Tài liệu Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại nhno&ptnt huyện anh sơn

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN ------------------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG HỘ NÔNG DÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN ĐẶNG THỊ QUYỀN Niên khóa: 2007 – 2011 ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN  KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG HỘ NÔNG DÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN Sinh viên thực hiện: Giáo viên hưỡng dẫn: Đặng Thị Quyền Lớp: K41B – KTNN Niên khóa: 2007 - 2011 PGS.TS. Mai Văn Xuân Huế, tháng 5 năm 2011 Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài này, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự quan tâm, động viên của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài trường: Để hoàn thành đề tài này, trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Thầy Cô giáo Trường Đại Học Kinh Tế, khoa Kinh Tế và Phát Triển đã trang bị cho tôi vốn kiến thức trong quá trình học tập. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn tới PGS.TS. Mai Văn Xuân đã hướng dẫn tôi hoàn thành đề tài với tất cả tinh thần, trách nhiệm và sự quan tâm, nhiệt tình. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, cùng toàn thể các cán bộ nhân viên NHNo&PTNT huyện Anh Sơn đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi suốt trong quá trình thực tập. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới UBND huyện Anh Sơn và bà con nhân dân huyện đã tạo điều kiện cho tôi trong việc cung cấp số liệu. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, người thân đã động viên giúp đỡ tôi về mặt vật chất, tinh thần, trong suốt quá trình hoàn thành đề tài này. Tuy đã có nhiều cố gắng, song đề tài không thể tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Vì vậy tôi kính mong được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy cô và toàn thể các bạn để đề tài được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Huế, ngày 15 tháng 5 năm 2011 Sinh viên thực hiện Đặng Thị Quyền MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu ............................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 2 3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................................ 2 3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu................................................................................................... 3 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu ............................................................................. 3 4.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu ............................................................................ 4 4.3. Phương pháp thống kê mô tả............................................................................................. 4 4.4. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo ............................................................................ 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................... 5 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................. 5 1.1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................................... 5 1.1.1. Tín dụng và vai trò của tín dụng .................................................................................... 5 1.1.1.1. Khái niệm về tín dụng (Credits) ................................................................................. 5 1.1.1.2. Khái niệm về tín dụng Ngân hàng (Bank Credits) .................................................... 5 1.1.1.3. Vai trò của tín dụng ..................................................................................................... 6 1.1.1.4. Các loại tín dụng ngân hàng........................................................................................ 6 1.1.2. Kinh tế HND và vai trò của HND trong quá trình phát triển...................................... 7 1.1.2.1. Các quan điểm về kinh tế hộ nông dân ...................................................................... 7 1.1.2.2. Ưu thế của kinh tế HND so với các loại hình kinh tế khác....................................... 9 1.1.2.3. Một số đặc điểm đáng chú ý về kinh tế HND ở nước ta........................................... 9 1.1.2.4. Vai trò của kinh tế HND trong quá trình phát triển................................................. 10 1.1.3. Vai trò của TDNH đối với quá trình phát triển kinh tế HND ................................... 