Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố đông hà, tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN MINH THU HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG HỮU HÒA HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của Phó Giáo Sư, Tiến sĩ Hoàng Hữu Hòa. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài là trung thực và chưa công bố bất kỳ dưới hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá được tác giả thu thập trong quá trình nghiên cứu. Ngoài ra trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Huế, ngày 04 tháng 02 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Minh Thu i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý thầy, cô giáo và các cán bộ công chức Phòng Sau đại học Trường Đại học Kinh tế Đại học Huế đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo Sư, Tiến sĩ Hoàng Hữu Hòa, người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Giám đốc Bảo hiểm xã hội thành phố Đông Hà đã tin tưởng cử tôi tham gia khoá đào tạo thạc sĩ quản lý kinh tế và các phòng chức năng tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn cùng lớp đã góp ý giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Huế, ngày 04 tháng 02 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Minh Thu ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN Họ và tên học viên: Nguyễn Minh Thu Chuyên ngành: Quản lý kinh tế; Niên khóa: 2016-2018. Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Hữu Hòa Tên đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” Công tác quản lý thu BHXH là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác bảo hiểm, do vậy luôn được BHXH thành phố quan tâm và có những giải pháp hiệu quả để không ngừng tăng trưởng về đối tượng tham gia và số thu BHXH qua các năm, góp phần đảm bảo quyền lợi cho người tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH. Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện công tác quản lý thu ở BHXH thành phố Đông Hà trong thời gian qua còn bộ lộ những hạn chế, đặc biệt trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc. Xuất phát từ đó luận văn về “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” sẽ giúp cho BHXH thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị có căn cứ và định hướng để hoàn thiện công tác này nhằm góp phần vào sự phát triển chung của toàn ngành BHXH. Luận văn sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp, phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu được tiến hành trên phần mềm Excel, SPSS, phương pháp thống kê, phân tích và so sánh. Luận văn đi sâu phân tích cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH, trong đó đi sâu phân tích các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc. Từ đó, rút ra những ưu điểm, tồn tại và vướng mắc cần phải tháo gỡ. Luận văn đã kiến nghị, đề xuất một số giải pháp vừa mang tính tổng thể, toàn diện, đồng thời đã xác định những giải pháp có tính cấp bách nhằm hoàn thiện công tác công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. iii MỤC LỤC Lời cam đoan ................................................................................................................i Lời cảm ơn ..................................................................................................................ii Tóm lược luận văn .................................................................................................... iii Mục lục.......................................................................................................................iv Danh mục các chữ viết tắt .........................................................................................vii Danh mục bảng ....................................................................................................... viii Danh mục sơ đồ, biểu đồ............................................................................................. x MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘC .................................................................................... 8 1.1. Lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc ...................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của BHXH bắt buộc ......................................... 8 1.1.2. Chức năng của BHXH bắt buộc ...................................................................... 14 1.1.3. Đối tượng BHXH bắt buộc ............................................................................. 