Tài liệu “hoàn thiện chu kỳ kiểm toán quá trình mua hàng thanh toán trong kiểm toán bctc do công ty tnhh kiểm toán cpa vietnam thực hiện”...

Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị thực tập. Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Hùng Nguyễn Quốc Hùng i Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i MỤC LỤC ......................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................ v DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................... vi LỜI MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 Chương I LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUY TRÌNH VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP THỰC HIỆN ................................................................................................................. 4 1.1.CHU KỲ MUA HÀNG- THANH TOÁN VỚI CÁC VẤN ĐỀ KIỂM TOÁN ................................................................................................................ 4 1.1.1.Đặc điểm Chu kỳ mua hàng- thanh toán ảnh hưởng đến Kiểm toán Báo cáo Tài chính ..................................................................................................... 4 1.1.2.Hệ thống Kiểm soát nội bộ Chu kỳ mua hàng- thanh toán ...................... 4 1.2.QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG- THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH ............................................. 5 1.2.1.Mục tiêu và căn cứ Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán................. 5 1.2.2.Quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán ................................ 8 CHƯƠNG II: ................................................................................................... 25 THỰC TRANG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNGTHANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CPA VIETNAM THỰC HIỆN ............................. 25 2.1.TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CPA VIETNAM .. 25 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM ...................................................................................................... 25 Nguyễn Quốc Hùng ii Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính 2.2. Thực trạng Kiểm toán chu kỳ mua hàng và thanh toán trong Kiểm toán BCTC do công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thực hiện .................. 28 2.2.1.Lập kế hoạch Kiểm toán ........................................................................ 28 2.2.2. Thực hiện Kiểm toán ............................................................................. 50 2.2.3. Giai đoạn kết thúc chu kỳ mua hàng - thanh toán. ............................... 66 Chương IIINHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG - THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TNHH KIỂM TOÁN CPA VIETNAM ...................................................................................................... 69 3.1. NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KIỂM TOÁN ..................... 69 3.1.1. Đánh giá về ưu điểm ............................................................................. 69 3.1.2.Đánh giá về những hạn chế .................................................................... 73 3.1.3.Nguyên nhân của những hạn chế trên .................................................... 75 3.2.SỰ CẦN THIẾT, YÊU CẦU VÀ NGUYÊN TẮC HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG - THANH TOÁN. ............... 76 3.2.1.Sự cần thiết phải hoàn thiện quy trình Kiểm toán chu kỳ mua hàng thanh toán: ....................................................................................................... 