Tài liệu Luận văn báo chí - nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay

1 MỞ ĐẦU MỤC LỤC Trang 4 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ PHÓNG VIÊN BÁO 10 CHÍ QUÂN ĐỘI 1.1 Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội và những vấn đề cơ bản về nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội 1.2 10 Thực trạng và một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội hiện nay Chương 2 35 YÊU CẦU VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ PHÓNG VIÊN BÁO CHÍ QUÂN ĐỘI TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 55 2.1 Những yếu tố tác động và yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay 2.2 55 Những giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay 69 KẾT LUẬN 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 PHỤ LỤC 98 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT 2 Viết đầy đủ Viết tắt 1. Xã hội chủ nghĩa XHCN 2. Chủ nghĩa Xã hội CNXH 3. Chủ nghĩa Cộng sản CNCS 4. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNH, HĐH 5-Quân đội nhân dân QĐND 6. Quân đội nhân dân Việt Nam QĐNDVN 7. Nhà xuất bản NxB 8. Công tác đảng, công tác chính trị CTĐ, CTCT 9. Đảng uỷ Quân sự Trung ương ĐUQSTƯ 10. Chính trị Quốc gia CTQG 11. Tổng cục Chính trị TCCT MỞ ĐẦU 3 1. Tính cấp thiết của đề tài Báo chí cách mạng Việt Nam có vai trò to lớn trong sự nghiệp cách mạng của Đảng. Báo chí là công cụ, là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng văn hoá của Đảng; là cầu nối giữa Đảng và Nhà nước với nhân dân, là phương tiện bảo đảm dòng thông tin hai chiều từ Đảng và Nhà nước tới nhân dân và từ nhân dân tới Đảng và Nhà nước, tạo nên sự hài hoà giữa ý Đảng với lòng dân, là tiếng nói của Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp lãnh đạo và quản lý. Đồng thời, báo chí còn là tiếng nói của nhân dân, là diễn đàn, qua đó nhân dân bày tỏ ý chí và nguyện vọng của mình trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ V.I Lênin đã chỉ rõ: “Tờ báo là công cụ tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo” [19, 175] . Hoạt động của báo chí cách mạng Việt Nam là truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ của cách mạng, tri thức trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân có được cơ sở khoa học để xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan cộng sản, có niềm tin vững chắc vào sự nghiệp cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam. 80 năm qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã tham gia tích cực vào hoạt động tuyên truyền, lý luận của Đảng, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất tổ quốc, tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng đất nước phòng chống "diễn biến hoà bình" đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội. Chất lượng, hiệu quả hoạt động của báo chí và các cơ quan báo chí phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó chất lượng đội ngũ phóng viên là nhân tố có ý nghĩa quyết định. Phóng viên có vai trò quan trọng, có tính chất quyết định trong việc sản sinh ra các loại hình tác phẩm báo chí, đóng góp về nội dung, 4 hình thức cho từng tờ báo, tạp chí, họ là người trực tiếp tác nghiệp, làm công tác phản ánh, thường xuyên ở đầu nguồn tin tức. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” [ 23, 616]. Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên là yêu cầu khách quan, là nhiệm vụ trọng tâm của công tác báo chí và cơ quan báo chí. Trong giai đoạn hiện nay, trước yêu cầu của sự nghiệp cách mạng Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc XHCN có bước phát triển mới: “ Bảo vệ Tổ quốc XHCN là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và nền văn hoá; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN, bảo vệ sự nghiệp đổi mới và lợi ích quốc gia, dân tộc” [ 12, 117]. Sự phát triển của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đặt ra những nội dung mới đối với nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của quân đội ta. Đó là, quân đội phải xây dựng theo hướng “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành tuyệt đối với Tổ quốc với Đảng, với nhân dân” [ 12, 18]. Nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của quân đội, của các đơn vị đặt ra những yêu cầu cao trong quá trình huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận đang diễn ra gay go, quyết liệt, phức tạp, chiến lược “Diễn biến hoà bình” chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang tấn công chúng ta toàn diện nhằm xoá bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước. Tình hình đó đã và đang đặt ra những yêu cầu rất cao, rất bức thiết đối với công tác tư tưởng nói chung và trên lĩnh vực báo chí nói riêng, nhằm tuyên truyền sâu rộng đường lối chính sách của Đảng, thông tin kịp thời, phân tích sâu sắc những sự kiện mới phát sinh, định 5 hướng xây dựng dư luận lành mạnh trong quần chúng nhân dân, góp phần bảo vệ và giữ vững mặt trận lý luận, tư tưởng của Đảng. Là một