15 1.1.4. Hệ thống các chế độ trong BHXH bắt buộc.................................................... 16 1.1.5. Quỹ bảo hiểm xã hội ....................................................................................... 19 1.2. Thu và quản lý thu BHXH bắt buộc .................................................................. 21 1.2.1. Thu BHXH bắt buộc ....................................................................................... 21 1.2.2. Quản lý thu BHXH bắt buộc ........................................................................... 23 1.3. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của các nước trên thế giới và tại Việt Nam ........................................................................................................................... 38 1.3.1. Kinh nghiệm thu BHXH bắt buộc trên thế giới .............................................. 38 1.3.2. Kinh nghiệm thu BHXH bắt buộc tại Việt Nam ............................................. 41 iv 1.3.3. Bài học rút ra cho Bảo hiểm xã hội thành phố Đông Hà ................................ 42 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘCTRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ ........ 45 2.1. Tổng quan về Bảo hiểm xã hội thành phố Đông Hà .......................................... 45 2.1.1. Giới thiệu chung về thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị............................... 45 2.1.2. Quá trình hình hành và phát triểnBảo hiểm xã hội TP.Đông Hà .................... 45 2.1.3. Vị trí, chức năng và nhiệm vụ ......................................................................... 46 2.1.4. Cơ cấu tổ chức................................................................................................. 48 2.1.5. Tình hình lao động .......................................................................................... 50 2.1.6. Kết quả hoạt động của Bảo hiểm xã hội thành phố Đông Hà ......................... 52 2.2. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị .................................................................................................... 54 2.2.1. Công tác quản lý đối tượng tham gia BHXH bắt buộc tại bảo hiểm xã hội bắt buộc thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ................................................................. 54 2.2.2. Quản lý mức đóng và phương thức đóng BHXH bắt buộc............................. 59 2.2.3. Công tác tổ chức thu BHXH bắt buộc ............................................................ 61 2.2.4. Kết quả thu BHXH bắt buộc ........................................................................... 62 2.2.5. Công tác thanh tra, kiểm tra Bảo hiểm xã hội................................................. 69 2.3. Đánh giá các đối tượng điều tra về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ............................................. 71 2.3.1. Thống kê mô tả................................................................................................ 71 2.3.2. Kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha ...................................... 72 2.3.3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ................................................................. 74 2.3.4. Phân tích tương quan và hồi quy..................................................................... 76 2.3.5. Kiểm định thống kê ......................................................................................... 81 2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại cơ quan bảo hiểm xã hội Thành phố Đông Hà, Tỉnh Quảng Trị ............................................ 83 2.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 83 2.4.2. Hạn chế............................................................................................................ 84 v 2.4.3. Nguyên nhân ................................................................................................... 85 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÔNG HÀ, TỈNH QUẢNG TRỊ................................................................................................. 90 3.1. Định hướng quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị .................................................................................................................. 90 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị ................................................................................... 