76 3.2.2.Yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện quy trình Kiểm toán chu kỳ mua hàng - thanh toán ...................................................................................................... 78 3.3. NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG - THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH.................................................................................. 79 3.3.1.Giai đoạn lập kế hoạch Kiểm toán ......................................................... 79 3.3.2.Giai đoạn kết thúc Kiểm toán ................................................................ 80 3.4.ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ................ 81 3.4.1.Về phía Nhà nước, Bộ Tài chính, Hội KTV hành nghề......................... 81 3.4.2.Về phía KTV và Công ty Kiểm toán...................................................... 82 Nguyễn Quốc Hùng iii Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính 3.4.3.Về phía khách hàng ................................................................................ 83 3.4.4.Về phía các cơ sở đào tạo....................................................................... 83 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 85 Nguyễn Quốc Hùng iv Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT BCĐKT : Bảng cân đối Kế toán BCKT : Báo cáo Kiểm toán BCTC : Báo cáo Tài chính BGĐ : Ban giám đốc CP : Cổ phần CSDL : Cơ sở Dẫn liệu TGNH : Tiền gửi Ngân hàng DN : Doanh nghiệp ĐĐH : Đơn đặt hàng HĐMH : Hóa đơn mua hàng HĐTM : Hợp đồng Thương mại HTK : Hàng tồn kho HTKSNB : Hệ thống Kiểm soát nội bộ KNTT : Khả năng Thanh toán KSNB : Kiểm soát Nội bộ KTV : Kiểm toán viên LNTT : Lợi nhuận trước thuế NNH : Nợ ngắn hạn PNK : Phiếu nhập kho PTNB : Phải trả người bán TNKS : Thử nghiệm Kiểm soát TS : Tài sản TSNH : Tài sản ngắn hạn VBT : Vốn bằng tiền VAS : Chuẩn mực Kế toán Việt Nam VCSH : Vốn chủ sở hữu Nguyễn Quốc Hùng v Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính DANH MỤC SƠ ĐỒ Bảng 1.1: Thử nghiệm Kiểm soát đối với nghiệp vu mua hàng ..................... 17 Bảng 1.2: Thử nghiệm Kiểm soát đối với các nghiệp vụ thanh toán.............. 19 Bảng 2.1: Đánh giá rủi ro khi ký kết Hợp đồng với khách hàng cũ ............... 31 Bảng 2.2: Đánh giá về Hệ thống Kiểm soát Nội bộ........................................ 39 Bảng 2.3: Biến động số dư TK 331 của công ty ABC .................................... 44 Bảng 2.4: Các chỉ tiêu chủ yếu để ước lượng mức độ trọng yếu của công ty ABC ................................................................................................................. 46 Bảng 2.5: Trích chương trình Kiểm toán chu kỳ mua hàng - thanh toán từ giấy tờ làm việc tại công ty ABC đối với khoản mục nợ PTNB ............................ 49 Bảng2.6: Bảng kết quả thực hiện các thủ tục trong chu kỳ mua hàng - thanh toán tại công ty ABC ....................................................................................... 52 Bảng 2.7: Kết quả đánh giá tính hoạt động hữu hiệu của các thủ tục kiểm soát nội bộ của chu kỳ mua hàng - thanh toán tại công ty ABC ............................ 53 Bảng 2.8: Bảng số liệu tổng hợp phải trả người bán ngắn hạn, dài hạn của công ty ABC .................................................................................................... 56 Bảng 2.9: Bảng số liệu tổng hợp phải trả người bán ngắn hạn, dài hạn của công ty ABC (trang sau) ................................................................................. 