Tài liệu Kênh hình trong dạy học lịch sử ở trường thpt tập 1-nguyễn thị côi

1 rìQUYEri THl COI TRONO DAY HOC LICH Sl^ Ò TRUÒNG TRUNG HOC PHO THÒNG Tapi (Lich su Viét Nam) NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIÀ HA NOI HÓI CIÀO DUC LICH SU (THUÓC HÒI KHOA HOC LICH SÙ VIÉT NAM) • • • • • • • " KHOA LICH .St]r TRt/ÒNCl DAI HOC SU PHAM HA NÓI NGUYÉN THI COI KENH HINH TRONO DAY HOC LICH SU' Ò TRl/ÒNG TRUNG HOC PHO THÒNG • • • TAPI (LICH SU'VIETNAM) NHÀ XUAT BÀN DAI HOC QUÓC GIÀ HA NÓI - 2000 Chili tràch Ngùòi Bién nhicni xuàt bàri: Giàm dÓc: NGUYÉN VÀN TIIÒA Tdng bién tàp: NGUYÉN THIÈN GIÀP nhàn xét: GS. PHAN NGQC LIÉN tàp va sua bài : TRUÒNG Vlì XUONG LUXJ MAI ANM Trinh bay bia: NGOC ANH KÉNH H Ì N H T R O N G DAY HOC LjCH SLf O TRUÒNG THPT, TAF I Ma so : 02 88.DH2000 - 313 2000 In 1000 cuón, tai Xi nghiép in Bàc Thai So xuàt bàn: 55/313/CXB So trich ngang 193 KH/XB In xong va nóp lifu chiéu Quy IV nàm 2000. LÒI GIOÌ THIÈU Do dac diém cùa viéc nhan thiic lich su - khóng thè triic tiép quan sàt sU kién, nhàn vàt qua khii - nén viéc tao biéu tUdng lich sxi là mot yéu càu quan trong trong hoc tàp. Biéu tUdng lich sii là hình ành chàn thiic ve hién thiic qua khù khàch quan dtiOc phàn ành trong oc hoc sinh vói nhiing net chung n h à t , dién hinh nhàt. "NhU vày, nói dung cùa mot sxi kién lich sxi dxióc hoc sinh nhàn thiic thóng qua viéc tao nén hình à n h ve qua khii, bang nhiJng hoat dóng cùa giàc quan: thi giàc tao nén nhijfng hình ành trUc quan, thinh giàc dem lai nhiJng hình ành ve qua khii thóng qua Idi giàng cùa giào vién' . Tao biéu tUdng là diéu kién de "biét" lich su trén ed sd khói phuc dung qua khii nhiJ no tón tai va là ed sd quan trong de hình thành khài nièm. Tién hành nhiJ the nidi làm cho hoc sinh "biét" de "biéu" lich sii, chii khóng .phai dùng d viéc ghi nhd nhiéu sii kién ma khóng co hình ành ve qua khii, càng khóng nhàn thiic sàu sàc de rùt bài hoc, kinh nghiém va quy luàt lich su. khóng dem nhìing kién thiic dà hoc vàn dung vào hoat dóng thiic tién. Viéc tao biéu tiidng lich su cho hoc sinh lai gap khóng l't khó khan phiic tap, do càc em khóng thè "triJc quan sinh ( / ) Phan Ni^oc Lièn vù Tran Vùn Tri (chii bién): Phuan\i phàp day hoc Lich SÙ. lai Inin làn ihù nhàl - co sua chi'fa vù bò sung. Nxb Giao due. Uà Nói, I99S. n S4 dóng" diidc sU kién dà xày ra, ma luón luòn nhin t h à y nhiìng gì dang xày ra trong thiic té, nén de rdi vào sai làm cua vice "hién dai hoà lich su", tiic là dem hình à n h . biéu biét, suy nghì cùa ngiidi ddi nay gàn cho sii kién, n h à n vàt lich sii. Hién dai hoà lich su là mot khi'a c a n h cùa "xuyén tac lich su" (do n h à n thiic khóng dung ve qua khù, chù k h ó n g phài do quan diem, làp triidng, y thiic tii tiidng). Viéc k h à c p h u c sai làm ve "hién dai hoà lich su" d hoc sinh dòi bòi phài cung càp tài liéu - sii kién chinh xàc, vìia siic tiép t b u , co h ì n h ành cu thè. Co nhiéu phiidng tién, phiidng thiic tao biéu tiidng cho hoc sinh - Idi nói sinh dóng trong miéu tà, tiidng t h u à t ; sii (iung càc loai tài liéu t h à n h vàn, càc loai tài liéu triic q u a n va boat dóng thiic tién... Trong do. dò d ù n g triic q u a n co vi tri' dàc biét quan trong dói vói viéc khói phuc. tài tao qua khii lich su. Bdi vi "dò dùng triic q u a n là chó diia de biéu sàu sàc bàn chat cùa sii kién lich sii. là phiidng tién r a t co biéu lUc de hinh t h à n h càc khài nièm lich su q u a n trong n h à t . làm cho hoc sinh nàm vìing càc quy luàt cùa sii p h à t trien xà hòì"^^\ Dò dùng triic q u a n trong day hoc Ijch su d triidng phó thóng co nhiéu loai. Viéc p h à n loai dò d ù n g triic q u a n ve lich su chiia diidc thóng n h à t giìia càc nhà giào due lich su. Hién co nhCing càch p h à n loai khàc n h a u . song, ve c^i bàn, c h ù n g ta co thè phàn chùng t h a n h ba nhcim lón thiidng dxi(k' su diing trong day hoc iich su d trUdng phó thóng. "Nhóm thù nhàt: Dò dung trùc quan hién rat, bao góm n h ù n g dì tich lich su va càch m a n g (...). nhiìn^' di vàt khào co va càc di vàt thuóc càc thdi dai lich su. Ih Sdd. Il 142 ... Nhóm thù hai: Do dùng trùc quan tao hình, bao góm càc loai phuc che, sa bàn, tranh ành lich su. ... Nhóm thù ba: Dò dùng trùc quan quy ùàc, bao góm càc loai bàn dò lich su, dò thi, sd dò, nién biéu..."^ . Trong càc loai dò dùng triic quan trén, tranh, ành lich SÙ, bàn dò, sa dò... co vai trò va y nghla quan trong tròng viéc khói phuc va biéu dùng, hiéu sàu sàc qua khù. Anh, ghi lai nhflng sii kién dang dién ra, nhàn vàt dang boat dóng. Day là mot loai tài liéu ed bàn, trung thiic, chàn xàc ve qua khù. Tranh lich su lày chù de ve mot sii kién, nhàn vàt qua khù qua càm xùc va tài nghé cùa hoa sì cùng khói phuc dUdc hình ành qua khù. Anh, t r a n h là tài liéu lich sii, nhiingciing thè bién quan diém, y thùc cùa ngiidi càm mày, cùa boa sì, cho nén co nbilng bue tranh, tàm ành khóng phàn ành mot càch trung thiic, dùng bàn chat cùa sii kién. Vi vày, viéc su dung tranh. ành phài thóng qua viéc liia chon mot càch kboa hoc (thàm dinb tinh dùng dàn, trình dò nghé thuàt), mang ti'nh kboa hoc (phù hdp vói trình dò va yéu càu nhàn thùc cùa hoc sinh, pbù hdp vói viéc trình bay lich su). Tranh, ành trong sàch giào khoa dà diidc liia chon, dàp ùng nhCing yéu càu ve khoa hoc va sii pham. Day là mot bó phàn quan trong trong kènh hình cùa sàch giào khoa, nò giùp cho hoc sinh "làm viéc" vói sàch giào khoa trén ed sd phàt huy tinh tich ciic, thóng minh, sàng tao chù khóng phài chi {lì sdd.lr I4< 144 là phàn minh boa. de càc em "giài khuày". t r a n g bi "nbòi nhét". "chat dóng" sii kién. Ngoài t r a n h , à n h , trong p h à n kènh hình, bàn dò va eoe hai dò dùng trùc quan quy ùàc