91 3.2.1. Quản lý phương thức và tổ chức thu BHXH .................................................. 91 3.2.2. Lập và giao kế hoạch thu hàng năm ................................................................ 92 3.2.3 Tăng cường giám sát công tác tổ chức thu BHXH Đông Hà........................... 92 3.2.4 Tăng cường phối hợp với các ban ngành có liên quan trong khi thực hiện công tác thu BHXH ............................................................................................................ 93 3.2.5. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về BHXH ................................. 93 3.2.6. Giải pháp cho nguồn nhân lực của BHXH Đông Hà ...................................... 94 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 98 1. Kết luận ................................................................................................................. 98 2. Kiến nghị ............................................................................................................... 98 2.1. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước .................................................................... 98 2.2. Đối với BHXH Việt Nam................................................................................... 99 2.3. Đối với các ban ngành có liên quan ................................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 101 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 104 Quyết định Hội đồng chấm luận văn Nhận xét luận văn thạc sĩ của phản biện 1 Nhận xét Luận văn Thạc sĩ của phản biện 2 Biên bản của Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ kinh tế Bản giải trình chỉnh sửa luận văn Giấy xác nhận hoàn thiện luận văn vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Giải thích ASXH : An sinh xã hội BHXH : Bảo hiểm xã hội CP : Cổ phần CP : Chính phủ CQ : Cơ quan DN : Doanh nghiệp DNNN : Doanh nghiệp nhà nước DNTN : Doanh nghiệp tư nhân ĐVT : Đơn vị tính HTX : Hợp tác xã NĐ : Nghị định NLĐ : Người lao động SDLĐ : Sử dụng lao động TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TP : Thành phố UBND : Ủy ban nhân dân vii DANHMỤCBẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1. Bảng lương tối thiểu chung qua các thời kỳ ..........................................31 Bảng 1.2. Bảng lương tối thiểu vùng qua các thời kỳ............................................32 Bảng 2.1. Tình hình đội ngũ nhân viên của BHXH thành phố Đông Hà qua 3 năm 2014-2016 ............................................................................51 Bảng 2.2. Kết quả hoạt động thu chi BHXH của BHXH TP.Đông Hà qua 3 năm 2014-2016 ..............................................................................................53 Bảng 2.3. Số đơn vị SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc thành phố Đông Hà giai đoạn 2014-2016 ..............................................................................56 Bảng 2.4: Người lao động tham gia BHXH bắt buộc giai đoạn 2014 – 2016 .......57 Bảng 2.5: Phân bổ cán bộ quản lý thu BHXH bắt buộc tại tháng 12/2016 tại BHXH thành phố Đông Hà ...................................................................61 Bảng 2.6. Tình hình các đơn vị SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc qua 3 năm 2014-2016 ............................................................................63 Bảng 2.7. Tình hình quỹ tiền lương làm căn cứ thu BHXH bắt buộc tại BHXH TP.Đông Hà qua 3 năm 2014 - 2016 .....................................................65 Bảng 2.8. Kết quả thu BHXH bắt buộc tại BHXH TP.Đông Hà qua 3 năm 20142016 .......................................................................................................66 Bảng 2.9. Kết quả nợ đọng BHXH tại BHXH TP.Đông Hà qua 3 năm 2014-2016 ............................................................................68 Bảng 2.10. Tình hình kiểm tra đóng BHXH tại BHXH TP.