HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TRẦN VĂN CƯỜNG
GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG
CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TỈNH PHÚ THỌ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
TRẦN VĂN CƯỜNG
GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG
CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 62 62 01 15
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Mậu Dũng
2. PGS. TS. Ninh Khắc Bản
HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả
nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng
dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được
cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày… tháng… năm 2017
Tác giả luận án
Trần Văn Cường
i
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên
của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình.
Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS. TS. Nguyễn
Mậu Dũng và PGS. TS. Ninh Khắc Bản đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công
sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành
luận án này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam,
Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Kinh tế tài
nguyên và Môi trường đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện luận
án.
Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Viện Hàn lâm
Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Trung tâm Phát triển công nghệ cao, tập thể lãnh
đạo địa phương và người dân tại các huyện, xã của tỉnh Phú Thọ đã giúp đỡ và tạo
điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên
khuyến khích tôi hoàn thành luận án./.
Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2017
Nghiên cứu sinh
Trần Văn Cường
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii
MỤC LỤC................................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................................vii
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................ix
DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... xiii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ..............................................................................................xiv
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN .........................................................................................xv
THESIS ABTRACT..............................................................................................xvii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU ....................................................................................................1
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA LUẬN ÁN ................................................................ 1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN.................................................. 3
1.2.1. Mục tiêu chung.................................................................................................. 3
1.2.2. Mục tiêu cụ thể.................................................................................................. 3
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................ 4
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................. 4
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................ 4
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 4
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN.................................................. 4
1.4.1. Về lý luận .......................................................................................................... 4
1.4.2. Về thực tiễn ....................................................................................................... 5
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN .......................... 5
PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG
CỦA HỘ NÔNG DÂN NGHÈO ..............................................................................6
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG CỦA HỘ NÔNG DÂN
NGHÈO ...................................................................................................................... 6
2.1.1. Các khái niệm cơ bản ........................................................................................ 6
2.1.2. Đặc điểm, nội dung và một số vấn đề tiêu cực trong cận thị trường của hộ
nông dân nghèo ......................................................................................................... 12
2.1.3. Mục tiêu tăng cường tiếp cận thị trường cho các hộ nông dân nghèo............. 20
iii
2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận thị trường của hộ nông dân nghèo .......... 21
2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG CỦA HỘ NÔNG DÂN
NGHÈO .................................................................................................................... 30
2.2.1. Kinh nghiệm tiếp cận thị trường của các hộ nông dân nghèo ở một số nước
trên thế giới ............................................................................................................... 30
2.2.2. Kinh nghiệm tăng cường cận thị trường cho các hộ dân nghèo ở một số địa
