Tài liệu Giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại bằng tố tụng tòa án

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HCM TIỂU LUẬN MÔN HỌC LUẬT KINH DOANH Đề tài: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TRONG KINH DOANH BẰNG TỐ TỤNG TÒA ÁN GVHD: LS.TS. TRẦN ANH TUẤN HVTH: NHÓM 13 LỚP: MBA 11B Thành viên nhóm 13: 1) Nguyễn Trung Kiên – MBAB11026 2) Ngô Huỳnh Kỳ – MBAB11027 3) Bùi Thành Kỷ – MBAB11028 4) Huỳnh Thị Bích Loan – MBAB11032 5) Trần Ngọc Minh Thư – MBAB11044 Tp. HCM, tháng 12 năm 2011. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được bài tiểu luận nhóm này, nhóm 13 đã nhận được sự hướng dẫn tận tình của thầy LS. TS Trần Anh Tuấn. Nhóm13, lớp MBA11B xin gởi lời cảm ơn chân thành đến thầy. Đồng thời, nhóm 13 chúng tôi cũng xin chân thành cảm ơn các bạn học viên lớp MBA11B đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm cho nhóm trong suốt thời gian thực hiện đề tài để đề tài được hoàn thiện hơn Do giới hạn của môn học và thời gian nghiên cứu nên chưa thể phân tích cụ thể và đi sâu vào các vấn đề một cách chi tiết và cụ thể hơn nên nhóm kính mong thầy và quý bạn đọc thông cảm về những thiếu xót nếu có. Kính chúc Thầy, tập thể lớp MBA11B lời chúc sức khỏe và thành công. Xin trân trọng kính chào. Học Viên thực hiện Nhóm 13 NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .............................................................................................................................. Tp. Hồ Chí Minh, ngày … … tháng … … năm 2011 Giảng viên hướng dẫn. LS. TS. TRẦN ANH TUẤN MỤC LỤC Trang PHẦN 1. Giới thiệu Đề tài nghiên cứu .................................................................. i Phần II. NỘI DUNG CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI ........................................................ 1 CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TỐ TỤNG TÒA ÁN ......................................... 1 1.1.Khái niệm tố tụng tòa án. .................................................................................. 1 1.2.Khái quát về thời điểm ra đời của tố tụng tòa án ............................................... 1 1.3.Các yêu cầu của quá trình giải quyết tranh chấp trong kinh doanh ................... 2 1.4. Những nguyên tắc cơ bản trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại bằng tố tụng tòa án. .................................................................................................. 2 1.4.1.Nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự ........................... 2 1.4.2.Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật............................................................. 3 1.4.3.Nguyên tắc Tòa án không tiến hành điều tra mà chỉ xác minh thu thập chứng cứ .......................................................................................................................... 4 1.4.4.Nguyên tắc hòa giải ......................................................................................... 4 1.4.5.Nguyên tắc giải quyết vụ án nhanh chóng, kịp thời ........................................ 5 1.5. Thẩm quyền của các cấp tòa tại Việt Nam. ..................................................... 6 1.5.1.Thẩm quyền của tòa án kinh tế ........................................................................ 7 1.5.2.Thẩm quyền theo lãnh thổ (Điều 35- BLTTDS): .......................................... 14 CHƯƠNG II: THỦ TỤC TỐ TỤNG TÒA ÁN ................................................. 17 2.1. Thủ tục xét xử sơ thẩm .................................................................................. 17 2.1.1.Khởi kiện các vụ án kinh tế ........................................................................... 17 2.1.2.Thụ lý vụ án. .................................................................................................. 