Đông Hà qua 3 năm 2014-2016 ............................................................................70 Bảng 2.11. Tóm tắt thông tin khảo sát .....................................................................71 Bảng 2.12: Tóm tắt kết quả kiểm định cronbach’s alpha .........................................72 Bảng 2.13: Kết quả phân tích EFA nhóm biến độc lập ...........................................74 Bảng 2.14: Kết quả EFA của biến phụ thuộc...........................................................76 Bảng 2.15: Kết quả phân tích tương quan Pearson ..................................................76 viii Bảng 2.16: Kết quả phân tích hệ số hồi quy. ...........................................................77 Bảng 2.17: Kết quả phân tích ANOVA ...................................................................77 Bảng 2.18. Mức độ giải thích của mô hình ..............................................................78 Bảng 2.19: Bảng thống kê giá trị phần dư ...............................................................78 Bảng 2.20 Kiểm định One-Sample Test .................................................................81 Bảng 2.21. Giá trị trung bình của các tố tác động đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc .................................................................................................82 Bàng 2.22. Kiểm địnhLevene ..................................................................................82 Bảng 2.23. Đánh giá Tình hình thu BHXH theo loại hình doanh nghiệp................83 ix DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sốhiệu sơ đồ, biểu đồ Tên sơ đồ, biểu đồ Trang Hình2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức BHXH Thành phố Đông Hà ...............................48 Hình 2.2. Cơ cấu cán bộ tại BHXH TP. Đông Hà đến 31/12/2016 ......................52 Hình 2.3. Biểu đồ phân phối chuẩn của phần dư của mô hình hồi quy.................79 Hình 2.4. Biểu đồ P-P plot phần dư của mô hình hồi quy.....................................79 Hình 2.5. Biểu đồ Scatterplot phần dư của mô hình hồi quy ................................80 Hình 2.6. Đánh giá về hệ thống chính sách pháp luật về BHXH bắt buộc ...........87 Hình 2.7. Đánh giá về cơ quan BHXH ..................................................................88 Hình 2.8. Đánh giá người lao động và người sử dụng lao động của doanh nghiệp .........................................................................................88 Hình 2.9. Đánh giá tốc độ tăng trưởng kinh tế ......................................................89 x MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội là chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, là trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của quốc gia, góp phần bảo đảm đời sống cho người dân, ổn định chính trị và phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện mục tiêu tiến bộ và công bằng xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Cùng với sự hình thành của hệ thống BHXH tỉnh Quảng Trị, BHXH TP.Đông Hà được thành lập vào ngày 21/6/1995của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, có chức năng giúp Giám đốc BHXH tỉnh Quảng Trị tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT; quản lý quỹ BHXH, BHYT trên địa bàn thành phốtheo quy định của pháp luật và của BHXH Việt Nam. Qua gần 20 năm hình thành và phát triển, BHXH TP.Đông Hà đã đạt được những thành tựu quan trọng trong nhiều lĩnh vực công tác, góp phần đảm bảo an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn TP.Đông Hà nói riêng và tỉnh Quảng Trị nói chung. Công tác quản lý thu BHXH là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác bảo hiểm, do vậy luôn được BHXH thành phố quan tâm và có những giải pháp hiệu quả để không ngừng tăng trưởng về đối tượng tham gia và số thu BHXH qua các năm, góp phần đảm bảo quyền lợi cho người tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH. Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện công tác quản lý thu ở BHXH thành phố Đông Hà trong thời gian qua còn bộ lộ những hạn chế, đặc biệt trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc. Thực tế trên đặt ra những vấn đề cấp thiết cần được quan tâm và sớm có những giải pháp khắc phục để hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH Bắt buộc, đó là: Việc phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nhất là khu vực ngoài quốc danh vẫn còn thấp. Đây là khu vực có nhiều lao động, nhưng tỷ lệ tham gia BHXH còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng. Còn nhiều người lao động đang làm việc nhưng chưa được tham gia BHXH, nhiều đơn vị sử dụng lao động cố tình né tránh không tham gia, tham gia không đủ số lao động thuộc diện tham gia bắt buộc, 1 đóng không đúng mức tiền lương, tiền công thực tế. Ngoài ra, có doanh nghiệp lại còn đóng không đúng đối tượng thuộc diện được tham gia BHXH, thậm chí có doanh nghiệp cố tình đóng BHXH với mức cao một thời gian ngắn sau đó báo giảm lao động