phương tại Việt Nam ................................................................................................. 31
2.3. TỔNG QUAN MỘT SỐ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN35
2.3.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước về vấn đề tiếp cận thị trường..................... 35
2.3.2. Tình hình nghiên cứu trong nước về vấn đề tiếp cận thị trường ..................... 37
TÓM TẮT PHẦN 2.................................................................................................40
PHẦN 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................41
3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .......................................................... 41
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 41
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................ 44
3.1.3. Khái quát tình hình đói nghèo và đặc điểm hộ nông dân nghèo trên địa bàn
tỉnh Phú Thọ .............................................................................................................. 46
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................... 47
3.2.1. Phương pháp tiếp cận ...................................................................................... 47
3.2.2. Khung phân tích .............................................................................................. 49
3.2.3. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ............................................................... 51
3.2.4. Phương pháp thu thập số liệu .......................................................................... 52
3.2.5. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu ................................................... 54
3.2.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của luận án ....................................................... 57
TÓM TẮT PHẦN 3.................................................................................................58
PHẦN 4. THỰC TRẠNG VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI TIẾP CẬN
THỊ TRƯỜNG CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
PHÚ THỌ.................................................................................................................59
4.1. THỰC TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN
NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ........................................................ 59
4.1.1. Thực trạng nghèo đói trên địa bàn tỉnh Phú Thọ............................................. 59
4.1.2. Tình hình sản xuất nông nghiệp của tỉnh Phú Thọ.......................................... 61
iv
4.1.3. Tình hình sản xuất nông nghiệp của hộ nghèo trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ...... 62
4.2. THỰC TRẠNG TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN
NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ........................................................ 65
4.2.1. Nhu cầu tham gia thị trường của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn tỉnh Phú
Thọ ............................................................................................................................ 65
4.2.2. Thực trạng tiếp cận thị trường vốn, tín dụng của các hộ nông dân nghèo trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................................................................................. 67
4.2.3. Thực trạng tiếp cận thị trường đất nông nghiệp của các hộ nông dân nghèo
trên địa bàn tỉnh Phú Thọ .......................................................................................... 75
4.2.4. Thực trạng tiếp cận thị trường lao động của các hộ dân nghèo trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ ..................................................................................................................... 82
4.2.5. Thực trạng tiếp cận các yếu tố vật tư nông nghiệp của các hộ dân nghèo trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ ................................................................................................. 86
4.2.6. Thực trạng tiếp cận thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp của các hộ
nghèo tại địa bàn tỉnh Phú Thọ.................................................................................. 94
4.2.7. Ảnh hưởng của tiếp cận thị trường đến hộ nông dân nghèo trên địa bàn tỉnh
Phú Thọ ................................................................................................................... 103
4.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG CỦA CÁC
HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ........................ 105
4.3.1. Các yếu tố thuộc về bản thân hộ nông dân.................................................... 105
4.3.2. Các yếu tố không thuộc về bản thân các hộ nông dân nghèo........................116
TÓM TẮT PHẦN 4...............................................................................................126
PHẦN 5. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG CHO CÁC
HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ .............................128
5.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT ....................................................................................... 128