57 Bảng 2.11: Bảng kiểm tra chi tiết PTNB đối với công ty ABC...................... 60 Bảng 2.10: Bảng số liệu tổng hợp phải trả người bán ngắn hạn, dài hạn của công ty ABC .................................................................................................... 59 Bảng 2.12: Kiểm tra tính đúng kỳ TK 331 đối với công ty ABC ................... 62 Bảng 2.13: Đánh giá chênh lệch tỷ giá ........................................................... 65 Nguyễn Quốc Hùng vi Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc lựa chọn đề tài Tầm quan trọng của Kiểm toán chu kỳ Mua hàng- Thanh toán được thể hiện qua các điểm sau: + Chu kỳ mua hàng- thanh toán cùng với bốn chu kỳ khác (chu kỳ bán hàng- thu tiền; Chu kỳ huy động vốn và hoàn trả; Chu kỳ tiền lương và nhân viên; Chu kỳ hàng tồn kho) là một khâu quan trọng đối với quá trình sản xuất kinh doanh với cách phân loại theo vòng quay, vòng tuần hoàn của vốn. + Đối với các đơn vị sản xuất, quá trình kinh doanh bao gồm 3 giai đoạn: Cung ứng, sản xuất và tiêu thụ. Còn các doanh nghiệp thương mại quá trình kinh doanh gồm 2 giai đoạn: Mua hàng và bán hàng. Như vậy, dù loại hình doanh nghiệp nào thì quá trình mua hàng cũng là quá trình cung cấp yếu tố đầu vào, nó quyết định đến khả năng sản xuất và duy trì sản xuất của đơn vị, bên cạnh đó khả năng thanh toán chi phí mua hàng cũng đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp là tốt hay xấu. Do đó, có thể thấy rằng: Chu kỳ mua hàng thanh toán là Chu kỳ rất quan trọng đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Không những thế, Chu kỳ này còn liên quan đến nhiều tài khoản, cần nhiều thơi gian kiểm tra nhất trong một cuộc Kiểm toán. Chính vì vậy, Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán là một bộ phận cơ bản trong Kiểm toán BCTC. +Nhận thức được tầm quan trọng của Kiểm toán Chu kỳ mua hàngthanh toán, em đã quyết định chọn đề tài: “Hoàn thiện Chu kỳ Kiểm toán quá trình mua hàng- thanh toán trong Kiểm toán BCTC do Công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thực hiện”. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Việc nghiên cứu đề tài với mục đích góp phần nâng cao chất lượng hoạt động Kiểm toán tại Công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thông qua Nguyễn Quốc Hùng 1 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính việc khái quát hóa và hệ thống hóa các lý luận cơ bản về thủ tục Kiểm toán trong Kiểm toán BCTC nói chung và Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán nói riêng. Nghiên cứu chương trình Kiểm toán tại công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM để từ đó hiểu được quy trình Kiểm toán của công ty nói riêng cũng như quy trình Kiểm toán tại các công ty Kiểm toán của Việt Nam. Từ việc đánh giá thực trạng Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán trong Kiểm toán BCTC tại công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM sẽ xuất hiện các tồn tại từ đó đề xuất những giải pháp hoàn thiện công tác Kiểm toán. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán trong Kiểm toán BCTC do công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thực hiện. - Phạm vi nghiên cứu đề tài là quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàngthanh toán trong Kiểm toán BCTC do công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thực hiện. 4. Phương pháp nghiên cứu -Phương pháp luận: Đề tài được nghiên cứu và thực hiện trên phép duy vật biện chứng, phép duy vật lịch sử kết hợp với tư duy và khoa học logic. -Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp như tổng hợp lý thuyết, khảo sát và phân tích thực tế, so sánh, đối chiếu, tham khảo các đề tài liên quan. 5. Nội dung kết cấu đề tài -Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Lời cam đoan, Danh mục chữ viết tắt, Danh mục