Tài liệu Giải quyết khiếu nại từ thực tiễn thành phố quảng ngãi, tỉnh quảng ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ................/............... BỘ NỘI VỤ ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ BẢO CHI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI - TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ................/............... BỘ NỘI VỤ ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ BẢO CHI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI - TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS.TRẦN THỊ DIỆU OANH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các số liệu, kết quả được trình bày trong Luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ Luận văn nào trước đây. Học viên Nguyễn Thị Bảo Chi LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tác giả xin chân thành cảm ơn tới toàn thể cán bộ, giảng viên khoa sau Đại học, Học viện Hành chính quốc gia đã nhiệt tình giảng dạy, truyền thụ kiến thức trong suốt thời gian học tập tại Học Viện. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp của UBND thành phố Quảng Ngãi đã giúp tôi hoàn thành luận văn này. Nhân đây xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành cảm ơn cô giáo, Tiến sĩ Trần Thị Diệu Oanh đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ trong suốt quá trình hoàn thành luận văn của mình. Do luận văn không thể tránh được những thiếu sót nên tác giả rất mong nhận được sự đóng góp của các thầy, cô và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn./. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ............................................................. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 5 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5 6. Ý nghĩa của luận văn ..................................................................................... 5 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI ..................... 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm giải quyết khiếu nại ............................................. 7 1.1.1. Khái niệm khiếu nại, khiếu nại hành chính ............................................ 7 1.1.2. Khái niệm giải quyết khiếu nại ............................................................. 11 1.1.3. Đặc điểm giải quyết khiếu nại .............................................................. 13 1.1.4. Nguyên tắc giải quyết khiếu nại ........................................................... 16 1.2. Thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu nại ......................................... 21 1.2.1. Thẩm quyền giải quyết khiếu nại .......................................................... 21 1.2.2. Thủ tục giải quyết khiếu nại.................................................................. 23 1.3. Các yếu tố bảo đảm giải quyết khiếu nại .............................................. 33 1.3.1. Hệ thống văn bản pháp luật .................................................................. 33 1.3.2. Năng lực, trình độ đội ngũ cán bộ, công chức giải quyết khiếu nại ..... 34 1.3.3. Mức độ giám sát của các cơ quan dân cử và toàn xã hội đối với hoạt động giải quyết khiếu nại ................................................................................ 35 1.3.4. Mức độ công khai, dân chủ trong giải quyết khiếu nại ........................ 36 1.3.5. Trình độ dân trí, ý thức pháp luật của người dân .................................. 36 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 37 Chương 2.THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI, TỈNH QUẢNG NGÃI ............................. 38 2.1. Khái quát về một số yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại của Ủy ban nhân dân thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi ................................. 38 2.1.1. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Quảng Ngãi .......... 38 2.1.2. Tình hình khiếu nại và nguyên nhân phát sinh khiếu nại tại thành phố Quảng Ngãi ..................................................................................................... 40 2.2. Tình hình giải quyết khiếu nại từ thực tiễn thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi ..................................................................................................... 46 2.2.1. Về công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại ............................. 46 2.2.2. Kết quả giải quyết khiếu nại ................................................................. 49 2.2.3. Kết quả kiểm tra, rà soát, giải quyết các vụ việc khiếu nại tồn đọng, bức xúc kéo dài ...................................................................................................... 