Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử củ...

Tài liệu Giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử của tòa án nhân dân tại tỉnh hải dương

.PDF
230
776
81

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐÀO THANH HUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN VỢ CHỒNG TRONG VỤ ÁN LY HÔN TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TẠI TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Hà Nội, 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐÀO THANH HUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN VỢ CHỒNG TRONG VỤ ÁN LY HÔN TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN TẠI TỈNH HẢI DƢƠNG Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: .9. .38. 01. 07 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đình Hảo Hà Nội, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu ghi trong luận án là trung thực.Những kết luận khoa học của luận án chƣa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. . Hà Nội, ngày 09 tháng 8 năm 2018 Tác giả Đào Thanh Huyền LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận án, tác giả đã nhận đƣợc sự động viên, khuyến khích và sự giúp đỡ nhiệt tình của quý Thầy giáo, Cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Với tình cảm chân thành, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: - PGS.TS Trần Đình Hảo, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án và xin cảm ơn tới cácThầy Cô PGS.TS Hà Thị Mai Hiên, PGS.TS Nguyễn Đức Minh, PGS.TS Ngô Thị Hƣờng, TS. Nguyễn Văn Huân và các Thầy, Cô giáo. - Lãnh đạo Khoa Luật Kinh tế, Học viện Khoa học xã hội (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), quý Thầy Cô giáo đã dạy học lớp nghiên cứu sinh đợt 1 năm 2015, các phòng chuyên môn của Học viện Khoa học xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã rất cố gắng, nhƣng chắc chắn luận án không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến chân thành của quý Thầy Cô giáo, các Nhà khoa học và các bạn đồng nghiệp để luận án này có giá trị thực tiễn. Xin chân thành cảm ơn và xin kính chúc các Thầy Cô, bạn bè, đồng nghiệp luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt. Hà Nội, ngày 09 tháng 8 năm 2018 Tác giả Đào Thanh Huyền DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLDS : Bộ luật dân sự BLTTDS : Bộ Luật tố tụng dân sự HN&GĐ : Hôn nhân và Gia đình TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân Tối cao HĐXX : Hội đồng xét xử NĐ- CP : Nghị định số NQ –HĐTP- TANDTC : Nghị quyết số …/ Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân / Nghị định của Chính phủ dân Tối cao TTLT : Thông tƣ liên tịch PT : Phúc thẩm ST : Sơ thẩm XHCN : Xã hội chủ ngh a CĐTS : Chế độ tài sản TKHN : Thời kỳ hôn nhân MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU ......................................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................8 1.2. Cơ sở lý thuyết nghiên cứu .............................................................................19 1.3. Giả thiết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ...................................................20 Chƣơng 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN VỢ CHỒNG TRONG CÁC VỤ ÁN LY HÔN ............................... 25 2.1. Khái quát về tài sản chung của vợ chồng ......................................................25 2.2. Đặc điểm, ý ngh a của việc giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn .........................................................................................................................42 2.3. Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn. ...45 2.4. Nội dung điều chỉnh pháp luật, Thẩm quyền giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn .................................................................................61 2.5. Pháp luật về căn cứ phân chia tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn..................64 2.6. Quy định của pháp luật tố tụng về trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn : ...................................................................77 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN VỢ CHỒNG TRONG CÁC VỤ ÁN LY HÔN TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TOÀ ÁN NHÂN DÂN TẠI TỈNH HẢI DƢƠNG .................................................................................................. 