khàc (sd dò, biéu do. mo hình...) cùng co vi tri q u a n trong. Tuy khóng triic tièp tao bièu tiidng cu thè nhii t r a n h . à n h , do d ù n g triic q u a n quy lióc ngoài viéc phàt huy n à n g liic tii duy, sii suy nghì thóng minh. sàng tao van góp p h à n vào tao biéu tiidng cho hoc sinh, nhàt là càc loai bièu tiidng dién tà mot q u a t r ì n h lich su phùc tap nhu mot t r a n d à n h , mot chièn dich, mot bién tiidng xà bòi phàt trièn làu dai. trai qua nhiéu giai doan. Dàc biét bàn dò beh su giùp hoc sinh xàc dinh mot sii kién ve m à t khóng gian (dia dièm) va thdi gian. Khóng xàc dinh diitk* hai yéu tó này se khón^^ hièu diidc chinh xàc sii kièn dà xày ra. Két hdp vói nhiìng kièn thùc ve dia ly. hoc sinh khóng chi biét "doc" ban dò ma con bièt su dung. Mot trong nhiing diéu càn t r à n h trong day hoc lich su là vice "day chay", nghìa là khóng su dung mot loai dò dìing trite q u a n nào, triióc bét là khóng hii(Jng dàn hoc sinh làm viéc v('li bàn dò. Càc loai sd dò, nién bièu khàc. tuy trình dò, yèu càu cùa hoc sinh c ù n g càn diick! su dung thich hdp. Vi vày;eàn phài tini hièu phùcmg phàp su dung kènh hình trong sàch giào khoa, chù yèu d day là t r a n h , à n h lich su, bàn dò. sd dò. bièu dò... Càc loai tài lièu trong kènh hình cùa sàch giào khoa phàn ành mot sii kièn, mot n h à n vàt. mot qua trình lich su. hoac chup lai càc hình ve trèn vàch dà, càc còng trinh kièn trùc. hoac là n h ù n g t r a n h minh hoa ve mot sii kièn. nhan vàt de hoc sinh co bièu tiidng cu thè. bay pb^ic thào bau dò. sd dò. mò hinh, Càn chù y dòn loai t r a n h p cho tièp tlìii kièn thùc m(ii Dièu này t ho bièn tinh buri clniim 8 cùa kién thùc, phàn ành qua trình lién tue, hdp quy luàt, p h à t trién di lén cùa hién thiic lich su. Cùng co kién thùc dà hoc bang nhiéu càch (néu va tra Idi càu bòi, xem phim, tham quan, doc sàch, trao dói, thào luàn, ón tàp...), song viéc su dung càc loai kénh hình dem lai nhiéu biéu qua, vi nò gay h ù n g thù hoc tàp cho hoc sinh. phàt huy tinh tich ciic cùa hoc sinh. Dùng bàn dò, sd dò, tranh. ành de cùng co kién thùc cho hoc sinh bang càch hiióng dàn hoc sinh tiép thu, quan sàt ky bdn. phàt hién va néu lén nhùng diém mói (de de ra thàe màc, càu bòi, bay tra Idi, giài dàp vàn de co lién quan dii(Jc dàt ra), hoac qua cào loai dò dùng triic quan này, trình bay càc kièn thùc dà thu nhàn mot càch phong pbù, cu thè, sinh dóng bdn. Thù ba, sii dung tài lièu triie quan de kièm tra, dành già vièc hoc tàp cùa hoc sinh. Wìòc kièm tra, dành già là mot yéu càu khóng thè thiéu dxiikr trong hoc tàp. Song còng vièc này khóng nén tién hành mot càch nòng can, té nhat, còng thùc nhii mot so giào vién thiidng làm làu nay: bàt buòc hoc sinh ^ X nói, làp lai nhùng kièn thùc ma thày bay sàch giào khoa cung càp. Càch làm này mói chi kièm tra tri nhó cùa hoc sinh. Tri nhó càn