11 1.1.3.1. Khái niệm về tín dụng hộ nông dân.......................................................................... 11 1.1.3.2. Tính đặc thù của tín dụng hộ nông dân .................................................................... 12 1.1.3.3. Các loại cho vay hộ nông dân................................................................................... 12 1.1.3.4. Vai trò của tín dụng Ngân hàng đối với quá trình phát triển kinh tế HND............ 13 1.1.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu................................................................................. 14 1.1.4.1. Đối với Ngân hàng..................................................................................................... 14 1.1.4.2. Đối với hộ nông dân .................................................................................................. 17 1.2. Cơ sở thực tiễn................................................................................................................ 17 1.2.1. Hoạt động tín dụng ở Việt Nam................................................................................... 17 1.2.2. Hoạt động tín dụng ở NHNO & PTNT tỉnh Nghệ An ............................................... 18 1.2.3. Kinh nghiệm một số nước trên thế giới trong hoạt động tín dụng nông thôn.......... 18 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG TÍN DỤNG HND TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN............................................................................................................................. 21 2.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu ............................................................................... 21 2.1.1. Điều kiện tự nhiên......................................................................................................... 21 2.1.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................................. 21 2.1.1.2. Địa hình ...................................................................................................................... 21 2.1.1.3. Thời tiết, khí hậu ....................................................................................................... 21 2.1.1.4. Điều kiện đất đai ....................................................................................................... 22 2.1.2. Hệ thống giao thông...................................................................................................... 22 2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................................. 23 2.1.3.1. Tình hình dân số và lao động của huyện.................................................................. 23 2.1.3.2. Các thành phần kinh tế .............................................................................................. 23 2.1.3.3. Tình hình kinh tế........................................................................................................ 23 2.2. Sơ lược về NHNo&PTNT huyện Anh Sơn ................................................................ 24 2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn................. 24 2.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của chi nhánh........................................................................... 26 2.2.2.1. Chức năng ................................................................................................................. 26 2.2.2.2. Nhiệm vụ .................................................................................................................... 26 2.2.3. Bộ máy tổ chức ............................................................................................................. 26 2.2.4. Tình hình lao động của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn............................................ 28 2.3. Thực trạng hoạt động tín dụng tại chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Anh Sơn.......................................................................................... 29 2.3.1. Hoạt động huy động vốn .............................................................................................. 29 2.3.2. Thực trạng về hoạt động tín dụng ................................................................................ 32 2.3.2.1. Phân tích doanh số cho vay, thu nợ và dư nợ .......................................................... 32 2.3.2.2. Phân tích nợ quá hạn theo thành phần kinh tế ........................................................ 35 2.3.3. Đánh giá kết quả kinh doanh........................................................................................ 