ủy ban MTTQ Quận, Hoàng Mai đã, đang có tốc độ đô thị hoá diễn ra ngày một nhanh chóng và được xếp vào tốp các quận có tốc độ đô thị hóa nhanh của thành phố Hà Nội, với các công trình nhà chung cư cao tầng và các khu đô thị mới đang được hoàn thiện và đi vào hoạt động. Cùng với sự phát triển của cơ sở hạ tầng 1 thì lĩnh vực kinh tế, văn hóa - hội cũng đạt được những thành tựu nhất định góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân trong Quận. Đạt được những thành tựu kể trên ngoài việc Đảng bộ quận Hoàng Mai tập trung chỉ đạo phát triển trên tất cả các lĩnh vực thì Đảng bộ, cán bộ, nhân dân trong Quận cũng hết sức coi trọng việc thực hiện các chính sách xã hội. Đảng bộ quận luôn quan tâm tạo điều kiện gắn chính sách xã hội với các chính sách chung ở địa phương. Từ những việc làm đó, Đảng bộ quận Hoàng Mai luôn là đơn vị đi đầu trong việc thực hiện các chính sách xã hội của thành phố Hà Nội trong những năm gần đây. Hoàng Mai là một quận mới, có tốc độ đô thị hóa nhanh, nằm ở cửa ngõ phía Đông Nam thủ đô Hà Nội, là điểm qua lại, điểm trung chuyển của nhiều phương tiện giao thông, vận tải, hàng hóa và con người ra vào trung tâm thủ đô nên Hoàng Mai có nhiều thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Cùng với đó, cũng đặt ra nhiền vấn đề cần quan tâm giải quyết, nhất là trên lĩnh vực xã hội như: chính sách lao động và việc làm, chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, công tác phòng chống tệ nạn xã hội, chính sách giảm nghèo. Để cùng bước tiến với sự phát triển của đất nước và hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội mà thành phố Hà Nội và quận Hoàng Mai đề ra, Đảng bộ Hoàng Mai luôn nhận thức rõ việc thực hiện tốt chính sách xã hội là một trong những điểm trọng tâm góp phần hoàn thành mục tiêu và đảm bảo cho sự phát triển bền vững của kinh tế địa phương cũng như kinh tế của thành phố, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của chính sách xã hội, Đảng bộ quận Hoàng Mai xác định thực hiện CSXH không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà là nhiệm vụ lâu dài xuyên suốt, là nhiệm vụ cần kíp mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay – giai đoạn mà thủ đô Hà Nội cũng như đất nước đang phát triển theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa. 2 Trước những yêu cầu cấp thiết của việc thực hiện các CSXH hiện nay. Việc nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ quận Hoàng Mai về việc thực hiện chính sách xã hội, từ đó rút ra những kinh nghiệm góp phần giải quyết các vấn đề thực tiễn của Quận đang đặt ra là vấn đề cần thiết. Bản thân tôi có một thời gian sinh sống, học tập và công tác tại quận Hoàng Mai nên có điều kiện nắm bắt tình hoạt động của quận trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội, văn hóa, tư tưởng. Đó cũng là một trong những điều kiện thuận lợi để tôi nắm bắt thông tin, sưu tầm tư liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu của đề tài này. Với những lý do trên, tôi chọn đề tài “Đảng bộ quận Hoàng Mai (Hà Nội) lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2014” để làm luận văn thạc sỹ Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề CSXH và thực hiện CSXH là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học. Cho tới nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về CSXH dưới các góc độ và cách tiếp cận khác nhau. - Nhóm các công trình khoa học nghiên cứu về CSXH nói chung và quan điểm của Hồ Chí Minh về CSXH nói riêng, tiêu biểu là các công trình: Hồ Chí Minh – Về chính sách xã hội của trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội, 1995. Nội dung cuốn sách nêu lên quan điểm của Hồ Chí Minh về thực hiện CSXH đối với các tầng lớp nhân dân như: công nhân, nông dân, trí thức, bộ đội, thương binh và gia đình