tbiét cho càc món hoc, chù khóng phài chi riéng món Su. Kièm tra va dành già khóng thè dùng lai d viéc xem hoc sinh co hoc thuóc. nhó bay khóng. ma càn xem càc em dà nhó. biét de biéu nhii thè nào. Do dò. viéc sii dung càc loai tài liéu trong kènh hình là mot phiidng thùc tot nhàt de kièm tra dành già hoc sinh. Vi nhii, trong gid kièm tra bài ben- "Nùàc Au Lac ra dai", giào vièn khóng nèn dìing lai d vièc bàt hoc sinh ehi nói lai "Tbiie Phàn lèn ngòi làv hièu là ^^i'.^". hoàc "Ong ddi dò tu Phong Chàu ve dàu? " ma sii dung l)an dò de kièm tra hoc _ X ^ ^ * sinh: "Diia vào ban dò, em hày t r ì n h bay dia t h è cua vung Co Loa". hoàc "Qua sd dò em n h à n t h à y Co Loa co vi t r ì nhil thè nào dói vói dàt niióc?". hoàc "Diia vào b à n dò em h à y chi n h ù n g con song nào chày qua v ù n g Co Loa? "... Tu n h ù n g càu bòi trèn, giào vién néu vàn de khài q u à t : "Vi sao An Diidng Viidng lai chon Co Loa de dóng dò? Sii chon liia ay theo em co dùng khóng?" Thù tu, trong sii d u n g càc loai dò d ù n g triic q u a n , giào vièn càn chù y rèn luyèn ky nàng thùc hành cho hoc sinh. 0 day là vièc su'u tàm càc tranh, à n h ; xày diing càc bài trình bay (mièu tà. tiidng t h u à t . giài thich) càc sii kièn lich su, trinh hày lich su theo bàn dò, tranh ành: ve bàn dò, càc loai dò dung truc quan quy ùóc khàc, phàc hoa cac tranh, ành (nèu co dirli kièn...)... Vièc thiie h à n h này dii(k' tién h à n h tron^ gid tièp thu bài m(Ji. tli hoc (ì n h à , trong gid ngoai khoà, boat dònu xà bòi. nhàt là trong gid kièm tra, thi eii de d à n h già h()( smh. I)è dap ùng yèu càu ve n h à n t h ù c ly luàn, n à m vùng nói dung khoa h(K- càc loai tài lièu triie q u a n , phiidng p h à p .su dun^' kènh hinh trong hoc tàp lich s u , c à n thièt phài co mot ehuyèn khao ngàn, gon. eò chat kidng - vùa n à n g t r ì n h dò ve beh su va nghièp vu cho giào vièn ma lai thiét thiic, cu thè. Dà co mot so bai vièt, sàch cung càp cho giào vién va hoc sinh n h ù n g hièu bièt càn thièt nhù vày, song con l't va chiia day dù. e(') he thóng. (^uyèn "Kènh hình trong day h(H- lich su à IrUìmg trung hoc phó thóng", tàp I: Ljch su Vièt Nam. do P C S . T S Nguyen Thi Col chu bièn. cun^ V(Ji c;ic dóng nghièp là n h ù n g nhà giao (lue III lì su. dà cunii <àp cho hoc s m h va j^nao vièn mot tal iicu h<)( tàp tòt de nàn^ cao chat liidnj^ bò mòn. 10 Tuy sàch giói ban ve trình bay nói dung va phiidng phàp su dung kénh hình trong sàch giào khoa, nhiing d mot mùc dò nhàt dinh cùng bó sung mot so loai tài liéu triic quan khóng co trong sàch giào khoa. Viéc bó sung này sé do giào vién va hoc sinh tién hành mói day dù diidc. Sàch phuc vu cho viéc day hoc beh su d càc lóp Trung hoc Cd sd va Trung hoc phó thóng, nhiing khóng sàp xép theo tùng lóp ma theo càc giai doan beh su dàn toc, tu buoi dàu con ngiidi xuàt hién trén dàt