85 3.1. Khái quát về thực trạng pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn trong cả nƣớc, và các yếu tố tác động đến việc giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn. ....................................................85 3.2. Các yếu tố tác động đến việc giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn ..........................................................................................................................93 3.3. Thực trạng thực hiện pháp luật giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng ...........................96 Chƣơng 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÀI SẢN VỢ CHỒNG TRONG CÁC VỤ ÁN LY HÔN ..... 124 4.1. Định hƣớng hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử của Toà án nhân dân ......................................................... 124 4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng ………………131 4.3. Các giải pháp bảo đảm hiệu quả hoạt động áp dụng pháp luật ....................139 KẾT LUẬN........................................................................................................................... 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ............................ 149 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 150 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghi n cứu Cùng với tiến trình lịch sử, gia đình luôn đƣợc coi là nền tảng của xã hội Việt Nam, do đó gia đình đã sớm đƣợc tổ chức chặt chẽ và những quy định pháp luật về nó qua từng thời kỳ phát triển của đất nƣớc mang những nét chung nhất của lịch sử và thời đại. Nhận thức đƣợc vị thế gia đình trong xã hội, Đảng và Nhà nƣớc ta luôn quan tâm chú trọng đến việc xây dựng và giữ gìn gia đình yêm ấm, hòa thuận. Sự quan tâm đó đã đƣợc thể hiện qua việc ban hành các quy phạm pháp luật về Hôn nhân và Gia đình góp phần giúp cho sự tồn tại và phát triển của gia đình đi vào khuôn khổ và tạo tính bền vững trong quan hệ gia đình. chế độ tài sản của vợ chồng là một nội dung quan trọng của chế độ Hôn nhân và Gia đình Việt Nam mang những đặc điểm thể hiện sắc thái thuần túy của dân tộc Việt Nam. Giải quyết tranh chấp tài sản chung vợ chồng khi ly hôn đƣợc thể hiện nhận thức một cách khoa học và khách quan hiện tƣợng ly hôn và chia tài sản của vợ chồng. Việc nhìn nhận hiện tƣợng ly hôn, chia tài sản vợ chồng nhƣ là một hiện tƣợng xã hội, nó thể hiện sự đổi mới về nhận thức của xã hội, đáp ứng yêu cầu công cuộc cải cách Tƣ pháp và đổi mới đất nƣớc. Nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trƣờng đang đòi hỏi phải có sự điều chỉnh phù hợp của pháp luật đối với chế định tài sản trong l nh vực Hôn nhân và Gia đình, đặc biệt là chế độ tài sản chung của vợ chồng cũng nhƣ việc giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi chấm dứt quan hệ hôn nhân, nhằm làm lành mạnh hóa các quan hệ xã hội, trong đó quan hệ Hôn nhân và Gia đình đƣợc đặc biệt chú trọng. Tài sản vợ chồng là một trong những nội dung quan trọng của Luật hôn nhân và Gia đình. Sau khi kết hôn, tài sản chung đƣợc hình thành, các lợi ích và các quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với khối tài sản này cũng vì thế mà hình thành. Do tài sản không chỉ gắn liền với những lợi ích thiết thực của hai bên mà còn liên quan đến ngƣời thứ ba, đặc biệt là khi vợ chồng tham gia vào các hoạt động kinh doanh thƣơng mại nên vấn đề này lúc nào cũng nảy sinh nhiều mâu thuẫn, đặc 1 biệt là sau khi vợ chồng ly hôn. Thực tiễn xét xử cho thấy, phần lớn các tranh chấp của vợ chồng có liên quan đến tài sản. Sự phức tạp trong việc xác định tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng cùng những hạn chế trong việc quy định về chế độ tài sản vợ chồng trong luật Dân sự, luật Hôn nhân và Gia đình nƣớc ta ngày càng trở nên bất cập. Một mặt việc giải quyết các xung đột trên không thể đảm bảo đƣợc công bằng, bình đ ng giữa các chủ thể (ngƣời vợ thƣờng thiệt thòi về tài sản sau khi ly hôn). Mặt khác số lƣợng và độ phức tạp