sơ đồ bảng biểu, Phụ lục, Nội dung đề tài của em bao gồm 3 chương: Nguyễn Quốc Hùng 2 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính • Chương 1: Lý luận chung về quy trình Kiểm toán chu kỳ mua hàngthanh toán trong Kiểm toán BCTC do các công ty Kiểm toán độc lập thực hiện; • Chương 2: Thực trang quy trình Kiểm toán chu kỳ mua hàng thanh toán trong Kiểm toán BCTC do công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM thực hiện; • Chương 3: Những giải pháp nhằm thực hiện quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán tại công ty TNHH Kiểm toán CPA VIETNAM. Nguyễn Quốc Hùng 3 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Chương 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUY TRÌNH VỀ QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP THỰC HIỆN 1.1. CHU KỲ MUA HÀNG- THANH TOÁN VỚI CÁC VẤN ĐỀ KIỂM TOÁN 1.1.1. Đặc điểm Chu kỳ mua hàng- thanh toán ảnh hưởng đến Kiểm toán Báo cáo Tài chính Chu kỳ mua hàng- thanh toán bao gồm các quyết định và các quá trình cần thiết để có hàng hóa và dịch vụ để phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chu kỳ thường bắt đầu bằng việc lập một đơn đặt mua của người có trách nhiệm hoặc tại bộ phận cần hàng hóa, dịch vụ và kết thúc bằng việc thanh toán cho người bán hàng hóa, dịch vụ nhận được. Hàng hóa, dịch vụ mua vào có thể về ngay kho hoặc đang đi trên đường. Tiền hàng có thể thanh toán bằng nhiều phương thức: thanh toán ngay, mua chịu, mua trả góp,… Mỗi phương thức mua hàng thanh toán khác nhau, quá trình hạch toán kế toán, kiểm soát là khác nhau nên nôi dung và cách thức Kiểm toán là khác nhau. 1.1.2. Hệ thống Kiểm soát nội bộ Chu kỳ mua hàng- thanh toán 1.1.2.1. Các bước công việc của Chu kỳ và chức năng của kiểm soát nội bộ -Các bước công việc chủ yếu trong Chu kỳ mua hàng- thanh toán bao gồm: • Tiếp nhận, xứ lý đơn đặt hàng và ký hợp đồng mua bán; • Nhận vật tư, hàng hóa, dịch vụ và kiểm nghiệm; • Ghi nhận khoản nợ phải trả người bán; • Xử lý, thanh toán tiền mua hàng và ghi sổ. -Hoạt động Kiểm soát nội bộ: KSNB thường gắn với các bước công việc trên. Hoạt động KSNB được thiết lập nhằm đảm bảo cho các bước công việc Nguyễn Quốc Hùng 4 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính trong chu kỳ đúng đắn và hiệu quả. Khi xây dựng các hoạt động KSNB cần xác định: • Mục tiêu Kiểm soát; • Đối tượng Kiểm soát; • Chủ thể Kiểm soát; • Nội dung, thủ tục Kiểm soát; • Trình tự thực hiện Kiểm soát. 1.1.2.2. Khảo sát về Kiểm soát nội bộ Chu kỳ mua hàng- thanh toán -Khảo sát việc thiết kế các chính sách, quy chế và các thủ tục KSNB; -Khảo sát sự vận hành các chính sách, quy chế và các thủ tục KSNB; -Khảo sát về tình hình thực hiện nguyên tắc tổ chức hoạt động KSNB. 1.2. QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU KỲ MUA HÀNG- THANH TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH 1.2.1. Mục tiêu và căn cứ Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán 1.2.1.1. Mục tiêu Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán a) Các thông tin Tài chính liên quan đến Chu kỳ mua hàng- thanh toán ➢ Đặc điểm của khâu mua hàng- thanh toán: • Doanh nghiệp vẫn mua vật tư, công cụ, dụng cụ và các khoản dịch vụ khác, như: Dịch vụ điện, nước, điện thoại, sửa chữa,… để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh. • Việc mua sắm này phải được thực hiện trên cơ sở kế hoạch đã được duyệt hoặc nhu cầu cần sử dụng vật tư ở các bộ phận của Doanh nghiệp. • Khi mua sắm Doanh nghiệp có thể thanh toán ngay hoặc mua chịu hoặc trao đổi hàng hóa. • Thông thường việc mua hàng hóa- dịch vụ phải thông qua hợp đồng và được thanh toán qua ngân hàng. Nguyễn Quốc Hùng 5 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính • Khi vật tư hàng hóa về nhập kho, Doanh nghiệp phải làm thủ tục kiểm nghiệm theo đúng nghiên tắc và quy trình nhập kho. ➢ Thông tin có liên quan đến Chu kỳ mua hàng- thanh toán • Chu kỳ thường được bắt đầu bằng 1 đơn đặt hàng của người có trách nhiệm hoặc tai bộ phận cần hàng hóa, dịch vụ và kết thúc bằng việc thanh toán cho người cung cấp hàng hóa, dịch vụ đã nhận được. • Liên quan đến Chu kỳ mua hàng- thanh toán thì có rất nhiều thông tin được phản ánh trên BCTC như: HTK-1.5; VBT-1.1; PTNB-331; CP621,627,641,642;… • Thông tin cần Kiểm toán chi tiết và đưa ra xác nhận: nghiệp vụ mua hàng, nghiệp vụ thanh toán tiền hàng, số dư phải trả người bán. b) Mục tiêu Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán ➢ Mục đích cuối cùng của Chu kỳ mua hàng- thanh toán • Đánh giá mức độ hiệu lực của HTKSNB Chu kỳ mua hàng- thanh toán, • Xác nhận đọ tin cậy- tính trung thực hợp lý của các thông tin của Chu kỳ này. ➢ Mục tiêu cụ thể cần phải thu thập bằng chứng để chứng minh là: • Thu thập bằng chứng đầy đủ và thích hợp về sự thiết kế và vận hành các chính sách quy chế KSNB, bao gồm: - Đánh giá việc xây dựng (thiết kế) hệ thống KSNB trên các khía cạnh tồn tại, đầy đủ, thích hợp; - Đánh giá việc thực hiện (vận hành) HTKSNB trên các khía cạnh hiệu lực và hiệu lực liên tục. • Thu thập các bằng chứng đầy đủ và thích hợp về các khía cạnh CSDL của các nghiệp vụ và số dư tài khoản bao gồm: Nguyễn Quốc Hùng 6 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính - Các số dư liên quan đến nghiệp vụ mua hàng- thanh toán liên quan đến các khía cạnh: Phát sinh; đánh giá; đầy đủ; đúng đắn; đúng kỳ, - Các thông tin liên quan đến số dư PTNB trên các khía cạnh: Sự hiện hữu; quyền và nghĩa vụ; đánh giá; tính toán; đầy đủ; đúng đắn; cộng dồn; công bố. 1.2.1.2. Căn cứ để Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán Bảng cân đối kế toán năm, kỳ Kiểm toán (phần liên quan đến hàng hóa, tài sản mua vào và các khoản thanh toán phải trả người bán) Các sổ Kế toán tổng hợp, chi tiết các tài khoản có liên quan đến các tài khoản đã nêu ở trên. Các chứng từ, hóa đơn mua hàng, phiếu chi tiền, phiếu nhập kho, hóa đơn giá trị gia tăng, chứng từ vận chuyển,biên bản kiểm nghiệm,… Các hợp đồng mua bán, đi thuê tài sản, nhà cửa, đất đai, các đơn đặt hàng, các biên bản thanh lý hợp đồng mua bán, vận chuyển, hợp đồng đi thuê. Các kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch mua, giấy đề nghị mua của bộ phận trực tiếp sử dụng có xác nhận của quản đốc phân xưởng và của bộ phận vật tư. Các nhật ký mua hàng, báo cáo mua hàng, báo cáo thống kê, nhật ký chi tiền,… Các phiếu báo giá của bên bán, giấy báo nhận hàng, biên bản và báo cáo nhận hàng. Các tài liệu tính toán chiết khấu, giảm giá, hàng bán trả lại. Các quy định có liên quan đến KSNB có liên quan đến chu kỳ mua hàng hóa, tài sản và thanh toán. Sổ chi tiết, tổng hợp của tài sản 331; các biên bản đối chiếu định kỳ về số liệu giứa Doanh nghiệp và người bán, giữa Doanh nghiệp vơi ngân hàng,… Nguyễn Quốc Hùng 7 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Các số liệu khác liên quan, như: thẻ kho, nhật ký bảo vệ, nhật ký sản xuất của bộ phận có sử dụng tài sản, vật tư, hàng hóa mua vào,… 1.2.2. Quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán Cũng như quy trình Kiểm toán chung, quy trình Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán cũng bao gồm 3 giai đoạn: • Lập kế hoạch Kiểm toán; • Thực hiện kế hoạch Kiểm toán; • Kết thúc Kiểm toán. Song do mỗi khoản mục, mỗi phần hành Kiểm toán có đặc điểm khác nhau nên các bước Kiểm toán áp dụng với mỗi phần hành có sự khác nhau, quy trình áp dụng cho từng giai đoạn như sau: 1.2.2.1. Lập