5.1.1. Bối cảnh phát triển kinh tế xã hội tỉnh Phú Thọ............................................ 128
5.1.2. Phân tích SWOT............................................................................................ 129
5.2. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG TĂNG CƯỜNG TIẾP CẬN THỊ
TRƯỜNG CHO CÁC HỘ NÔNG DÂN NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ
THỌ ........................................................................................................................ 131
5.2.1. Các quan điểm tăng cường tiếp cận thị trường cho các hộ nông dân nghèo trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ ............................................................................................... 131
v
5.2.2. Định hướng tăng cường tiếp cận thị trường cho các hộ nông dân nghèo trên
địa bàn tỉnh Phú Thọ ............................................................................................... 132
5.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU TĂNG CƯỜNG TIẾP CẬN THỊ
TRƯỜNG CHO CÁC HỘ NGHÈO TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ THỌ........ 133
5.3.1. Nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh cho hộ nông dân nghèo ................ 133
5.3.2. Chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa ................. 136
5.3.3. Phát triển thị trường nông nghiệp.................................................................. 138
5.3.4. Tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ thuật ............................................................... 142
5.3.5. Tăng cường dịch vụ công .............................................................................. 144
5.3.6. Hoàn thiện cơ chế chính sách....................................................................... 145
TÓM TẮT PHẦN 5...............................................................................................148
PHẦN 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................149
6.1. KẾT LUẬN ..................................................................................................... 149
6.2. KIẾN NGHỊ .................................................................................................... 150
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN151
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................152
vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
ADBI
Nghĩa tiếng Việt
Asian Development Bank Institute (Viện Ngân hàng phát triển
Châu Á)
AFTA
Asean Free Trade Area (Khu vực Thương mại tự do Asean)
BQ
Bình quân
BVTV
Bảo vệ thực vật
CC
Cơ cấu
CSXH
Chính sách xã hội
DFID
Department for International Development (Cục phát triển quốc tế)
DNNN
Doanh nghiệp nhà nước
ĐVT
Đơn vị tính
FTA
Free trade agreement (Hiệp định Thương mại tự do)
GDP
Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội)
GRDP
Gross Regional Domestic Product (Tổng sản phẩm trên địa bàn)
GTNT
Giao thông nông thôn
HTX
Hợp tác xã
IPSARD
Institute of Policy and Strategy for Agriculture and Rural
Development (Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông
nghiệp và Nông thôn)
KH
Kế hoạch
NHCSXH
Ngân hàng Chính sách xã hội
NHNN&PTNN
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
PTNT
Phát triển nông thôn
QHQG
Quy hoạch quốc gia
QL
Quốc lộ
SL
Số lượng
SRI
System of Rice Intensification (Hệ thống canh tác lúa cải tiến)
Sở LĐTB & XH Sở Lao động - Thương binh và Xã hội
STT
Số thứ tự
vii
TB
Trung Bình
TL
Tỷ lệ
TP
Thành phố
TPP
Trans-Pacific Partnership Agreement (Hiệp định Đối tác Xuyên
Thái Bình Dương)
TT
Thị trấn
TX
Thị xã
Trđ
Triệu đồng
TBNN
Trung bình nhiều năm
UBND
Ủy ban nhân dân
viii
DANH MỤC BẢNG
STT
Tên bảng
Trang
3.1
Hiện trạng sử dụng đất đai của tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011-2014
43
3.2
Một số chỉ tiêu kinh tế tỉnh Phú Thọ năm 2015
44
3.3
Dân số và lao động của tỉnh Phú Thọ qua các năm
45
3.4
Điểm nghiên cứu và đối tượng điều tra
53
4.1
Tình hình sản xuất một số cây trồng chủ lực trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
61
năm 2015
4.2
Tình hình trồng trọt của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn nghiên cứu
62
4.3
Diện tích, năng suất, sản lượng một số nhóm cây trồng chính của các hộ
63
nông dân nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.4
Nhu cầu tham gia thị trường của các hộ nông dân trên địa bàn nghiên
65
cứu
4.5
Tỷ lệ hiểu biết về các chương trình vay vốn, tín dụng
69
4.6
Hình thức tiếp cận các tổ chức cung cấp vốn, tín dụng chính thức của
71
các hộ nông dân trên địa bàn nghiên cứu
4.7
Tỷ lệ tiếp cận các tổ chức cung cấp vốn, tín dụng của hộ nông dân
72
trong quá trình vay vốn
4.8
Kết quả tiếp cận vốn, tín dụng của các hộ nông dân trên địa bàn nghiên
72
cứu
4.9
Mức độ tham gia thị trường vốn tín dụng của các hộ nông dân nghèo
74
trên địa bàn nghiên cứu
4.10
Kết quả tiếp cận vốn, tín dụng phân theo mức độ tham gia thị trường
của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn nghiên cứu
ix
74
4.11 Hình thức tiếp cận các tổ chức, cá nhân cho thuê/mượn đất nông nghiệp
78
của các hộ nông dân trên địa bàn nghiên cứu
4.12 Tỷ lệ tiếp cận các tổ chức, cá nhân cho thuê/mượn đất của hộ nông
78
dân trên địa bàn nghiên cứu