thương binh liệt sỹ và người có công với cách mạng” ngoài ra cuốn sách còn đề cập đến những vấn đề chung về CSXH dưới chế độ mới (quan điển, đường lối và chính sách chung: dân số, lao động và việc làm, phòng chống các tệ nạn xã hội, định hướng các giá trị và chuẩn mực đạo đức xã hội); Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chính sách xã hội của Lê Sỹ Thắng (chủ 3 biên), nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996. Nội dung cuốn sách đề cập đến khái niệm “con người” trong tư tưởng Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh về CSXH; Nghiên cứu chính sách xã hội nông thôn Việt Nam do các tác giả Bùi Ngọc Thanh, Nguyễn Hữu Dũng, Phạm Đỗ Nhật Tân (chủ biên). Nội dung cuốn sách làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn của CSXH ở nông thôn, phân tích nguyên nhân, thành tựu và thiếu sót, đưa ra các quan điểm và giải pháp đối với các CSXH chủ yếu như vấn đề việc làm, vấn đề phân hóa giàu nghèo và công bằng xã hội, vấn đề đảm bảo an sinh xã hội, dân số; Đổi mới chính sách xã hội luận cứ và giải pháp của Phạm Xuân Nam, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997. Nội dung cuốn sách nêu lên một số vấn đề lý luận và phương pháp luận về CSXH, mối quan hệ của CSXH với sự chuyển đổi cơ cấu xã hội trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, một số giải pháp và CSXH đối với các vấn đề về dân số, lao động và việc làm; Chính sách xã hội và công tác xã hội ở Việt Nam thập niên 90 của tác giả Bùi Thế Cường, nhà xuất bản Khoa học Xã hội Việt Nam, 2002. Cuốn sách đề cập một số khía cạnh cơ bản của CSXH và công tác xã hội, những nghiên cứu trường hợp người có tuổi và hệ thống an sinh xã hội, lương, biên chế và phúc lợi xã hội doanh nghiệp; Xã hội học và Chính sách xã hội của Bùi Đình Thanh (chủ biên), Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, Hà Nội, 2004. Nội dung cuốn sách trình bày những quan điểm lý luận và phương pháp luận về xã hội học, nhân học, chiến lược xã hội, những phương pháp vận dụng lý luận và thực tiễn hoạch định CSXH ở nước ta. Nhóm các ấn phẩm trên đã thể hiện những vấn đề lý luận cơ bản về CSXH của Đảng Cộng sản Việt Nam và quá trình triển khai thực hiện, với các công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Chính sách xã hội và cơ chế quản lý việc thực hiện của Trần Đình Hoan (chủ biên), nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996. Nội dung cuốn sách, từ việc đánh giá khái quát thực trạng một số vấn đề xã hội và CSXH, tác giả nêu lên quan điểm cơ bản của một số CSXH 4 đã được thể chế hóa và từng bước đưa vào cuộc sống như: phát triển nguồn nhân lực và giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, bảo hiểm xã hội, trợ cấp xã hội, ưu đãi người có công với nước; Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội 25 năm đổi mới (1986 – 2011), Đinh Xuân Lý, nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2011. Nội dung cuốn sách nêu lên cơ sở hình thành chủ trương, CSXH của Đảng trong thời kỳ đổi mới và kết quả thực hiện CSXH; Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 1991 đến năm 2001, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2004. Luận án đã nghiên cứu một cách có hệ thống vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với việc thực hiện chính sách xã hội từ năm 1991 đến năm 2001, từ đó khẳng định những thành tựu, hạn chế và đúc kết kinh nghiệm trong quá trình Đảng lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội; Luận án tiến sỹ của Phạm Đức Kiên: Đảng lãnh đạo kết hợp phát triển kinh tế với thực hiện chính sách xã hội từ năm 1996 đến năm 2006. Luận án đã nêu bật đường lối quan điểm của Đảng, quá trình tổ chức thực hiện, kết quả cũng như kinh nghiệm của Đảng trong quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế với thực hiện chính sách xã hội, qua đó gợi mở những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn cho quá trình lãnh đạo của Đảng về vấn đề này ở cả trước mắt và lâu dài; Chính sách xã hội trong đổi mới đất nước, Nguyễn Thị Hằng, Tạp chí Cộng sản số 11-2000. Nội dung bài viết khẳng định sự đổi mới tư duy trong hoạch định và thực hiện CSXH, những nhận thức, quan điểm mới về kinh nghiệm 15 năm đổi mới CSXH của Đảng Cộng sản việt Nam. Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập trên những góc độ khác nhau về cả phương diện lý luận cũng như thực tiễn trong quá trình thực hiện CSXH ở Việt Nam. Đây là cơ sở để tác giả kế thừa, tiếp tục nghiên cứu về CSXH. Song, chưa có công trình nào nghiên cứu độc lập, có hệ thống, thời gian cụ thể về quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai (Hà Nội) lãnh đạo thực hiện 5 chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2014. Vì thế, đề tài này là một vấn đề mới, không trùng lặp với các công trình nêu trên. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Làm rõ quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai nhận thức, vận dụng chủ trương chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam; của Đảng bộ thành phố Hà Nội trong lãnh đạo thực hiện CSXH ở địa bàn từ năm 2004 đến năm 2014. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Trình bày một cách có hệ thống quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai nhận thức, vận dụng các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và những chủ trương CSXH của Đảng bộ thành phố Hà Nội vào chỉ đạo thực hiện CSXH ở địa phương từ năm 2004 đến năm 2014. - Phân tích chủ trương và sự chỉ đạo thực hiện CSXH của Đảng bộ quận Hoàng Mai từ năm 2004 đến năm 2014. - Nhận xét và đúc kết một số kinh nghiệm trong quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai lãnh đạo thực hiện các CSXH từ năm 2004 đến 2014. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Nghiên cứu quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai chỉ đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2014. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: - Về nội dung: Nghiên cứu sự lãnh đạo (gồm chủ trương, chính sách và sự chỉ đạo thực hiện) của Đảng bộ quận Hoàng Mai đối với việc thực hiện các CSXH, tập trung vào bốn chính sách cơ bản là: lao động và việc làm; giảm nghèo; phòng chống tệ nạn xã hội và ưu đãi người có công với cách mạn. - Về thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trong thời gian từ 2004 đến năm 2014. 6 - Về không gian: Chủ yếu tập trung nghiên cứu tại địa bàn quận Hoàng Mai (Hà Nội). 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn nghiên cứu trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ thành phố Hà Nội về CSXH. - Phƣơng pháp nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu theo phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; phương pháp chuyên ngành chủ yếu là phương pháp lịch sử và phương pháp logic, kết hợp phương pháp lịch sử và phương pháp logic. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp khác như tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê, để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu của đề tài. 6. Ý nghĩa của đề tài - Góp phần hệ thống hóa chủ trương, chính sách và sự lãnh đạo thực hiện CSXH của Đảng bộ quận Hoàng Mai từ năm 2004 đến năm 2014. - Rút ra một số kinh nghiệm từ quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai lãnh đạo thực hiện CSXH góp phần phục vụ quá trình thực hiện CSXH ở cấp quận trên địa bàn thành phố Hà Nội trong những năm tiếp theo. - Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo khi nghiên cứu lịch sử Đảng bộ quận Hoàng Mai và lịch sử Đảng bộ thành phố Hà Nội trong thời kỳ đổi mới. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương như sau: 7 Chương 1: Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ quận Hoàng Mai về thực hiện chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2010. Chương 2: Đảng bộ quận Hoàng Mai lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 2010 đến năm 2014. Chương 3: Nhận xét và kinh nghiệm rút ra từ quá trình Đảng bộ quận Hoàng Mai lãnh đạo thực hiện chính sách xã hội từ năm 2004 đến năm 2014. 8 Chƣơng 1: CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ QUẬN HOÀNG MAI VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỪ NĂM 2004 ĐẾN NĂM 2010 1.1. Đặc điểm quận Hoàng Mai và yêu cầu khách quan thực hiện CSXH ở quận Hoàng Mai từ năm 2004 đến năm 2010 1.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa- xã hội quận Hoàng Mai Địa – tự nhiên Vùng Hoàng Mai có tên Nôm là Kẻ Mơ và tên chữ là Cổ Mai, vì Mai là tiếng Hán của Mơ, do trước kia, nơi đây người dân sinh sống chủ yếu bằng nghề trồng cây mai. Lại có rất nhiều các giống mai được trồng nên sau này có các địa danh như: Tương Mai, Thanh Mai, Hồng Mai, Bạch Mai, Hoàng Mai... Theo quyết định số 132/2003/ND-CP ngày 6 tháng 11 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ, Hoàng Mai trở thành một quận nội thành của thành phố Hà Nội, là một vùng đất nằm ở phía đông Nam thành phố Hà Nội: phía Bắc giáp quận Thanh Xuân, Hai Bà Trưng, phía Tây và Nam giáp huyện Thanh Trì, phía Đông giáp sông Hồng - quận Long Biên. Trải rộng theo chiểu từ Đông sang Tây, quận Hoàng Mai được chia làm 3 phần tương đối đều nhau bởi đường Giải Phóng, Tam Trinh (theo trục Bắc - Nam). Là quận nội thành, nằm ở cửa ngõ phía Nam của thành phố Hà Nội. Hoàng Mai có nhiều điều kiện, cơ hội phát triển kinh tế - xã hội. Song cũng tiềm ẩn nhiều thách thức, tệ nạn xã hội của những vùng tiếp giáp nội thành. Về đất đai, Hoàng Mai là vùng đất khá bằng phẳng, phần đất trong đê sông Hồng là vùng trũng của thành phố, có nhiều ao hồ, diện tích ao hồ chủ yếu ở các phường, Yên Sở, Lĩnh Nam, Trần Phú, Thịnh Liệt và Đại Kim. 9 Phần ngoài đê sông Hồng được bồi đắp phù sa thường xuyên tạo nên các ao hồ, cánh đồng rau màu rộng lớn thuộc các phường Vĩnh Hưng, Lĩnh Nam và Yên Sở. Đặc biệt, đoạn sông Hồng chảy qua quận Hoàng Mai có mực nước khá sâu so với các nơi khác, nên ở đây được lựa chọn là một trong những nơi đặt bến cảng của thành phố Hà Nội, bến cảng lớn nhất trên địa bàn có thể kể đến là cảng Khuyến Lương. Từ khi thành lập cho đến nay, quận Hoàng Mai là quận có tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, diện tích đất nông nghiệp ngày càng được thu hẹp cùng với đó cơ cấu kinh tế cũng chuyển dần sang hướng công nghiệp, thương nghiệp và dịch vụ. Điều đó làm cho tỷ trọng nông nghiệp ngày càng giảm, tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ ngày càng tăng cao. Trước những yêu cầu đó quận Hoàng mai đã từng bước tập trung sử dụng quỹ đất theo chiều sâu, chỉ đạo hiệu quả chính sách lao động, tạo việc làm cho người dân và triển khai các công tác giảm nghèo trên địa bàn. Địa – hành chính Trước năm 2003, Hoàng Mai là vùng đất thuộc quận Hai Bà Trưng và huyện Thanh Trì. Theo Nghị định số 132 NĐ-CP ngày 6 tháng 11 năm 2003 của Chính phủ, quận Hoàng Mai được thành lập bao gồm 5 phường của quận Hai Bà Trưng và 9 xã của huyện Thanh Trì. Ngày nay, đơn vị hành chính của quận Hoàng Mai gồm 14 phường: Hoàng Liệt, Yên Sở, Vĩnh Hưng, Định Công, Đại Kim, Thịnh Liệt, Thanh Trì, Lĩnh Nam, Trần Phú, Mai Động, Tương Mai, Tân Mai, Giáp Bát và Hoàng Văn Thụ. Tổng diện tích tự nhiên của quận Hoàng Mai tương đối rộng lớn lên đến 40,32 km2 với trên 363 nghìn người [8, tr 27]. Khi mới thành lập quận Hoàng Mai với đa số người dân địa phương đều sản xuất nông nghiệp hoặc có thành phần xuất thân từ nông nghiệp nên quá trình hoạt động của bộ máy lãnh đạo