kế hoạch Kiểm toán Lập kế hoạch Kiểm toán là công việc đầu tiên mà các KTV phải thực hiện trong mỗi cuộc Kiểm toán. Theo VAS số 300- “Lập kế hoạch Kiểm toán” đã nêu rõ: “KTV và công ty Kiểm toán cần lập kế hoạch Kiểm toán để đảm bảo cuộc Kiểm toán được tiến hành một cách có hiệu quả”. Như vậy việc lập kế hoạch Kiểm toán đúng đắn nhằm giúp cho KTV tiến hành cuộc Kiểm toán có chất lượng và có hiệu quả (giúp cho KTV thu thập bằng chứng Kiểm toán đầy đủ và thích hợp; giúp giữ chi phí Kiểm toán ở mức hợp lý và để tránh những bất đồng với khách hàng). Lập kế hoạch Kiểm toán đối với Chu kỳ mua hàng- thanh toán là một bộ phận trong quá trình Kiểm toán BCTC và bao gồm các bước công việc như sau: • Chuẩn bị trước khi lập kế hoạch Kiểm toán; • Thu thập thông tin cơ sở; • Thu thập thông tin về các nghĩa vụ pháp lý của khách hàng; • Thực hiện các thủ tục phân tích sơ bộ; Nguyễn Quốc Hùng 8 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính • Thiết lập mức trọng yếu, rủi ro Kiểm toán có thể chấp nhận và rủi ro tiềm tàng; • Tìm hiểu về HTKSNB và rủi ro Kiểm soát; • Phát triển kế hoạch Kiểm toán tổng thể và chương trình Kiểm toán. a) Chuẩn bị cho kế hoạch Kiểm toán Đánh giá khả năng chấp nhận Kiểm toán: Trên thực tế, không phải bất cứ một lời mời Kiểm toán nào cũng được chấp nhận ngay mà phải căn cứ vào khả năng của công ty và các điều kiện của khách hàng. Trong giai đoạn này, KTV đánh giá rủi ro có thể gặp phải khi tiến hành Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán của Doanh nghiệp, sau đó kết hợp với việc đánh giá các Chu kỳ khác để đưa ra quyết định có chấp nhận Kiểm toán cho Doanh nghiệp hay không. Nhận diện các lý do Kiểm toán của công ty khách hàng: Sau khi chấp nhận Kiểm toán, công ty Kiểm toán xem xét các lý do Kiểm toán đối với Chu kỳ mua hàng- thanh toán của khách hàng để từ đó xác định số lượng bằng chứng Kiểm toán có thể thu thập và mức độ chính xác của các ý kiến mà KTV đưa ra trong BCKT nói chung. Lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện Kiểm toán: Thông qua việc nhận diện các lý do Kiểm toán của khách hàng, công ty Kiểm toán ước lượng được quy mô phức tạp của cuộc Kiểm toán, từ đó lựa chọn đội ngũ nhân viên thích hợp để thực hiện cuộc Kiểm toán. Cụ thể công ty Kiểm toán sẽ lựa chọn đội ngũ nhân viên có nhiều kinh nghiệm trong Kiểm toán Chu kỳ mua hàngthanh toán để Kiểm toán Chu kỳ này. Số lượng và trình độ của KTV phụ thuộc vào tính phức tạp và mức rủi ro của Chu kỳ. Hợp đồng Kiểm toán: Công việc cuối cùng của giai đoạn này là ký kết hợp đồng Kiểm toán, ghi rõ trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên. Nguyễn Quốc Hùng 9 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính b) Thu thập thông tin cơ sở khách hàng Sau khi ký kết hợp đồng Kiểm toán, KTV bắt đầu thu thập thông tin với phần hành Kiểm toán mà mình đảm nhận là Chu kỳ mua hàng- thanh toán. Trong giai đoạn này, KTV tiến hành tìm hiểu các mặt hoạt động kinh doanh của khách hàng và các quy trình có tính pháp lý ảnh hưởng đến các mặt hoặt động kinh doanh này từ đó ảnh hưởng đến quy trình Kiểm toán mua hàng- thanh toán của mình. Có các thông tin cơ sở sau: + Tìm hiểu ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách hàng: Việc tìm hiểu ngành nghề kinh doanh hoạt động của khách hàng giúp KTV nhận định về chủng loại hàng hóa mà doanh nghiệp mua vào cũng như cách thức thanh toán và mục đích sử dụng đối với từng loại hàng hóa với mục đích đã cam kết bằng văn bản không. Ngoài ra việc tìm hiểu ngành nghề kinh doanh của khách hàng cũng cho KTV biết cách thức tổ chức của hệ thống Kế toán và các nguyên tắc đặc thù của Chu kỳ mua hàng- thanh toán nói riêng và ngành nghề nói chung. + Xem