Tài liệu Đánh giá hiệu quả của hệ thống xử lý nước thải làng nghề tái chế nhựa thôn triều khúc, xã tân triều

§å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 më ®Çu C¸c lµng nghÒ ë n−íc ta ®· h×nh thµnh tõ rÊt l©u nh−ng thêi gian gÇn ®©y nhiÒu lµng nghÒ ®· ®−îc håi sinh vµ ph¸t triÓn. Nhê vµo chñ tr−¬ng kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng do §¶ng vµ nhµ n−íc. Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, cïng víi sù hç trî tõ c¸c nguån ng©n s¸ch cña nhµ n−íc vµ më réng thÞ tr−êng, c¬ chÕ th«ng tho¸ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho lµng nghÒ ph¸t triÓn nhanh trãng víi tèc ®é 8%/ n¨m vµ mçi n¨m viÖc xuÊt khÈu hµng hãa ë c¸c lµng nghÒ ®¹t kho¶ng 600 triÖu USD [7, 10]. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t, quy m« nhá chñ yÕu lµ hé gia ®×nh. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn thÊp, thiÕt bÞ vµ c«ng cô s¶n xuÊt cßn l¹c hËu phÇn lín cßn chÕ t¹o trong n−íc hoÆc mua l¹i thiÕt bÞ ®· thanh lý cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Lao ®éng cña lµng nghÒ hÇu hÕt ch−a ®−îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ, chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm. MÆt kh¸c, do quy m« s¶n xuÊt nhá lÎ, kinh phÝ vµ tr×nh ®é kü thuËt t¹i c¸c lµng nghÒ cßn h¹n chÕ nªn khã kh¨n trong ®Çu t− ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ. C¸c hé s¶n xuÊt n»m r¶i r¸c kh¾p trªn ®Þa bµn lµng x· kh«ng theo quy ho¹ch, t¹o ra nh÷ng nguån th¶i nhá ph©n t¸n, hÇu nh− kh«ng ®−îc xö lý mµ th¶i th¼ng ra m«i tr−êng lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn chÊt l−îng m«i tr−êng vµ søc kháe céng ®ång. N−íc th¶i tõ lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa cã hµm l−îng chÊt « nhiÔm cao, hµm l−îng chÊt « nhiÔm COD = 80 – 360 mg/l. BOD5 = 45 – 258 mg/l v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp tõ 4 – 5 lÇn so víi n−íc th¶i c«ng nghiÖp lo¹i B (TCVN 5945 2005). N−íc th¶i ®−îc th¶i ra m−¬ng th¶i chung vµ bÞ « nhiÔm nghiªm träng. Hµm l−îng chÊt h÷u c¬ v−ît tõ 10 ®Õn 14 lÇn, vi khuÈn v−ît tíi 240 lÇn so víi n−íc th¶i c«ng nghiÖp lo¹i B (TCVN 5945 – 2005). Còng t¹i c¸c lµng nghÒ, hÇu hÕt c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Òu bÞ « nhiÔm nghiªm träng, cã c¬ së chÊt h÷u c¬ v−ît ®Õn 180 lÇn vµ vi khuÈn v−ît 80 lÇn. [14, 15]. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 1 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 V× vËy cÇn ®−a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m quy ho¹ch, gi¶m thiÓu mét c¸ch tèi ®a l−îng n−íc th¶i th¶i ra m«i tr−êng. Trong c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh xö lý n−íc th¶i, ph−¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a vi sinh vµ ph−¬ng ph¸p hãa lý rÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ lµm gi¶m « nhiÔm cho khu vùc s¶n xuÊt t¹i lµng nghÒ. ChÝnh v× vËy, môc ®Ých cña luËn v¨n nh»m: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng xö lý n−íc th¶i lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa th«n TriÒu Khóc, x∙ T©n TriÒu, huyÖn Thanh Tr×, Hµ Néi. Trªn c¬ së ®ã, ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý m«i tr−êng lµng nghÒ. ƒ Néi dung vµ môc ®Ých cña ®Ò tµi: - Thu thËp th«ng tin, kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt, m«i tr−êng khu vùc lµng nghÒ. §Æc biÖt chó träng ®Õn m«i tr−êng n−íc, nguån n−íc. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng n−íc th¶i lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa th«n TriÒu Khóc. - Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ë khu vùc lµng nghÒ. - §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i ®ang ¸p dông t¹i khu vùc lµng nghÒ. - §−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m qu¶n lý m«i tr−êng lµng nghÒ. ƒ Bè côc luËn v¨n gåm cã c¸c phÇn: Më ®Çu Ch−¬ng I: Tæng quan tµi liÖu Ch−¬ng II: §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ch−¬ng III: KÕt qu¶ vµ th¶o luËn KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Tµi liÖu tham kh¶o Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 2 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 Ch−¬ng I: Tæng quan tμi liÖu 1.1. HiÖn tr¹ng lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa Theo thèng kª cña ViÖn Khoa häc vµ c«ng nghÖ m«i tr−êng, thuéc Tr−êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi, c¶ n−íc hiÖn cã gÇn 1.450 lµng nghÒ víi h¬n 4 triÖu lao ®éng tham gia. Trong ®ã, miÒm b¾c chiÕm kho¶ng 70% sè