37 2.3.3.1. Những kết quả đạt được ............................................................................................ 39 2.3.3.2. Những tồn tại và hạn chế........................................................................................... 39 2.3.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế .................................................................. 40 2.4. Thực trạng tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn.................. 41 2.4.1. Thực trạng kinh tế, đời sống của các hộ điều tra ........................................................ 41 2.4.1.1. Thông tin chung của các hộ điều tra......................................................................... 41 2.4.1.2. Thông tin về sản xuất của các hộ điều tra ................................................................ 42 2.4.2. Quy trình cho vay đối với hộ nông dân....................................................................... 44 2.4.2.1. Nguyên tắc và điều kiện vay vốn.............................................................................. 44 2.4.2.2. Phương thức cho vay................................................................................................. 45 2.4.2.3. Quy trình nghiệp vụ cho vay..................................................................................... 45 2.4.2.4. Lãi suất cho vay ......................................................................................................... 46 2.4.2.5. Mức tiền vay .............................................................................................................. 47 2.4.3. Thực trạng hoạt động tín dụng HND........................................................................... 47 2.4.3.1. Phân tích doanh số cho vay hộ nông dân ................................................................. 47 2.4.3.2. Phân tích doanh số thu nợ hộ nông dân................................................................... 50 2.4.3.3. Phân tích dư nợ HND ............................................................................................... 52 2.4.3.4. Phân tích nợ quá hạn HND ....................................................................................... 54 2.4.3.5. Vòng quay tín dụng HND ......................................................................................... 56 2.4.4. Tình hình hoạt động tín dụng HND của NHNo huyện Anh Sơn trên quan điểm đánh giá từ phía hộ vay........................................................................................................... 56 2.4.4.1. Tình hình cho vay hộ nông dân ................................................................................ 56 2.4.4.2. Mục đích sử dụng vốn vay của các hộ điều tra........................................................ 61 2.4.4.3. Tình hình hoàn trả vốn vay của hộ nông dân........................................................... 63 2.4.4.4. Nhu cầu vốn của hộ nông dân được điều tra............................................................ 64 2.4.4.5. Nhận xét chung về tín dụng HND tại địa bàn nghiên cứu ...................................... 65 2.4.4.6. Mỗi quan tâm của hộ nông dân khi vay vốn .......................................................... 67 2.4.5. Đánh giá chất lượng cho vay đối với hộ nông dân ..................................................... 68 2.4.5.1. Thành tựu đạt được.................................................................................................... 68 2.4.5.2. Hạn chế....................................................................................................................... 69 2.4.5.3. Nguyên nhân .............................................................................................................. 69 CHƯƠNG III: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG HỘ NÔNG DÂN TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN HUYỆN ANH SƠN, TỈNH NGHỆ AN ............................................................................. 71 3.1. Định hướng, mục tiêu phát triển của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An............................................................................................................................................. 71 3.1.1. Định hướng, mục tiêu kinh tế xã hội huyện Anh Sơn năm 2011 ........................... 71 3.1.2. Định hướng phát triển của NHNo huyện Anh Sơn năm 2011.................................. 