xét lại hồ sơ Kiểm toán năm trước và hồ sơ Kiểm toán nói chung: Việc xem xét lại kết quả cuộc Kiểm toán năm trước và hồ sơ Kiểm toán chung giúp cho KTV xác định và khoanh vùng các khoản mục chứa đựng rủi ro cao trong Chu kỳ, những bước mà ở đó HTKSNB kém. Chẳng hạn như đơn vị khách hàng thường yếu kém trong khâu ghi nhận các khoản nợ với các nhà cung cấp nhỏ không thường thuyên. Thông thường những điểm yếu này chưa được khắc phục trong thời gian ngắn. + Tham quan nhà xưởng: Việc tham quan nhà xưởng sẽ cung cấp cho KTV những điều mắt thấy tai nghe về quy trình sản xuất kinh doanh của khách hàng, giúp cho KTV đánh giá về tình trạng bảo quản, nhập và xuất hàng hóa từ đó đánh giá khả năng của bộ phận mua hàng và những gian lận sai sót có thể xảy ra trong quá trình mua hàng. Nguyễn Quốc Hùng 10 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính + Nhận diện các bên hữu quan: Trong giai đoạn này, KTV cần phải xác định tất cả các bên hữu quan của khách hàng. Trong Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán các bên hữu quan mà KTV quan tâm chủ yếu là người bán, đại lý, các tổ chức có ảnh hưởng đến quyết định mua của công ty khách hàng. Việc nhận diện các bên hữu quan giúp KTV trong quá trình thu thập bằng chứng có nhiều thuận lợi hơn. + Dự kiến nhu cầu chuyên gia bên ngoài: Trong khi Kiểm toán Chu kỳ mua hàng- thanh toán sẽ có trường hợp phải giám định giá trị của những hàng hóa mà doanh nghiệp mua vào. Nếu trong nhóm Kiểm toán không có ai có khả năng giám định thì họ sẽ phải sử dụng chuyên gia trong lĩnh vực nói trên. c) Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý khách hàng Nếu các thông tin cơ sở được thu thập ở trên giúp cho KTV hiểu được các mặt kinh doanh của khách hàng thì việc thu thập thông tin pháp lý của khách hàng giúp KTV nắm bắt được quy trình pháp lý có ảnh hưởng đến các mặt hoạt động kinh doanh này đặc biệt đối với nghiệp vụ mua hàng- thanh toán. Những thông tin này được thu thập trong quá trình tiếp xúc với BGĐ công ty khách hàng bao gồm: • Giấy phép thành lập và điều lệ công ty; • Báo cáo tài chính; • Báo cáo Kiểm toán thanh tra hay kiểm tra; • Biên bản họp Hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, BGĐ; • Các hợp đồng mua hàng dài hạn hoặc các cam kết khác; • Các quy định chính sách về mua hàng- thanh toán. d) Thực hiện các thủ tục phân tích Đối với Chu kỳ mua hàng- thanh toán, thủ tục phân tích sơ bộ thường được thực hiện như sau: Nguyễn Quốc Hùng 11 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính • So sánh chi phí mua hàng của kỳ này với kỳ trước để xem xét những biến động bất thường; • Phân tích xu hướng tăng, giảm hoặc kiểm tra tính hợp lý của các yếu tố chi phí giữa các kỳ kê toán để phát hiện những biến động bất thường; • Phân tích tỷ lệ chi phí mua hàng của từng tháng với nợ phải trả được ghi nhận trong từng tháng hoặc với các khoản thực tế đã thanh toán. e) Đánh giá trọng yếu và rủi ro Kiểm toán Nếu ở các bước trên, KTV mới chỉ thu thấp thông tin mang tính khách quan về khách hàng thì ở bước này, KTV sẽ căn cứ vào các thông tin thu thập để đánh giá, nhận xét để đưa ra một kế hoạch Kiểm toán phù hợp. ➢ Đánh giá trọng yếu: Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam: “Trọng yếu là một thuật ngữ dùng để thể hiện tầm quan trọng của một thông tin (một số liệu kế toán) trong BCTC. Thông tin được coi là trọng yếu có nghĩa là nếu thiếu thông tin hoặc thiếu độ chính xác xủa thông tin đó sẽ ảnh hưởng tới quyết định của người sử dụng BCTC…” Theo đó, trong giai đoạn lập kế hoạch Kiểm toán, KTV phải đánh giá mức độ trọng yếu để đánh giá sai sót của BCTC để từ đó “xác định bản chất, lịch trình và phạm vi thực hiện các thủ tục Kiểm