4.13 Kết quả tiếp cận đất nông nghiệp của các hộ nông dân nghèo trên địa
79
bàn nghiên cứu
4.14 Mức độ tham gia thị trường đất đai của các hộ nông dân nghèo trên địa
80
bàn nghiên cứu
4.15 Kết quả tiếp cận đất nông nghiệp phân theo mức độ tham gia thị
81
trường của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.16 Tỷ lệ tiếp cận các tổ chức/cá nhân của người lao động trên địa bàn
83
nghiên cứu
4.17 Hình thức tiếp cận tổ chức, cá nhân có nhu cầu thuê/tuyển dụng lao
84
động
4.18 Kết quả tìm việc của các lao động thuộc các hộ nghèo trên địa bàn
84
nghiên cứu
4.19 Mức độ tham gia thị trường lao động của các hộ nông dân nghèo trên
85
địa bàn nghiên cứu
4.20 Thông tin về giá một số mặt hàng vật tư nông nghiệp trên địa bàn
88
nghiên cứu
4.21 Tỷ lệ tiếp cận các tổ chức, cá nhân cung cấp vật tư nông nghiệp
89
của hộ nông dân trên đaih bàn nghiên cứu
4.22 Hình thức mua vật tư nông nghiệp của các hộ nông dân trên địa bàn
90
nghiên cứu
4.23 Hình thức thanh toán khi mua vật tư nông nghiệp của các hộ nông dân
nghèo trên địa bàn nghiên cứu
x
91
4.24 Giá trung bình một số loại phân bón phân của các hộ nông dân trên địa
92
bàn nghiên cứu
4.25
Mức độ tham gia thị trường vật tư đầu vào của các hộ nông dân nghèo
93
trên địa bàn nghiên
4.26 Giá một số loại phân bón phân theo mức độ tham gia thị trường của hộ
93
nông dân nghèo
4.27 Thông tin về giá một số mặt hàng nông sản trên địa bàn nghiên cứu
96
Số thương lái thu gom trung bình hộ nông dân nghèo tiếp cận được
98
4.28
4.29 Hình thức tiếp cận thương lái thu gom của các hộ nông dân nghèo trên
99
địa bàn nghiên cứu
4.30 Giá bán cho thương lái một số mặt hàng nông sản của các hộ nông dân
100
nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.31
Mức độ tham gia vào thị trường tiêu thụ nông sản của các hộ nông dân
101
nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.32 Khối lượng tiêu thụ trung bình của một số mặt hàng nông sản phân theo
102
mức độ tham gia thị trường của hộ nông dân nghèo
4.33 Bảng tổng hợp kết quả tiếp cận thị trường của các hộ nông dân
103
trên địa bàn nghiên cứu
4.34
Đặc điểm nguồn vốn con người của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn
106
nghiên cứu
4.35 Diện tích đất nông nghiệp của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn
107
nghiên cứu
4.36 Số tổ chức xã hội tại địa phương mà hộ nông dân tham gia
109
4.37 Tình hình sở hữu các phương tiện đi lại, vận chuyển và nghe nhìn của
109
hộ nông dân nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.38 Kết quả xử lý số liệu mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận thị
xi
111
trường vốn, tín dụng
4.39 Kết quả xử lý số liệu mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận thị
113
trường đất nông nghiệp
4.40 Kết quả xử lý số liệu mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận
114
thị trường lao động
4.41 Kết quả xử lý số liệu mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận thị
115
trường tiêu thụ nông sản
4.42 Ảnh hưởng của trình độ học vấn chủ hộ đến tiếp cận thị trường của hộ
116
nông dân nghèo
4.43 Ảnh hưởng của diện tích đất sản xuất đến tiếp cận thị trường của hộ
116
nông dân nghèo
4.44 Ảnh hưởng của việc tham gia các lớp đào tạo nghề đến tiếp cận thị
118
trường của hộ nông dân nghèo
4.45 Hệ thống các tổ chức tài chính cung cấp tín dụng chính thức trên địa bàn
125
nghiên cứu
4.46 Giá một số loại phân bón phân theo nơi bán
5.1
Phân tích SWOT cho tăng cường tiếp cận thị trường của các hộ nông
126
129
dân nghèo trên địa bàn tỉnh Phú Thọ
5.2
Dự kiến kế hoạch bồi dưỡng cho cán bộ và hộ nông dân trên địa bàn hai
135
huyện nghiên cứu đến năm 2020
5.3
Dự kiến một số chỉ tiêu phát triển hệ thống thông tin thị trường nông
140
nghiệp trên địa bàn nghiên cứu đến năm 2020
5.4
Một số chỉ tiêu hoàn thiện kênh tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp của tỉnh
Phú Thọ (của ba huyện nghiên cứu) đến năm 2020
xii
142
DANH MỤC HÌNH
STT
Tên bảng
Trang
3.1
Bản đồ hành chính tỉnh Phú Thọ
41
3.2
Sơ đồ hệ thống thị trường đơn giản
48
3.3
Khung phân tích tiếp cận thị trường của hộ nông dân nghèo
50
4.1
Biểu đồ thể hiện tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo tỉnh Phú Thọ
59
4.2
Tỷ lệ hộ tiếp cận nội dung và các kênh tiếp cận thông tin thị trường
68
vốn, tín dụng
4.3
Tỷ lệ hộ tiếp cận nội dung và các kênh tiếp cận thông tin thị trường
75
đất nông nghiệp
4.4
Tỷ lệ hộ tiếp cận nội dung và các kênh tiếp cận thông tin thị trường
82
lao động
4.5
Tỷ lệ hộ tiếp cận nội dung và các kênh tiếp cận thông tin thị trường
87
vật tư nông nghiệp
4.6
Tỷ lệ hộ tiếp cận nội dung và các kênh tiếp cận thông tin thị trường
95
tiêu thụ nông sản
4.7
Diện tích đất sản xuất bình quân theo hộ gia đình và hộ nông dân
108
nghèo trên địa bàn nghiên cứu
4.8
Sự tham gia của các hộ nông dân nghèo trong các tổ chức xã hội tại
địa phương
xiii
108
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT
Tên Sơ đồ
Trang
4.1
Hình thức tiếp cận các tổ chức cung cấp vốn, tín dụng chính thức
70
4.2
Con đường tiêu thụ nông sản của các hộ nông dân nghèo trên địa
97
bàn nghiên cứu
xiv
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN
Tên tác giả: Trần Văn Cường
Tên Luận án: Giải pháp tăng cường tiếp cận thị trường cho các hộ nông dân
nghèo tỉnh Phú Thọ.
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp. Mã số: 62 62 01 15.
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Mục đích nghiên cứu
Luận án nhằm đánh giá thực trạng tiếp cận thị trường của các hộ nông dân
nghèo tỉnh Phú Thọ đối với các loại thị trường: vốn tín dụng, đất đai, lao động,
cung ứng đầu vào và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Đồng thời luận án làm rõ
các nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp tăng
cường tiếp cận thị trường cho các hộ nông dân nghèo trên địa bàn tỉnh Phú Thọ,
góp phần nâng cao hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp để làm cơ sở cho việc
xóa đói, giảm nghèo tại vùng nông thôn một cách bền vững.
Để đạt được mục tiêu đề ra, luận án cần phải trả lời được các câu hỏi sau:
(1) Thực trạng tiếp cận thị trường của các hộ nông dân nghèo ở tỉnh Phú Thọ ra
sao? (2) Yếu tố nào ảnh hưởng đến tiếp cận thị trường của các hộ nông dân
nghèo? Yếu tố nào là quan trọng nhất? (3) Những thuận lợi và khó khăn đối với
các các hộ nông dân nghèo khi tiếp cận các loại thị trường: vốn tín dụng, đất đai,
lao động, cung ứng đầu vào và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp? (4) Để tăng
cường tiếp cận thị trường của các hộ nông dân nghèo tại tỉnh Phú Thọ thì cần
phải làm gì?
Phương pháp nghiên cứu
Luận án đã sử dụng các phương pháp sau:
Phương pháp tiếp cận: Tiếp cận hệ thống; Tiếp cận có sự tham gia; Tiếp
cận thể chế; Khung phân tích.
Phương pháp chọn điểm nghiên cứu: Phú Thọ là tỉnh trung du miền núi
phía Bắc, với 3 kiểu địa hình chính là miền núi cao, miền trung du và miền đồng
bằng ven sông. Do vậy, luận án lựa chọn 3 huyện đại diện cho 3 kiểu địa hình
của tỉnh: 1) Huyện Thanh Sơn đại diện cho miền núi cao; 2) Huyện Cẩm Khê đại
diện cho miền trung du miền núi; 3) Huyện Lâm Thao đại diện cho miền đồng
bằng ven sông. Trong mỗi huyện, chọn 2 xã có điều kiện kinh tế - xã hội khó
khăn hoặc phát triển kém nhất huyện, có tỷ lệ hộ nghèo cao.
xv
Phương pháp thu thập số liệu: Gồm số liệu đã công bố và số liệu mới. Để
thu thập số liệu mới luận án đã tiến hành điều tra phỏng vấn trực tiếp 160 hộ
nông dân thuộc nhóm hộ nghèo và nhóm hộ không nghèo. Ngoài ra, luận án còn
sử dụng phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến của các chuyên gia, các cán
bộ chuyên môn và người kinh doanh ở địa phương về thực trạng các cách thức
tiếp cận thị trường của các hộ nông dân trong tỉnh hiện nay.
Phương pháp phân tích số liệu: Số liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm
Excel. Sử dụng các phương pháp phân tích như: Thống kê mô tả; Phương pháp
phân tích so sánh; Phương pháp SWOT.
Kết quả chính và kết luận
1) Hoạt động sản xuất nông nghiệp của các hộ nông dân nghèo trên địa bàn
nghiên cứu chủ yếu tập trung vào một số loại cây trồng chủ lực như lúa, ngô, chè,
cây ăn quả... Trong đó, tỷ lệ hộ trồng lúa là 100%, ngô là trên 70%, rau các loại
dao động trong khoảng 37,5-43,3%... Tỷ lệ tiếp cận thị trường thành công của
các hộ nông dân nghèo có sự khác nhau ở 5 loại thị trường nông nghiệp, cụ thể
có đến 74,4% số hộ tiếp cận thành công thị trường vốn, tín dụng nhưng chỉ có
37,8% số hộ tiếp cận thành công thị trường đất nông nghiệp và chỉ 14,5% số hộ
tiếp cận thành công thị trường lao động. Giá mua vật tư nông nghiệp của các hộ
nông dân nghèo cao hơn 1,5-3% so với các hộ còn lại trong khi giá bán sản phẩm
lại thấp hơn.
2) Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận thị trường của các hộ nông dân
nghèo. Trong các yếu tố thuộc về bản thân hộ dân nghèo, yếu tố trình độ học vấn
của chủ hộ và diện tích đất sản xuất của hộ là các yếu tố quan trọng nhất, tác
động đến nhu cầu tham gia và kết quả tiếp cận thị trường. Trong các yếu tố
không thuộc về bản thân hộ dân nghèo, các yếu tố thuộc về thể chế, chính sách
của Nhà nước và địa phương, vị trí địa lý, hệ thống cơ sở hạ tầng, các tổ chức
chính trị xã hội và một số yếu tố khác đều có các tác động đến tiếp cận thị trường
của hộ nông dân nghèo.
3) Luận án đề xuất 06 giải pháp tăng cường tiếp cận thị trường cho các hộ
nông dân nghèo như sau: (i) Nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh cho hộ
nông dân nghèo; (ii) Chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng
hóa; (iii) Phát triển thị trường nông nghiệp; (iv) Tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ
thuật; (v) Tăng cường dịch vụ công; (vi) Hoàn thiện cơ chế chính sách.
xvi
THESIS ABTRACT
PhD candidate: Tran Van Cuong.
Thesis title: Solutions to improve market accessibility for the poor households in
Phu Tho Province.
Major: Agricultural Economics. Code: 62 62 01 15.
Education Organization: Vietnam National University of Agriculture.
Research Objectives
This thesis is to evaluate market accessibility for the poor households in
Phu Tho Province in various markets of credit, land, labor, input provision and
agricultural products. This thesis also clarify the causes and influential factors to
market access and to recommend the solutions to improve market access for the
poor households in Phu Tho Province. This contribute to improve effectiveness
in agricultural production as the basis for sustainable hunger eradication and
povery reduction in the rural area.
In order to achive the proposed objectives, the thesis try to answer the
following research questions (1) what is the status of the poor households’
market access (2) what factors do influence poor households’s market access?
which factors are the most important? 3) What the advantages and difficulties for
the poor household in accessing to different market: credit, land, labor, input
supply and agirucultural product? (4) what should be done to improve market
access for the poor households in Phu Tho province?
Material and Methods
The following methodologies have been used in the research
Approach: Different approaches have been used in the research, including:
systematic approach, pariticipatory approach, instituional approach, analytical
framework
Research site selection methodology: Phu Tho is located in the northern
midland and mountainous area. Its topography is divided into three main types
which are high mountains, midlands and the river deltas. Each type of
topography has different potential for agricultural development. Based on that
topography, this research has selected three representative sites including 1)
Thanh Son district which represents for high mountainous area 2) Cam Khe
district representing for midland area and Lam Thao district representing for the
xvii
river delta. In each district, two communes with high poverty rate have been
selected.
Data collection methodology: Both secondary data and primary data were
collected. For primary data, 160 poor and non-poor households has been
interviewed to collect the new data. In addition, expert consultation has also been
used to collect expert, specialized staff and local businessman’s views about
status of farmer households’s market access in the province
Data analysis: Data collected has been processed using Excel and SPSS
16.0. Descriptive statistic, comparative analysis and SWOT methods are also
used
Main finding and conclusion
1) The main agiricultural production activities of the poor households in the
research site are focusing on key crops of rice, maize, tea, fruit tree...In which,
the ratio of farmers planting rice is 100%, maize is 70% and vegetable is from
37.5-43.3%. The ratio of success market accessibility of the poor households in
five markets is difirent specifically: 74,4% in capital and credit market but only
37,8% in the land market and 14,5% in the labor market. Input supply purchase
price of the poor households is higher from 1,5-3,0% more than other households
but agricultural products selling price is lower.
2) There are various factors effecting to market accessibility of the poor
households. In which of the factor belonging to the poor households itself,
education lever and production land area are key factor effecting to the lever of
participation and the result of market accessibility. In which of the factor not
belonging to poor households itself, state and local policy, infrastructure system,
solical organizations etc…. all those have effection to market accessibility of the
poor households.
3) In this thesis, following recommedations are proposed to improve market
access for the poor households in Phu Tho Province in the coming time: (i)
Improve production, business kills for the poor households; (ii) shifting the
agricultural production activities into commondity targeted direction; (iii)
improve the agicultural market; (iv) improve the techical infrastructure; (v)
improve public services; (vi) strenghthen instituitions and policies.
xviii
- Xem thêm -