những ngày đầu thành lập quận cũng hết sức khó khăn. Hoàng Mai lại là cửa ngõ thủ đô Hà Nội, lại là quận mới 10 nên quá trình nhập cư của một bộ phận dân cư từ nơi khác đến, làm cho tính chất cư dân trên địa bàn Quận ngày càng đa dạng và phức tạp, nhiều vấn đề như: lao động, giải quyết việc làm; chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, phòng chống tệ nạn xã hội; chính sách giảm nghèo, đòi hỏi quận phải có những chủ trương, giải pháp kịp thời đảm bảo cho sự phát triển bền vững trên địa bàn quận. Về kinh tế Hoàng Mai trước đây là vùng đất có truyền thống sản xuất nông nghiệp, cung cấp nhiều nông phẩm chất lượng cao cho vùng nội thành Hà Nội. Với nhiều làng nghề ẩm thực như: làng nghề bánh cuốn Thanh Trì (phường Thanh Trì), rượu Hoàng Mai, làng bún Tứ Kỳ, bún ốc Pháp Vân (phường Hoàng Liệt), đậu phụ Mơ (phường Mai Động) và các làng nghề trồng hoa, rau sạch; phường Yên Sở có lợi thế diện tích mặt nước rộng lớn phát triển làng cá Yên Sở. Với những nghề truyền thống đó, có thể nói Hoàng Mai là địa phương có truyền thống sản xuất nông nghiệp. Từ cuối năm 2003 Hoàng Mai trở thành một quận nội thành của thành phố Hà Nội nên có điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế, nhất là hệ thống cơ sở hạ tầng. Hiện nay, Hoàng Mai là quận có tốc độ đô thị hóa nhanh đã kéo theo các dịch vụ về ăn, nghỉ, du lịch, giao thông - vận tải... Đó là điều kiện thuận lợi để người lao động địa phương tiếp cận với sản xuất hàng hóa và làm quen với nền kinh tế thị trường, giúp họ nhạy bén trong việc chuyển đổi các loại hình sản xuất, tìm kiếm sản phẩm mới, kịp thời thích ứng với những yêu cầu của thị trường. Sau khi ổn định về mặt địa giới hành chính, Đảng bộ quận Hoàng Mai chỉ đạo các đơn vị chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Hoàng Mai theo hướng công nghiệp – nông nghiệp – thương mại. Đặc biệt kinh tế tư nhân ở Hoàng Mai phát triển mạnh đã tạo việc làm tại chỗ cho cư dân địa phương, hàng năm 11 giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động. Hệ thống các loại hình dịch vụ thương mại đã và đang từng bước được quy hoạch đầu tư và phát triển, các trung tâm thương mại, khu đô thị đang được hình thành ngày một nhiều trên địa bàn. Đây là những điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế lâu dài và bền vững, song, cùng với những thuận lợi đó những vấn đề về trật tự, tệ nạn xã hội ngày càng đặt ra thách thức với công tác lãnh đạo của Đảng bộ Quận. Đòi hỏi đội ngũ lãnh đạo của Quận cần tập trung thực hiện những chỉ đạo của Đảng, nhà nước, thành phố và có chủ trương cụ thể trong công tác lãnh đạo trên địa bàn Quận. Dân số và lao động Theo “Niên giám thống kê 2014” của Cục thống kê thành phố Hà Nội tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2014 quận Hoàng Mai có tổng số dân thường trú trên địa bàn 363 nghìn người, mật độ dân số là 9003 người/km 2 [8, tr 27]. Tuy nhiên, dân số quận Hoàng Mai phân bố không đều, tập trung dân cư đông đúc tại các phường có địa giới hành chính giáp quận Thanh Xuân và quận Hai Bà Trưng, thưa thớt ở các phường giáp huyện Thanh Trì và mạn giáp sông Hồng. Dân số tuy đông nhưng chất lượng lao động chưa cao do tư duy, nhận thức của nền sản xuất nông nghiệp để lại. Đây là những khó khăn trong quá trình chỉ đạo các tầng lớp thực hiện những chủ trương của Quận về đô thị hóa, giải phóng mặt bằng… Tốc độ đô thị hóa trên địa bàn Hoàng Mai đang diễn ra mạnh mẽ và nhanh chóng, diện tích đất nông nghiệp ngày một thu hẹp sẽ kéo theo các vấn đề liên quan đến lao động việc làm và tệ nạn xã hội gia tăng. Truyền thống văn hóa Hoàng Mai là vùng đất có lịch sử lâu đời gắn bó với Thăng Long – Hà Nội, có nhiều cư dân tứ xứ về làm ăn, sinh sống qua nhiều triều đại. Quận Hoàng Mai ngày nay, có nhiều làng nghề ẩm thực với các món ăn ngon nổi 12