nhằm trục lợi về BHXH, BHYT.Công tác thông tin, tuyên truyền về pháp luật BHXH chưa thực sự lan tỏa đến người lao động, chưa thực sự huy động đươc toàn thể hệ thống chínhtrị tại địa phương vào cuộc.Công tác phối hợp giữa ngành BHXH với các ngành như: Kế hoạch vàĐầu tư, Lao động - Thương binh và Xã hội, Thuế, Tài chính, Giáo dục và Đào tạo mặc dù đã được chú trọng nhưng hiệu quả phối hợp chưa cao, chưa có quy chế phối hợp.Công tác thanh tra, kiểm tra, khởi kiện, xử lý vi phạm về pháp luật BHXH đối với chủ doanh nghiệp chây ỳ, cố tình không đóng, đóng không đúng, không kịp thời, đóng không đầy đủ BHXH cho người lao động còn thiếu chủ động chưa mang lại hiệu quả caoVấn đề nợ đọng, trốn đóng BHXH đã và đang diễn ta hết sức phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người lao động, được xã hội hết sức quan tâm.Việc thực hiện cải các thủ tục hành chính, đổi mới phong cách phục vụ của đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác thu BHXH và ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý thu BHXH hiệu quả chưa cao. Chính những hạn chế này đã làm ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của quỹ Bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng trực tiếp chế đội của người lao động. Do đó việc tăng cường công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của BHXH thành phố Đông Hà trong thời gian tới là hết sức cấp thiết. Xuất phát từ những lý do trên, đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” được chọn làm luận văn thạc sĩ kinh tế của tôi. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. 2 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc; - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHXHbắt buộc trên địa bàn TP.Đông Hà, tỉnh Quảng Trịgiai đoạn 2014- 2016. Từ đó chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn. - Đề xuất giải pháp chủ yếunhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn TP.Đông Hà, tỉnh Quảng Trị đến năm 2020. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu trọng tâm của đề tài là các vấn đề liên quan đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH TP.Đông Hà. Đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý bảo hiểm xã hội ở các đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn TP.Đông Hà và cán bộ công chức quản lý BHXH bắt buộc 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được thực hiện tại BHXH TP.Đông Hà, các đơn vị sử dụng lao động có trụ sở tại TP.Đông Hà, Quảng Trị. - Về thời gian: Phân tích đánh giá thực trạng giai đoạn 2014-2016; các giải pháp được đề xuất đến năm 2020; số liệu sơ cấp được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 10/2017 đến 11/2017. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH TP Đông Hà. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập số liệu 4.1.1. Đối với số liệu thứ cấp Được thu thập từ báo cáo tổng kết tại BHXH TP.Đông Hà giai đoạn 20142016; phương hướng hoạt động năm tiếp theo và nguồn tài liệu được thu thập từ sách, báo, tạp chí, các tài liệu đã công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, internet và từ các cơ quan ban ngành ở TW để định hướng. 3 4.1.2. Đối với số liệu sơ cấp Thông qua kỹ thuật phỏng vấn, điều tra, khảo sát cán bộ quản lý bảo hiểm xã hội ở các đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn TP.Đông Hà và cán bộ công chức quản lý BHXH bắt buộc. Phương pháp chọn mẫu: chọn mẫu ngẫu nhiên Xác định cỡ mẫu: Theo Hair và cộng sự (1998), để có thể phân tích nhân tố khám phá thì cần thu thập dữ liệu với cỡ mẫu ít nhất là 5 mẫu trên 1 biến quan sát. Nghiên cứu này có số biến quan sát là 21 (21 chỉ tiêu khảo sát). Do vậy, cỡ mẫu cần lấy là 105 (n = 21*5). Đối với phân tích hồi quy đa biến, cỡ mẫu tối thiểu được tính theo công thức n ≥ 8*5 + 50 (n là số mẫu; m là số biến độc lập). Với x biến độc lập được phân tích trong đề tài này thì cỡ mẫu tối thiểu phải là 90 (n = 8*5+50). Như vậy, cỡ mẫu khảo sát 155quan sát được tính theo công thức (1) hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu của 2 phương pháp phân tích chính của đề tài. Thiết kế bảng hỏi: Thông tin khảo sát được thu thập dựa vào bảng hỏi được thiết kế sẵn gồm 2 phần: Phần A: Thông tin chung về đối tượng khảo sát; Phần B: Nội dung khảo sát Phương pháp điều tra bằng cách phát phiếu phỏng vấn đã được thiết kế sẳn, nhằm đánh giá mức độ đồng ý của đơn vị sử dụng lao động, của cán bộ công chức về công tác quản lý BHXH bắt buộc. Cụ thể như đánh giá mức độ hài lòng về sự hướng dẫn, hỗ trợ, công tác quản lý BHXH bắt buộc của cơ quan bảo hiểm. Các nội dung chính sách, các quy trình quản lý BHXH bắt buộc. 4.