của các vụ việc liên quan đến tranh chấp tài sản vợ chồng ngày càng gia tăng gây khó khăn, tốn kém cho nghành Tƣ pháp. Tòa án với tƣ cách là cơ quan duy nhất trong hệ thống các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền xét xử, có vai trò quan trong trong việc góp phần tuân thủ, chấp hành các quy định của pháp luật. Từ việc áp dụng các quy định của pháp luật trong công tác xét xử các vụ việc thuộc nhiệm vụ của mình, Tòa án góp phần tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật của Nhà nƣớc đến nhân dân. Qua đó góp phần quan trọng đến công tác tổng kết thực tiễn, kinh nghiệm xét xử, tác động đến chất lƣợng công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của Tòa án nói riêng và Nhà nƣớc ta nói chung. Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014. Sau hơn 3 năm thi hành, Luật HN&GĐ đã góp phần quan trọng trong việc bảo vệ chế độ XHCN, tăng cƣờng pháp chế XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức. ảo đảm ổn định cuộc sống gia đình trong xã hội, phát huy truyền thống phong tục tập quán tốt đ p của dân tộc Việt Nam, nâng cao vai trò trách nhiệm của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong việc tôn trọng và chấp hành các quy định của pháp luật về Hôn nhân và Gia đình. Trên thực tế, việc giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn là vấn đề nan giải và đầy phức tạp trong quá trình xét xử các vụ ly hôn. Các vụ án liên quan đến tài sản vợ chồng thƣờng kéo dài, để quá thời hạn xét xử, một số vụ án có những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng tố tụng hoặc về nội dung dẫn đến hủy án, hoặc cải sửa án, có những vụ án phải qua nhiều cấp xét xử làm ảnh hƣởng đến quyền lợi của công dân. Trong bối cảnh nền kinh tế đất nƣớc phát triển năng động, sự cùng tham gia của vợ chồng vào các giao dịch dân sự, thƣơng mại ngày 2 càng rộng rãi đã nảy sinh nhiều vấn đề cần giải quyết, nhất là việc xác định tài sản vợ chồng ngày càng phức tạp. Các tranh chấp về tài sản của vợ chồng, giữa vợ chồng với ngƣời thứ ba ngày càng nhiều, việc xác định quyền sở hữu tài sản của vợ chồng trong những trƣờng hợp này luôn luôn biến động, tình hình tranh chấp về tài sản của vợ chồng khi ly hôn đang có xu hƣớng gia tăng về số lƣợng cũng nhƣ gay gắt quyết liệt, phức tạp về tính chất; công tác điều tra xác định tài sản của vợ chồng gặp nhiều trở ngại, cho nên, việc giải quyết các tranh chấp về tài sản của vợ chồng trong các vụ ly hôn là vấn đề mà các cấp Tòa án gặp rất nhiều khó khăn và vƣớng mắc. Thực tiễn công tác xét xử cũng cho thấy, những quy định về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 mặc dù mới đƣợc sửa đổi, bổ sung nhƣng chƣa thật cụ thể, rõ ràng, dẫn đến quan điểm, nhận thức và áp dụng khác nhau. Một số quy định không còn phù hợp với tình hình biến động của đời sống xã hội, dẫn đến việc xét xử chƣa đảm bảo đƣợc tính khách quan, công bằng, ảnh hƣởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân đối với pháp luật. Để cho việc giải quyết nhanh chóng, đúng pháp luật, thấu tình, đạt lý các tranh chấp về chia tài sản vợ chồng trong các vụ án ly hôn, đặt ra yêu cầu cần phải tiếp tục làm rõ thêm về mặt lý luận cũng nhƣ về mặt thực tiễn đối với vấn đề này; tiếp tục nghiên cứu để đƣa ra định hƣớng và giải pháp cụ thể nhằm bổ sung, hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả cơ chế thực thi pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản chung vợ chồng trong các vụ án ly hôn đƣợc coi vấn đề có tính cấp thiết hiện nay. Với ý ngh a đó, nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn, từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tại Tỉnh Hải Dương” để nghiên cứu và làm Luận án Tiến s luật học. 2. Mục đ ch và nhiệm vụ nghiên cứu ục c ng i n c u Mục đích nghiên cứu của luận án là làm sáng tỏ những vấn đề lý luậnpháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ ánly hôn đồng thời tìm hiểu thực trạng giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn của Tòa án nhân dân tại tỉnh 3 Hải Dƣơng.Nhằm chỉ ra những vấn đề còn vƣớng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật cũng nhƣ một số quan điểm áp dụng pháp luật chƣa thống nhất trong ngành Tòa án,từ đó đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả điều chỉnh và thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng trong các vụ ly hôn. i m vụ ng i n c u Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu ở trên, Luận án xác định nhiệm vụ nghiên cứu nhƣ sau: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong các vụ ly hôntheo luật HN&GĐ năm 2014 - Nghiên cứu thực trạng giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng trong vụ án ly hôn của Tòa án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng khi xét xử loại việc này qua một số vụ án cụ thể, từ đó nhận dạng những bất cập, vƣớng mắc còn tồn tại trong quá trình giải quyết tranh chấp tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn. - Từ các nghiên cứu lý luận và thực tiễn, Luận án đề xuất một số kiến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả điều chỉnh về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3 Đối tượng nghiên c u Đối tƣợng nghiên cứu của Luận án là những vấn đề lý luận và hệ thống các quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn; tác giả tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành về trình tự, thủ tục, căn cứ, nguyên tắc pháp luật giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn và thực tiễn xét xử các vụ tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng. 3.2. Phạm vi nghiên c u Trong phạm vi của luận án này, tác giả tập trung nghiên cứu các quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, ộ luật dân sự năm 2015, ộ luật tố tụng dân sự năm 2015, cơ sở pháp lý để giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn 4 theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2014. Nghiên cứu việc áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn qua thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng trong 5 năm từ 2013 đến năm 2017. Trong phạm vi của đề tài, Luận án chỉ nghiên cứu giải quyết các tranh chấp về tài sản của vợ chồng trong vụ án ly hôn ở trong nƣớc, các ví dụ dẫn chứng trong luận án cũng chủ yếu tập trung vào các tranh chấp là nhà, đất, quyền sử dụng đất, công sức đóng góp của vợ chồng khi ly hôn. Đối với những tranh chấp về tài sản của vợ chồng là vật, tiền, giấy tờ có giá trị nhƣ : cổ phần, cổ phiếu, tiền gửi ngân hàng, ô tô hạng sang, vàng và kim loại quý, đá quý… Luận án hạn chế dẫn chứng. Còn những tranh chấp về tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, tranh chấp tài sản chung, riêng của vợ chồng với những chủ thể khác khi ly hôn, sau ly hôn, các tranh chấp về tài sản vợ chồng trong các vụ việc có yếu tố nƣớc ngoài không thuộc phạm vi nghiên cứu của Luận án. - Luận án chỉ nghiên cứu một phần hậu quả pháp lý của việc ly hôn, đó là vấn đề giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn ở trong nƣớc. Về mặt thực tiễn, Luận án giới hạn là các bản án, quyết định về giải quyết các tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn đã đƣợc xét xử của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng từ năm 2013 đến năm 2017 (chủ yếu là các tranh chấp về nhà, đất, QSDĐ, công sức đóng góp), các báo cáo thống kê, báo cáo tổng kết về thụ lý và giải quyết vụ án về HN&GĐ, ly hôn, của các Tòa án các huyện, thị và Tòa án tỉnh Hải Dƣơng từ năm 2013 đến năm 2017. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghi n cứu Luận án đƣợc thực hiện trên cơ sở chủ ngh a duy vật biện chứng và chủ ngh a duy vật lịch sử: Phƣơng pháp lịch sử đƣợc sử dụng khi nghiên cứu, tìm hiểu đánh giá chế độ tài sản vợ chồng và việc chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn qua các thời kỳ lịch sử ở nƣớc ta. - Phƣơng pháp nghiên cứu, luận án sử dụng nhiều phƣơng pháp khác nhau nhƣ phƣơng pháp phân tích luật học, phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp tổng hợp (trên cơ sở phân tích và tham khảo pháp luật nƣớc ngoài). 