l−îng lµng nghÒ. HiÖn t¹i, c¸c lµng nghÒ ®· thu hót 20,9% lùc l−îng lao ®éng n«ng th«n t¹i ®Þa ph−¬ng. Còng theo thèng kª nµy, 80% c¬ së s¶n xuÊt trong c¸c lµng nghÒ cã quy m« hé gia ®×nh, n»m chñ yÕu xen kÏ c¸c khu d©n c−, nh−ng c«ng nghÖ ®−îc sö dông hÇu hÕt ®· l¹c hËu, thñ c«ng, ch¾p v¸ vµ thiÕu ®ång bé [17, 18]. C¸c lµng nghÒ ViÖt Nam ph¸t triÓn kh¸ ®a d¹ng víi nhiÒu lo¹i h×nh nh−: DÖt nhuém, ®å da, t¸i chÕ phÕ liÖu, chÕ biÕn n«ng s¶n…Trong ®ã, sè l−îng lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa t¹i ViÖt Nam kh«ng nhiÒu, mét sè lµng nghÒ ®iÓn h×nh lµ: Minh Khai, Phó Xuyªn, Hµ T©y, V¹n Phóc, V¨n Giang, H−ng Yªn, TriÒu Khóc, Trung V¨n vµ mét sè lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa ë MiÒn Trung vµ MiÒn Nam. C¸c lµng nghÒ ®· gi¶i quyÕt ®−îc c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng tõ kh©u thu mua cho ®Õn kh©u xay röa nguyªn liÖu vµ còng ®· xö lý ®−îc l−îng lín nhùa phÕ th¶i [1]. Theo thèng kª t¹i th«n Minh Khai cã h¬n 800 hé d©n víi trªn 3.000 nh©n khÈu. Trong sè ®ã cã 80% sè hé tham gia nghÒ t¸i chÕ nhùa tõ phÕ th¶i [12]. Nhê cã nghÒ t¸i chÕ nhùa ®êi sèng ng−êi d©n ë ®©y ®−îc n©ng lªn râ rÖt. NghÒ t¸i chÕ nhùa th−êng ®−îc s¶n xuÊt mang tÝnh thñ c«ng, nh−ng quy tr×nh s¶n xuÊt ë ®©y l¹i mang tÝnh chuyªn m«n hãa cao v× mçi gia ®×nh ®¶m nhiÖm mét c«ng ®o¹n kh¸c nhau nh−: Mua nguyªn vËt liÖu, tham gia s¶n xuÊt, cÊt hµng, t×m hiÓu thÞ tr−êng… Quy m« s¶n xuÊt ë Minh Khai rÊt lín, mçi ngµy cã kho¶ng 120 – 130 tÊn phÕ liÖu ®−îc chuyÓn vÒ lµng, l−îng r¸c th¶i ra m«i tr−êng tõ 50 - 60 tÊn r¸c. TÝnh theo tû lÖ d©n c− th× con sè nµy thËt khñng khiÕp. R¸c ®−îc th¶i ra kh¾p n¬i g©y mïi cho khu vùc d©n c−, nguån n−íc bÞ « nhiÔm nghiªm träng vµ hÇu nh− kh«ng sö dông ®−îc [12]. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 3 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 Theo thèng kª trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 1.022 c¬ së thu mua, t¸i chÕ nhùa vµ h¬n 800 c¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng, kinh doanh nhùa tõ nguån nguyªn liÖu chÝnh phÈm. Trong 1.020 c¬ së thu mua t¸i chÕ nhùa chØ cã vµi chôc c¬ së, cßn l¹i ®Òu t¸i chÕ thñ c«ng, c«ng nghÖ rÊt l¹c hËu [10]. Theo tiÕn sÜ Lª V¨n Khoa, phô tr¸ch quü t¸i chÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh c¶nh b¸o: H¬n 1.020 c¬ së thu mua, t¸i chÕ thñ c«ng ®Òu kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng. KhÝ th¶i cã mïi do qu¸ tr×nh nÊu ch¶y nhùa vµ phÕ liÖu, còng nh− l−u chøa th¶i ®ang n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¬ quan chøc n¨ng, khiÕn m«i tr−êng vµ søc kháe ng−êi d©n ë c¸c khu d©n c− bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng. Qua kiÓm tra mét c¬ së t¸i chÕ cho thÊy kü thuËt giÆt röa nhùa chØ b»ng n−íc th−êng nªn kh«ng lo¹i bá ®−îc hÕt chÊt g©y bÈn, nhÊt lµ c¸c lo¹i hãa chÊt ®éc h¹i vµ nh÷ng chai nhùa dïng ®ùng thuèc trõ s©u [10]. T¹i lµng nghÒ TriÒu Khóc næi tiÕng víi c¸c nghÒ truyÒn thèng nh− dÖt, xe t¬, sîi, thu gom t¸i chÕ phÕ liÖu, nghÒ l«ng vò… NhiÒu n¨m trë l¹i ®©y, TriÒu Khóc cßn cã thªm mét sè ngµnh nghÒ míi víi nhiÒu mÆt hµng ®−îc xuÊt khÈu sang c¸c n−íc. HiÖn t¹i, lµng nghÒ TriÒu Khóc ®ang thu hót kho¶ng 265 hé vµ 1550 lao ®éng tham gia, mang l¹i doanh thu 17,904 tû ®ång/ n¨m 2007, thu nhËp 5,205 tû ®ång. Nh−ng ®iÒu ®¸ng b¸o ®éng hiÖn nay lµ sù « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë ®©y g©y ra. C¸c x−ëng t¸i chÕ nhùa thñ c«ng m¸y mãc l¹c hËu, thiÕu hÖ thèng xö lý khãi ®éc h¹i. C¸c x−ëng dÖt, xe t¬, sîi, x−ëng nhuém sîi... cña c¸c gia ®×nh n»m trong th«n xãm ngay s¸t tr−êng häc, khu d©n c− nªn lóc nµo còng ån, chÊt th¶i, hãa chÊt trµn ngËp trong kh«ng khÝ. Cïng víi ®ã, nhiÒu hé s¶n xuÊt trong lµng nghÒ ®· thu mua c¸c lo¹i phÕ th¶i, r¸c, hoÆc l«ng gµ, l«ng vÞt, l«ng ngan… ®Ó t¸i chÕ, nªn TriÒu Khóc cßn lµ mét lµng chøa r¸c khæng lå. Do sù ph¸t triÓn bõa b·i, thiÕu quy ho¹ch cña c¸c hé s¶n xuÊt nªn lµng TriÒu Khóc ngµy cµng « nhiÔm trÇm träng. V× vËy cÇn ph¶i cã mét khu s¶n xuÊt cho c¸c hé cña lµng nghÒ TriÒu Khóc ®Ó quy Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 4 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 ho¹ch l¹i cho phï hîp víi quy m« s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng, søc kháe cña céng ®ång. [13, 14, 15] ƒ Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt t¸i chÕ nhùa Thu gom phÕ liÖu Mïi chÊt h÷u c¬ ph©n hñy ChÊt th¶i Ph©n lo¹i N−íc N¨ng l−îng mÆt trêi Lµm s¹ch phÕ liÖu Xay nghiÒn nhùa Ph¬i kh« N¨ng l−îng ®iÖn N−íc lµm m¸t §iÖn Bét mµu M¸y nÐn §iÖn Mïi ch¸t h÷u c¬ ph©n hñy N−íc ChÊt th¶i Bôi TiÒng ån N−íc Bôi C«ng ®o¹n t¹o h¹t H¬i h÷u c¬ N−íc th¶i TiÕng ån C«ng ®o¹n Ðp bïn, thæi t¹o h×nh Bôi bét H¬i h÷u c¬ TiÕng ån Hoµn thiÖn s¶n phÈm H¬i h÷u c¬ TiÕng ån C¸c lo¹i s¶n phÈm H×nh I-1: S¬ ®å c«ng nghÖ t¸i chÕ nhùa kÌm theo dßng th¶i Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 5 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 C«ng nghÖ s¶n xuÊt t¹i c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa nãi chung cã nhiÒu c«ng ®o¹n t−¬ng tù nhau, th−êng chØ kh¸c nhau ë kh©u cuèi, lµ kh©u t¹o ra c¸c lo¹i h×nh s¶n phÈm lµ kh¸c nhau. Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa thÓ hiÖn nh− sau: C¸c chÊt th¶i nhùa ®−îc thu gom vÒ c¸c lµng nghÒ tõ kh¾p c¸c tØnh thµnh. TiÕp theo ®ã, chóng ®−îc ph©n lo¹i hoµn toµn thñ c«ng dùa trªn kinh nghiÖm cña ng−êi thî. Sau khi ph©n lo¹i, nguyªn liÖu ®−îc xay röa (hoÆc xay kh«). N−íc ®−îc b¬m trùc tiÕp vµo m¸y xay. Sau khi ra khái m¸y xay, nhùa ®−îc ®−a ®i lµm kh« tù nhiªn b»ng c¸ch ph¬i trªn s©n hoÆc c¸nh ®ång, ®−êng lµng. Sau khi ph¬i kh«, nhùa nguyªn liÖu ®−îc n¹p vµo phÔu n¹p nhiªn liÖu, ®−îc trôc vÝt ®Èy vµo bé phËn gia nhiÖt nÊu ch¶y, sau ®ã ®ïn thµnh c¸c d©y nhùa, lµm l¹nh vµ c¾t thµnh h¹t. Do qu¸ tr×nh giÆt röa, ph¬i kh«, phÕ liÖu cßn lÉn t¹p chÊt nªn ng−êi ta ®Æt c¸c tÊm l−íi b»ng kim lo¹i ë ®Çu phun cña m¸y. Tïy theo s¶n phÈm mµ thêi gian thay l−íi läc kh¸c nhau. 1.2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa 1.2.1. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng n−íc T¹i héi th¶o “M«i tr−êng vµ nh÷ng tån t¹i trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt lµng nghÒ ViÖt Nam” do ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ m«i tr−êng, tr−êng §¹i Häc B¸ch Khoa Hµ Néi vµ Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ tæ chøc, c¸c chuyªn gia ®· ®−a ra nh÷ng con sè ®¸ng b¸o ®éng vÒ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng t¹i c¸c lµng nghÒ. 100% mÉu n−íc th¶i ë c¸c lµng nghÒ ®Òu cã th«ng sè v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp; n−íc mÆt, n−íc ngÇm ®Òu cã dÊu hiÖu « nhiÔm. Nguyªn nh©n cña hiÖn tr¹ng « nhiÔm lµ do c¸c Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 6 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 lµng nghÒ cã mËt ®é d©n c− ®«ng ®óc, nªn thiÕu mÆt b»ng. MÆt kh¸c, d−íi ¸p lùc cña d©n sè, mét sè kh©u trung gian ®iÒu tiÕt chÊt th¶i nh− ao hå, s«ng ngßi bÞ san lÊp lµm diÖn tÝch ë. Sè l−îng ao hå cßn l¹i qu¸ Ýt nªn qu¸ t¶i, dÉn ®Õn n−íc th¶i ø ®äng, trµn c¶ ra khu d©n c−, t×nh tr¹ng nµy, khiÕn « nhiÔm kh«ng nh÷ng kh«ng thuyªn gi¶m mµ ngµy cµng thªm trÇm träng. Bªn c¹nh ®ã, c«ng nghÖ vµ quy tr×nh s¶n xuÊt th« s¬, l¹c hËu còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn « nhiÔm. PhÇn lín s¶n xuÊt ë c¸c lµng nghÒ cã quy m« hé gia ®×nh ®¬n lÎ nªn vèn ®Çu t− nhá, víi vèn nhá th× lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh, thiÕu nh÷ng kh©u c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, do ®ã ch−a tËn dông ®−îc tèi ®a nguån nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt, mét phÇn nguyªn liÖu d«i d− trë thµnh phÕ th¶i, tõ ®ã mµ g©y ra « nhiÔm m«i tr−êng. T¹i c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa, do ®Æc thï nguyªn liÖu thu gom tõ nhiÒu nguån vµ ®Òu lµ nhùa th¶i cã dÝnh nhiÒu t¹p chÊt, nªn qu¸ tr×nh c«ng nghÖ sö dông rÊt nhiÒu n−íc ®Ó röa phÕ liÖu. L−îng n−íc nµy −íc tÝnh kho¶ng 20 - 25 m3/tÊn nhùa phÕ liÖu. TÝnh riªng lµng nghÒ t¸i chÕ Minh Khai h»ng n¨m th¶i ra kho¶ng 455 ngh×n m3 n−íc th¶i [11]. Do ¶nh h−ëng cña viÖc tÝch phÕ liÖu nhiÒu n¨m, céng víi qu¸ tr×nh ph©n hñy theo thêi gian nªn n−íc th¶i ë ®©y dÇn chuyÓn mµu biÕn thµnh mµu ®en vµ cã mïi tanh, nguån n−íc ngÇm ®Òu cã nguy c¬ bÞ « nhiÔm. Thµnh phÇn cña n−íc th¶i nµy rÊt phøc t¹p, v× chøa nhiÒu lo¹i hîp chÊt v« c¬, h÷u c¬ b¸m dÝnh trªn nhùa trong qu¸ tr×nh sö dông, trong ®ã cã c¶ c¸c chÊt ®éc h¹i, vi sinh vËt g©y bÖnh. Theo số liệu khảo sát của Viện khoa học công nghệ và môi trường tr−êng Đại học Bách Khoa Hà Nội thì tình trạng môi trường ở làng Khoai, thÞ trÊn Nh− Quúnh, V¨n L©m, H−ng Yªn s¶n xuÊt vµ t¸i chÕ tói nilon, chai nhùa b»ng c¸ch thñ c«ng, kh«ng qua xö lý hãa häc. Sau khi t¸i chÕ tói nilon thµnh phÈm ng−êi ta chØ röa qua b»ng n−íc v«i trong råi sÊy kh« ®Ó bµn. T¹i ®©y, n−íc th¶i bÞ « nhiÔm hữu cơ, ô nhiễm sinh vật và ô nhiễm dầu. Hàm lượng Amoniac, nitrit... xuất hiện hầu hết tại các giếng khoan của các gia đình làm nghề trong làng. Các yếu tố chỉ mức Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 7 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 độ ô nhiễm hữu cơ gồm BOD và COD đều vượt tiêu chuẩn Việt Nam cho phép. Mật độ vi khuẩn coliform ở các ao hồ, kênh mương trong làng gấp hàng chục lần tiªu chuÈn ViÖt Nam. HiÖn nay, x· T©n TriÒu, TriÒu Khóc cã 8 nhãm nghÒ chÝnh, mang l¹i gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ thu nhËp kh¸ lín. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c nghÒ thñ c«ng ë ®©y ®Òu g©y « nhiÔm cho m«i tr−êng. §Æc biÖt lµ ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn m«i tr−êng n−íc mÆt, n−íc ngÇm, ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thñy s¶n trong ®ã ®iÓn h×nh lµ nghÒ t¸i chÕ nhùa. §Ó s¶n xuÊt ra c¸c h¹t nhùa cøng, h¹t nhùa mÒm, suèt chØ …th× ph¶i tr¶i qua c¸c c«ng ®o¹n tõ kh©u thu mua, ph©n lo¹i, xay, tÈy tr¾ng, ph¬i. Trong ®ã cã mét c«ng ®o¹n lµm ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn m«i tr−êng ®ã lµ sö dông c¸c chÊt tÈy röa ®Ó lµm s¹ch nhùa tr−íc khi cho vµo m¸y xay. N−íc th¶i chøa mét l−îng c¸c chÊt tÈy röa vµ nh÷ng h¹t nhùa nhá l¬ löng ë trong n−íc, khi th¶i ra c¸c cèng, r·nh trong lµng lµm ïn t¾c vµ ¶nh h−ëng ®Õn nguån n−íc sinh ho¹t. HÇu hÕt c¸c ao hå trong c¸c lµng nghÒ kh«ng thÓ nu«i ®−îc c¸, do ®· tiÕp nhËn mét l−îng n−íc th¶i kh¸ lín tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi nång ®é « nhiÔm cao, v−ît qu¸ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña m«i tr−êng vµ do r¸c th¶i bõa b·i g©y båi l¾ng vµ c¶n trë dßng ch¶y cña n−íc s«ng hå. ¤ nhiÔm tõ c¸c lµng nghÒ t¸i chÕ thuéc møc ®é « nhiÔm nÆng. Do viÖc thu gom vµ th¶i bá bõa b·i, nªn ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i vµ søc kháe ng−êi d©n. 1.2.2. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng kh«ng khÝ Trong c«ng nghÖ t¸i chÕ nhùa, khÝ « nhiÔm ph¸t sinh tõ c«ng ®o¹n gia nhiÖt trong qu¸ tr×nh t¹o h¹t, ®ïn tói lµm nhùa ch¸y sinh khÝ ®éc nh− HCl, HCN, CO, HC. Ngoµi ra, qu¸ tr×nh ph©n hñy c¸c t¹p chÊt dÝnh trªn nhùa trong kh©u thu gom còng ph¸t sinh khÝ « nhiÔm. Bôi còng lµ chÊt « nhiÔm ®¸ng quan t©m, ph¸t sinh tõ kh©u xay nghiÒn, ph¬i, thu gom, ph©n lo¹i vµ tõ c¸c c¬ së dïng than ®Ó gia nhiÖt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 8 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i c¸c lµng nghÒ cho thÊy: Nång ®é h¬i khÝ « nhiÔm ®Òu v−ît tiªu chuÈn cho phÐp, cô thÓ lµ [1]: - Bôi trong kh«ng khÝ dao ®éng trong kho¶ng 0,45 – 1,33mg/m3, v−ît tiªu chuÈn cho phÐp 0,5 – 4 lÇn - Hµm l−îng tæng c¸c chÊt h÷u c¬ bay h¬i ®o ®−îc ë khu vùc c¸c b·i r¸c cña lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa lµ 5,36 mg/l v−ît tiªu chuÈn cho phÐp 1,16 lÇn. - NhiÖt ®é lµng nghÒ lu«n cao h¬n bªn ngoµi tõ 4- 6 lÇn, nång ®é khÝ CO cao gÊp 6 lÇn so víi tiªu chuÈn cho phÐp. 1.2.3. HiÖn tr¹ng m«i tr−êng ®Êt vµ chÊt th¶i r¾n Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng ®Êt t¹i lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa cho thÊy: M«i tr−êng ®Êt ch−a bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu, c¸c th«ng sè nh− hµm l−îng cacbon, nit¬, photpho, ®é chua hay c¸c kim lo¹i nÆng ®Òu ë møc trung b×nh. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi nÕu kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng sÏ g©y « nhiÔm nÆng nÒ h¬n n÷a, lµm gi¶m s¶n l−îng n«ng nghiÖp nghiªm träng. ChÊt th¶i r¾n tõ c¸c ho¹t ®éng t¸i chÕ nhùa ®−îc ph¸t sinh ra tõ c¸c kh©u ph©n lo¹i vµ lµm s¹ch phÕ liÖu. Chóng gåm c¸c lo¹i t¹p chÊt nh−: Bïn, ®Êt, c¸t, r¸c, c¸c lo¹i nhùa th¶i lo¹i ra tõ kh©u ph©n lo¹i. B×nh qu©n mét ngµy lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa thu gom ®−îc 20,57 tÊn c¸c lo¹i nhùa phÕ liÖu. Trong ®ã, l−îng chÊt th¶i r¾n kh«ng sö dông ®−îc chiÕm kho¶ng 10%. C¸c chÊt th¶i r¾n nµy ®−îc thu gom rÊt thñ c«ng, råi ®em ch«n lÊp ®¬n gi¶n ë c¸c b·i ch« lÊp hë, thËm chÝ th¶i bá vµ ®èt bõa b·i trªn nh−ng con ®ª lµng, hoÆc ®æ xuèng m−¬ng, ao, dßng s«ng. L−îng chÊt th¶i r¾n nÕu kh«ng ®−îc c¸c lµng nghÒ xö lý triÖt ®Ó th× sÏ g©y « nhiÔm ®Êt vµ n−íc [1]. 1.3. Tæng quan c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa Do c¸c c¬ së s¶n xuÊt n»m r¶i r¸c xen lÉn khu d©n c−, ph¸t triÓn lµng nghÒ chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t vµ quy m« nhá, nªn h¬n 90% l−îng n−íc th¶i tõ c¸c c¬ Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 9 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 së s¶n xuÊt t¹i lµng nghÒ ch−a qua xö lý ®−îc th¶i chung vµo ®−êng cèng cña lµng ch¶y th¼ng ra kªnh, m−¬ng khiÕn n−íc ao hå ®en qu¸nh, bèc mïi « nhiÔm quanh c¸c lµng nghÒ. V× vËy, viÖc x©y dùng hÖ thèng thu gom n−íc th¶i s¶n xuÊt ®Ó xö lý lµ rÊt khã kh¨n, hÇu nh− c¸c c¬ së s¶n xuÊt kh«ng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i. Theo nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, bé m«n C«ng nghÖ ho¸ häc khoa Ho¸ tr−êng ®¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ®· nghiªn cøu chÕ t¹o thµnh c«ng thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i ®a n¨ng, kÕt hîp ph−¬ng ph¸p hãa lý vµ sinh häc dïng cho lµng nghÒ. ThiÕt bÞ nµy sö dông c¸c chÊt keo tô, trî keo tô, c¸c chÊt hÊp thô (tù chÕ t¹o) ®Ó tiÕn hµnh xö lý s¬ cÊp, sau ®ã tiÕp tôc xö lý thø cÊp b»ng bïn ho¹t tÝnh hoÆc läc sinh häc. N−íc th¶i sau khi ®−îc xö lý ®¹t tiªu chuÈn lo¹i B vµ kh«ng g©y h¹i cho c¸c loµi thuû sinh [17, 18]. 1.3.1. Ph−¬ng ph¸p hãa lý [2, 4, 8, 9] Theo c¸c sè liÖu ®· ph©n tÝch n−íc th¶i lµng nghÒ t¸i chÕ nhùa cã nång ®é cÆn l¬ löng vµ hµm l−îng chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt cao. Biªn ®é dao ®éng cña c¸c th«ng sè nµy chñ yÕu phô thuéc vµo tõng c¬ së s¶n xuÊt trong lµng nghÒ vµ quy m« s¶n xuÊt. Sau khi qua hè ga chøa n−íc th¶i l−îng cÆn l¬ löng kÕt tña lín. Hµm l−îng cÆn l¬ löng cßn l¹i nhá v−ît qu¸ tiªu chuÈn ViÖt Nam cho phÐp 2- 3 lÇn. N−íc th¶i chøa Ýt c¸c chÊt h÷u c¬ vµ hµm l−îng chÊt tÈy röa do ®ã g©y khã kh¨n cho quy tr×nh xö lý sinh häc. C¬ së cña ph−¬ng ph¸p hãa häc lµ c¸c ph¶n øng hãa häc, c¸c qu¸ tr×nh hãa lý diÔn ra gi÷a chÊt bÈn víi hãa chÊt cho thªm vµo. C¸c ph−¬ng ph¸p hãa häc lµ oxy hãa, trung hßa, ®«ng keo tô. Th«ng th−êng c¸c qu¸ tr×nh keo tô th−êng ®i kÌm theo qu¸ tr×nh trung hßa hoÆc c¸c hiÖn t−îng vËt lý kh¸c. Nh÷ng ph¶n øng x¶y ra lµ ph¶n øng trung hßa, ph¶n øng oxy hãa khö, ph¶n øng t¹o chÊt kÕt tña hoÆc ph¶n øng ph©n hñy c¸c chÊt ®éc Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 10 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 S¬ ®å c«ng nghÖ cña ph−¬ng ph¸p hãa lý gåm c¸c b−íc sau: ƒ L−íi ch¾n r¸c th«, l¾ng c¸t + L−íi ch¾n r¸c: §−îc ®Æt ë cöa èng dÉn n−íc nh»m gi÷ l¹i nh÷ng vËt th«, ®Ó b¶o vÖ c¸c thiÕt bÞ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ lµm s¹ch cña c¸c c«ng tr×nh xö lý. VËt næi vµ chÊt l¬ löng trong n−íc cã thÓ cã kÝch th−íc nhá nh− que t¨m næi, hoÆc nhµnh c©y non khi ®i qua m¸y b¬m vµo c¸c c«ng tr×nh xö lý cã thÓ bÞ t¸n nhá hoÆc thèi r÷a lµm t¨ng hµm l−îng cÆn vµ ®é mµu cña n−íc. + BÓ l¾ng c¸t: ë c¸c nguån n−íc mÆt cã ®é ®ôc lín h¬n hoÆc b»ng 250 mg/l sau l−íi ch¾n, c¸c h¹t cÆn l¬ löng v« c¬ cã kÝch th−íc nhá, tû träng lín h¬n n−íc, cøng, cã kh¶ n¨ng l¾ng nhanh ®−îc gi÷ l¹i ë bÓ l¾ng c¸t. NhiÖm vô cña bÓ l¾ng c¸t lµ t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó l¾ng c¸c h¹t c¸t cã kÝch th−íc lín h¬n hoÆc b»ng 0,2 mm vµ tû träng lín h¬n hoÆc b»ng 2,5; ®Ó lo¹i trõ hiÖn t−îng bµo mßn c¸c c¬ cÊu chuyÓn ®éng c¬ khÝ vµ gi¶m l−îng cÆn nÆng tô l¹i trong bÓ t¹o b«ng vµ bÓ l¾ng. ƒ BÓ ®iÒu hoµ Dïng ®Ó ®iÒu hßa sù dao ®éng cña chÊt l−îng n−íc th¶i ch¶y vµo vµ kiÓm so¸t l−u l−îng ®Õn bÓ l¾ng s¬ cÊp th«ng qua viÖc kiÓm so¸t l−u l−îng cña b¬m chuyÓn tiÕp ®iÒu hßa. ƒ Keo tô – KÕt b«ng Th«ng th−êng ta th−êng sö dông c¸c hãa chÊt theo môc tiªu cô thÓ nh− : + Keo tô: Dïng phÌn nh«m, s¾t, PAC, chÊt t¹o b«ng tæng hîp PAA ... + ¤xy ho¸: Dïng c¸c chÊt «xy ho¸ nh− Cl2, oz«n, permanganat, H2O2 ... + Khö: Dïng c¸c chÊt khö sulphit, hydrosulphit, hy®r«, Fe2+ ... + §iÒu chØnh pH: Dïng axit, baz¬ Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 11 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 + HÊp phô - trao ®æi ion: Dïng bét than ho¹t hÊp phô mµu, dïng nhùa trao ®æi ion, chÊt hÊp phô v« c¬ (c¸c «xit) hÊp phô c¸c ion cô thÓ) ... ƒ L¾ng L¾ng lµ mét kh©u xö lý quan träng trong c«ng nghÖ xö lý n−íc. Lµ giai ®o¹n lµm s¹ch s¬ bé tr−íc khi ®−a n−íc vµo bÓ läc ®Ó hoµn thµnh qu¸ tr×nh lµm trong n−íc. Dùa trªn nguyªn lý r¬i theo träng lùc, viÖc lµm l¾ng cã thÓ lo¹i bá tõ 90 99% l−îng chÊt bÈn chøa trong n−íc. ƒ Läc Qu¸ tr×nh läc nh»m lo¹i bá c¸c chÊt r¾n l¬ löng hoÆc c¸c b«ng cÆn (tõ qu¸ tr×nh keo tô hoÆc t¹o b«ng cÆn), bÓ läc cßn nh»m môc ®Ých khö bít n−íc cña bïn lÊy ra tõ c¸c bÓ l¾ng. Qu¸ tr×nh läc dùa trªn nguyªn t¾c chñ yÕu lµ khi n−íc th¶i ®i qua mét líp vËt liÖu cã læ rçng, c¸c chÊt r¾n cã kÝch th−íc lín h¬n c¸c læ rçng sÏ bÞ gi÷ l¹i. Cã nhiÒu lo¹i bÓ läc kh¸c nhau nh−ng Ýt cã lo¹i nµo sö dông tèt cho qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i. Hai lo¹i th−êng sö dông trong qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i lµ bÒ läc c¸t vµ trèng quay. Ngoài ra cã thÓ sö dông líp vËt liÖu riªng. ƒ HÊp phô Nh»m lo¹i bá c¸c chÊt bÈn hßa tan vµ n−íc mµ ph−¬ng ph¸p xö lý sinh häc cïng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c kh«ng lo¹i bá ®−îc víi hµm l−îng nhá. Th«ng th−êng ®©y lµ c¸c hîp chÊt hßa tan cã ®éc tÝnh cao hoÆc c¸c chÊt cã mïi, vÞ nÕu cã yªu cÇu xö lý mµu vµ nh÷ng chÊt cã h¹i ®Æc tr−ng. Ngoµi ra cßn thÓ lµ mµu rÊt khã chÞu. C¸c chÊt hÊp phô th−êng dïng nh− lµ: Than ho¹t tÝnh, ®Êt sÐt ho¹t tÝnh. Tïy thuéc vµo kh¶ n¨ng hÊp thô cña tõng chÊt vµ hµm l−îng chÊt bÈn ë trong n−íc mµ thÓ lo¹i bá mét phÇn chÊt h÷u c¬ vµ kim lo¹i nÆng cã trong n−íc th¶i. Th«ng th−êng, sö dông c¸c chÊt hÊp phô cã thÓ hÊp phô ®−îc 58 – 95% c¸c chÊt h÷u c¬ vµ mµu. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 12 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 N−íc th¶i R¸c, t¹p chÊt th« lín §iÒu chØnh pH Sái, than Bïn th¶i BÓ ®iÒu hßa CÆn L¾ng Läc HÊp phô khö trïng Nguån tiÕp nhËn H×nhI-2: S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý hãa lý 1.3.2. Ph−¬ng ph¸p sinh häc [2, 4, 8, 9] Dùa trªn ho¹t ®éng sèng cña vi sinh vËt, chñ yÕu lµ vi khuÈn dÞ d−ìng ho¹i sinh cã trong n−íc th¶i. S¬ ®å c«ng nghÖ cña ph−¬ng ph¸p sinh häc gåm c¸c b−íc sau: Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 13 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 N−íc th¶i Bæ xung N, P §iÒu chØnh pH R¸c, t¹p chÊt th« lín BÓ ®iÒu hßa Bïn, cÆn L¾ng 1 Xö lý sinh häc L¾ng 2 Clo Bïn th¶i Khö trïng Nguån tiÕp nhËn H×nh I-3: S¬ ®å c«ng nghÖ xö lý sinh häc Ngoµi c¸c b−íc gièng ph−¬ng ph¸p hãa lý nh−: L−íi ch¾n r¸c, l¾ng c¸t, bÓ ®iÒu hßa ƒ HiÖu chØnh pH, bæ sung N, P Do hÖ vi sinh dïng ®Ó xö lý n−íc th¶i th−êng ho¹t ®éng tèt ë nh÷ng vïng pH x¸c ®Þnh vµ hÑp (c¸c hÖ hiÕu khÝ ë pH gÇn 6,5 - 8,0; c¸c hÖ thuû ph©n ë pH 4 - 5; c¸c hÖ yÕm khÝ t¹o metan ë pH 6,5 - 7,5 vµ chóng b¾t buéc ph¶i cã thøc ¨n ®Ó t¹o sinh khèi míi nªn nÕu n−íc th¶i thiÕu th× cÇn bæ sung N, P, ®«i khi c¶ c¸c nguyªn tè vi l−îng. Thùc chÊt ®©y lµ b−íc chuÈn bÞ cho hÖ xö lý b»ng vi sinh tiÕp theo. ƒ L¾ng cÊp 1 L¾ng 1 víi chøc n¨ng hoµn thiÖn chÊt l−îng n−íc cña c«ng ®o¹n xö lý s¬ bé. §Æc biÖt lµ l−u l¹i ®−îc nhiÒu chÊt huyÒn phï cã kh¶ n¨ng l¾ng vµ lo¹i bá kh¸ lín c¸c chÊt næi. KÝch th−íc cña l¾ng cÊp mét tïy thuéc vµo tõng hÖ thèng riªng biÖt dùa trªn c¬ së tèc ®é d©ng lªn cña khèi n−íc trong giê cao ®iÓm lµ 2,5 m/h vµ trung Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 14 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 b×nh lµ 30m/ngµy. L¾ng cÊp mét cã thÓ lo¹i bá ®−îc 50 – 60% c¸c chÊt huyÒn phï vµ gi¶m bít 20 – 30% chÊt h÷u c¬ « nhiÔm (tÝnh b»ng BOD5)víi chi phÝ n¨ng l−îng kh«ng ®¸ng kÓ. Do vËy, thÓ tÝch sôc khÝ tiÕp sau gi¶m ®i mét l−îng t−¬ng øng. Th«ng th−êng, c¸c hÖ xö lý vi sinh kÞ c¸c chÊt næi, dÔ g©y bät. NÕu trong qu¸ tr×nh xö lý l−îng cÆn l¬ löng (SS) vµo bÓ ph¶n øng qu¸ cao còng g©y c¶n trë cho qu¸ tr×nh vËn hµnh, kiÓm so¸t hiÖu qu¶. V× vËy, ta nªn cã hÖ l¾ng cÊp mét, hoÆc tuyÓn næi ®Ó t¸ch lo¹i SS vµ vËt liÖu næi. ƒ Xö lÝ vi sinh T−¬ng ®−¬ng hÖ ph¶n øng víi c¸c ho¸ chÊt trong s¬ ®å trªn, nghÜa lµ c¸c qu¸ tr×nh lo¹i bá chÊt th¶i chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn ë ®©y. Sù kh¸c biÖt lµ ë chç thay v× ph¶n øng víi ho¸ chÊt, chÊt th¶i h÷u c¬ ®−îc ph©n huû bëi vi khuÈn nhê c¸c ph¶n øng kh¸c nhau ë c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau: * §iÒu kiÖn hiÕu khÝ (HC-chÊt h÷u c¬): HC + O2 + vi khuÈn dÞ d−ìng hiÕu khÝ → CO2 + H2O + sinh khèi míi Nh− vËy trong qu¸ tr×nh nµy hÖ vi sinh xö lý ®−îc c¸c chÊt h÷u c¬. NÕu ph¶n øng kÐo dµi ë ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ khi HC cßn rÊt Ýt ta sÏ thùc hiÖn ®−îc qu¸ tr×nh nitrat ho¸: NH3 + O2 + vi khuÈn tù d−ìng hiÕu khÝ → NO3- + H2O + sinh khèi míi Trong qu¸ tr×nh nµy hÖ vi sinh xö lý ®−îc c¸c chÊt h÷u c¬ chøa N vµ amoniac, N biÕn thµnh nitrat NO3-. * §iÒu kiÖn yÕm khÝ (HC-chÊt h÷u c¬): HC + vi khuÈn yÕm khÝ → CO2 + CH4 + sinh khèi míi Trong ®iÒu kiÖn nµy hÖ vi sinh xö lý ®−îc c¸c hîp chÊt h÷u c¬, c¸c hîp chÊt chøa N, S, P sÏ ph©n huû nh− trªn kÌm theo sù h×nh thµnh NH3, H2S, photphat ... Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 15 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 * §iÒu kiÖn thiÕu khÝ (nång ®é «xy gÇn b»ng 0 nh− yÕm khÝ nh−ng cã mÆt nitrat-NO3): HC + NO3- + vi khuÈn dÞ d−ìng → CO2 + N2 + H2O + sinh khèi míi Nh− vËy, kÕt hîp víi qu¸ tr×nh nitrat ho¸ kÓ trªn ta xö lý ®−îc c¸c hîp chÊt N. Trong c¸c hÖ xö lý vi sinh, chÊt xóc t¸c chÝnh lµ c¸c tÕ bµo vi sinh vËt. Chóng sö dông c¸c chÊt bÈn g©y « nhiÔm lµm thøc ¨n ®Ó sinh tr−ëng. Do ®ã, chóng cÇn nh÷ng chÊt dinh d−ìng ®Ó x©y dùng tÕ bµo míi (sinh khèi). Ngoµi c¸c hîp chÊt h÷u c¬ (nguån C) lµ quan träng nhÊt chóng cßn cÇn N, P theo nh÷ng tû lÖ nhÊt ®Þnh vµ nhiÒu nguyªn tè vi l−îng kh¸c. V× vËy ®Ó hÖ xö lý vi sinh ho¹t ®éng tèt, cÇn bæ sung N, P sao cho n−íc th¶i cã tû lÖ C : N : P cÇn thiÕt cho tõng lo¹i ph¶n øng. Trong c¸c lo¹i n−íc th¶i th× trõ n−íc th¶i sinh ho¹t cã tû lÖ nµy d− thõa N, P vµ rÊt dÔ xö lý vi sinh, cßn n−íc th¶i c«ng nghiÖp th−êng thiÕu N, P. V× vËy xö lý ®ång thêi hai lo¹i n−íc th¶i nhiÒu khi lo¹i bá ®−îc yªu cÇu cÊp N, P vµ t¨ng hiÖu qu¶ xö lý. Ngoµi yÕu tè dinh d−ìng ®· nªu ë trªn, yÕu tè pH vµ yÕu tè nhiÖt ®é lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ vi sinh. Theo c¸c ph−¬ng tr×nh ph¶n øng kÓ trªn ta cÇn l−u ý song song víi sù ph©n huû c¸c chÊt bÈn cßn cã qu¸ tr×nh ng−îc l¹i lµ qu¸ tr×nh tæng hîp sinh khèi míi. Tuú b¶n chÊt qu¸ tr×nh mµ l−îng sinh khèi sinh ra (tÝnh theo l−îng chÊt bÈn ®−îc ph©n huû) cã thÓ cao tíi ≈ 0,5 kg sinh khèi/1 kg h÷u c¬ ®−îc xö lý (tÝnh theo BOD5) trong c¸c qu¸ tr×nh hiÕu khÝ (kh«ng kÓ nitrat ho¸) hoÆc thÊp cì ≈ 0,1 kg sinh khèi/1 kg h÷u c¬ ®−îc xö lý (tÝnh theo BOD5) nh− trong qu¸ tr×nh yÕm khÝ. Nh− vËy xö lý bïn d− (sinh khèi vi khuÈn) lµ mét b−íc tÊt yÕu tiÕp theo. §èi víi nh÷ng nhµ m¸y lín th−êng bïn ®−îc æn ®Þnh (ph©n huû mét phÇn), t¸ch n−íc b»ng c¸c kÜ thuËt läc vµ lµm kh« kh¸c nhau, bïn kh« ®em ch«n lÊp, lµm ph©n bãn hoÆc ®èt trong c¸c lß chuyªn dông . Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 16 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 1.3.3. Ph−¬ng ph¸p lau sËy Ph−¬ng ph¸p dïng lau sËy ®Ó xö lý n−íc th¶i do Gi¸o s− Kathe Seidel ng−êi §øc ®−a ra tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20. Ph−¬ng ph¸p nµy dùa vµo t¸c dông ®ång thêi gi÷a rÔ, c©y vµ c¸c sinh vËt tËp trung quanh rÔ. C©y lau sËy cã kh¶ n¨ng chuyÓn oxy ë bªn trong tõ trªn ngän tíi tËn rÔ. Qu¸ tr×nh nµy còng diÔn ra trong giai ®o¹n t¹m ngõng sinh tr−ëng cña c©y. RÔ vµ toµn bé c©y lau sËy cã thÓ sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh¾c nghiÖt nhÊt. Oxy ®−îc rÔ th¶i vµo khu vùc xung quanh vµ ®−îc vi sinh vËt sö dông cho qu¸ tr×nh ph©n huû ho¸ häc. ¦íc tÝnh, sè l−îng vi khuÈn trong ®Êt quanh rÔ lo¹i c©y nµy cã thÓ nhiÒu nh− sè vi khuÈn trong c¸c bÓ hiÕu khÝ kü thuËt, ®ång thêi phong phó h¬n vÒ chñng lo¹i tõ 10 ®Õn 100 lÇn. ChÝnh v× vËy, c¸c c¸nh ®ång lau sËy cã thÓ xö lý ®−îc nhiÒu lo¹i n−íc th¶i cã chÊt ®éc h¹i kh¸c nhau vµ nång ®é « nhiÔm lín. HiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t (víi c¸c th«ng sè nh− amoni, nitrat, phosph¸t, BOD5, COD, colifom) ®¹t tû lÖ ph©n huû 92-95%. Cßn ®èi víi n−íc th¶i c«ng nghiÖp cã chøa kim lo¹i th× hiÖu qu¶ xö lý COD, BOD5, crom, ®ång, nh«m, s¾t, ch×, kÏm ®¹t 90-100%. ë ViÖt Nam, ph−¬ng ph¸p lau sËy ®−îc ¸p dông thÝ ®iÓm ®Ó xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn nh− bÖnh viÖn Nh©n ¸i, t×nh B×nh ph−íc. Theo phã gi¸m ®èc Së Y tÕ TP HCM ph−¬ng ph¸p nµy cho hiÖu qu¶ cao. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 17 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 Ch−¬ng II: §èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t−îng nghiªn cøu N−íc th¶i ph¸t sinh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhùa phÕ liÖu vµ n−íc th¶i sinh ho¹t cña c¸c hé gia ®×nh ch¶y ra cèng r·nh vµ ®o¹n m−¬ng cña lµng nghÒ th«n TriÒu Khóc, x· T©n TriÒu, huyÖn Thanh Tr×, Hµ Néi. Nghiªn cøu ®èi t−îng trªn nh»m ®¸nh gi¸ thµnh phÇn c¸c chÊt « nhiÔm cã trong n−íc th¶i g©y ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng vµ søc kháe con ng−êi. Qua ®ã t×m ra c¸c ph−¬ng ph¸p ®Ó xö lý hiÖu qu¶ nhÊt n−íc th¶i tõ ho¹t ®éng t¸i chÕ cña lµng nghÒ. 2.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña lµng nghÒ triÒu khóc [13, 14, 15] ƒ VÞ trÝ ®Þa lý T©n TriÒu lµ x· ven ®« thuéc huyÖn thanh Tr×, n»m ë phÝa T©y B¾c néi thµnh Hµ Néi, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 9km, c¸ch thµnh phè Hµ §«ng 2km vÒ phÝa §«ng Nam, cã vÞ trÝ ®Þa lý nh− sau: - PhÝa B¾c gi¸p ph−êng Thanh Xu©n Nam – H¹ §×nh – quËn Thanh Xu©n. - PhÝa §«ng gi¸p víi ph−êng Kim Giang - §¹i Kim – quËn Hoµng Mai. - PhÝa Nam gi¸p víi x· T¶ Thanh Oai, x· Thanh LiÖt – huyÖn Thanh Tr×. - PhÝa T©y gi¸p víi thµnh phè Hµ §«ng tØnh Hµ T©y. Víi vÞ trÝ ®Þa lý nh− trªn T©n TriÒu cã nhiÒu thuËn lîi trong viÖc tæ chøc s¶n xuÊt l−u th«ng hµng hãa vµ tiÕp cËn nhanh víi tiÕn bé khoa häc kü thuËt. ƒ §Æc ®iÓm khÝ hËu T©n TriÒu mang c¸c ®Æc ®iÓm khÝ hËu vïng §ång B»ng S«ng Hång: Mét n¨m chia lµm hai mïa râ rÖt. Mïa nãng Èm kÐo dµi tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9, mïa kh« hanh tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau. Gi÷a 2 mïa nãng Èm vµ kh« hanh cã c¸c thêi kú chuyÓn tiÕp vµo cuèi c¸c mïa h×nh thµnh nÒn khÝ hËu cã 4 mïa: Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 18 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 Xu©n, H¹, Thu, §«ng thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®a d¹ng hãa s¶n phÈm. - NhiÖt ®é trung b×nh n¨m 23,4 0C. NhiÖt ®é cao nhÊt vµo th¸ng 7 cã ngµy tíi 39 - 40 0C, nhiÖt ®é thÊp nhÊt vµo th¸ng giªng cã ngµy chØ 8 – 100C. - §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n 84%, cao nhÊt 98%, thÊp nhÊt 61%. - Tæng l−îng m−a trung b×nh tõ 1700 – 1900 mm/n¨m, th−êng tËp trung vµo c¸c th¸ng 7,8,9. Vµo mïa m−a th−êng x¶y ra óng lôt lµm thiÖt h¹i mïa mµng ë nh÷ng vïng ch©n ®Êt tròng. ƒ Tµi nguyªn thiªn nhiªn - Tµi nguyªn ®Êt Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn do x· qu¶n lý hiÖn nay lµ 297,935 ha. Trong ®ã, ®Êt n«ng nghiÖp cho chiÕm 60,43%, ®Êt chuyªn dïng chiÕm 20,15%, ®Êt ë chiÕm 18,84%, ®Êt ch−a sö dông chiÕm 0,88%. Do ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa nªn ®Êt n«ng nghiÖp cña x· ngµy cµng cã xu h−íng gi¶m dÇn. - Tµi nguyªn n−íc Nguån n−íc mÆt ®−îc sö dông ®Ó cung cÊp n−íc t−íi cho c©y trång lµ s«ng T« LÞch, s«ng NhuÖ vµ c¸c hå trong x·. Do ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i c«ng nghiÖp vïng phô cËn kÕt hîp víi n−íc th¶i c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét sè ngµnh nghÒ thñ c«ng cña x·, nªn nguån n−íc mÆt ngµy cµng bÞ « nhiÔm, ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña nh©n d©n. §©y lµ mét trong nh−ng vÊn ®Ò hÕt søc bøc xóc cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó b¶o vÖ søc kháe cho nh©n d©n trong x·. Nguån n−íc ngÇm kh¸ dåi dµo, cã thÓ khai th¸c ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt vµ cung cÊp n−íc sinh ho¹t cho nh©n d©n song ®ßi hái ®Çu t− lín. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 19 §å ¸n tèt nghiÖp MSSV: 505303052 2.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña lµng nghÒ TriÒu Khóc [13, 14, 15] ƒ D©n sè vµ lao ®éng T©n TriÒu lµ mét x· ®Êt chËt, ng−êi ®«ng. Tæng d©n sè cña x· n¨m 2008 x· cã 5.347 hé víi 20,497 nh©n khÈu. Tæng sè lao ®éng toµn x· héi lµ 13.750 ng−êi. Trong ®ã, lao ®éng n«ng nghiÖp thñy s¶n lµ 3.270 ng−êi chiÕm 23,7%, lao ®éng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp 6.150 ng−êi chiÕm 44,8%, lao ®éng dÞch vô th−¬ng m¹i 4.330 ng−êi chiÕm 31.5%. X· cã 2 th«n lµ TriÒu Khóc vµ Yªn X¸. §êi sèng nh©n d©n trong x· lµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp – tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i dÞch vô, thu gom phÕ liÖu vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. HiÖn t¹i x· cã 10 hîp t¸c x·, 55 c«ng ty, doanh nghiÖp vµ 1376 hé s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng vµ dÞch vô th−¬ng m¹i. ƒ Thùc tr¹ng vÒ c¬ së h¹ tÇng - Giao th«ng T©n triÒu cã hÖ thèng ®−êng giao th«ng t−¬ng ®èi liªn hoµn thuËn tiÖn víi 4 ®Çu mèi giao th«ng chÝnh. Quèc lé 70 ch¹y qua th«n Yªn X¸ cña x· víi chiÒu dµi 2 km. Quèc lé 6 ch¹y qua x· víi chiÒu dµi 1km. §−êng liªn x· tõ T©n TriÒu qua §¹i Kim dµi 2km. C¸c tuyÕn ®−êng ®−îc r¶i nhùa vµ bª t«ng nh−ng mÆt ®−êng hÑp, rÊt khã kh¨n cho viÖc vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu vµ s¶n phÈm c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp. - Thñy lîi HÖ thèng thñy lîi ®· c¬ b¶n gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò t−íi n−íc chñ ®éng nh−ng tiªu n−íc gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nhÊt lµ vµo mïa m−a mùc n−íc s«ng cao h¬n n−íc trong ®ång. HiÖn nay, x· cã mét tr¹m b¬m chÝnh cã 3 m¸y víi tæng víi tæng c«ng suÊt 2500 m3/h. Toµn x· cã tr¹m b¬m víi tæng c«ng suÊt 1200 – 1800 m3/h. HÖ thèng kªnh m−¬ng cung cÊp n−íc t−íi tiªu cho ®ång ruéng, nh−ng vÉn cßn ph¶i ®Çu t− bæ sung vµ n©ng cÊp. Ph¹m ThÞ Th−¬ng MSSV: 505303052 20