19 2.1.3.Chuẩn bị xét xử.............................................................................................. 21 2.1.4.Mở phiên tòa sơ thẩm .................................................................................... 22 2.2. Thủ tục xét xử phúc thẩm .............................................................................. 26 2.2.1.Tính chất của xét xử phúc thẩm. ................................................................... 26 2.2.2.Thủ tục tiến hành phiên tòa phúc thẩm: ....................................................... 27 2.3.1.Thủ tục giám đốc thẩm .................................................................................. 29 2.3.2.Thủ tục tái thẩm trong Tố tụng tòa án ........................................................... 30 2.3. Thi hành bản án và quyết định có hiệu lực của Tòa án ................................. 31 CHƯƠNG III: NHẬN XÉT VÀ KẾT LUẬN .................................................... 33 3.1. Ưu điểm và nhược điểm của tố Tụng tòa án .................................................. 33 3.1.1.Ưu điểm: ........................................................................................................ 33 3.1.2.Nhược điểm: .................................................................................................. 33 3.2. Một số kiến nghị ............................................................................................ 34 3.2.1.Về nguyên tắc khởi kiện ................................................................................ 34 3.2.2.Về việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời (BPKCTT) ..................... 35 3.2.3.Quyền kháng cáo kháng nghị ........................................................................ 38 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 41 CHƯƠNG IV. TÌNH HUỐNG PHÁP LUẬT:................................................... 42 4.1. Nội dung tóm tắt của tranh chấp: ................................................................... 42 4.2. Nội dung bản án: ............................................................................................ 42 PHẦN 1. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU. 1. Dẫn nhập và giới thiệu đề tài. Trong kinh doanh, giữa các cá nhân, đơn vị kinh doanh luôn phải có sự liên kết với nhau để cùng nhau mang lại lợi nhuận, thông thường cá nhân, đơn vị kinh doanh ký kết với nhau hợp đồng kinh tế nhằm xác định quyền và nghĩa vụ trong kinh doanh, thương mại. Theo quy định pháp luật thì các bên phải thực hiện đúng và đủ các nghĩa vụ đó. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải lúc nào các chủ thể cũng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của mình. Do đó, các tranh chấp về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong hoạt động kinh doanh, thương mại khó có thể tránh khỏi. Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia hợp đồng, cũng như tạo điều kiện hoạt động đồng bộ cho toàn bộ nền kinh tế, các tranh chấp đó cần được giải quyết kịp thời, đúng đắn. Về nguyên tắc khi tranh chấp trong kinh doanh, thương mại xảy ra, để đảm bảo nguyên tắc tự nguyện thỏa thuận trong kinh doanh, pháp luật cho phép các bên gặp nhau tự bàn bạc tìm cách giải quyết. Trong trường hợp các bên không thỏa thuận được với nhau và có yêu cầu thì tranh chấp kinh doanh, thương mại được giải quyết tại Trọng tài hoặc tại Tòa án nhân dân giải quyết theo thủ tục tố tụng quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) được Quốc hội thông qua ngày 15 tháng 6 năm 2004 và có hiệu lực ngày 01 tháng 01 năm 2005. Thông qua bài nghiên cứu với chủ đề “Giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại bằng tố tụng tòa án” nhóm 13 sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn rõ hơn về vấn đề này. 2. Giới hạn đề tài.  Về đối tượng: các vấn đề liên quan đến Luật Kinh Doanh, Luật tố tụng dân sự năm 2005 và pháp lệnh Tòa án  Về thời gian: thời gian nghiên cứu đề tài được thực hiện trong vòng 08 tuần từ ngày 24/10/2011 đến ngày 30/12/2011  Mức độ nghiên cứu: đề tài được nghiên cứu ở mức độ lý thuyết ứng dụng. i 3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài.  Nắm rõ các đặc điểm của hình thức giải quyết tranh chấp kinh doanh bằng tố tụng tòa án.  Biết được trình tự giải quyết vụ án tranh chấp kinh doanh bằng tố tụng tòa án.  Phân tích và rút ra được các Ưu và Nhược điểm của hình thức tố tụng tòa  Giúp người đọc và doanh nghiệp hiểu được quy trình thực hiện của tố án tụng tòa án để có thể ứng dụng vào thực tiễn khi cần. 4. Phương pháp nghiên cứu đề tài. Để đạt được những mục tiêu trên thì một số phương pháp đã được áp dụng và được tổng hợp để nghiên cứu đề tài là:  Quan sát thực tế, tổng hợp đánh giá và nhận định các vấn đề liên quan;  Thu thập tài liệu, thông tin về Luật Kinh Doanh;  Thông qua các trang mạng có uy tín. 5. Các bước thực hiện nghiên cứu đề tài. Các bước thực hiện nghiên cứu đề tài bao gồm các bước sau:  Bước 1. Nhận đề tài nghiên cứu.  Bước 2. Xác định các vấn đề cần nghiên cứu trong đề tài để đạt được mục tiêu đề ra.  Bước 3. Tìm hiểu, thu thập thông tin chọn lọc tài liệu và website tham khảo phục vụ cho quá trình nghiên cứu.  Bước 4. Quan sát tổng hợp các vấn đề liên quan đề tài.  Bước 5. Tham khảo ý kiến của những người có kinh nghiệm.  Bước 6. Bổ sung và điều chỉnh các vấn đề cho phù hợp. ii  Bước 7. Viết thuyết minh báo cáo, thuyết trình trước tập thể lớp và Giảng viên hướng dẫn, hoàn thiện đề tài nghiên cứu.  Bước 8. Đánh giá, nhận xét của Giảng viên hướng dẫn. 6. Kết cấu đề tài. Kết cấu của đề tài bao gồm các phần sau:  Trang bìa.  Lời cảm ơn.  Nhận xét của giảng viên hướng dẫn.  Mục lục.  Phần 1. Giới thiệu đề tài nghiên cứu.  Phần 2. Nội dung chính của đề tài: I. Chương I: Khái quát về tố tụng tòa án II. Chương II: Thủ tục tố tụng tòa án III. Chương III: Nhận xét và kết luận  Tài liệu tham khảo iii Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 CHƢƠNG I: KHÁI QUÁT VỀ TỐ TỤNG TÒA ÁN 1.1. Khái niệm tố tụng tòa án. Giải quyết tranh chấp kinh doanh bằng Toà án là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của cơ quan tài phán Nhà nước, nhân danh quyền lực Nhà nước để đưa ra phán quyết buộc các bên có nghĩa vụ thi hành, kể cả bằng sức mạnh cưỡng chế, hay nói khác đi, các tranh chấp kinh doanh, thương mại được giao cho Tòa án giải quyết theo trình tự gọi là Tố tụng Tòa án. 1.2. Khái quát về thời điểm ra đời của tố tụng tòa án Trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế có chế độ sở hữu khác nhau, các quan hệ kinh tế ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Mục đích tìm kiếm lợi nhuận không những là động lực trực tiếp thúc đẩy quá trình mở rộng các giao lưu kinh tế, mà còn là lý do tồn tại của các chủ thể kinh tế. Cùng với sự phát triển của các quan hệ kinh tế và dưới sự tác động trực tiếp của quy luật cạnh tranh, tranh chấp kinh tế cũng trở nên phong phú hơn về chủng loại, gay gắt, phức tạp hơn về tính chất và quy mô. Để giải quyết các tranh chấp này khi mà các bên không thể tự thương lượng, hòa giải được thì đòi hỏi phải có sự tham gia của các cơ quan, tổ chức tài phán, pháp luật Việt Nam. Vào thời điểm trước ngày 01/01/2005, tố tụng tòa án được giải quyết theo qui định riêng dựa vào pháp lệnh giải quyết các vụ án kinh tế có hiệu lực từ 01/07/1994, nhưng từ ngày 01/01/2005 thủ tục giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại được qui định chung trong Bộ luật Tố tụng dân sự, vì vậy có một số qui định giống với các tranh chấp dân sự khác như hôn nhân gia đình, lao động, … Bên cạnh đó, cũng có một số qui riêng chỉ áp dụng đối với tranh chấp về kinh doanh, thương mại và các yêu cầu về kinh doanh, thương mại. GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 1 Tố tụng Tòa Án 1.3. Nhóm 13 Các yêu cầu của quá trình giải quyết tranh chấp trong kinh doanh Tranh chấp là hệ quả tất yếu xảy ra trong hoạt động kinh doanh và vì vậy giải quyết tranh chấp phát sinh được coi là đòi hỏi tự thân của các quan hệ kinh tế. Theo hiểu biết chung: giải quyết tranh chấp trong kinh doanh chính là việc lựa chọn các hình thức biện pháp thích hợp để giải toả các mâu thuẫn, bất đồng, xung đột lợi ích giữa các bên, tạo lập lại sự cân bằng về mặt lợi ích mà các bên có thể chấp nhận được. Giải quyết tranh chấp trong kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường phải đáp ứng các yêu cầu: - Nhanh chóng, thuận lợi không làm hạn chế, cản trở các hoạt động kinh doanh. - Khôi phục và duy trì các quan hệ hợp tác, tín nhiệm giữa các bên trong kinh doanh. - Giữ bí mật kinh doanh, uy tín của các bên trên thương trường. - Kinh tế nhất, ít tốn kém nhất. 1.4. Những nguyên tắc cơ bản trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thƣơng mại bằng tố tụng tòa án. Các nguyên tắc cơ bản trong giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại là những tư tưởng chỉ đạo, hướng dẫn việc giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại và được ghi nhận trong các quy phạm pháp luật vê thủ tục giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại. Là một bộ phận của tòa án nhân dân, Tòa án kinh tế cũng phải tuân theo các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của cơ quan tòa án nói chung được ghi nhận trong hiến pháp 1992 và Luật Tổ chức tòa án nhân dân. Cụ thể, đó là các nguyên tắc như : khi xét xử, thẩm phán vụ án hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nguyên tắc xét xử công khai, xét xử tập thể và quyết định theo đa số, Tòa án đảm bảo cho nhân dân được dùng tiếng nói và chữ viết của dân tộc mình trước tòa... Ngoài ra, là một tòa chuyên trách độc lập, trong hoạt động xét xử các vụ án kinh doanh, thương mại, tòa kinh tế cũng phải tuân thủ những nguyên tắc riêng. Dưới đây, chúng ta cùng xem xét các nguyên tắc này. 1.4.1. Nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các đương sự Tôn trọng quyền tự do định đoạt của các đương sự bắt nguồn từ nguyên tắc bảo đảm quyền tự do kinh doanh. Nguyên tắc này được ghi nhận tại điều 5 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2005: “1. Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Toà án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự. Toà án chỉ thụ lý giải quyết vụ việc dân sự khi có đơn GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 2 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 khởi kiện, đơn yêu cầu của đương sự và chỉ giải quyết trong phạm vi đơn khởi kiện, đơn yêu cầu đó. 2. Trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự, các đương sự có quyền chấm dứt, thay đổi các yêu cầu của mình hoặc thoả thuận với nhau một cách tự nguyện, không trái pháp luật và đạo đức xã hội”. Đây là nguyên tắc rất căn bản của tố tụng vụ án kinh doanh, thương mại. Trên cơ sở đảm bảo quyền tự do kinh doanh, Nhà nước không can thiệp vào hoạt động kinh doanh của các các nhà kinh doanh nếu họ kinh doanh trong khuôn khổ do pháp luật quy định. Khi xảy ra tranh chấp, Tòa án chỉ tham gia giải quyết nếu đương sự có yêu cầu. Nhà nước không tự mình đưa các tranh chấp của các bên ra Tòa án để giải quyết. Cá nhân, pháp nhân, theo thủ tục do pháp luật quyđịnh, có quyền khởi kiện vụ án kinh doanh, thương mại để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Nguyên tắc quyền quyết định và tự định đoạt của các đương sự được thể hiện trong suốt các giai đoạn của quá trình tố tụng: họ có thể khởi kiện hoặc không khởi kiện; trong quá trình giải quyết vụ việc, các đương sự có quyền chấm dứt, thay đổi các yêu cầu của mình hoặc thỏa thuận với nhau một cách tự nguyện, không trái pháp luật và đạo đức xã hội. Việc thực hiện quyền này của đương sự không chỉ dừng lại việc giải quyết theo thủ tục sơ thẩm, thủ tục phúc thẩm mà còn được thực hiện cả trong các giai đoạn của quá trình thi hành bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. 1.4.2. Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật Quyền bình đẳng trước pháp luật là quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến Pháp 1992. Quyền này đã được cụ thể hoá trong nhiều văn bản pháp luật, trong đó có BLTTDS: “Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, trước Toà án không phân biệt dân tộc, nam nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hoá, nghề nghiệp. Mọi cơ quan, tổ chức đều bình đẳng không phụ thuộc vào hình thức tổ chức, hình thức sở hữu và những vấn đề khác. Các đương sự đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trong tố tụng dân sự, Toà án có trách nhiệm tạo điều kiện để họ thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình.” (Điều 8 BLTTDS). Việc cụ thể hoá quyền bình đẳng trước pháp luật trong tố tụng kinh tế có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì nó còn thể hiện sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. 1.4.3. Nguyên tắc Tòa án không tiến hành điều tra mà chỉ xác minh thu thập chứng cứ GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 3 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 Nguyên tắc này thể hiện bản chất dân sự trong việc giải quyết các tranh chấp trong kinh doanh, thương mại. Khác với giải quyết các vụ án hình sự, giải quyết tranh chấp trong kinh doanh thương mại thì Tòa án không tiến hành điều tra mà đương sự phải cung cấp chứng cứ, Tòa án chỉ xác minh, thu thập chứng cứ trong những trường hợp nhất định (Điều 6 BLTTDS). Việc quy định đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình, trong trường hợp đương sự không thể tự mình thu thập được chứng cứ và có yêu cầu thì Thẩm phán mới tự mình thu thập chứng cứ hoặc trong các trường hợp khác mà pháp luật có quy định. Để đảm bảo cho các đương sự khả năng chủ động trong việc tự bảo vệ quyền lợi của mình, kể cả Luật Tố tụng dân sự sửa đổi bổ sung (Số 65/2011/QH12; áp dụng từ 01/01/2012) cũng duy trì và mở rộng quyền và nghĩa vụ của các đương sự. Theo đó đương sự được phép yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức đang lưu trữ, quản lý tài liệu, chứng cứ cung cấp tài liệu, chứng cứ đó cho mình để giao nộp cho Tòa án (Điều 58). Tại điều 7 - Luật số 65, bổ sung thêm Viện kiểm sát là cơ quan tham gia nguồn tài liệu, chứng cứ được cung cấp để tăng tính khách quan của vụ việc: “Cá nhân, cơ quan, tổ chức trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm cung cấp đầy đủ và đúng thời hạn cho đương sự, Tòa án, Viện kiểm sát tài liệu, chứng cứ mà mình đang lưu giữ, quản lý khi có yêu cầu của đương sự, Tòa án, Viện kiểm sát và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc cung cấp tài liệu, chứng cứ đó; trong trường hợp không cung cấp được thì phải thông báo bằng văn bản cho đương sự, Tòa án, Viện kiểm sát biết và nêu rõ lý do của việc không cung cấp được tài liệu, chứng cứ”. 1.4.4. Nguyên tắc hòa giải Nguyên tắc hòa giải trong tố tụng kinh tế được quy định tại Điều 10 BLTTDS, theo nguyên tắc này: “Toà án có trách nhiệm tiến hành hoà giải và tạo điều kiện thuận lợi để các đương sự thoả thuận với nhau về việc giải quyết vụ việc dân sự theo quy định của Bộ luật này”. Bản chất của quan hệ kinh tế được thiết lập trên cơ sở tự nguyện và quyền tự định đoạt của đương sự, do đó việc giải quyết các tranh chấp phát sinh từ các quan hệ này được GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 4 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 thực hiện theo những biện pháp nhất định, trong đó hòa giải là một biện pháp quan trọng và là nguyên tắc bắt buộc trong tố tụng dân sự. Hòa giải có ý nghĩa hết sức quan trọng, được thực hiện nhằm mục đích phát huy truyền thống đoàn kết, tương trợ giữa các bên tham gia quan hệ kinh tế, nâng cao kết quả giải quyết các tranh chấp trong kinh doanh, thương mại. Đồng thời làm tốt hòa giải sẽ hạn chế những tốn kém về tiền bạc, thời gian của Nhà nước, công sức của cán bộ Nhà nước cũng như của công dân, hạn chế những khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp. BLTTDS cũng quy định cụ thể việc hòa giải được thực hiện ở tất cả các giai đoạn sơ thẩm, phúc thẩm, từ khi chuẩn bị xét xử đến khi bắt đầu xét xử tại phiên tòa, trừ những vụ án không được hòa giải như yêu cầu đòi bồi thường gây thiệt hại đến tài sản Nhà nước, hoặc những vụ án kinh tế phát sinh từ giao dịch trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội. 1.4.5. Nguyên tắc giải quyết vụ án nhanh chóng, kịp thời Xuất phát từ nhu cầu kinh doanh, việc giải quyết tranh chấp không những bảo đảm đúng pháp luật mà còn phải nhanh chóng, kịp thời, dứt điểm, tránh dây dưa, kéo dài, đảm bảo khắc phục kịp thời cho bên bị vi phạm. Trong BLTTDS quy định cụ thể thời hạn ở các giai đoạn tố tụng, như thời hạn thụ lý, thời hạn thu thập chứng cứ và đưa vụ việc ra xét xử, thời hạn phát hành quyết định, bản án, thời hạn kháng cáo, khiếu nại và giải quyết theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm... Phần lớn Toà án các cấp đều giải quyết vụ việc trong thời hạn luật định. GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 5 Tố tụng Tòa Án 1.5. Nhóm 13 Thẩm quyền của các cấp tòa tại Việt Nam. Hình 1. Hệ thống tòa án Việt Nam Chánh án TANDTC Hội đồng thẩm phán Toà án quân sự trung ương TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO Toà phúc thẩm Các toà chuyên trách Chánh án TAND cấp tỉnh Toà án quân sự quân khu Toà án nhân dân cấp tỉnh Toà án nhân Uỷ ban thẩm phán Các toà chuyên trách dân địa phương Toà án quân sự khu vực GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Toà án nhân dân cấp huyện Các thẩm phán chuyên trách Trang 6 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 1.5.1. Thẩm quyền của tòa án kinh tế Thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh tế là quyền và nghĩa vụ của Tòa án kinh tế trong lĩnh vực giải quyết tranh châp kinh doanh, thương mại Khi xảy ra một tranh chấp kinh tế, cần xác định rõ nó thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan nào, việc xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh tế có ý nghĩa quan trọng trong việc thụ lý, chuẩn bị hồ sơ và giải quyết tranh chấp kinh tế cũng như thi hành quyết định, bản án của Tòa án kinh tế. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại được Bộ luật Tố tụng dân sự quy định theo những nội dung sau đây:  Thẩm quyền theo vụ việc. Thẩm quyền theo vụ việc là việc xác định thẩm quyền giải quyết vụ việc tranh chấp xảy ra thuộc cơ quan nào: Cơ quan quản lý cấp trên, tòa dân sự, hay tòa kinh tế? Bộ luật Tố tụng Dân sự quy định vụ án kinh doanh, thương mại được chia thành hai loại : Những tranh chấp về kinh doanh, thương mại và những yêu cầu về kinh doanh, thương mại a. Những tranh chấp về kinh doanh thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Theo qui định của bộ luật TTDS (điều 29 BLTTDS có hiệu lực áp dụng từ ngày 01/01/2005), các tranh chấp yêu cầu về kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền của tòa án giải quyết gồm có: Các tranh chấp về kinh doanh thƣơng mại nhƣ:  Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng kí kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận bao gồm 14 lĩnh vực (khoản 1-Điều 29 BLTTDS): a) Mua bán hàng hóa b) Cung ứng dịch vụ c) Phân phối GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 7 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 Đại điện, đại lý, Ký gởi, Thuê, cho thuê, thuê mua. Xây dựng, Tư vấn, kỹ thuật Vận chuyển hàng hóa, hành khách bằng đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa. j) Vận chuyển hàng hóa hành khách bằng đường hàng không, đường biển. k) Mua bán cổ phiếu, trái phiếu, và các giấy tờ có giá khác l) Đầu tư tài chính, ngân hàng m) Bảo hiểm, n) Thăm dò, khai thác d) e) f) g) h) i)  Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, quyền chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận (Khoản 2- Điều 29 BLTTDS). BLTTDS đã mở rộng các tranh chấp về kinh doanh thương mại sang cả tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ giữa các cá nhân, tổ chức với nhau đều có mục đích lợi nhuận là một loại tranh chấp kinh doanh, thương mại. Theo quy định tại Khoản 4- Điều 25 BLTTDS, tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ cũng thuộc loại tranh chấp về dân sự. Do đó, ranh giới để phân biệt tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ thuộc về tranh chấp dân sự hay tranh chấp về kinh doanh, thương mại thì phải dựa vào tiêu chí mục đích lợi nhuận của tranh chấp. Mục 3.4. Phần I của Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP đã xác định: “Đối với các tranh chấp quy định tại khoản 2 Điều 29 của BLTTDS thì không nhất thiết đòi hỏi cá nhân, tổ chức phải có đăng ký kinh doanh mà chỉ đòi hỏi cá nhân, tổ chức đều có mục đích lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, thương mại; nếu chỉ có một bên có mục đích lợi nhuận, còn bên kia không có mục đích lợi nhuận, thì tranh chấp đó là tranh chấp về dân sự”.  Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty, giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sát nhập, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty. (Khoản 3- Điều 29 BLTTDS). Trường hợp này có các dạng tranh chấp như sau: GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 8 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 + Tranh chấp giữa công ty với các thành viên công ty: Đó là những tranh chấp về những vấn đề: phần vốn góp của mỗi thành viên đối với công ty; mệnh giá cổ phiếu và số cổ phiếu phát hành đối với mỗi công ty cổ phần; quyền sở hữu một phần tài sản của công ty tương ứng với phần vốn góp vào công ty; quyền được chia lợi nhuận hoặc nghĩa vụ chịu lỗ tương ứng với phần vốn góp vào công ty, chuyển đổi các khoản nợ hoặc thanh toán các khoản nợ của công ty, thanh lý tài sản và thanh lý hợp đồng mà công ty đã ký khi giải thể công ty; các vấn đề khác liên quan đến thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức công ty. + Tranh chấp giữa thành viên công ty với nhau: Đó là tranh chấp về những vấn đề như: trị giá phần vốn góp vào công ty giữa các thành viên của công ty; chuyển nhượng vốn góp vào công ty giữa các thành viên của công ty, giữa thành viên của công ty với người không phải là thành viên công ty; quyền sở hữu tài sản của thành viên; chuyển nhượng cổ phiếu, mệnh giá cổ phiếu,… Các tranh chấp về kinh doanh thƣơng mại khác mà pháp luật có quy định (Khoản 4- Điều 29 BLTTDS). Xuất phát từ hoạt động kinh doanh, thương mại ngày càng đa dạng, phong phú, phức tạp trong nền kinh tế thị trường nên nhà làm luật khó có thể liệt đầy đủ mọi tranh chấp về kinh doanh, thương mại. Do đó, đây là quy định mở, mang tính dự liệu, đón đầu của pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực kinh doanh và tranh chấp về kinh doanh, thương mại. Tuy nhiên, hiện nay, những tranh chấp kinh doanh, thương mại khác mà chưa được xác định cụ thể là loại tranh chấp nào và thuộc tòa án cấp nào giải quyết thì pháp luật vẫn chưa đề ra những tiêu chí nhất định. b. Những yêu cầu về kinh doanh, thương mại thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Theo quy định tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng Dân sự, Toà án có thẩn quyền giải quyết các yêu cầu về kinh doanh thương mại sau đây :  Yêu cầu liên quan đến việc Trọng tài thương mại Việt Nam giải quyết các vụ tranh chấp theo quy định của pháp luật về Trọng tài thương mại. Đây là các yêu cầu như : GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 9 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 1. 2. 3. 4. Chỉ định, thay đổi Trọng tài viên. Áp dụng, thay đổi, huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời. Huỷ quyết định trọng tài. Các việc dân sự khác mà pháp luật về Trọng tài thương mại Việt Nam có quy định.  Yêu cầu công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định kinh doanh, thương mại của Toà án nước ngoài hoặc không công nhận bản án, quyết định kinh doanh, thương mại của Toà án nước ngoài mà không có yêu cầu thi hành tại Việt Nam. Yêu cầu công nhận và cho thi hành tại Việt Nam quyết định kinh doanh, thương mại của Trọng tài nước ngoài. Các yêu cầu khác về kinh doanh, thương mại mà pháp luật có quy định.    Thẩm quyền theo cấp tòa Thẩm quyền theo cấp Tòa theo điều 33 - BLTTDS là việc phân định thẩm quyền của Tòa án theo cấp của Tòa án, xem xét vụ án đó thuộc thẩm quyền xét xử của Tòa án cấp huyện, cấp tỉnh, hay Tòa án Nhân dân tối cao. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự, thẩm quyền theo cấp tòa được phân định như sau: a. Tòa án nhân dân cấp huyện: Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về kinh doanh, thương mại giữa các cá nhân, tổ chức có đăng kí kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận quy định tại các điểm a, b, c, d, đ, e, g, h và i Khoản 1 - Điều 29 của BLTTDS bao gồm: a) b) c) d) e) f) g) h) Mua bán hàng hoá Cung ứng dịch vụ Phân phối Đại diện, đại lý Ký gửi Thuê, cho thuê, thuê mua Xây dựng Tư vấn, kỹ thuật GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 10 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 i) Vận chuyển hàng hoá, hành khách bằng đường sắt, đường bộ, đường thuỷ nội địa Tuy nhiên, nếu các tranh chấp này mà có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan Lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án nước ngoài không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện. Như vậy, Tòa án cấp huyện không có thẩm quyền giải quyết những yêu cầu về kinh doanh thương mại. b. Tòa án nhân dân cấp tỉnh (Tòa kinh tế): Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về kinh doanh, thương mại còn lại được quy định tại Điều 29 - Điều 30, BLTTDS trừ những vụ án thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện hoặc các vụ án có yếu tố nước ngoài. Tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc dân sự thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp huyện như:    Vụ án có nhiều tình tiết phức tạp. Vụ án có nhiều đương sự ở trên địa bàn thuộc các huyện khác nhau và xa nhau; Tòa án cấp huyện chưa có Thẩm phán để có thể phân công giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại, hoặc có Thẩm phán để phân công giải quyết vụ án kinh doanh, thương mại, nhưng thuộc một trong các trường hợp phải thay đổi Thẩm phán mà không có Thẩm phán khác để thay thế. Cũng theo sự phân cấp, tòa án cấp tỉnh phúc thẩm những vụ án kinh doanh, thương mại mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của tòa án cấp huyện bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng Đối với những bản án hoặc quyết định của tòa án nhân dân cấp huyện bị kháng nghị thì Ủy ban Thẩm phán của tòa án cấp tỉnh xem xét và giải quyết theo trình tự giám đốc thẩm hoặc tái thẩm. Ủy ban thẩm phán TAND cấp tỉnh gồm có Chánh án, Phó chánh án và một số Thẩm phán (không quá 9 thành viên) của TAND cấp tỉnh có thẩm quyền xét GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 11 Tố tụng Tòa Án Nhóm 13 xử giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án quyết định có hiệu lực pháp luật của TAND cấp huyện bị kháng nghị. c. Tòa án nhân dân tối cao. - Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tiến hành phúc thẩm những vụ án mà bản án, quyết định sơ thẩm của tòa kinh tế thuộc tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng cáo, - Tòa kinh tế thuộc tòa án nhân dân tối cao giám đốc thẩm, tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của pháp luật tố tụng kháng nghị. - Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao xem xét theo trình tự giám đốc thẩm và tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án cấp dưới nhưng bị kháng nghị. Hội đồng thẩm phán TANDTC bao gồm Chánh án, các Phó chánh án, và một số Thẩm phán TANDTC (không quá 17 người). GVHD: LS TS Trần Anh Tuấn Trang 12