5 - Phƣơng pháp so sánh đƣợc thực hiện nhằm tìm hiểu quy định của pháp luật hiện hành với hệ thống pháp luật trƣớc đây ở nƣớc ta cũng nhƣ pháp luật ở một số nƣớc khác. - Phƣơng pháp thống kê đƣợc thực hiện trong quá trình đánh giá thực tiễn qua các bản án cụ thể từ hoạt động xét xử của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng từ năm 2013 đến năm 2017 liên quan đến tranh chấp tài sản vợ chồng, từ đó tìm ra mối liên hệ giữa pháp luật với thực tiễn đã phù hợp chƣa để nâng cao hiệu quả điều chỉnh của pháp luật về vấn đề này. 5. Những đ ng g p ới của luận án Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ đƣa lại một số đóng góp mới sau đây: - Góp phần làm r cơ sở lý luận và thực tiễn của pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng. Luận án là công trình nghiên cứu tƣơng đối khoa học, đầy đủ và có hệ thống, khái quát và phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn của các quy định pháp luật về giải quyết các tranh chấp tài sảnvợ chồng khi ly hôn, làm căn cứ so sánh với quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000, từ đó thấy đƣợc tính hợp lý và bất hợp lý của chế độ tài sản vợ chồng việc giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015. - Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận, đề tài còn tìm hiểu thực tiễn áp dụng pháp luật thông qua hoạt động xét xử của Toà án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng. Nêu những điểm còn vƣớng mắc, bất cập của pháp luật, những quy định chƣa phù hợp, cả dƣới góc độ lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật. Góp phần đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn của Tòa án nhân dân. - Đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả điều chỉnh và áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn. Nhằm nâng cao hiệu quả xét xử của Toà án nhân dân tiến tới hoàn thiện pháp luật về giải quyết các tranh chấp tài sản của vợ chồng trong vụ án ly hôn. 6 6. Ý ngh a hoa học và thực tiễn của Luận án - Ý ngh a khoa học : Luận án là một công trình nghiên cứu tƣơng đối khoa học, đầy đủ và có hệ thống về vấn đề có liên quan đến thực tiễn tranh chấp tài sản của vợ chồng trong vụ án ly hôn của Tòa án nhân dân tại Tỉnh Hải Dƣơng, góp phần bổ sung các lý luận cơ bản về quan hệ tài sản vợ chồng, giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn, kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn và góp phần vào việc nghiên cứu và hoàn thiện chế định pháp luật này nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi mà Việt Nam đang tiến hành cải cách Tƣ pháp nhằm đảm bảo tính khách quan, công bằng, và hợp lý của pháp luật. - Ý ngh a thực tiễn : Đề tài khai thác tính cấp thiết của việc hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan tới giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu hơn với thế giới. Kết quả nghiên cứu của luận án cũng sẽ là tài liệu tham khảo có giá trị trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập pháp luật về hôn nhân và gia đình nói chung và pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn nói riêng. 7. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận án đƣợc kết cấu 4 chƣơng, có kết luận của từng chƣơng, bao gồm: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết nghiên cứu. Chƣơng 2: Những vấn đề lý luận pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn Chƣơng 3: Thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dƣơng. Chƣơng 4: Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn. 7 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Tìn ìn ng i n c u ở Vi t am Xuất phát từ vai trò quan trọng của gia đình trong xã hội,Việc xác định tài sản vợ chồng đƣợc các nhà làm luật quan tâm, quy định tƣơng đối đầy đủ, cụ thể trong các văn bản pháp luật có liên quan nhằm bảo đảm việc áp dụng vào thực tiễn đƣợc thuận lợi hơn. Các công trình nghiên cứu khoa học nói chung về chế độ tài sản vợ chồng, giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn luôn thu hút đƣợc nhiều sự quan tâm, nghiên cứu đến nay đã có một số công trình nghiên cứu về vấn đề này Trên cơ sở đó, Luận án đã tham khảo, phân tích, so sánh các văn bản nhƣ: Hiến pháp năm 1992, Luật HN&GĐ năm1959, năm 1986, Luật HN&GĐ năm 2000, Luật HN&GĐ năm 2014, LDS năm 2005, LDS năm 2015, LTTDS năm 2004, sửa đổi, bổ sung năm 2011, LTTDS năm 2015, Luật Đất đai năm 2003, Luật Đất đai năm 2013…; Các Thông tƣ liên tịch hƣớng dẫn, các Chỉ thị, Nghị quyết, công văn hƣớng dẫn của T ND Tối cao về giải quyết tranh chấp tài sản chung vợ chồng trong vụ án ly hôn… Từ đó, tác giả phân tích những