Tài liệu Giáo án tích hợp giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên thông qua giảng dạy bài “điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người” – sinh học 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI TRƯỜNG THPT TRẦN HƯNG ĐẠO – HÀ ĐÔNG HỒ SƠ DỰ THI DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ Tên chủ đề dạy học: Tích hợp giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên thông qua giảng dạy bài “Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người” – Sinh học 11 Môn học chính của chủ đề: Sinh học Các môn được tích hợp: Hóa học, Giáo dục công dân, Công nghệ, Địa lý, PHIẾU MÔ TẢ DỰ ÁN DẠY HỌC – MÔN SINH HỌC Sở Giáo Dục và Đào Tạo Hà Nội Trường THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông Địa chỉ: Số 157 Phố Xốm – Phường Phú lãm – Quận Hà Đông – Hà Nội Điện thoại: 04 33531901 Email: [email protected] Họ tên giáo viên: Nguyễn Mạnh Thắng Điện thoại: 0983500147 Email: [email protected] 1. Tên dự án dạy học Tích hợp giáo dục sức khỏe sinh sản vị thành niên thông qua giảng dạy bài “Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh đẻ có kế hoạch ở người” – Sinh học 11 2. Mục tiêu dạy học 2.1. Kiến thức: 2.1.1. Môn Hóa học - Nêu được thành phần các nguyên tố hóa học trong một số chất kích thích tổng hợp. - Nêu được đặc điểm, tác dụng của khí nitơ lỏng 2.1.2. Môn Sinh học - Trình bày được một số biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật - Nêu được một số biện pháp tránh thai chủ yếu hiện nay, - Trình bày được cơ chế tác dụng của các biện pháp tránh thai 2.1.3.Môn công nghệ : - Vai trò của điều khiển giới tính ở động vật trong chăn nuôi 2.1.4. Môn Địa lý - Dân số và ảnh hưởng của bùng nổ dân số. - Ảnh hưởng của mất cân bằng giới tính đến sự phát triển kinh tế xã hội 2.1.5. Môn Giáo dục công dân 2 - Nêu được một số nội dung cơ bản trong luật bình đẳng giới, luật chăm sóc giáo dục trẻ em 2.2. Kỹ năng - Rèn luyện kỹ năng tư duy logic, nghiên cứu tài liệu, sử dụng phiếu học tập, 2.3. Thái độ - Có hành vi đúng đắn của bản thân để góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo vệ môi trường. - Có ý thức tuyên truyền công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên 3. Đối tượng dạy học - Học sinh trường THPT Trần Hưng Đạo – Hà Đông – Hà Nội + Số lượng: 117 học sinh + Số lớp: 4 lớp + Khối lớp: Khối 11 năm học 2013 - 2014 4. Ý nghĩa của dự án 4.1. Ý nghĩa của dự án đối với thực tiễn dạy học - Qua việc dạy học thì học sinh đã có khả năng vận dụng được kiến thức của nhiều môn học khác nhau để giải quyết một vấn đề. 4.2. Ý nghĩa của dự án đối với thực tiễn đời sống - Học sinh có được những kiến thức để vận dụng vào cuộc sống hàng ngày. Đó là có những hiểu biết về chăm sóc sức khỏe vị thành niên. - Có kỹ năng sống, có những hành động đúng đắn nhằm hạn chế sinh con ngoài ý muốn. 5. Thiết bị dạy học và học liệu 5.1. Thiết bị dạy học - Các tranh ảnh về hậu quả của sự gia tăng dân số. - Phiếu học tập, mẫu vật - Phòng học bộ môn 5.2. Học liệu 5.2.1. Một số hình ảnh về hậu quả của gia tăng dân số đến chất lượng cuộc sống và đến môi trường. Số liệu về nạo phá thai và ảnh hưởng của nạo phá thai đến sức khỏe con người 5.2.2. Một số thông tin về vai trò của điều khiển giới tính đến chăn nuôi 3 Tư liệu học tập Tình trạng nạo phá thai ở Việt Nam hiện nay đang ở mức báo động, tỉ lệ nạo phá thai tuổi vị thành niên vẫn không