51 2.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về khiếu nại ............................................................................................................... 54 2.3. Đánh giá chung về giải quyết khiếu nại tại Ủy ban nhân dân thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi......................................................................... 55 2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 55 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 56 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 59 Chương 3QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI - TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ QUẢNG NGÃI, TỈNH QUẢNG NGÃI .............................................................................................................. 60 3.1. Quan điểm bảo đảm giải quyết khiếu nại ............................................. 60 3.1.1. Thực hiện nghiêm túc, đầy đủ chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại ........................ 60 3.1.2. Giải quyết khiếu nại nhằm bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân .......................................................................................................... 61 3.1.3. Tổ chức thi hành nghiêm túc, triệt để các quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật............................................................................. 62 3.2. Dự báo về tình hình khiếu nại trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi ......... 3.3. Giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại của Ủy ban nhân dân thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi......................................................................... 63 3.3.1. Nâng cao nhận thức về quyền khiếu nại và trách nhiệm của Nhà nước trong giải quyết khiếu nại................................................................................ 63 3.3.2. Tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại .......................................................................................................... 66 3.3.3. Minh bạch hóa quá trình giải quyết khiếu nại ...................................... 70 3.3.4. Nâng cao năng lực thực thi, trách nhiệm công vụ của chủ thể có thẩm quyền giải quyết khiếu nại .............................................................................. 71 3.3.5. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động giải quyết khiếu nại ............ 73 3.3.6. Tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật .....................................................75 3.3.7. Tăng cường trách nhiệm của các cấp, các ngành trong công tác giải quyết khiếu nại ................................................................................................ 76 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 81 KẾT LUẬN .................................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GQKN Giải quyết khiếu nại HĐND Hội đồng nhân dân KN Khiếu nại UBND Uỷ ban nhân dân DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp tình hình tiếp công dân trên địa bàn ............................... 47 Thành phố Quảng Ngãi giai đoạn 2013-2016 ................................................. 47 Bảng 2.2: Tổng hợp tỷ lệ đơn thư khiếu nại, tố cáo trên địa bàn.................... 49 Thành phố Quảng Ngãi giai đoạn 2013-2016 ................................................. 49 Bảng 2.3: Tổng hợp kết quả giải quyết đơn thư khiếu nại thuộc thẩm quyền của UBND thành phố Quảng Ngãi giai đoạn 2013-2016 ............................... 50 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Khiếu nại là hiện tượng xã hội khách quan xuất hiện trong quản lý nhà nước. Quyền khiếu nại là quyền tự do, dân chủ cơ bản của công dân được Hiến pháp quy định và bảo đảm thực hiện, là công cụ pháp lý để công dân đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ lợi ích hợp pháp của mình. Khiếu nại một trong những hình thức dân chủ trực tiếp để công dân tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Để cụ thể hóa quyền khiếu nại của công dân được quy định trong Hiến pháp và tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động giải quyết khiếu nại, Việt Nam đã ban hành Luật khiếu nại và các văn bản hướng dẫn. Pháp luật khiếu nại hiện hành mặc dù đã được sửa đổi, bổ sung, nhưng trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm quyền tự do và lợi ích hợp pháp của công dân cho thấy vẫn còn quy định không phù hợp, chồng chéo, mâu thuẫn, đòi hỏi phải được tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Mặt khác, tình hình khiếu nại hiện nay diễn biến phức tạp, số lượng đơn khiếu nại, tố cáo tăng ở nhiều lĩnh vực, tính chất khiếu nại, tố cáo gay gắt, nhạy cảm, tình trạng khiếu nại, tố cáo đông người, vượt cấp vẫn còn diễn ra. Trong khi đó, hoạt động giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, tạo cơ sở cho việc bảo đảm và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém như: thủ trưởng một số cơ quan nhà nước và những người có thẩm quyền còn thiếu trách nhiệm, nhận thức chưa đầy đủ về công tác giải quyết khiếu nại; chất lượng giải quyết khiếu nại còn thấp, số lượng vụ việc giải quyết sai chiếm tỷ lệ không nhỏ; vi phạm các quy định về thẩm quyền, trình tự, thời hạn giải quyết khiếu nại; nhiều quyết định, kết luận giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật nhưng chậm thi hành hoặc không được thi hành; công tác 1 thanh tra, kiểm tra việc thi hành pháp luật khiếu nại chưa được quan tâm đúng mức; hiệu quả giải quyết khiếu nại còn hạn chế; kỷ cương, kỷ luật trong giải quyết khiếu nại bị buông lỏng, những vi phạm pháp luật khiếu nại chưa được xử lý nghiêm minh, trình độ cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại còn hạn chế v..v. Cùng với đổi mới đất nước, Thành phố Quảng Ngaĩ được Tỉnh ủy, Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Quảng Ngaĩ xác định là thành phố trọng điểm công nghiệp và đô thị của tỉnh. Trong 10 năm trở lại đây, Thành phố Quảng Ngaĩ đã tổ chức thu hồi, giải phóng mặt bằng trên 10.000 ha đất để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, an ninh, quốc phòng, phát triển công nghiệp. Việc phát sinh những mâu thuẫn về lợi ích, về cơ chế trong công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, trong tranh chấp quyền sử dụng đất,... là rất lớn. Nếu, UBND thành phố Quảng Ngaĩ không thực hiện tốt công tác giải quyết đơn thư, khiếu nại sẽ ảnh hưởng và kìm hãm phát triển kinh tế-xã hội, gây mất ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của địa phương, tạo điều kiện cho kẻ xấu kích động, gây rối. Trong những năm qua, trên địa bàn thành phố Quảng Ngaĩ , số lượt người trực tiếp đến cơ quan hành chính nhà nước ở cả cấp xã, phường và cấp thành phố để khiếu nại, tố cáo và kiến nghị, phản ánh tăng theo từng năm; số lượng đơn thư và tính chất, mức độ phức tạp của các vụ việc ngày càng gay gắt và dễ phát sinh “điểm nóng”. Một số vụ việc khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh đông người phức tạp, tồn đọng, kéo dài đã được UBND tỉnh Quảng Ngaĩ tập trung chỉ đạo các cấp, các ngành và UBND thành phố kiểm tra, xác minh, rà soát; tổ chức đối thoại để giải quyết kịp thời, tình hình đã có chuyển biến tích cực. Song, ở một số nơi vẫn còn vụ việc khiếu nại đông người phức tạp tuy đã được các cấp, các ngành xem xét giải quyết nhưng công dân vẫn chưa nhất trí, 2 tiếp tục khiếu kiện kéo dài như: một số công dân ở phường Quảng Phú, khiếu nại việc thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng Dự án Khu công nghiêp̣ Quảng Phú; các hộ dân ở phường Trương Quang Tro ̣ng khiếu nại về Bồi thường giải phóng mặt bằng Dự án khu dân cư 577; các hộ dân ở xã Nghiã An khiếu nại việc Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp…Tình hình khiếu nại nêu trên đã ít nhiều ảnh hưởng đến an ninh, trật tự và tiềm ẩn những nguy cơ làm mất ổn định chính trị- xã hội tại một số xã, phường trong một số thời điểm; có nơi đã xuất hiện những mâu thuẫn phát sinh giữa người dân với chính quyền, giữa người dân với nhà đầu tư; một số dự án đầu tư xây dựng, do tác động của khiếu nại, tố cáo đã làm cho dự án bị chậm triển khai hoặc phải tạm dừng thi công kéo dài nhiều năm, ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế- xã hội và môi trường thu hút đầu tư chung trên địa bàn. Xuất phát từ những vấn đề trên, học viên lựa chọn đề tài“Giải quyết khiếu nại - Từ thực tiễn thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi" làm luận văn nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Ở Việt Nam, công tác giải quyết khiếu nại là vấn đề đã được nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến ở góc độ lý luận và thực tiễn. Trong đó phải kể đến: Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại, Khoa Hành chính nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội năm 2008; Tài liệu về thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của GS.TS. Phạm Hồng Thái - Khoa Luật Trường Đại học Quốc gia Hà Nội; Các công trình khoa học tiêu biểu như: đề tài khoa học cấp bộ “Hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chỉnh ở Việt Nam” của Thanh tra chính phủ năm 2004; sách chuyên khảo “Cải cách thủ tục hành chính thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân ở nước ta hiện nay” năm 2000 của PTS Vũ Thư — ThS. Lê Hồng Sơn, “ Một số vấn đề về đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam” năm 2004;“Hoàn thiện thủ tục pháp lý 3 giảỉ quyết khiếu nại của công dân” Viện Nhà nước và Pháp luật năm 2005; Luận văn Thạc sĩ năm 2009 của tác giả Ngô Thị Thành An đề tài “Giải quyết khiếu nại hành chỉnh ở huyện Giao Thuỷ, tỉnh Nam Định thực trạng và giải pháp”; Luận văn Thạc sĩ năm 2009 của tác giả Nguyễn Anh Tuấn đề tài “Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại ở Việt Nam trong điêu kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền”; Luận văn Thạc sĩ năm 2010 của tác giá Nguyễn Thị Thu đề tài “Cơ chế giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam hiện nay” gần đây có Luận án Tiến sĩ năm 2013 của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh đề tài “Đảm bảo pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chỉnh của công dân ở nước ta hiện nay”;... Cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu trực tiếp về giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. Các công trình trên sẽ là các tư liệu để luận văn tham khảo và kế thừa. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại; đánh giá đầy đủ, đúng mức tình hình hoạt động công tác tiếp dân, xử lý đơn thư trong giải quyết khiếu nại và thực trạng giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. Từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản bảo đảm giải quyết khiếu nại tại UBND thành phố Quảng Ngãi nói riêng và cả nước nói chung, tránh tình trạng đơn thư vượt cấp, kéo dài… Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nắm vững các văn bản theo quy định của Luật Khiếu nại 2011. - Khi đưa ra số liệu phải chính xác, trung thực, khách quan và có nguồn. - Đề ra biện pháp khắc phục cụ thể, đưa ra kiến nghị và đề xuất phải có tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và phù hợp với quy định của pháp luật. - Tổng hợp được kết quả tiếp dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại 4 trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi giai đoạn 2013 - 2016 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Giải quyết khiếu nại hành chính của UBND thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. Phạm vi nghiên cứu: Giải quyết khiếu nại hành chính của UBND thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn từ 2013 đến 2016. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luâ ̣n: Viê ̣c nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin là biện chứng, duy vật lịch sử và quan điểm của Đảng, Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, Học viên sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học truyền thống, cu ̣ thể : phương pháp phân tích đươ ̣c áp du ̣ng khi xem xét quy đinh ̣ của các văn bản pháp luâ ̣t về khiế u na ̣i và giải quyế t khiế u na ̣i. Về phương pháp thố ng kê, tác giả đã sử du ̣ng khi tìm hiể u mô ̣t số nguyên nhân phát sinh đơn tư khiế u na ̣i, các yế u tố ảnh hưởng đế n hiê ̣u quả giải quyế t khiế u na ̣i. Ngoài ra, tác giả lia65n văn còn sử du ̣ng mô ̣t số phương pháp: phương pháp đối chiếu, phương pháp so sánh... 6. Ý nghĩa của luận văn Đề tài góp phần làm tốt hơn công tác giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Quảng Ngãi, một mặt để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân, bảo đảm để pháp luật được thực hiện nghiêm minh, mặt khác sẽ góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế-xã hội phát triển; đồng thời - là tài liệu hữu ích để cán bộ, công chức, viên chức khi thực hiện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong toàn thành phố Quảng Ngãi cùng tham khảo vận dụng khi thực hiện nhiệm vụ được giao. 5 Đối với công tác đào tạo cán bộ khoa học: Thông qua việc nghiên cứu Đề tài tạo điều kiện để cán bộ tham gia nghiên cứu nâng cao trình độ lý luận, năng lực chuyên môn, nhất là kỹ năng tổng hợp, phân tích, dự báo tình hình qua đó góp phần giải quyết tốt hơn khiếu nại, hoàn thiện kỹ năng nghiên cứu của cá nhân và tập thể khoa học. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm có 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu nại tại thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. Chương 3: Quan điểm, giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại – Từ thực tiễn thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI 1.1. Khái niệm, đặc điểm giải quyết khiếu nại 1.1.1. Khái niệm khiếu nại, khiếu nại hành chính 1.1.1.1. Khái niệm khiếu nại Khiếu nại là một hình thức cá nhân, tổ chức yêu cầu các cơ quan Nhà nước hay tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang xem xét khi có căn cứ cho rằng quyết định hay hành vi của những cơ quan, tổ chức này xâm phạm tới quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân. Điều 30 Hiến pháp 2013 quy định: Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân; Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật; Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác. Việc khiếu nại, tố cáo phải được cơ quan Nhà nước xem xét và giải quyết trong thời hạn pháp luật quy định. Có nhiều cách định nghĩa về khiếu nại, nhưng theo quy định tại Điều 2, Luật Khiếu nại năm 2011 thì: Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng 7 quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.[32] Mọi công dân Việt Nam đều có quyền khiếu nại, ngay cả khi người đó phạm tội hình sự và có thể bị hạn chế một số quyền khác theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, việc thực hiện quyền khiếu nại quyết định, hành vi hành chính cũng có những điều kiện nhất định. Chẳng hạn như điều kiện về mối quan hệ nhân quả giữa quyết định, hành vi hành chính với hậu quả xảy ra trên thực tế- tức quyền, lợi ích của người khiếu nại phải liên quan trực tiếp đến quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại hoặc việc khiếu nại phải thực hiện theo trình tự, thủ tục được pháp luật quy định. Theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011, việc quy định cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại vì trên thực tế các tổ chức xã hội cũng chịu sự tác động của các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước. Ngoài ra, trong quá trình quản lý nhà nước nhiều khi cơ quan hành chính nhà nước cũng có các quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh hưởng tới các cơ quan nhà nước. Tại Luận văn, một số khái niệm sau được hiểu thống nhất với cách giải thích tại Luật Khiếu nại 2011: Người khiếu nại là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức thực hiện quyền khiếu nại; Rút khiếu nại là việc người khiếu nại đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền chấm dứt khiếu nại của mình; Cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại là cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân; Người bị khiếu nại là cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại; cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có quyết định kỷ luật cán bộ, công chức bị khiếu nại; Người giải quyết khiếu nại là cơ quan, tổ chức, cá 8 nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại; Người có quyền, nghĩa vụ liên quan là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà không phải là người khiếu nại, người bị khiếu nại nhưng việc giải quyết khiếu nại có liên quan đến quyền, nghĩa vụ của họ; Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại. [32] 1.1.1.2. Khiếu nại hành chính Từ điển Bách khoa Việt Nam đưa ra định nghĩa về khiếu nại hành chính như sau: “Khiếu nại hành chính là việc cá nhân hay tổ chức đề nghị cơ quan hành chính nhà nước xem xét, sửa chữa một hành vi hay một quyết định hành chính mà họ cho là hành vi và quyết định đó không đúng pháp luật, gây thiệt hại hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của họ.” [36, tr.506507]. Khái niệm này phản ánh khá đầy đủ bản chất của khiếu nại hành chính, đồng thời phân biệt được khiếu nại hành chính với khiếu nại khác. Đó là khiếu nại của cá nhân hoặc tổ chức đối với quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của người có thẩm quyền trong các cơ quan nhà nước. Quan niệm này xuất phát từ việc xem xét khái niệm khiếu nại hành chính dưới góc độ là quyền chủ quan của công dân. Vì vậy, theo cách định nghĩa này, các quy định pháp luật về khiếu nại hành chính sẽ hết sức thuận lợi, cởi mở để cá nhân, tổ chức có thể thực hiện quyền khiếu nại hành chính. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật hiện hành, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính không chỉ là các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước. Vì vậy, khái niệm trên vẫn chưa được coi là khái niệm đầy đủ, phù hợp. Trên thực tế, khiếu nại hành chính là phương thức quan trọng mà thông qua đó công dân yêu cầu các cơ quan nhà nước để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, đồng thời là phương tiện mà nhờ nó các cơ quan nhà nước hoặc cán bộ, công chức trong các cơ quan đó 9 kiểm tra được tính pháp lý, tính đúng đắn của các quyết định, hành vi mà mình đã thực hiện. Khiếu nại hành chính phải chứa đựng các chứng cứ của việc vi phạm các quyền hoặc lợi ích được pháp luật quy định. Do vậy, có thể hiểu khiếu nại hành chính là hình thức bảo vệ quyền công dân trước các quyết định hoặc