vấn đề bổ sung, sửa đổi và kế thừa, những điểm mới mang tính tiến bộ phù hợp với thực tiễn hiện nay. ên cạnh đó, các công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này cũng vô cùng phong phú. óm các luận án Tiến sĩ: Luận án Tiến s Luật của Nguyễn Văn Cừ( 2005), Chế độ tài sản của vợ chồng theo luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam, Luận án Tiến s luật học, Trƣờng Đại học luật Hà Nội, Luận án phân tích một cách toàn diện, đầy đủ và có hệ thống về chế độ tài sản của vợ chồng theo pháp luật Việt Nam, các căn cứ, nguyên tắc chia tài sản vợ chồng khi ly hôn theo luật HN&GĐ năm 2000, đánh giá về thực trạng pháp luật về tranh chấp tài sản vợ chồng, nêu về mặt lý luận và thực tiễn áp 8 dụng chế độ tài sản vợ chồng theo luật hôn nhân và gia đình năm 2000, luận án chỉ r những quy định còn bất cập, chƣa hợp lý, không đảm bảo đƣợc tính khoa học của luật thực định. Nêu thực tiễn áp dụng pháp luật và một số kiến nghị hoàn thiện về việc áp dụng căn cứ xác định tài sản vợ chồng, về định giá tài sản trong giải quyết tranh chấp, về xác định ngh a vụ tài sản của vợ chồng. Đây là một công trình có giá trị to lớn trong cả khoa học lý luận và thực tiễn. Luận án Tiến s Luật của Nguyễn Thắng Lợi ( 2017), Chia tài sản vợ chồng khi ly hôn theo Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam, Luận án Tiến s Luật học, Học viện khoa học xã hội. Nghiên cứu, phân tích, đánh giá, hệ thống hóa một số cơ sở lý thuyết về căn cứ xác định tài sản vợ chồng, căn cứ pháp lý để xác định khối tài sản chung vợ chồng dựa trên hai cơ sở là “thời kỳ hôn nhân” và “nguồn gốc tài sản”. Luận án Tiến s Luật của Hồ Quang Huy ( 2015), Thực hiện pháp luật về đăng ký quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, Luận án Tiến s Luật học, Học viện Khoa học xã hội. Luận án đi sâu phân tích về quyền sở hữu tài sản, trong đó có tài sản vợ chồng gắn liền với quyền sử dụng đất đai ở Việt Nam, những bất cập về thực hiện pháp luật về đăng ký quyền sử dụng đất. Luận án Tiến s Luật của Mai Thị Tú Oanh( 2013), Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai bằng Tòa án ở nước ta, Luận án Tiến s Luật học, Học viện Khoa học xã hội. Luận án đề cập đến tranh chấp đất đai chung , trong đó có tranh chấp đất đai của vợ chồng, Nêu các giải pháp hoàn thiện về tranh chấp đất đai. Tất cả những lý thuyết của các luận án trên có một số vấn đề liên quan đến đề tài của luận án. Tuy nhiên các tác giả luận án mới chỉ đề cập đến một khía cạnh hoặc một số trƣờng hợp cụ thể liên quan đến chia tài sản vợ chồng mà chƣa đi sâu phân tích toàn diện các trƣờng hợp tranh chấp tài sản của vợ chồng trong vụ án ly hôn tại Tòa án theo luật HN&GĐ năm 2014. Các phân tích về thực trạng việc thực hiện pháp luật, các ƣu điểm và những hạn chế, bất cập về giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn, các báo cáo tổng kết, số liệu thống kê, các bản án có vi phạm bị hủy, cải sửa, của nghành Tòa án nhân dân tỉnh Hải Dƣơng, thì chƣa có tác giải nào đề cập đến và không có sự trùng lặp với các công trình trƣớc đây. 9 óm các luận văn T ạc sĩ: Nguyễn Hồng Hải (2002), “Xác định tài sản của vợ chồng, một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Luận văn thạc s Luật học, trƣờng Đại học Luật Hà Nội. Luận văn phân tích các căn cứ xác định tài sản chung của vợ chồng trong luật HN&GĐ và gia đình năm 2000 và thực tiễn nghiên cứu, áp dụng chế định, tác giả đã làm r một số vấn đề về lý luận và thực tiễn áp dụng chế định tài sản của vợ chồng, đƣa ra những kết luận và kiến nghị hoàn thiện chế định này. Tuy nhiên, hiện nay Luật HN&GĐ năm 2014 đã có hiệu lực, do vậy cần thiết phải có một công trình nghiên cứu mới, bởi vì Luật HN&GĐ năm 2014 và Luật HN&GĐ năm 2000 có nhiều nét khác biệt, ảnh hƣởng đến việc xác định tài sản của vợ chồng. Phạm thị Ngọc Lan (2008), “Giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn theo luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam năm 2000”, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội. ùi Minh Hồng ( 2009), “ Chế độ tài sản theo thỏa thuận của vợ chồng liên hệ từ pháp luật nước ngoài đến pháp luật Việt Nam” Luận văn Thạc s Luật học. Nguyễn Thị Lan (2012), “Chia tài sản chung của