niióc ta dén ngày nay. Dù chùdng trình bò mòn Ljcb su co thay dói, nhiing nhùng dò dùng triic quan càn thiét dói vói viéc tìm hiéu càc sii kién, nhàn vàt chu yéu khóng thè thay dói. Ngoài phàn trình bay khà day dù, chinh xàc nói dung càc loai kénh hình, càc tàc già dành sii quan tàm thich dàng dói vói phùdng phàp su dung trong day hoc lich su. Day là diéu quan trong va càn thiét. Sàch sé giùp ich nhiéu cho hoc sinh, giào vién va sinh vién khoa Lich su càc triidng Cao dàng va Dai hoc Su pham. Dì nhién, sàch khóng t r à n h kbòi nhùng thiéu sót ve nói dung khoa hoc lich su va ve phiidng phàp day hoc lich su. Sii góp y cùa ban doc sé giùp càc tàc già sua chùa, nàng cao tòt bdn chat liidng sàch trong làn xuàt bàn sau. Xin tran trong giói thiéu vói ban doc va chuyén Idi cam dn cùa càc tàc già dén ban doc va mong nhàn diidc nhùng Idi góp y quy bau. GS.TS PHAN NGOC LIÉN CHI' TICH HÒI GI.AO Dl'C LICH SL^ (THUÓC Hpi KHOA HOC LICH SU VIÈT N.'Ul) 11 PHAN MO OAU P h à n này co hai vàn de rat q u a n trong dòi vói hoc sinh lóp 6 va dàt Cd sd dàu tién cho n h à n t h ù c lich su cùa hoc sinh dàu càp t r u n g hoc ed sd. - Thè' nào là beh sxC Vi sao biè't dxióc beh su? - Càch tinh thdi gian trong beh sii. Bàt dàu tu càp T r u n g hoc ed sd, hoc sinh tièp n h à n n h ù n g kièn thùc ed bàn cùa khoa hoc beh su. vi vày càc em càn phài hièu beh su là bièn thiic khàch q u a n . tòn tai doc làp V(ii y miiòn. hièu bièt cùa mói ngiidi. Lich su khàch q u a n càn diidc n h à n thùc d ù n ^ . vi n h ù n g bièu bièt qua khù rat càn cho cuòe .song giào càch thùc hièn tai, dàt e(t sd cho vièc phàt trièn tiidng lai. 0 day, vièn càn phai làm cho hoc sinh p h à n bièt diidc - mot giàn d(Jn, hdp trình dò va chinh xàc - bàn thàn hièn lich su va su' nhàn thùc lich su cùa con ngùòi. Viéc phàn bu^t này khóng thiic hièn b a n g vièc giàng giài ve ly luàn - Phiidng p h à p luàn sii hoc - khóng pbù hdp v(M trinh dò hoc sinh ma bang càch giài thich cu thè. de hièu. 0 day càn chù y hoc sinh ve vàn de lam sao n h à n thùc dxiikqua khù khóng con tòn tai va n h à n m a n h dèn vièc nghièn culi, tìm hièu càc bang chùn^, dàu vèt cua beh ,sù. Ciào vièn nèu lèn càc loai còng cu lao dòn^'. càc còn^ trinh kièn trùc, cac tài bèli truvèn niiènii. tai lièu t h a n h v;in. c;ic sinh hoat xà bòi. tàp tue. Dàv là cac l();n tal IH'U hoc sinh se tièp \iic \2 trong qua trình hoc beh su. 0 day. giào vién siiu tàm va giói thiéu cho hoc sinh xem bue ành "Bàc Ho doc bia à Con Som" ' * - / O ^ x X ^ de giup càc em hiéu ràng, Bàc Ho khóng chi quan tàm, coi trong \^iéc hoc beh su ma con chù trong dén càc loai tài liéu qua khù. Bài "Càch tinh nién dai trong lich su" giùp hoc sinh hiéu rò vi tri cùa thdi gian va càch tinh thdi gian trong lich su. X •> X Càn hiéu ràng. khi nhàn thùc beh su, con ngiidi co y thùc rat som ve thdi gian, biét