hành vi vi phạm của cơ quan nhà nước. Khi có một khiếu nại hành chính cũng đồng nghĩa với việc một cơ quan, tổ chức hoặc công dân cho rằng quyền, lợi ích mà pháp luật quy định cho họ đã bị xâm hại hoặc có thể bị xâm hại. Từ khái niệm khiếu nại được nêu trong Luật Khiếu nại năm 2011, thì khiếu nại hành chính được hiểu là: Khiếu nại hành chính là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do pháp luật quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính Nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính Nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Từ khái niệm trên, khiếu nại hành chính có những đặc điểm sau: Biểu hiện của tranh chấp hành chính và cơ sở phát sinh khiếu nại là xung đột lợi ích giữa Nhà nước với cá nhân, tổ chức. Đối tượng của khiếu nại hành chính là quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức. Khiếu nại hành chính được thực hiện theo thủ tục hành chính Mục đích của khiếu nại hành chính là bảo vệ quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức Tại Luận văn, một số khái niệm sau được hiểu thống nhất với cách giải thích tại Luật Khiếu nại 2011: Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc 10 người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. Hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật. Quyết định kỷ luật là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp dụng một trong các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý của mình theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức. 1.1.2. Khái niệm giải quyết khiếu nại Theo qui định tại khoản 11 Điều 2 Luật Khiếu nại, đã được Quốc hội thông qua ngày 11/11/ 2011 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2012 giải thích từ ngữ qui định về giải quyết khiếu nại “ Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại” [32, tr.9]. Để giải quyết khiếu nại cần phải có cơ chế ràng buộc lẫn nhau tạo ra phương thức hoạt động phù hợp với qui định pháp luật, những qui định về thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan có chức năng giải quyết các khiếu nại và mỗi quan hệ giữa các cơ quan với nhau trong quá trình giải quyết khiếu nại nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức được pháp luật ghi nhận và đảm bảo thực hiện. Theo qui định của pháp luật hiện hành giải quyết khiếu nại được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước, được tiến hành theo những trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Từ thủ tục thụ lý, tiến hành thẩm tra, xác minh, kết luận đến việc ban hành quyết định giải quyết, tổ chức thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại cũng như hình thành cấp giải quyết theo trật tự thứ bậc đều thể hiện rõ nét những đặc điểm của hoạt động của cơ quan nhà nước. 11 Để giải quyết khiếu nại, thông thường được tổ chức thực hiện thông qua cơ chế hành chính, tư pháp. Đây là những cơ chế mang tính chất phổ biến ở hầu hết các quốc gia trên thế giới và nó cũng là các cơ chế được ghi nhận và thực hiện ở Việt Nam. Cơ chế giải quyết khiếu nại là toàn bộ những quy định về thẩm quyền và trách nhiệm của các cơ quan hành chính, tư pháp trong quá trình giải quyết các khiếu nại: trình tự, thủ tục giải quyết và mối quan hệ giữa các cơ quan có thẩm quyền với các cơ quan khác trong quá trình giải quyết các khiếu nại nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức được pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Bản chất của giải quyết khiếu nại xét cho cùng đó là việc giải quyết mối quan hệ giữa nhà nước và công dân, giữa người quản lý và người bị quản lý, giữa đương sự và người tham gia tiến hành tố tụng khi xảy ra tranh chấp trong lĩnh vực hành chính, tư pháp và để giải quyết mối quan hệ đó những phương pháp, cách thức nào sẽ được sử dụng để giải quyết từng tranh chấp cụ thể: Giải quyết khiếu nại hành chính tức là giao trách nhiệm và thẩm quyền giải quyết khiếu nại cho các cơ quan hành chính nhà nước. Việc giải quyết tại cơ quan hành chính có thể được thực hiện một lần hoặc nhiều lần và việc giải quyết đó khá linh hoạt, đúng với tính chất của hoạt động quản lý với mục đích cao nhất là giải quyết ổn thỏa những bất đồng về mặt lợi ích giữa người dân và cơ quan nhà nước” [27, tr.34]. Ưu điểm của giải quyết khiếu nại bằng cơ chế hành chính thể hiện rõ nhất ở chỗ: khi giải quyết khiếu nại, cơ quan hành chính nhà nước ngoài việc xem xét, đánh giá tính hợp pháp của quyết định, hành vi còn có thể tính đến cả tính hợp lý của các quyết định, hành vi này để phán quyết. Mặt khác, đối với giải quyết khiếu nại thì cơ quan nhà nước không chỉ quan tâm đến việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người 12