ngừng giảm sút. Mỗi năm tại Việt Nam trung bình có khoảng 300.000 ca nạo phá thai, tỉ lệ nạo phá thai cao nhất trong khu vực Đông Nam Á và được xếp thứ 5 trên thế giới. Điều đáng buồn nhất là tỉ lệ nạo phá thai lại rơi chủ yếu vào lứa tuổi vị thành niên. Với các chính sách tuyên truyền giáo dục sức khỏe sinh sản thì nhìn chung tỉ lệ nạo phá thai đã giảm đi khá nhiều so với các năm khác, nhưng tỉ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên lại tăng lên đáng kể, hiện nay xu hướng này vẫn chưa có xu hướng giảm đi, điều này thật đáng lo ngại. Nếu năm 2010 chỉ có 2% trường hợp tuổi vị thành niên trong tổng số ca nạo thì 2 năm gần đây tỷ lệ này đã tăng lên 4% (khoảng hơn 3.000 ca mỗi năm). Theo Quỹ dân số Liên Hiệp quốc cho biết, việc mang thai ở tuổi vị thành niên để lại những hệ lụy và hậu quả nặng nề do các bà mẹ nhỏ tuổi còn quá trẻ, các cơ quan sinh sản chưa phát triển hoàn thiện, các “bà mẹ nhí” còn tâm lí trẻ con, ham chơi, chưa có suy nghĩ chín chắn về việc chăm sóc con nhỏ, chưa sẵn sàng cho việc làm mẹ, điều này sẽ khiến con cái sinh ra dễ bị yếu ớt, trí não và thể chất không được phát triển tốt, các bà mẹ nhí dễ gặp các tai biến trong sản khoa, nghiêm trọng hơn có thể ảnh hưởng tới tính mạng của người mẹ. Còn việc nạo phá thai khi các bà mẹ còn nhỏ cũng dễ bị gây tổn thương cho các cơ quan sinh sản, dễ gặp các biến chứng trong quá trình nạo phá thai có thể gây ảnh hưởng tới tính mạng của các bà mẹ nhí và có thể khiến vô sinh. Riêng những trường hợp nạo phá thai nhỏ tuổi cũng dễ bị ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản cũng như di chứng suốt đời. Cũng trong nửa đầu năm, nhiều chương trình đã triển khai và thu được kết quả khả quan gồm sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh và tư vấn – khám sức khỏe tiền hôn nhân…Quan trọng hơn hết vấn đề nạo phá thai ở tuổi vị thành niên vẫn đang không ngừng tăng cao là do nguyên nhân chủ yếu là vì các bạn trẻ còn thiếu kiến thức sức khỏe sinh sản trầm trọng, họ chưa biết cách kiểm soát tình cảm, ham muốn tình dục, chưa biết cách quan hệ tình dục an toàn nên dễ dẫn tới tình trạng như hiện nay. 4 Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều gánh nặng về vấn đề sức khỏe sinh sản khi việc chẩn đoán trước sinh còn nhiều hạn chế và tình trạng tỷ lệ các cặp vợ chồng vô sinh xu hướng tăng, trong khi đó tỷ lệ nạo phá thai tuổi vị thành niên tại Việt Nam được đánh giá đứng ở mức cao nhất Đông Nam Á và đứng thứ 5 trên thế giới. “Vì thai quá to, nên việc gây bỏ thai bằng phương pháp nội khoa cho kết quả thành công. Tuy nhiên điều đó lại gây ra những hậu quả đáng tiếc cho thế hệ trẻ khi có tới hơn 87% trường hợp phải nạo buồng tử cung sau khi phá thai do rau không bong, sót rau, sót màng… Việc can thiệp nạo buồng tử cung có nguy cơ gây sang chấn đường sinh dục, gây đau và nguy cơ viêm nhiễm có thể dẫn tới vô sinh thứ phát,”. Các chuyên gia cho rằng thực tế này phản ánh tình trạng nhiều bạn trẻ thiếu kiến thức cơ bản về tình dục, sức khỏe sinh sản dẫn đến những hệ lụy khôn lường về tâm lý, thể chất và dẫn đến nguy cơ vô sinh. 5.3. Ứng dụng công nghệ thông tin - Sử dụng phần mềm Microsoft Office PowerPoint 2003. 6. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học 6.1. Mục tiêu bài học - Học sinh trình bày được một số biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật - Trình bày được thế nào là sinh đẻ có kế hoạch và tại sao phải sinh đẻ có kế hoạch - Trình bày được tác dụng, ưu điểm và nhược điểm của một số biện pháp tránh thai - Học sinh vận dụng được kiến thức để xây dựng lối sống lành mạnh 6.2. Phương pháp giảng dạy - Vấn đáp tìm tòi, làm việc nhóm, đóng vai 5 Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Hoạt động 1: Em hãy kể Học sinh thảo luận nhóm tên những biện pháp làm và trả lời: tăng khả năng sinh sản - Sử dụng hoocmôn hoặc trong chăn nuôi? chất kích thích tổng hợp - Thay đổi các yếu tố môi trường - Nuôi cấy phôi Nội dung bài học I. Điều khiển sinh sản ở động vật. 1. Một số biện pháp làm thay đổi số con Nội dung theo nội dung trong phiếu học tập số 1 - Thụ tinh nhân tạo Hoạt động 2: Chiếu slide 1. Yêu cầu học sinh nghiên cứu SGK trang 182 và 183 mục 1 và hoàn thành phiếu học tập số 1 Học sinh: nghiên cứu SGK thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến và hoàn thiện nội dung trong phiếu học tập Giáo viên: Nhận xét, chuẩn hóa kiến thức cho Học sinh Câu hỏi tích hợp: - Để nâng cao sức khỏe nói chung và sức khỏe sinh sản nói riêng thì chúng ta cần phải làm như thế nào? - Nếu chế độ ăn của chúng ta bị mất cân đối sẽ dẫn đến những hậu quả gì? - Khi cơ chế cân bằng nội môi trong cơ thể bị rối loạn thì sẽ gây hậu quả gì? Hoạt động 3: Giáo viên Học sinh: Nghiên cứu SGK 2. Một số biện pháp điều đưa câu hỏi kết hợp kiến thức đã học để khiển giới tính. - Mục đích của việc điều trả lời: * Mục đích 6 khiển giới tính là gì? - Có những biện pháp nào để điều khiển giới tính GV nhận xét, chuẩn hóa kiến thức cho học sinh Câu hỏi tích hợp - Điều khiển giới tính ở người sẽ gây hậu quả gì - Nước ta đang đứng trước nguy cơ gì về mất cân bằng giới tính - Sự mất cân bằng giới tính sẽ gây hậu quả như thế nào đến phát triển kinh tế xã hội - Theo em cần phải làm gì để góp phần vào việc giữ cân bằng giới tính Do nhu cầu khác nhau của con người: - Muốn tăng số lượng con Con cái - Muốn tăng nhiều trứng Con cái Muốn có nhiều thịt, sức kéo... con đực * Biện pháp - Tách tinh trùng: dùng kỹ thuật lọc, li tâm, điện di tách tinh trùng X, Y - Dùng hoocmon tổng hợp II. Sinh đẻ có kế hoạch ở người Hoạt động 4: Giáo viên Học sinh nghiên cứu SGK yêu cầu học sinh nghiên kết hợp sự hiểu biết để trả 1. Sinh đẻ có kế hoạch là gì cứu SGK và trả lời câu lời hỏi - Sinh đẻ có kế hoạch là điều chỉnh số con, thời Thế nào là sinh đẻ có kế điểm sinh con và khoảng hoạch cách giữa các con sao cho Câu hỏi tích hợp: phù hợp nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của - Vì sao con người phải mỗi cá nhân, gia đình và sinh đẻ có kế hoạch xã hội - Nếu sinh đẻ không có kế hoạch thì sẽ gây hậu quả gì? - Sự bùng nổ về dân số đã gây những hậu quả gì đến môi trường và cuộc sống con người - Hãy nêu những lợi ích của việc sinh đẻ có kế 7 hoạch ở người Giáo viên chiếu slide: Hậu qảu của việc tăng dân số ở người Học sinh nghiên cứu SGK 2. Các biện pháp tránh Hoạt động 5: Giáo viên và hoàn thành phiếu học thai chiếu slide phiếu học tập tập số 2. Yêu cầu học sinh nghiên cứu SGK và hoàn thành nội dung phiếu học Nội dung trong phiếu học tập tập số 2 Câu hỏi tích hợp: - Theo em học sinh THPT có nên biết về các biện pháp tránh thia hay không? Tại sao - Mang thai ở lứa tuổi vị thành niên sẽ gây ra những hậu quả gì? - Để không mang thai ngoài ý muốn và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục chúng ta cần làm gì? - Em