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu - Sử dụng phương pháp phân tổ để tổng hợp và hệ thống hóa tài liệu điều tra theo các tiêu thức phù hợp với mục đích nghiên cứu. - Việc xử lý và tính toán số liệu điều tra được thực hiện trên máy tính theo các phần mềm thống kê thông dụng SPSS 20 và EXCEL. 4.3. Phương pháp phân tích 4.3.1. Đối với số liệu thứ cấp Sử dụng phương pháp dãy dữ liệu thời gian để phân tích biến động và xu hướng của các tiêu chí liên quan đến quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ở BHXH 4 TP Đông Hà trong giai đoạn 2014-2016; từ đó làm rõ thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa bàn nghiên cứu. 4.3.2. Đối với số liệu sơ cấp Sau khi thu thập xong dữ liệu từ mẫu nghiên cứu (cán bộ quản lý bảo hiểm xã hội ở các đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn TP.Đông Hà và cán bộ công chức quản lý BHXH bắt buộc), tác giả tiến hành kiểm tra và loại đi những bảng hỏi không đạt yêu cầu. Tiếp theo là mã hóa dữ liệu, nhập dữ liệu, làm sạch dữ liệu. Sau đó tiến hành phân tích dữ liệu với phần mềm SPSS 22.0 với các nội dung sau: a. Phân tích thống kê mô tả Lập bảng tần số và tỷ lệ phần trăm kèm theo biểu đồ tròn hoặc cột để mô tả đặc điểm của mẫu, nghiên cứu về loại hình doanh nghiệp, ngành nghề, chức vụ người được phỏng vấn giới tính, độ tuổi, thâm niên và trình độ. Tiếp theo là tính giá trị trung bình của từng nhóm yếu tố và rút ra nhận xét. b. Kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha Mục đích của phân tích hệ số Cronbach’s Alpha là để kiểm tra độ tin cậy của các biến, loại bỏ các biến không phù hợp và hạn chế biến rác. Theo Nunnally & Berstein (1994), các biến quan sát được chấp nhận khi có hệ số tương quan biến tổng (Correct Item-Total Correlation) lớn hơn 0,3 và hệ số Cronbach’s Alpha lớn hơn 0,6. Tất cả các biến quan sát của những thành phần đạt được độ tin cậy sẽ được đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA. c. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) Sau kết quả phân tích Cronbach’s Alpha loại bỏ các biến không đảm bảo độ tin cậy, phân tích nhân tố được sử dụng để thu nhỏ và gom các biến lại, xem xét mức độ hội tụ của các biến quan sát theo từng thành phần và giá trị phân biệt của các nhân tố. Khi phân tích nhân tố cần lưu ý những điểm sau: Hệ số KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) là một chỉ số xem xét sự thích hợp của phân tích nhân tố. Trị số KMO lớn, từ 0,5 đến 1 là điều kiện đủ để phân tích nhân tố thích hợp. Kiểm định Bartlett (Bartlett’s test of sphericity), nếu kiểm định này có ý nghĩa thống kê, Sig ≤ 0,05 thì các biến quan sát có tương quan với nhau trong tổng thể. Hệ số tải nhân tố (Factor Loading) là hệ số tương quan đơn giữa các biến và các 5 nhân tố. Hệ số này càng lớn ≥ 0,5 cho biết các biến và nhân tố càng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, biến quan sát có hệ số tải nhân tố < 0,5 sẽ bị loại. Trong phân tích nhân tố dùng phương pháp Principal Component Analysis với phép xoay Varimax và điểm dừng khi trích các yếu tố có trị số Eigenvalue lớn hơn 1. Đại lượng Eigenvalue đại diện cho lượng biến thiên giải thích bởi nhân tố. Những nhân tố có Eigenvalue < 1 sẽ không có tác dụng tóm tắt thông tin tốt hơn một biến gốc, vì sau khi chuẩn hóa mỗi biến gốc có phương sai là 1. Thang đo được chấp nhận khi tổng phương sai trích ≥ 50% (Hair và cộng sự, 1988). d. Phân tích hồi quy Được sử dụng để mô hình hoá mối quan hệ nhân quả giữa các biến, trong đó một biến gọi là biến phụ thuộc và các biến kia là các biến độc lập. Mô hình này được mô tả như sau: Yi = β0 + β1X1i + β2X2i +… + βkXki + ei Trong đó: Xki: Giá trị của biến độc lập thứ k tại quan sát i. βk: Hệ số hồi quy riêng phần. ei: là một biến độc lập có phân phối chuẩn với trung bình là 0 và phương sai không đổi σ2. Sau khi rút trích các nhân tố từ phân tích nhân tố khám phá EFA, dò tìm các vi phạm giả định cần thiết trong mô hình hồi quy tuyến tính bội: kiểm tra phần dư chuẩn hóa, kiểm tra độ chấp nhận của biến (Tolerance), kiểm tra hệ số phóng đại phương sai VIF. Khi Tolerance nhỏ thì VIF lớn, quy tắc là khi VIF >10, đó là dấu hiệu đa cộng tuyến (Hoàng Trọng và Chu Nguyễn Mộng Ngọc, 2008). Nếu các giả định không bị vi phạm, mô hình hồi quy tuyến tính bội được xây dựng. Mức độ phù hợp của mô hình được đánh giá bằng hệ số R2 