vợ chồng theo luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam năm 2000”, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học quốc gia Hà Nội. Đinh Thị Minh Mẫn ( 2014), Giải quyết tranh chấp tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội. Tất cả những luận văn này đều có một đối tƣợng nghiên cứu r ràng,phân tích về căn cứ, nguyên tắc, các vấn đề lý luận về chia tài sản vợ chồng khi ly hôn,về chế độ tài sản theo thỏa thuận của vợ chồng, vấn đề nợ khi vợ chồng ly hôn, đều có liên quan đến đề tài luận án. Đối với những tranh chấp về nhà đất, công sức, cách thức giải quyết còn ở mức sơ lƣợc, chƣa thấu đáo, Các định hƣớng và các giải pháp của các luận văn còn sơ sài chƣa cụ thể, đây là vấn đề mà luận án sẽ đi sâu nghiên cứu và đề ra các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn. Nguyễn Thị Hạnh (2012), Luận văn Thạc s luật học, Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội, phân tích tƣơng đối chi tiết về nguyên tắc chia tài sản vợ chồng khi ly hôn, 10 nhấn sâu vào quyền sử đụng đất và nhà ở là những tài sản có giá trị nhất trong số tài sản chung của vợ chồng, tác giả cho rằng giá trị tài sản lớn khiến cho các tranh chấp trở nên phức tạp hơn, chia tài sản chung là quyền sử dụng đất và nhà ở có nhiều phức tạp, do vậy luật cần quy định cụ thể hơn về nguyên tắc cách thức phân chia, đã nêu cụ thể các loại tài sản chung vợ chồng. Trong luận văn có ý kiến bổ sung vấn đề hoàn thiện quy định pháp luật về chia tài sản chung vợ chồng.Nguyễn Thị Xuân (2013), Giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn tại TAND qua thực tiễn huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội, luận văn nghiên cứu và thống kê chi tiết các loại tài sản chung vợ chồng, các loại tài sản riêng của vợ, chồng áp dụng cho việc giải quyết chia tài sản chung vợ chồng khi ly hôn: Các thu nhập hợp pháp của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân. Ngoài ra, tài sản chung của vợ chồng còn bao gồm các khoản thu nhập hợp pháp khác của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân. Phạm Trung Kiên (2013), Chia tài sản chung vợ chồng khi ly hôn qua thực tiễn xét xử cấp sơ thẩm tại Tòa án nhân dân tỉnh Thái Nguyên, Luận văn Thạc s Luật học, Học viện khoa học xã hội Đặng Thu Hà ( 2014), Quyền tài sản trong quan hệ Hôn nhân và Gia đình ở Việt Nam hiện nay, Luận văn Thạc s Luật học, Học viện khoa học xã hội. Khái niệm tài sản và bản chất quyền tài sản trong quan hệ Hôn nhân và Gia đình, khái quát một số đặc điểm về quyền tài sản trong quan hệ Hôn nhân và Gia đình dƣới góc độ lịch sử và luật học so sánh. Nguyễn á Thuận (2014), Giải quyết tranh chấp tài sản chung của vợ, chồng khi ly hôn từ thực tiễn xét xử của Tòa án ở tỉnh Hưng Yên, Luận văn Thạc s Luật học, Học viện khoa học xã hội, đã hệ thống hóa cơ sở lý luận xác định thẩm quyền trong việc giải quyết chia tài sản chung vợ chồng khi ly hôn của Tòa án nhân dân, thủ tục tố tụng pháp luật trong giải quyết các vụ án về HN&GĐ, những giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp tài sản chung của vợ chồng trong vụ án ly hôn. Đỗ Việt nh ( 2017), Thực trạng giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn tại Tòa án nhân dân Thành phố Thanh Hóa, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, luận văn nêu cơ sở pháp luật của việc giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn, căn cứ xác định tài sản 11 chung, tài sản riêng khi vợ chồng lựa chọn chế độ tài sản theo thỏa thuận hoặc theo luật định. Nguyễn Đức nh ( 2017),Xác định tài sản chung của vợ chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà nội, luận văn nêu nội dung cơ bản về xác định tài sản chung của vợ chồng theo luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, thực trạng thực hiện pháp luật về xác định tài sản chung của vợ chồng và một số kiến nghị hoàn thiện.Nguyễn Thị Thu Hà ( 2017), Thực tiễn giải quyết tranh chấp chia tài sản của vợ chồng khi ly hôn tại Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc s Luật học, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội, Luận văn nêu lý luận cơ bản về chế độ tài sản của vợ chồng, căn cứ xác định tài sản chung, tài sản riêng vợ chồng, thực tiễn áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp về chia tài sản của vợ chồng khi ly hôn tại Tòa án nhân dân Thành phố Hà nội. Vấn đề giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn về cả lý luận và thực tiễn của các luận văn trên nghiên cứu khá nhiều ở mức độ khác nhau, lý thuyết về tài sản chung vợ chồng, chế độ tài sản vợ chồng qua các thời kỳ, các nguyên tắc các căn cứ giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng khi ly hôn đã đƣợc đề cập trong các luận văn chủ yếu là Luật HN&GĐ năm 2000, và có liên quan đến đề tài luận án luận án. Song về thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp tài sản vợ chồng trong vụ án ly hôn tại Tòa án theo Luật HN&GĐ năm 2014 và theo LTTDS năm 2015 thì hầu nhƣ chƣa có công trình nào đề cập đến một cách cụ thể, chi tiết, hoặc có đề cập đến nhƣng chƣa toàn diện và thấu đáo mà tác giả đề tài chú trọng và tập trung. Việc nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật giải quyết tranh chấp tài sản của vợ chồng khi ly hôn tại Tòa án nhân dân tại tỉnh Hải Dƣơng thì chƣa có công trình nào và đây là công trình đầu tiên, do đó không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trƣớc đây. Các sác , tạp c , tài li u c uy n k ảo: Sách: Phùng Trung Tập(2011), Luận bàn về các hình thức sở hữu và sở hữu chung hợp nhất của vợ chồng, Nxb.Chính trị Hành chính, Hà Nội .Nghiên cứu trên đều phân tích, đánh giá, hệ thống hóa một số cơ sở lý thuyết về căn cứ xác định tài 12 sản vợ chồng, căn cứ pháp lý để xác định khối tài sản chung vợ chồng, phân tích các hình thức sở hữu, trong đó có sở hữu chung hợp nhất của vợ chồng. Sách : “ Tài sản và quyền sở hữu của công dân ở Việt Nam” NX Công an nhân dân, của Hà Thị Mai Hiên ( 2010). Nguyễn Phƣơng Lan (2008), “ Quyền và nghĩa vụ tài sản của vợ chồng đối với các giao dịch dân sự, thương mại do một bên thực hiện, tài sản của vợ chồng trong hoạt động sản xuất kinh doanh” Đề tài khoa học cấp trƣờng, Trƣờng Đại học Luật Hà Nội... đã tổng hợp một cách khái quát nguồn gốc, phạm vi xác lập tài sản chung và tài sản riêng vợ, chồng cùng các quyền sở hữu của vợ, chồng đối với các loại tài sản đó. Sách: “ Xã hội học pháp luật những vấn đề cơ bản” V khánh Vinh (2012), Nxb Khoa học xã hội, phần 1. Sách : “Hướng dẫn học tập- Tìm hiểu Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam”, Nhà xuất bản Lao động , của Tiến s Ngô Thị Hƣờng ( chủ biên), Tiến s Nguyễn Thị Lan, Tiến s ùi Thị Mừng ( 2015), Đại học luật Hà nội, cuốn sách tập trung phân tích, lý giải một cách khoa học các khái niệm trong l nh vực HN&GĐ cũng nhƣ nội dung các quy định trong hệ thống pháp luật hiện hành về Hôn nhân và Gia đình. Đồng thời, cuốn sách đƣa ra các nguyên lý áp dụng pháp luật trong việc điều chỉnh, giải quyết các quan hệ HN&GĐ trong thực tế .Sách : “ Pháp luật Dân sự và thực tiễn xét xử” Tƣởng Duy Lƣợng ( 2012), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tạp chí: ùi Thị Huyền ( 2017), Đảm bảo quyền con người, quyền công dân của đương sự trong thủ tục giải quyết việc dân sự, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 5 ( 302) – 2017. Đào Thanh Huyền (2017), “Tính nhân văn của pháp luật Việt Nam trong giải quyết tài sản của vợ chồng khi ly hôn” Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 5( 302), năm 2017. Và“ Xác minh thu thập chứng cứ trong các vụ án ly hôn có yêu cầu chia tài sản chung vợ chồng”. Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 7( 304) năm 2017, bài viết bàn về tính nhân văn của pháp luật Việt Nam thể hiện qua nguyên tắc “ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của vợ, con chƣa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình, nêu tầm quan trọng của việc xác minh, thu thập chứng cứ, những kinh nghiệm thực tế của việc xác minh, thu thập chứng cứ trong các vụ án ly hôn có yêu cầu chia tài sản vợ chồng. Lê Văn Sua, Tòa án quân sự Khu vực 1 – QK9, Áp dụng tập quán trong pháp luật dân sự- những vướng mắc, bất cập cần hoàn thiện, http://moj.gov.vn/qt/tintuc/Pages/nghien-cuu-trao-doi.aspx? ItemID=1927 , 18/02/2016. Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ 1 tháng 5- 2013, Trao đổi về bài viết “ Tài 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan