Tài liệu Giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận bắc từ liêm, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ THÌN Giải Quyết Khiếu Nại Trong Giải Phóng Mặt Bằng Trên Địa Bàn Quận Bắc Từ Liêm, Thành Phố Hà Nội LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2019 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THỊ THÌN Giải Quyết Khiếu Nại Trong Giải Phóng Mặt Bằng Trên Địa Bàn Quận Bắc Từ Liêm, Thành Phố Hà Nội Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và luật hành chính Mã số: 8380101.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS PHẠM HỒNG THÁI HÀ NỘI - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thị Thìn MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG ....................................... 8 1.1. Những vấn đề chung về giải phóng mặt bằng và khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ............................................................................ 8 1.1.1. Khái niệm và quy trình giải phóng mặt bằng ........................................ 8 1.1.2. Khái niệm, đặc điểm khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ................ 14 1.1.3. Phân loại khiếu nại trong giải phóng mặt bằng................................... 16 1.2. Những vấn đề chung về giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở cấp huyện ....................................................................... 21 1.2.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ................ 21 1.2.2. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng .............. 22 1.2.3. Cơ sở pháp lý để giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở cấp huyện ......................................................................................... 25 1.2.4. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở cấp huyện............................................................................................. 29 1.2.5. Trình tự giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ................... 30 1.2.6. Nội dung giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng cấp huyện........ 34 Kết luận Chƣơng 1 ........................................................................................ 39 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................... 40 2.1. Khái quát đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và tình hình khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở quận Bắc Từ Liêm .......... 40 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội quận Bắc Từ Liêm...................... 40 2.1.2. Tình hình khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm........................................................................................ 43 2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ...................... 46 2.2.1. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở quận Bắc Từ Liêm ............................................................................... 46 2.2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm .................................................................. 47 2.3. Đánh giá nhận xét chung về giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội................................................................................................. 61 2.3.1. Những kết quả đạt được ...................................................................... 61 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế ........................................................................ 64 2.3.3. Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế ....................................................... 65 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 74 CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...............................................................................................................75 3.1. Dự báo tình hình và quan điểm giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ......................................................................................... 75 3.1.1. Dự báo tình hình có liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm thời gian tới................................................................................................. 75 3.1.2. Quan điểm giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm .................................................................. 77 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội .............................................................................. 83 3.2.1. Hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật về đất đai, thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng ................................................................ 83 3.2.2. Kiện toàn tổ chức và nâng cao trình độ cán bộ làm công tác giải phóng mặt bằng, tiếp dân, giải quyết khiếu nại theo hướng cải cách hành chính ................................................................................... 88 3.2.3. Tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan hành chính nhà nước với các cấp uỷ Đảng, tổ chức chính trị -xã hội, các chủ đầu tư trong giải quyết khiếu nại về giải phóng mặt bằng ...................................... 91 3.2.4. Nâng cao năng lực, trách nhiệm của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong việc giải quyết khiếu nại liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng ...................................................................... 93 3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, phòng chống tham nhũng trong giải quyết khiếu nại về đền bù giải phóng mặt bằng................................................................................... 94 3.2.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật nhằm nâng cao đời sống, ý thức pháp luật cho Nhân dân .................. 95 3.2.7. Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đơn thư, giải quyết khiếu nại ............................................................................. 96 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 98 KẾT LUẬN .................................................................................................... 99 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 101 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 109 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTHT: Bồi thường hỗ trợ GCNQSDĐ: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất GPMB: Giải phóng mặt bằng HĐND: Hội đồng nhân dân UBND: Ủy ban nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG PHỤ LỤC Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1 Bảng thống kê số dự án và diện tích đất cần giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm từ năm 2014 đến năm 2018 109 Bảng số liệu về đơn thư tiếp nhận ở quận Bắc Từ Liêm từ năm 2014 đến năm 2018 110 Bảng số liệu về công tác tiếp nhận khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở quận Bắc Từ Liêm từ năm 2014 đến năm 2018 111 Bảng số liệu về công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng ở quận Bắc Từ Liêm từ năm 2014 đến năm 2018 112 Bảng 2.2 Bảng 2.3 Bảng 2.4 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bắc Từ Liêm là một quận của thành phố Hà Nội mới được thành lập từ năm 2014. Là địa bàn quan trọng, chiến lược trong phát triển Thủ đô Hà Nội, trong những năm qua, với sự chuyển mình từ nông thôn sang đô thị, rất nhiều dự án, công trình quan trọng như kết cấu hạ tầng giao thông, các công trình văn hóa công cộng, trụ sở các cơ quan, tổ chức, các khu công nghiệp, các khu đô thị... được triển khai xây dựng đã nhanh chóng làm cho bộ mặt đô thị phía tây Hà Nội thay đổi nhanh chóng. Để triển khai các dự án đòi hỏi phải có mặt bằng xây dựng bàn giao cho chủ đầu tư. Vì vậy, công tác giải phóng mặt bằng là một trong những mặt công tác trọng tâm của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm trong những năm qua. Tuy nhiên, đa số các dự án đều được triển khai trên đất đã được giao quyền sử dụng cho các cá nhân, tổ chức hoặc cơ quan nhà nước, nên khi giải phóng mặt bằng sẽ động chạm đến quyền, lợi ích của các chủ thể này. Do đó, cùng với sự gia tăng nhanh chóng số lượng các dự án đầu tư trên địa bàn Quận thì số vụ khiếu nại liên quan đến việc thu hồi đất và đền bù giải phóng mặt bằng cho các chủ thể có đất bị thu hồi cũng ngày càng gia tăng, trong đó có một số vụ việc kéo dài, phức tạp ảnh hưởng đến an ninh trật tự, tình hình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn. Năm 2014 số đơn khiếu nại chỉ mới 139 đơn thì đến năm 2018 số đơn khiếu nại đã tăng lên hàng nghìn. Xác định việc giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận là một nhiệm vụ quan trọng trong việc ổn định tình hình chính trị, phát triển kinh tế, xã hội, góp phần thúc đẩy nhanh quá trình đô thị hoá của Quận và tăng cường hiệu lực, hiệu quả của chính quyền các cấp; Quận uỷ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm đã tích cực chỉ đạo 1 giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng nói riêng. Do đó, công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng đã đạt những kết quả nhất định, tỷ lệ giải quyết khiếu nại đúng, thỏa mãn được yêu cầu của người khiếu nại ngày càng cao, các vụ việc khiếu kiện tập trung đông người giảm xuống rõ rệt, đảm bảo hoàn thành nhiều dự án trọng điểm của Trung ương, Thành phố và Quận theo đúng tiến độ. Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm cũng còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế, vướng mắc, chưa đáp ứng yêu cầu đề ra. Thậm chí có lúc, có nơi còn để xảy ra vụ việc phức tạp, kéo dài, làm chậm tiến độ thực hiện dự án, gây tổn hại về kinh tế và ảnh hưởng đến trật tự xã hội, mất nhiều thời gian và công sức giải quyết. Trong bối cảnh đó, nghiên cứu thực trạng việc giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, đặc biệt là việc nhận diện những khó khăn, bất cập để từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hạn chế khiếu nại của công dân và từng bước giải quyết có hiệu quả các khiếu nại của công dân về đền bù giải phóng mặt bằng, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của quận Bắc Từ Liêm trong quá trình đô thị hoá là thực sự bức thiết. Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài: "Giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội" làm đề tài luận văn thạc sĩ là đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. 2. Tình hình nghiên cứu Giải quyết tốt khiếu nại trong giải phóng mặt bằng là một yêu cầu cấp bách của Nhà nước ta trong giai đoạn phát triển hiện nay. Tuy vậy, về giải quyết khiếu nại nói chung đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhưng giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng còn khá kiêm tốn, có thể kể tới một số công trình sau: 2 - Sách chuyên khảo: "Cơ chế Nhà nước thu hồi đất và chuyển dịch đất đai tự nguyện ở Việt Nam, phương pháp tiếp cận, định giá đất và giải quyết khiếu nại của dân" của Ngân hàng Thế giới xuất bản năm 2011. - Đề tài "Giải quyết tranh chấp, khiếu nại về đất đai, giải toả, đền bù" của Thanh tra Chính phủ thực hiện năm 2016; Các công trình trên đã phân tích, đánh giá thực trạng hệ thống pháp luật của nước ta trong giải quyết khiếu nại về đất đai, giải phóng mặt bằng, nghiên cứu về cơ chế xác định giá đất trong giải phóng mạt bằng, đánh giá mức độ hài lòng của người bị thu hồi đất đối với chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, thực trạng giải quyết khiếu nại liên quan đến đền bù giải phóng mặt bằng, từ đó đưa ra đề xuất hoàn thiện chính sách nhà nước thu hồi đất và hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Kỷ yếu hội thảo khoa học "Tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật đất đai trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước" của Viện Nghiên cứu lập pháp, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội năm 2011. Các bài tham luận trong kỷ yếu phân tích, đánh giá đã đề cập đến các chính sách, pháp luật đất đai về thu hồi đất, hậu quả của việc thu hồi đất và quyền lợi của người dân, từ đó cũng đưa ra một số vấn đề về hoàn thiện hệ thống pháp luật đất đai đảm bảo hài hoà lợi ích của nhà nước, của người sử dụng đất, của nhà đầu tư và hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu nại về bồi thường GPMB khi nhà nước thu hồi đất. Bên cạnh đó cũng có một số đề tài luận văn nghiên cứu về vấn đề này như: - Luận văn thạc sĩ “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của cơ quan hành chính Nhà nước (qua thực tiễn tỉnh Nghệ An)” của tác giả Phan Duy Hùng thực hiện tại Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; năm 2011; - Luận văn thạc sĩ “Pháp luật về giải quyết khiếu nại tố cáo ở Việt 3 Nam” của tác giả Trần Ngân Hà thực hiện tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2013; - Luận văn thạc sĩ “Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội-Thực trạng và giải pháp” của tác giả Lê Thị Sáu thực hiện tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2014; - Luận văn thạc sĩ “Thực thi pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Nguyễn Ngọc Linh thực hiện tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội 2014; - Luận văn thạc sĩ “Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai – từ thực tiễn tỉnh Vĩnh Phúc” của tác giả Trần Mạnh Hùng thực hiện tại Học viện Hành chính quốc gia năm 2016. - Luận văn thạc sĩ “Pháp luật giải quyết khiếu nại về đất đai – từ thực tiễn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội” của tác giả Nguyễn Văn Thành, thực hiện tại Học viện hành chính Quốc gia, 2017; - Luận văn thạc sĩ “Tổ chức thực hiện pháp luật về tiếp công dân và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng” của tác giả Nguyễn Hữu Tiến thực hiện tại Học viện Khoa học xã hội năm 2017; Các công trình khoa học đã được công bố trên đây ở mức độ nhất định đề cập đến một số vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại, giải phóng mặt bằng và thực tiễn của giải quyết khiếu nại trong một số lĩnh vực cụ thể... Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện cả phương diện lý luận và thực tiễn về giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích nghiên cứu Góp phần làm rõ những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong công tác giải phóng mặt bằng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu 4 quả giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm hiện nay. - Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt mục đích trên, luận văn tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau: + Nghiên cứu hệ thống cơ sở lý luận của công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng. + Khảo sát tình hình khiếu nại và thực trạng giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm từ năm 2014 đến năm 2018; đánh giá những ưu điểm, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế trong công tác này. + Dự báo tình hình liên quan và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật liên quan đến giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng và thực trạng giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội dưới góc độ của khoa học luật Hiến pháp, luật Hành chính. - Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu hoạt động giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng từ giai đoạn tiếp nhận khiếu nại đến quyết định giải quyết, trả lời khiếu nại của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; + Phạm vi về địa bàn: Luận văn được nghiên cứu trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; + Thời gian nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu tình hình, diễn biến giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng từ tháng 4 năm 2014 đến năm 2018. 5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Cơ sở phương pháp luận Luận văn nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận biện chứng duy vật và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và pháp luật của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về giải quyết khiếu nại. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Để đạt được mục đích nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình nghiên cứu Luận văn, các phương pháp được sử dụng bao gồm: - Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng trong Chương 1 để làm rõ các vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng; - Phương pháp thống kê, so sánh được sử dụng trong Chương 2 khi tìm hiểu thực trạng tình hình khiếu nại và việc giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; - Phương pháp phân tích, hệ thống hoá, tổng kết thực tiễn được sử dụng ở Chương 3 khi đưa ra quan điểm và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 6. Những điểm mới và ý nghĩa lí luận, thực tiễn của luận văn 6.1. Những điểm mới của luận văn Lần đầu tiên công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội từ khi Quận được thành lập đến năm 2018 được nghiên cứu một cách tổng thể, toàn diện cả về lí luận và thực tiễn theo quy mô một luận văn thạc sĩ. Các nội dung lí luận của luận văn đảm bảo cập nhật các quy định mới nhất của Đảng, Nhà nước, thành phố Hà Nội và quận Bắc Từ Liêm liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng. Các số liệu và vụ việc điển hình được luận văn thống kê và dẫn chứng 6 là mới và trung thực đảm bảo cập nhật theo thực tế giải quyết của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Các dự báo và giải pháp mà luận văn đưa ra dựa trên xu thế phát triển của quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội và cả nước, độc lập so với các công trình nghiên cứu khác. 6.2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận: Kết quả của luận văn góp phần làm rõ thêm những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại ở một lĩnh vực cụ thể của từ góc nhìn của khoa học luật Hiến pháp, luật hành chính. Về thực tiễn: với kết quả đạt được, hy vọng rằng kết quả của luận văn sẽ được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên các cơ sở đào tạo pháp luật và các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách về giải quyết khiếu nại, cho cán bộ, công chức trực tiếp làm công tác giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng của Ủy ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm nói riêng và Ủy ban nhân dân cấp huyện nói chung. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 tiết. Chương 1: Những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng Chương 2: Thực trạng khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Chương 3: Dự báo tình hình và một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội hiện nay. 7 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG 1.1. Những vấn đề chung về giải phóng mặt bằng và khiếu nại trong giải phóng mặt bằng 1.1.1. Khái niệm và quy trình giải phóng mặt bằng 1.1.1.1. Khái niệm giải phóng mặt bằng Khi quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế và phát triển mở rộng, chỉnh trang đô thị diễn ra hoặc vì mục đích quốc phòng, an ninh yêu cầu phải có mặt bằng để xây dựng các khu công nghiệp, khu kinh tế, khu du lịch - dịch vụ, khu dân cư, hệ thống giao thông, trường học, bệnh viện, các công trình công cộng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và phục vụ đời sống Nhân dân. Theo quy định của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện quản lý và giao hoặc cho các các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác thuê quyền sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Vì vậy, khi có các dự án phục vụ các mục đích nêu trên, Nhà nước sẽ quyết định giao hoặc cho thuê thửa đất phù hợp với dự án đó cho chủ sử dụng. Nhưng trên thực tế, thửa đất cần giao cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân xây dựng các công trình nêu trên lại đang được các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác quản lý, sử dụng. Để giao lại cho chủ thể mới, thửa đất đó phải chấm dứt việc sử dụng của các chủ hiện tại. Khi đó sẽ xuất hiện yêu cầu giải phóng mặt bằng thửa đất. Như vậy, việc giải phóng mặt bằng phát sinh khi Nhà nước cần giao đất đang có người sử dụng cho người khác để hình thành nên thửa đất không có 8 người sử dụng trước khi giao cho chủ thể mới. Việc chủ thể khác sử dụng có thể do Nhà nước cấp, cho thuê hoặc chiếm dụng bất hợp pháp, đồng thời trên đất có thể còn có các công trình xây dựng hoặc các tài sản khác thuộc quyền sở hữu của các chủ thể đó. Vì vậy, để giải phóng được mặt bằng, có thể Nhà nước phải thu hồi lại quyền sử dụng đất của các chủ thể trước đây, chuyển đổi mục đích sử dụng đất phù hợp với chủ thể mới và di dời các tài sản đang thuộc quyền sở hữu của các chủ thể cũ trên thửa đất đó. Từ các quy định liên quan đến GPMB, có thể đưa ra khái niệm về GPMB như sau: Giải phóng mặt bằng là hoạt động của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tiến hành theo quy trình chặt chẽ do pháp luật quy định để giải quyết các vấn đề liên quan đến thửa đất nhằm chuyển thửa đất có chủ thể đang sử dụng cho các chủ thể mới thực hiện các dự án phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh và các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Từ khái niệm trên có thể xác định giải phóng mặt bằng có các đặc trưng sau: - Giải phóng mặt bằng phát sinh khi cần giao một thửa đất đang có chủ thể quản lý, sử dụng cho chủ thể khác. - Giải phóng mặt bằng phải do Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tiến hành. - Giải phóng mặt bằng được tiến hành theo thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định. - Quá trình giải phóng mặt bằng sẽ tác động đến quyền, lợi ích của chủ thể đang sử dụng, quản lý thửa đất. 1.1.1.2. Quy trình giải phóng mặt bằng Để tiến hành giải phóng mặt bằng thửa đất giao cho chủ đầu tư triển khai các dự án theo đúng quy định của pháp luật, việc giải phóng mặt bằng cần tiến hành qua các bước sau: - Kiểm tra tính pháp lý và các điều kiện để triển khai giải phóng mặt bằng dự án; 9 Đây là bước đầu tiên khi chủ đầu tư nộp hồ sơ dự án, Phòng Tài nguyên và Môi trường được UBND Quận giao nhiệm vụ thầm định hồ sơ, kiểm tra hồ sơ pháp lý do chủ đầu tư cung cấp, tra cứu thông tin quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để xác định dự án có đủ điều kiện để triển khai giải phóng mặt bằng hay không.Nếu đủ điều kiện thì lập báo cáo thầm trình báo cáo Chủ tịch UBND cấp huyện ký thông báo dự án đủ điều kiện triển khai công tác giải phóng mặt bằng. - Thành lập Hội đồng bồi thường hỗ trợ và tái định cư dự án và Tổ công tác giải phóng mặt bằng dự án. Sau khi UBND cấp huyện xác định đủ điền kiện pháp lý để triển khai giải phóng mặt bằng, đơn vị chủ đầu tư nộp hồ sơ cho Phòng Tài nguyên và Môi trường trong đó đề xuất thành lập Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án, trên cơ sở hồ sơ của chủ đầu tư, Phòng Tài nguyên và Môi trường sẽ dự thảo quyết định thành lập Hội đồng bồi thường, hồ trợ và tái định cư và Tổ công tác giải phóng mặt bằng để trình Chủ tịch UBND ký quyết định. Cùng với việc nộp hồ sơ đề nghị thành lập Hội đồng bồ thường, hỗ trợ và tái định cư dự án, Chủ đầu tư nộp hồ sơ cho các UBND cấp xã nơi có đất bị thu hồi. Căn cứ biên bản bàn giao mốc giới dự án, đối chiếu với các tài liệu quản lý đất đai có liên quan tại đơn vị lưu giữ, cán bộ địa chính lập danh sách sơ bộ diện tích đất bị thu hồi. Trên cơ sở danh sách sơ bộ, Tổ công tác giải phóng mặt bằng tiến hành lập biên bản kiểm tra hiện trạng sử dụng đất. Biên bản gồm các nội dung: Người sử dụng đất, chủ sử dụng tài sản trên đất, kích thước, diện tích đất bị thu hồi, diện tích đất còn lại; xác định rõ tài sản trên đất gồm công trình xây dựng như nhà ở, công trình phụ trợ, cây cối, hoa màu… để làm căn cứ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định. Căn cứ kết quả xác minh, Tổ công tác giải phóng mặt bằng hoàn thiện biên bản kiểm tra hiện trạng, trình Tổ công tác giải phóng mặt bằng ký chuyển cho Hội đồng bồi 10