cần làm gì để có hành vi đúng đắn về dân số và kế hoạch hóa gia đình? 8 Đáp án phiếu học tập số 1 Tên biện pháp Sử dụng hoocmôn hoặc chất kích thích tổng hợp Thay đổi các yếu tố môi trường Cách tiến hành - Tiêm hooc môn vào con cái làm cho trứng chín và rụng - Thụ tinh nhân tạo với tinh trùng ở ngoài môi trường - Thay đổi thời gian chiếu sáng trong ngày - Cá - Trâu - Bò - Gà - Vịt - Thay đổi nhiệt độ - Tiêm hoocmôn thúc trứng chín và rụng, lấy trứng ra ngoài Nuôi cấy phôi Đối tượng áp dụng - Thụ tinh với tinh trùng trong ống nghiệm, nuôi hợp tử thành phôi - Trâu - Bò - Lợn - Đem phôi cấy vào tử cung con cái * Ngoài cơ thể: - Các loại cá - Lấy trứng đã chín vào chậu đựng dung dịch sinh lí - Rót nhẹ tinh dịch lên trên - Đảo nhẹ bằng dụng cụ mềm - Nuôi dưỡng hợp tử Thụ tinh nhân tạo * Trong cơ thể - Lấy tinh trùng bảo quản trong khí Nitơ lỏng -1960C - Khi sử dụng nâng nhiệt độ lên rồi đưa vào cơ quan sinh dục con cái - Cá - Lợn 9 Đáp án phiếu học tập số 2 Biện pháp tránh thai Tính ngày rụng trứng Dùng bao cao su Cơ chế tác dụng - Trứng rụng vào khoảng - Không tốn kém giữa chu kỳ kinh nguyệt - Không có tác (ngày thứ 14) sống được dụng phụ 24 giờ - Tránh giao hợp vào ngày rụng trứng để tinh trùng không gặp được trứng - Bao cao su được lồng vào dương vật để hứng tinh dịch nên tinh trùng không gặp được trứng Thuốc tránh thai làm cho nồng độ progesterone và ơstrôgen trong máu cao, vì vậy ức chê tuyến yên Dùng thuốc tránh và vùng dưới đồi, nên trứng không chín và thai không rụng. Chất nhầy ở cổ tử cung đặc lại không cho tinh trùng vào tử cung Dùng dụng cụ tử cung Ưu điểm - Dụng cụ tử cung có chưa dây đồng kích thích lên niêm mạc tử cung chống làm tổ của hợp tử ở tử cung - Hợp tử không làm tổ được rơi ra ngoài - Hiệu quả tránh thai cao - Tránh lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục - Hiệu quả tránh thai cao Nhược điểm - Hiệu quả tránh thai thấp - Không tránh được các bệnh lây truyền qua đường tình dục - Tốn kém - Bao cao su có thể bị rách - Tốn kém - Dễ quên uống - Có tác dụng điều đúng giờ hòa nội tiết - Không tránh được các bệnh lây truyền qua đường tình dục - Có thể có tác dụng phụ - Hiệu quả tránh thai cao, an toàn - Không tránh được các bệnh lây truyền qua đường tình dục - Chỉ áp dụng cho những phụ nữ đã lập gia đình 10 Đình sản nữ Cắt và thắt hai đầu ống dẫn trứng ngăn không cho tinh trùng gặp trứng trong ống dẫn trứng - Hiệu quả tránh thai rất cao - Không có tác dụng phụ - Không tránh được các bệnh lây truyền qua đường tình dục - Chỉ áp dụng cho những phụ nữ đã sinh đủ số con theo quy định của pháp luật Đình sản nam Cắt và thắt hai đầu ống dẫn tinh không cho đi ra để gặp trứng - Hiệu quả tránh thai rất cao - Không có tác dụng phụ - Chỉ áp dụng cho nam giới đã có đủ số con theo quy định của pháp luật - Không tránh được các bệnh lây truyền qua đường tình dục 7. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập Sử dụng phiếu trả lời trắc nghiệm khách quan (thời gian 5 phút) 8. Các sản phẩm của học sinh - Bài làm của học sinh - Học sinh trả lời các tình huống giáo viên đưa ra Tình huống Lan và Điệp là học sinh trung học phổ thông. Lan yêu Điệp, Điệp thường ép Lan quan hệ tình dục lới lý lẽ “đây là cử chỉ duy nhất để chứng tỏ tình yêu chân thực của Lan”. Lan cũng thích cái gọi là quan niệm “hiện đại” này về tình yêu nhưng lại sợ có thai. Em cho Lan và Điệp lời khuyên chân thành 11