toán”. Để đánh giá mức độ trọng yếu, trước hết KTV cần ước lượng mức độ trọng yếu cho toàn BCTC, sau đó phân bổ mức đánh giá này cho từng khoản mục trên BCTC. Cơ sở để tiến hành phân bổ là: bản chất của khoản mục rủi ro tiềm tàng và rủi ro Kiểm soát được đánh giá sơ bộ đối với các khoản mục, kinh nghiệm của KTV và chi phí Kiểm toán đối với từng khoản mục. Đối với Chu kỳ mua hàng- thanh toán, bản chất của các khoản mục trong Chu kỳ là: - Các nghiệp vụ mua vào chiếm tỷ trọng lớn trong tổng Chi phí kinh doanh của doanh nghiệp; Nguyễn Quốc Hùng 12 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính - Bản thân các nghiệp vụ mua vào liên quan đến nhiều tài khoản như: TS cố định, HTK, tiền,… mà hầu hết chúng đều trọng yếu. ➢ Trên thực tế, việc ước lượng và phân bổ mức trọng yếu cho các tài khoản là vấn đề hết sức phức tạp, đòi hỏi sự xét đoán nghề nghiệp của KTV. Thông thường phân bổ và ước lượng mức trọng yếu là do trưởng nhóm Kiểm toán đảm trách. ➢ Đánh giá rủi ro Kiêm toán: Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam: “Rủi ro Kiểm toán là do KTV và công ty Kiểm toán đưa ra ý kiến nhận xét không thích hợp khi BCTC đã được Kiểm toán còn những sai sót trọng yếu”. Theo đó trong giai đoạn lập ý kiển kê hoạch Kiểm toán, KTV phải xác định rủi ro Kiểm toán mong muốn (AR) cho toàn bộ BCTC được Kiểm toán thông qua việc đánh giá 3 bộ phận: rủi ro tiềm tàng (IR), rủi ro kiểm soát (CR), rủi ro phát hiện (DR). Mối quan hệ giữa rủi ro Kiểm toán và các thành phần rủi ro Kiểm toán được thể hiện qua công thức sau: AR=IR*CR*DR KTV xác định được rủi ro phát hiện: DR=DAR/(IR*CR) Trong đó: DAR là rủi ro Kiểm toán mong muốn. f) Tìm hiểu HTKSNB và đánh giá rủi ro Kiểm toán ➢ Tìm hiểu HTKSNB: Trong Chu kỳ mua hàng- thanh toán, việc tìm hiểu HTKSNB của khách hàng đối với các bước công việc của Chu kỳ cũng là hết sức quan trọng. Theo đó, KTV phải tìm hiểu các chính sách, thủ tục Kiểm soát được áp dụng tại đơn vị khách hàng đối với từng bước công việc trong chu kỳ mua hàng- thanh toán. Nếu HTKSNB được thiết kế và vận hành hữu hiệu thì rủi ro Kiểm soát được đánh giá ở mức độ thấp và ngược lại. Nguyễn Quốc Hùng 13 Lớp:CQ50/22.06 Luận văn tốt nghiệp Học viện Tài chính Các yếu tố cấu thành nên HTKSNB: • Môi trường Kiểm soát Môi trường Kiểm soát bao gồm toàn bộ những nhân tố bên tring đơn vị và bên ngoài đơn vị có tính môi trường tác động đến việc thiết kế, hoạt động và xử lý dữ liệu của các loại hình Kiểm soát. • Hệ thống kế toán Đối với một hệ thống kế toán hữu hiệu không chỉ cung cấp những thông tin cần thiết cho quá trình quản lý mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc Kiểm soát các mặt hoạt động của đơn vị. Một hệ thống Kiểm toán hữu hiệu phải đảm bảo các mục tiêu Kiểm soát chi tiết với Chu kỳ mua hàng- thanh toán như sau: Sự phát sinh, Sự đầy đủ, Sự đánh giá, Ghi chép chính xác, Sự khai báo. • Thủ tục Kiểm soát Thủ tục Kiểm soát là các quy chế và thủ tục do lãnh đạo đơn vị thiết lập và thực hiện nhằm đạt được mục tiêu Kiểm toán cụ thể. Theo chuẩn mực Kiểm toán quy định: “KTV phải hiểu biết các thủ tục Kiểm soát của đơn vị để xây dựng kế hoạch Kiểm toán tổng thể và chương trình Kiểm toán”. Các thủ tục Kiểm toán được thiết lập dựa trên 3 nguyên tắc: Nguyên tắc phân công, phân nhiệm rõ ràng; Nguyên tắc bất kiêm nhiệm và Nguyên tắc ủy quyền, phê chuẩn. • Kiểm toán nội bộ Kiểm toán nội bộ là bộ phận độc lập được thiết lập trong đơn vị để tiến hành công việc kiểm tra và đánh giá các hoạt động phục vụ yêu cầu quản trị của đơn vị, Bộ phận Kiểm toán nội bộ hữu hiệu sẽ giúp cho doanh nghiệp có được những thông tin kịp thời và xác thực về các hoạt động trong doanh nghiệp, Nguyễn Quốc Hùng 14 Lớp:CQ50/22.06