71 3.2. Các giải pháp nhằm phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn........................................................................................... 72 3.2.1. Các biện pháp giúp hộ nông dân sử dụng vốn có hiệu quả....................................... 73 3.2.1.1. Tăng cường vai trò của các ngành các cấp.............................................................. 73 3.2.1.2. Nâng cao trình độ, năng lực tổ chức sản xuất kinh doanh cho hộ nông dân nhằm đảm bảo an toàn vốn vay và có sinh lợi cao .......................................................................... 73 3.2.1.3. Kết hợp khuyến nông với tư vấn tín dụng............................................................... 74 3.2.1.4. Mở rộng thị trường sản phẩm đầu ra cho các HND nhằm tạo điều kiện thuận lợi và hạn chế rủi ro về kết quả sản xuất của các hộ nông dân........................................... 75 3.2.1.5. Cho vay tập trung có trọng điểm ............................................................................. 75 3.2.2. Các biện pháp nghiệp vụ Ngân hàng.......................................................................... 75 3.2.2.1. Biện pháp về huy động vốn...................................................................................... 75 3.2.2.2. Đẩy mạnh cho vay qua tổ, nhóm đơn vị làm đại lý tại địa phương .................... 77 3.2.2.3. Thường xuyên tìm kiếm khách hàng........................................................................ 77 3.2.2.4. Nâng cao hiệu quả công tác thẩm định.................................................................... 78 3.2.2.5. Giám sát khách hàng vay vốn .................................................................................. 78 3.2.2.6. Tài sản, vật tư làm bảo đảm ..................................................................................... 78 3.2.2.7. Đơn giản hóa thủ tục cho vay .................................................................................. 79 3.2.2.8. Nâng cao hiệu quả việc thu hồi nợ nhằm làm giảm nợ quá hạn............................ 79 3.2.2.9. Tổ chức thực hiện tốt công tác phòng ngừa rủi ro.................................................. 81 3.2.2.10. Nâng cao hiệu quả công tác thông tin tín dụng (CIC).......................................... 81 3.2.2.11. Phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền địa phương ...................................... 82 3.2.2.12. Mở rộng số lượng hộ vay vốn và tăng mức vốn vay............................................ 83 3.2.3. Một số giải pháp khác................................................................................................... 84 3.2.3.1. Giải pháp về mạng lưới ............................................................................................. 84 3.2.3.2. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ cán bộ .................................................... 84 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 85 3.1. Kết luận ........................................................................................................................... 85 3.2. Kiến nghị ........................................................................................................................ 86 3.2.1. Đối với nhà nước ......................................................................................................... 86 3.2.2. Đối với chính quyền địa phương ................................................................................. 86 3.2.3. Đối với NHNo&PTNT tỉnh Nghệ An ........................................................................ 86 3.2.4. Đối với NHNo&PTNT huyện Anh Sơn..................................................................... 87 3.2.5. Đối với Hộ nông dân ................................................................................................... 87 DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT TNHH : Trách nhiệm hữu hạn DNTN : Doanh nghiệp tư nhân NHTM : Ngân hàng thương mại TCTD : Tổ chức tín dụng CBTD : Cán bộ tín dụng HND : Hộ nông dân HĐTD : Hợp đồng tín dụng NHNN : Ngân hàng nhà nước SXKD : Sản xuất kinh doanh CBCNV : Cán bộ công nhân viên DSCV : Doanh số cho vay DSTN : Doanh số thu nợ TDNH : Tín dụng ngân hàng SXNN : Sản xuất nông nghiệp UBND : Uỷ ban nhân dân NTTS : Nuôi trồng thủy sản NHCS : Ngân hàng chính sách NHĐT : Ngân hàng đầu tư CIC : Công tác thông tin tín dụng NHNo&PTNT : Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1: Mô hình tổ chức bộ máy quản lý của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn..................... 27 Bảng 1: Tình hình lao động của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 ..... 28 Bảng 2: Tình hình huy động vốn của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 2010.......................................................................................................................................... 