dién dat càc thdi ky dà qua, hién tai va tiidng lai. Song càch quan niém ve thdi gian rat nòng can, d(m giàn khi dùng càc cum tu "thud xùa", "tu làu làm rói", hoàc "mai kia"... ma khóng xàc dinh dùdc màt dinh liidng. X , V "Sa dò thòi gian" sé giùp hoc sinh co nhàn thùc dùng ve thdi gian va càch tinh thdi gian. "So dò thòi gian" là mot loai sd dò triic quan quy lióc. Sd dò này giùp ta hièu dùdc càch tinh nién dai trong beh su, bièt rò sii kién beh su xày ra vào thdi gian nào va hiéu dùdc mói ben he giùa thdi già., va sii kièn, hién tudng cùng nhù mói lièn he giùa càc sii kièn vói nhau. Nhìn vào sa dò, chùng ta thày rò: 1. Dùdng kè ngang (ghi chù còng nguyèn): Day là ky nguyèn cùa còng beh. Tùdng truyèn. nàm Chùa Giésu ra ddi là nàm dàu tién cùa (^óng nguyèn. Dò là móc thdi gian dùdc thóng nhàt de tìi dò tinh càc nàm khàc thuóc ve trùóc hay sau Còng nguyèn. Do sii thóng nhàt này nèn ngày nay khi noi nàm IO Hai Bà Tiiing khcJi nghìa thi d càc nii('U' chàu A. 13 chàu Àu. chàu My dèu biét rò .^li kién dò xày ra vào thdi gian nào. 2. Dùdng kè doc (co mùi tén hùóng lén trén) ghi chi so ve thdi gian (500 nàm hoàc 1.000 nàm) va n h ù n g n à m xày ra sii kién beh su (nhù n à m 40 khdi nghìa Hai Bà T r ù n g ; nàm 542 khdi nghìa Ly Bi...). - Tu Còng nguyèn trò lén (theo sd dò) là n à m sau Còng nguyèn (hay con goi là Còng nguyèn, dxióc viét tàt là CN)Vi du: Khdi nghìa Bà Triéu n à m 248. Do là n à m t h ù 248 còng nguyèn (248 CN). - Tu Còng nguyèn trd xuong (theo sd do) là n à m triióc Còng nguyèn. vièt tàt là tr.C^N. Vi du: Triéu Dà xàm bi(k' niicV- ta n à m 179 trùóc còng nguyèn (vièt tàt là 179 tr.('N) nghìa là sii kièn này xày ra càch ngày nay 2000+179 = 2179 n à m . Càch tinh nién dai tuy ddn trong day va hoc beh su, n h à t Trung hoc ed sd. Ciào vièn càn va bièt càch tinh thdi gian mot giàn nhiing r a t q u a n trong là dòi vói hoc sinh dàu càp hùóng dàn hoc sinh hièu rò càch t h à n h tbao. Khi SÙ dung de tinh nién dai, giào vièn eó t h è ke trèn bang lón hoàc td giày to; giài thich va chi dàn cho hoc sinh eàeh tinh sau dò vói nhièu vi du kh.ic n h a u . V^' nhù cho hoc sinh tinh nién dai: - Theo càc nhà khào co, nién dai di tich t h u ( y giai doan -, ^ X Phung Nguyèn (di (hi thdi Hùng Vùdng d gàn dèn Hùng, Phù Tho) càch day kboàng 3.400 nàm. Vày vào kboàng nàm nào theo còng beh"* 14 - TU cupe xàm liidc nude ta cùa Tàn Thuy Hoàng nàm 218 tr.CN dén khi Ngó Quyén giành dùdc dóc làp nàm 938 là bao nhiéu nàm? - Ve sd dò thdi gian va dành dàu, ghi nién dai nhùng cuóc khdi nghla Idn trong thdi Bàc thuóc ma em dà hoc d lóp Bón? TCN < > SCN > CN Chù y: - Thdi ky tr.CN, nhùng con so lón d xa chùng ta ngày nay hdn con so nhó. Vi nhù 218 tr.CN, Dò Thù xàm liidc niióc ta, càch xa ta hdn nàm 179 khi Triéu Dà dành chiem Nam Viét. Càch nhau bao nhiéu nàm? Hai sii kién càch nàm 2000 là bao nhiéu nàm? - Thdi ky SCN, nhùng con so nhó càch xa chùng ta hdn nhùng nàm mang so lón: + Nàm 40 khdi nghìa Hai Bà Trùng càch nàm 2000 là ... + Nàm 1890, nàm sinh Bàc Ho càch nàm 2000 là.... + Nàm 1975, nude Viét Nam thóng nhàt càch nàm 2000 là (Hoc sinh tinh va dién vào). 