điều chỉnh. Giá trị R2 điều chỉnh không phụ thuộc vào độ lệch phóng đại của R2 do đó được sử dụng phù hợp với hồi quy tuyến tính đa biến. e. Kiểm định giá trị trung bình để đánh giá mức độ tác động các yếu tố đến công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc Đặt giả thuyết H0: “Giá trị trung bình của biến tổng thể = giá trị cho trước” 6 Lọc ra các trường hợp thỏa mãn các điều kiện (nếu có) của nhóm đối tượng tham gia kiểm định. Thực hiện kiểm định One-Sample T-Test; Tìm giá trị Sig tương ứng với giá trị T-Test đã tính được. So sánh giá trị Sig với giá trị xác suất α - Nếu Sig >α: Chấp nhận giả thuyết H0 - Nếu Sig ≤α:Bác bỏ giả thuyết H0 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo. Luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc; Chương 2. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị; Chương 3. Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiệncông tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘC 1.1. Lý luận cơ bản về BHXH bắt buộc 1.1.1. Khái niệm, bản chất và vai trò của BHXH bắt buộc 1.1.1.1. Khái niệm về BHXH bắt buộc Theo khoản 2 điều 3 luật số 58/2014/QH13 ngày 20 tháng 11 năm 2014 luật BHXH. Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. Bảo hiểm xã hội bao gồm 5 chế độ sau: - Ốm đau; - Thai sản; - Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; - Hưu Trí; - Tử Tuất. [20] 1.1.1.2. Đặc trưng cơ bản của BHXH bắt buộc Bản chất của BHXH bắt buộc là quá trình tổ chức để đền bù hậu quả của những rủi ro xã hội hoặc các sự kiện bảo hiểm. Sự đền bù này được thực hiện thông qua quá trình tổ chức và sử dụng quỹ BHXH tập trung, hình thành do sự đóng góp của người lao động, đơn vị sử dụng lao động và các nguồn thu hợp pháp khác của quỹ BHXH. Nói cách khác, hoạt động BHXH bắt buộc là hoạt động phân phối lại thu nhập của chính bản thân người lao động theo thời gian. Sự đền bù này để bù đắp hoặc thay thế một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập từ nghề nghiệp do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc sức lao động không được sử dụng; nhằm góp phần bảo đảm an toàn kinh tế cho người lao động và gia đình họ; đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội. Qua cách tiếp cận này, có thể thấy BHXH bắt buộc có một số đặc trưng cơ bản sau: 8 - Người lao động khi tham gia BHXH được đảm bảo thu nhập (bảo hiểm) cả trong và sau quá trình lao động. Nói cách khác, khi đã tham gia vào hệ thống BHXH, người lao động được bảo hiểm cho đến lúc chết. Khi còn làm việc, người lao động được đảm bảo khi bị ốm đau, lao động nữ được trợ cấp thai sản khi sinh con; người bị tai nạn lao động được trợ cấp tai nạn lao động; khi không còn làm việc nữa thì được hưởng tiền hưu trí (ở Việt nam còn gọi là lương hưu), khi chết thì được tiền chôn cất và gia đình được hưởng trợ cấp tuất... Đây là đặc trưng riêng có của BHXH thể hiện tính xã hội rất cao mà không một loại hình bảo hiểm nào có được. - Các sự kiện bảo hiểm và các rủi ro xã hội được bảo hiểm trong BHXH liên quan đến thu nhập của người lao động gồm: ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm, già yếu, chết... Do những sự kiện và rủi ro này mà người lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc khả năng lao động không được sử dụng (mất việc làm, thất nghiệp), dẫn đến việc họ bị giảm hoặc mất nguồn thu nhập từ hoạt động nghề nghiệp. Trong những trường hợp đó, người lao động cần phải có khoản thu nhập khác bù vào để ổn định cuộc sống và sự bù đắp này được thông qua các trợ cấp BHXH. Tuy nhiên, trong BHXH, không phải người lao động cứ bị mất thu nhập bao nhiêu là được bù bấy nhiêu. Điều này liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người lao động được pháp luật BHXH quy định. Đây là đặc trưng rất cơ bản của bảo hiểm xã hội. - Người lao động khi tham gia BHXH có quyền được hưởng trợ cấp BHXH, tuy nhiên quyền này chỉ có thể trở thành hiện thực khi họ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH. Người chủ sử dụng lao động cũng phải có trách nhiệm đóng BHXH cho người lao động mà mình thuê mướn. - Sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước là nguồn hình thành cơ bản của quỹ BHXH. Ngoài nguồn thu của quỹ BHXH, còn có các nguồn khác như lợi nhuận từ đầu tư phần nhàn rỗi tương đối của quỹ BHXH; khoản nộp phạt của các doanh nghiệp/đơn vị chậm nộp BHXH theo quy định của pháp luật và các nguồn thu hợp pháp khác. Quỹ BHXH dùng để chi trả các trợ cấp BHXH và chi phí cho các hoạt động của bộ máy BHXH. 9