30 Bảng 3: Phân tích doanh số cho vay, thu nợ, dư nợ theo thành phần kinh tế tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 ..................................................... 34 Bảng 4: Tình hình NQH tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 ...... 36 Bảng 5: Kết quả hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 - 2010 .............................................................................................................................. 38 Bảng 6: Tình hình chung của các hộ được điều tra năm 2010............................................. 41 Bảng 8: Tình hình thu nhập của các hộ được điều tra năm 2010......................................... 43 Bảng 7: Tình hình đất đai của các hộ điều tra năm 2010...................................................... 42 Bảng 9: Lãi suất của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 .................. 46 Bảng 10: Doanh số cho vay HND theo mục đích vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 .......................................................................................................... 48 Bảng 11: Doanh số cho vay HND theo thời hạn vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 .......................................................................................................... 49 Bảng 12: Doanh số thu nợ HND theo mục đích vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 .......................................................................................................... 50 Bảng 13: Doanh số thu nợ HND theo thời hạn vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 .......................................................................................................... 51 Bảng 14: Dư nợ HND theo mục đích vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010............................................................................................................................. 52 Bảng 15: Dư nợ HND theo thời hạn vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010............................................................................................................................. 54 Bảng 16: Nợ quá hạn của HND theo mục đích vay tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010........................................................................................................... 54 Bảng 17: Nợ quá hạn HND theo thời hạn vay qua 3 năm 2008 – 2010.............................. 55 Bảng 18: Vòng quay vốn tín dụng HND tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn qua 3 năm 2008 – 2010 ............................................................................................................................. 56 Bảng 19: Doanh số cho vay của các tổ chức tín dụng xã Phúc Sơn và xã Hùng sơn......... 57 Bảng 20: Phân tổ các hộ vay vốn theo quy mô vốn của các hộ điều tra năm 2010............ 57 Bảng 21: Phân tổ các hộ vay theo thu nhập ở hai xã điều tra năm 2010 ............................. 59 Bảng 22: Mục đích sử dụng vốn của HND tại 2 xã Phúc Sơn và Hùng Sơn...................... 60 Bảng 23: Mục đích sử dụng vốn vay của các hộ điều tra năm 2010 ................................... 62 Bảng 24: Tình hình hoàn trả vốn vay của các hộ điều tra năm 2010................................... 63 Bảng 25: Nhu cầu vay vốn của các HND tại hai xã Phúc Sơn và Hùng Sơn ..................... 64 Bảng 26 : Một số ý kiến của hộ điều tra tại hai xã Phúc Sơn và Hùng Sơn .......................... 66 Bảng 27: Một số đề xuất của hộ nông dân khi vay vốn........................................................ 67 TÓM TẮT NGHÊN CỨU Trong thời gian thực tập tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn, tôi đã chọn đề tài: “Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn” 1. Mục tiêu chính của đề tài - Hệ thống hóa một số lý luận về tín dụng hộ nông dân và hiệu quả cho vay đối với hộ nông dân. - Đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. Biết được những khó khăn, thuận lợi về hoạt động tín dụng hộ nông dân của chi nhánh NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. - Trên cơ sở thực tiễn và lý luận, đề xuất một số giải pháp phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. 2. Dữ liệu phục vụ nghiên cứu Số liệu thứ cấp: được thu thập từ các tài liệu, báo cáo đã công bố của các cơ quan chuyên ngành và chính quyền các cấp như: phòng Nông nghiệp huyện, phòng Tài nguyên Môi trường huyện, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. Ngoài ra, một số thông tin được thu thập từ các báo cáo khoa học và kết quả nghiên cứu của nhiều tác giả công bố trên các sách báo, tạp chí chuyên ngành, tín dụng, Ngân hàng, vv... Số liệu sơ cấp: phỏng vấn trực tiếp 75 hộ nông dân vay vốn tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn, trong đó 40 hộ thuộc xã Phúc Sơn và 35 hộ thuộc xã Hùng Sơn để thực hiện điều tra lấy ý kiến của các HND về việc vay vốn của NH và tình hình sử dụng vốn phục vụ cho hoạt động SXNN của các hộ. 3. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu - Phương pháp thống kê mô tả - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo 4. Kết quả đạt được - Có cái nhìn tổng quát về vai trò của tín dụng Ngân hàng trong đời sống cũng như trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các hộ nông dân. - Thấy được những khó khăn và thuận lợi trong hoạt động cho vay HND của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. - Nắm rõ được tình hình vay vốn của các hộ nông dân trên địa bàn xã Phúc Sơn và Hùng Sơn. - Đưa ra một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân, giúp HND tiếp cận vốn vay thuận lợi và sử dụng vốn vay có hiệu quả. PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Từ sau công cuộc chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường, nước ta đã có những chuyển biến sâu sắc, căn bản và toàn diện. Trong đó, phát triển mọi thành phần kinh tế của Đảng và Nhà nước là một chủ trương xuyên suốt trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước. Cùng với sự ra đời của nhiều loại hình kinh tế khác, loại hình kinh tế hộ nông dân đã thực sự khẳng định được mình, mang lại những kết quả to lớn đối với nền kinh tế nói chung và lĩnh vực nông nghiệp nông thôn nói riêng, góp phần xoá đói giảm nghèo, nâng cao đời sống của các hộ nông dân ở nông thôn. Do đó, phát triển kinh tế hộ nông dân là yêu cầu cấp thiết cho sự phát triển kinh tế nói chung nhất là với một đất nước đang phát triển như Việt Nam. Hộ nông dân muốn phát triển sản xuất, ngoài các điều kiện đất đai, lao động, vật tư đòi hỏi còn phải có vốn. Với tư cách là bạn đồng hành của nông nghiệp và nông thôn trong những năm qua Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam với các chi nhánh của mình đã và đang là kênh chuyển tải vốn chủ yếu đến hộ nông dân, góp phần tạo công ăn việc làm, giúp nông dân làm giàu bằng chính sức lao động của mình. Anh Sơn là một huyện nằm ở phía tây tỉnh Nghệ An, có tiềm năng lớn về sản xuất nông nghiệp, đồng thời có vị trí địa lý thuận lợi dọc theo đôi bờ sông Lam và quốc lộ 7. Trong những năm qua sản xuất nông nghiệp đã thu được những thành tựu to lớn góp phần vào sự tăng trưởng chung của Tỉnh. Thực hiện mục tiêu chủ yếu về phát triển kinh tế - xã hội của Đại hội đảng bộ Huyện Anh Sơn lần thứ XI đề ra: “Phát huy mọi nguồn lực, tiếp tục phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tập trung phát triển sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn toàn diện vững chắc, tận dụng lợi thế địa phương, phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp theo hướng nâng cao hiệu quả và phù hợp với nhu cầu của thị trường, phát triển đa dạng các ngành dịch 1 vụ phục vụ sản xuất và đời sống”. Để đạt được mục tiêu đó thì các nguồn vốn có vai trò rất quan trọng đặc biệt là từ phía Ngân hàng. Tuy nhiên, trong quá trình vận động, phát triển của kinh tế thị trường, quan hệ tín dụng hộ nông dân ngày càng bộc lộ nhiều vướng mắc. Việc nâng cao chất lượng cho vay không phải lúc nào cũng thuận lợi, dễ dàng. Các thủ tục, quy trình cho vay luôn đòi hỏi phải cải tiến, vừa đảm bảo tiện ích cho dân nhưng cũng phải đảm bảo an toàn vốn cho Ngân hàng. Nhận thức được những vấn đề trên và xuất phát từ thực tiễn hoạt động tín dụng hộ nông dân tại Ngân hàng nông nghiệp & phát triển nông thôn huyện Anh Sơn. Tôi chọn đề tài: “Giải pháp phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại Ngân hàng nông nghiệp & phát triển nông thôn huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa một số lý luận về tín dụng hộ nông dân và hiệu quả cho vay đối với hộ nông dân. - Đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. Biết được những khó khăn, thuận lợi về hoạt động tín dụng hộ nông dân của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. - Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động tín dụng hộ nông dân tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - NHNo&PTNT huyện Anh Sơn, Tỉnh Nghệ An - Các hộ nông dân vay vốn tại chi nhánh NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: huyện Anh Sơn là địa điểm thực hiện đề tài với 2 điểm nghiên cứu là xã Phúc Sơn và xã Hùng Sơn. - Về thời gian: số liệu sử dụng để phân tích trong đề tài bao gồm số liệu thứ cấp năm 2008 - 2010 và số liệu sơ cấp năm 2010. 2 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Thu thập số liệu thứ cấp Tài liệu sử dụng trong đề tài này được thu thập từ các tài liệu, báo cáo đã công bố của các cơ quan chuyên ngành và chính quyền các cấp như: phòng Nông nghiệp huyện, phòng Tài nguyên Môi trường huyện, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. Ngoài ra, một số thông tin được thu thập từ các báo cáo khoa học và kết quả nghiên cứu của nhiều tác giả công bố trên các sách báo, tạp chí chuyên ngành, tín dụng, Ngân hàng, vv... - Thu thập số liệu sơ cấp  Chọn mẫu điều tra Cách chọn mẫu được xác định theo phương pháp định hướng và ngẫu nhiên không lặp với số lượng mẫu là 75 hộ. Trong đó xã Phúc Sơn 40 hộ, Hùng Sơn 35 hộ. Hộ được chọn là hộ đã và đang tham gia vay vốn tại NHNo&PTNT huyện Anh Sơn để đầu tư cho hoạt động sản xuất, tiêu dùng.  Xây dựng phiếu điều tra Phiếu điều tra được xây dựng chung cho tất cả các hộ, bao gồm các thông tin chủ yếu sau: Thông tin tổng quát: họ và tên chủ hộ, tuổi, giới tính, địa chỉ, số nhân khẩu, số lao động, trình độ văn hóa; thu nhập chính, tình hình đất đai của hộ. Nội dung điều tra chính: + Các hoạt động tạo thu nhập của hộ: lĩnh vực nông nghiệp mà hộ đang hoạt động sản xuất, tổng chi phí sản xuất/năm, doanh thu của một năm. + Thông tin về tín dụng: tổng số nguồn vốn mà hộ cần, số vốn mà hộ được vay, mục đích sử dụng vốn, tình hình hoàn trả vốn vay, kết quả sử dụng vốn, nhu cầu vay vốn của hộ ở những lần tiếp theo. + Các vấn đề liên quan: đáng giá của hộ về cán bộ tín dụng, cách trả vốn lẫn lãi, lãi suất vay, thời hạn vay, thủ tục vay vốn và một số thông tín khác. + Kiến nghị, đề xuất của hộ. 3  Phương pháp điều tra Dùng phương pháp phỏng vấn trực tiếp có sự tham gia của người dân, đồng thời học hỏi ý kiến của người dân địa phương có kinh nghiệm hoặc các trưởng thôn, các cán bộ tín dụng để thu thập nhanh thông tin và xác minh lại thông tin của người được điều tra. 4.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu Xử lý số liệu đã công bố: dựa vào số liệu đã công bố, tôi đã tổng hợp, đối chiếu để chọn ra những thông tin phù hợp với hướng nghiên cứu của đề tài. Xử lý số liệu điều tra: toàn bộ số liệu điều tra được xử lý trên máy tính, sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2003. 4.3. Phương pháp thống kê mô tả Phương pháp này được sử dụng để tổng hợp và phân tích số liệu giúp nhận biết, đánh giá, rút ra được bản chất của hiện tượng kinh tế xã hội. Tổng hợp số liệu ở các tài liệu được tiến hành dựa trên phương pháp phân tổ thống kê theo tiêu thức khác nhau như mức vốn vay, mục đích vay, thu nhập, vv... Trên cơ sở đó xem xét, đánh giá hoạt động tín dụng của NHNo&PTNT huyện Anh Sơn đối với HND vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Trên cơ sở các tài liệu đã được tổng hợp, vận dụng các phương pháp số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân, phương pháp so sánh để xác định mối liên hệ giữa các yếu tố trong việc nâng cao hiệu quả tín dụng hộ nông dân ở NHNo&PTNT huyện Anh Sơn. Từ đó lượng hóa được kết quả nghiên cứu một cách khoa học đảm bảo được sự thuyết phục cao. 4.4. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo Do vốn kiến thức còn hạn chế và chưa am hiểu nhiều về lĩnh vực Ngân hàng nên trong quá trình thực hiện đề tài tôi cần phải nhờ vào sự hướng dẫn và ý kiến đóng góp của các cán bộ quản lý địa phương, các tổ trưởng tổ tiết kiệm, cán bộ tín dụng, học hỏi kinh nghiệm của một số bà con nông dân để có thể làm rõ các vấn đề còn thắc mắc và đánh giá các phần nội dung nghiên cứu. 4 PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Tín dụng và vai trò của tín dụng 1.1.1.1. Khái niệm về tín dụng (Credits) Thuật ngữ “tín dụng” xuất phát từ chữ Latinh: Creditium có nghĩa là tin tưởng, tín nhiệm; trong tiếng Anh được gọi là Credit. Theo ngôn ngữ Việt Nam, tín dụng có nghĩa là sự vay mượn. [4] Tín dụng (TD) là quan hệ vay mượn, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa người đi vay và người cho vay dựa trên nguyên tắc hoàn trả. TD được biểu hiện qua sơ đồ sau:[1] Chủ thể cho vay ( Lender) (1) Chủ thể đi vay (2) (Borrower) (1) Cho vay vốn (2) Hoàn trả vốn và lãi Tín dụng là một phạm trù kinh tế có quá trình ra đời tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế hàng hóa. Lúc đầu quan hệ tín dụng hầu hết là tín dụng bằng hiện vật và một phần nhỏ là tín dụng hiện kim, tồn tại dưới tên gọi là tín dụng nặng lãi. Cơ sở của quan hệ tín dụng lúc bấy giờ chính là sự phát triển bước đầu của các quan hệ hàng hóa - tiền tệ trong điều kiện nền sản xuất hàng hóa kém phát triển.