15 Phàn thù nhàt LICH SLf VIÉT NAM Tlf THÒI NGUYÉN THÙY DÉN NÀM 1858 P h à n này chù yéu thuóc chùdng t r ì n h Lich su càc \àp Sàu, Bay va mot phàn làf) Tàm - Trung hoc co' sa, giói thiéu cho h()c sinh càc kién t h ù c ed bàn ve beh su d à n toc tu lue con ngùdi xuàt hièn trèn dàt nùóc ta dèn khi t h ù c dàn P h à p xàm \xU^c. O càc lóp T r u n g hcx' phó thóng (lóp 11), p h à n này ehi dii(>e nhae Ini. cung eò n h ù n g vàn de chu yèu de tìi dò hình t h à n h d h(K" sinh nhàn thùc sàu sàc hdn ve vàn hoà. vàn minh va truyèn thóng dàn toc. Xuàt phàt tu chùdng trình hoc cùa càc càp. c h ù n g tòi sàp xèp phàn kènh hình chù yèu theo cbiicmg trinh Trung hoc ed sd va bò sung phàn chùdng trình T r u n g hoc phó thóng. Khi trình bay. chùng tòi cùng lùu y dèn yèu càu trình dò hoc sinh mòi càp. 1. THÒI DAI N(;UYLN THUY Phàn "Thòi dai nguyèn thuy", ehii(tng trinh chi giii[) cho h(K' sinh n h à n bièt ràng. dàt nùc'k' Vièt Nam la mot trong n h ù n g n(JÌ con ngùdi som xuàt hièn. .Khao eò hoc dà ph;it hièn iiluìn^ (làu vèt dàu tièn cuii n^Udi viion trèn dàt nucic ta. ^àn K; giòng vói ngùdi vùdn Bàe Kinh. eàeh day kboàng trèn diiói 50-60 van nàm. O càc bang Thàm Khuyèn. Thàm Hai (Lang Sdn) Tham Òm (Nghé An). Hang Hùm (Yèn Bài) dà tìm thay mot so ràng ngùdi vùdn. (^ua càc giai doan phàt trièn. xà bòi nguyèn thuy d Vièt Nam dà trai qua eàe thdi ky ngùdi hièn dai (ngiidi khón ngoan) - chù nhàn eùa nèn vàn hoà Sdn Vi. eàeh day kboàng tìi 10.000 dèn 18.000 nàm. dèn eù dàn nòng nghièp sd khai - chù nhàn nèn vàn hoà Hoà Bìnb. eàeh day kboàng 9.000 dèn 10.000 nàm. tièn dèn eàe bò lac Bàc Sem - ebù nhàn dàu tièn eùa vàn hoà dà mài va góm. eàeh day kboàng 8.000 dèn 9.000 nàm. Tièp dò. eàeh dàv 1.()()() nàm. ehu nhàn cua vàn hoà sd ky dò dóng va ky thuàt luyèn kim dàu tièn cua Vièt Nam ra ddi. Dò la nèn vàn hoà Phìing Nguyèn. md dàu cho thdi dai dò dóng va eòi nguón cua vàn minh song Hong. Phàn beh su thdi dai nguyèn thuy này diiOc trình bay mot eàeh so' giàn chi de hoc sinh hièu rò con ngùdi dà ra ddi. sinh song d Vièt Nam va phàt trièn qua eàe thòi dai. 0 day. giào vièn eó thè dìmg eàe eàu ehuyèn eò tich, thàn thoai dùdc lùa chon. phàn tich de eho hoc sinh nàm eàe su kièn trong sàch giào khoa. 0 mùe dò nhàt dinh eò thè su dung hình ành. dò phuc che càc loai còng cu lao dóng de giói thièu eho eàe em. Khi day bài "Vièt Nam thdi nguyèn thuy". eó thè dùng càc t r a n h ành sau: 1. Anh "Nùi Do" (ndi ngùòi vùdn d nude ta sinh song). (h liìùfiìi^ llùii QiiMih (chii hicn) Jt^hai±^lhju.J2ilàji. ^^^(ycii Cdnh Mmh: Un (lO'Hi; t.nh su \ iri .