[1] 1.1.1.2. Khái niệm về tín dụng Ngân hàng (Bank Credits) Tín dụng ngân hàng (TDNH) là quan hệ TD giữa các Ngân hàng với các xí nghiệp, tổ chức kinh tế, các tổ chức và cá nhân được thực hiện dưới hình thức Ngân hàng đứng ra huy động vốn bằng tiền và cho vay (cấp tín dụng) đối với các đối tượng nói trên.[1] Tín dụng Ngân hàng là hình thức tín dụng chủ yếu chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế. Tín dụng Ngân hàng ra đời và phát triển cùng với sự ra đời và phát triển của hệ thống Ngân hàng.[1] 5 1.1.1.3. Vai trò của tín dụng Nói đến vai trò của TD, nghĩa là nói đến sự tác động của TD đối với nền kinh tế, xã hội. Vai trò của TD bao gồm hai mặt tích cực (mặt tốt) và mặt tiêu cực (mặt xấu). Chẳng hạn nếu để TD phát triển tràn lan không kiểm soát, thì không những không làm cho nền kinh tế phát triển mà còn làm cho lạm phát có thể gia tăng gây ảnh hưởng đến đời sống kinh tế xã hội. Mặt tích cực, tín dụng có vai trò to lớn sau đây:[1] Một là: Tín dụng góp phần thúc đẩy sản xuất lưu thông hàng hóa phát triển. Hai là: Tín dụng góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả. Ba là: Tín dụng góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm, ổn định trật tự xã hội Bốn là: Tín dụng góp phần phát triển các mối quan hệ quốc tế. 1.1.1.4. Các loại tín dụng ngân hàng Tùy theo mục tiêu nghiên cứu, mục tiêu quản trị mà người ta chia tín dụng ngân hàng thành các loại khác nhau: [1], [4], [7], [9]  Xét theo mục đích: tín dụng ngân hàng gồm: - Cho vay sản xuất kinh doanh (cho vay đối với các đơn vị kinh tế). - Cho vay sản xuất nông nghiệp. - Cho vay tiêu dùng (cho vay xây dựng, sửa chữa nhà, cho vay chữa bệnh, học tập, du lịch…) cho vay tiêu dùng chủ yếu áp dụng đối với cá nhân.  Xét theo thời hạn: tín dụng ngân hàng gồm 3 loại: - Cho vay ngắn hạn: loại vay có thời hạn tối đa 12 tháng - Cho vay trung hạn: loại vay có thời hạn từ 12 tháng đến 60 tháng - Cho vay dài hạn: loại vay có thời hạn trên 60 tháng  Căn cứ vào tính chất bảo đảm: tín dụng ngân hàng gồm 2 loại: - Cho vay bằng tín chấp (Faith, Reliabiliti): không cần phải có bảo đảm. Loại cho vay này áp dụng đối với những khách hàng truyền thống có quan hệ tín dụng với Ngân hàng lâu năm, đồng thời đó là những khách hàng có tình trạng tài chính vững chắc, sản xuất kinh doanh ổn định, có lãi, có quan hệ tốt trong giao dịch với khách hàng và Ngân hàng, nợ nần được thanh toán sòng phẳng, kịp thời. 6 - Cho vay có bảo đảm trực tiếp (thế chấp, cầm cố, bảo lãnh): đây là loại cho vay áp dụng đối với những khách hàng mới (vay vốn lần đầu) hoặc khách hàng chưa có uy tín với Ngân hàng. Đối với những khách hàng vay vốn thuộc loại này, bắt buộc phải có tài sản làm bảo đảm.  Căn cứ vào phương thức cấp tín dụng: tín dụng gồm 2 loại: - Cho vay trực tiếp: người đi vay và người trả nợ là một chủ thể - Cho vay gián tiếp (chiết khấu): người đi vay là một chủ thể, còn người trả nợ (người thanh toán) là một chủ thể khác. Hoặc cho vay gián tiếp thông qua các tổ, nhóm.  Căn cứ vào phương thức cho vay: - Cho vay từng lần (cho vay theo món): là phương thức cho vay mà mỗi lần vay vốn, khách hàng và Ngân hàng đều làm những thủ tục vay vốn cần thiết và ký kết hợp đồng tín dụng (HĐTD). Thường áp dụng đối với những khách hàng có nhu cầu vay vốn không thường xuyên. Cho vay vốn lưu động, cho vay bù đắp thiếu hụt tài chính tạm thời, cho vay bắc cầu, cho vay tiêu dùng trong dân cư, cho vay trồng trọt, chăn nuôi, vv... (thời gian cho vay dưới 12 tháng). - Cho vay trả góp: là phương thức cho vay mà Ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận số tiền lãi vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn cho vay. HĐTD phải ghi rõ các kỳ hạn trả nợ, số tiền trả nợ ở mỗi kỳ bao gồm cả gốc và lãi. Thường áp dụng đối với những khách hàng có phương án trả nợ gốc và lãi vay khả thi bằng các khoản thu nhập chắc chắn, ổn định. 1.1.2. Kinh tế HND và vai trò của HND trong quá trình phát triển 1.1.2.1. Các quan điểm về kinh tế hộ nông dân Hộ nông dân là hình thức tổ chức kinh tế cơ bản trong nông nghiệp, ra đời rất sớm trong lịch sử và tồn tại qua nhiều phương thức sản xuất, nhiều chế độ xã hội. Đặc điểm và vai trò của kinh tế hộ nông dân đã được nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu. [3], [5], [8] - Quan điểm xem xét khái niệm hộ dựa trên phương diện nhân chủng học cho rằng: “Hộ là một tập hợp những người cùng chung huyết tộc có quan hệ mật thiết với nhau trong quá trình sáng tạo ra vật phẩm để bảo tồn chính bản thân họ và cộng đồng”. 7