\iini. /.//' / [\\htìiiin diK. Uà .\(}i. 1997. (r ^3-29 . i I , • ! ; ^ < - 17 Nùi Do là ben nùi Ba-dan cao 15Sm d ben bd .-òng Chxì thuóc dia phàn huyèn Thieu Hoa (nav là Thièu Yèn), tinh T h a n h Hoà. Ndi day dà tùng là mot trong n h ù n g cài nói eua ngùdi \-\ión d nùóc ta. Bue ành trong sàch giào khoa là a n h chup eanh Nùi Do lày trong euòn "\'ièt Nam di tich va thàng canh" - Nxb Dà Nàng. 1991. Khi day mue "Nhùng di tich ve riguòl tòi co trèn dàt vuàc ta" d bài "Bay ngùdi nguyèn thuy". giào vièn eho hoc sinh (pian sàt bue anh này. ròi guii thièu. mò tà cu thè de eàe em hièu rò v| tri. hinh thè eùa Nùi Do. Sau dò, két hdp \ò\ nói (lunK trinh bav trong sàch giào khoa. giào vièn gicii thièu n h ù n g tli ("hi cx\a Nùi Do de chùng minh eho hoc sinh thày rò d() là mot trong ehièc nói dàu tièn eùa ngùdi vùdn niide ta: "Nani 19(ì(), làn dàu tièn d Vièt Nam. eàe nhà khao eò hoc dà tini ra eàe còng cu lao d()ng bang dà d day. !)(') là bang ngàn manh tuàc vò canh sàc de cat. nao. Ben canh do con co n h ù n g hach da - tue là n h ù n g h()n dà ma tìi dò ngùcà ta ghè t h a n h n h ù n g manh tù(lc - khóng e(') n h ù n g hinh thù nhàt dinh. Ngoài ra eó khóng it n h ù n g h()n dà dxióc ghè dèo qua loa. eó m(5t phàn ludi day va uòn cong de chat. Song e(') mot loai hièn vàt quy hièm là nhùng chièc ria tay. Tcii nay ngù(iiìh xiMiì hinh vO cac vnn^ cu na\ trong s-Àrh m a o k h o a va r^uu lAni t h r i n mot >ó li a n h a n h IS kh;i(). Nhìn chung. nhùng manh txióc, hach dà. rìu dà dùdc tìm thày d Nùi Do dèu thè hién mot trình do che tàc dà d thdi ky sd ky dò dà eù. Vi vày, càc chuyén già khào eó dà xàc djnh càc còng cu này dùdc che tao càch day 30-40 van nàm. Diéu dò eho phép chùng ta kbàng dinh: Nùi Do là mot trong nhùng cài nói cùa Ngùòi - Vùom à Vièt Nam". Phùdng phàp su dung bue ành nhù vày sé giùp hoc sinh tra Idi eàu bòi: Càn eù vào dàu eó thè kbàng dinh d vùng Nùi Do xùa dà eó ngùdi - vùdn sinh song?". 2. Càc h ì n h ve c ò n g cu d ò d à Day là 3 loai còng cu dò dà tièu bièu dùdc tìm thày d Nùi Do (Thanh Hoà) nàm 1960. thu(3e sd ky dò dà eù eàeh day 30-10 van nàm. Dò là nhùng còng cu lao dòng bang dà dàu tièn rat tbó sd eùa ngùdi nguyèn thuy ó Viét Nam. Nhùng còng cu này hièn dang dùdc trùng bay tai Vién Bao tàng Lich su Vièt Nam. Sau khi nguyèn thuy dung nhùng Khi su dung. thày rò hình là: giói thiéu nhùng còng cu bang dà cùa ngùdi Vièt Nam d Nùi Do (mue 2. bài 3). giào vién su hình này de minh boa trùc tièp eho hoc sinh. giào vièn càn mièu tà va phàn tich eho càc em dàng. tàc dung cùa tùng loai còng cu. Cu thè HTinh "Manh tuàc": Manh tiióc là nhùng bòn dà do ngùdi nguyèn thuy ghè ra de làm còng cu. Càc manh tùóe này tìm thày rat nhiéu (chiem 9r)"o bièn vàt) d Nùi Do. Dàv là loai còng cu lao dòng chù yèu eùa ngùdi nguvèn thuy. Dàc dièm eùa loai còng cu này 19