bộ phận của báo chí cách mạng Việt Nam, là thành tố quan trọng trong hoạt động CTĐ, CTCT của QĐNDVN báo chí quân đội có vai trò quan trọng đối với việc giữ vững phương hướng chính trị của Đảng, bảo đảm cho đường lối quân sự của Đảng được quán triệt sâu sắc, được tuyên truyền sâu rộng và thực hiện sáng tạo, hiệu quả trong quân đội. Báo chí quân đội còn có vai trò quan trọng cung cấp thông tin định hướng dư luận, tuyên truyền giáo dục nhằm không ngừng nâng cao giác ngộ chính trị, củng cố niềm tin, tăng cường sự nhất trí về chính trị tư tưởng, bồi dưỡng cán bộ, chiến sĩ thành người quân nhân cách mạng, góp phần vào xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh về chính trị, xây dựng Quân đội cách mạng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Nhận thức rõ vị trí, vai trò và tầm quan trọng của báo chí, trong những năm qua Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã có nhiều chủ trương, lãnh đạo, chỉ đạo công tác báo chí quân đội, các cơ quan báo chí trong quân đội đã nỗ lực, bằng nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên. Do đó, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội đã có chuyển biến trên nhiều mặt được đào tạo cơ bản, hiện có 85% trình độ đại học và trên đại học, được rèn luyện trưởng thành trong thực tế, đại bộ phận báo chí trong quân đội đều khẳng định được vị trí và phát huy tốt vai trò của mình, uy tín tốt. Song, để đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ của Quân đội và công tác tuyên truyền của báo chí trong giai đoạn cách mạng hiện nay, chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội còn bộc lộ một số hạn chế bất cập như : Tuổi đời trung bình cao, trình độ ngoại ngữ, tin học hạn chế, số phóng viên trẻ chưa trải qua chiến đấu nên hiểu biết về quân sự, quốc phòng còn ít. Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là vấn đề có 6 ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, vừa cơ bản, vừa cấp bách trong tình hình hiện nay. 2.Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm gần đây vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí đã được các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhiều nhà khoa học nghiên cứu, nhiều công trình khoa học được công bố. Đáng chú ý là: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị quân đội nhân dân Việt Nam trong giai đoạn mới". Đề tài khoa học cấp Bộ Quốc phòng (tháng 8 năm 1998); “Trách nhiệm cao cả của người làm báo Đảng”, Bài nói chuyện của cố Thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng tại báo Nhân dân (05/3/1991); "Xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất và năng lực, có bản lĩnh chính trị vững vàng đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới", Bài nói chuyện của thượng tướng Phạm Thanh Ngân, nguyên Chủ nhiệm TCCT tại báo Quân đội nhân dân (23/01/1998) “Nghĩ về nghề báo”, Hữu Thọ-Nxb Giáo dục (1997) "Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị phân đội của QĐNDVN trong giai đoạn hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh", Luận án tiến sĩ lịch sử của tác giả Nguyễn Quang Phát Học viện Chính trị quân sự; “Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí và phương hướng sáng tạo báo chí”, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành báo chí của tác giả Đỗ Chí Nghĩa, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2001); “Hoạt động của phóng viên thường trú”, Luận văn thạc sỹ chuyên ngành báo chí của tác giả Phan Bá Thịnh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2002)... Các công trình trên đã đề cập tương đối toàn diện và sâu sắc các mặt hoạt động của CTĐ, CTCT trong QĐNDVN và công tác báo chí cách mạng Việt Nam về xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị trong QĐNDVN và xây dựng đội ngũ phóng viên báo chí. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một công trình nào tập trung, trực tiếp nghiên cứu một cách cơ bản, 7 hệ thống vấn đề: “Nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay”. Vì vậy đề tài này là một hướng nghiên cứu độc lập, góp phần nâng cao chất lượng báo chí quân đội. 3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng, phạm vi nghiên cứu * Mục đích: Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội, đề xuất những giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên, báo chí quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới. * Nhiệm vụ: -Làm rõ quan niệm về chất lượng và tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội. -Đánh giá thực trạng chất lượng và khái quát một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội. -Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay. * Đối tượng nghiên cứu: Nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội gồm: Phóng viên báo chí phát hành rộng rãi và phóng viên báo, tạp chí chuyên ngành trong quân đội được cấp phép của Bộ Văn hóa-Thông tin. Các tư liệu, số liệu khảo sát chủ yếu từ năm 1999 đến nay. 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 8 * Cơ sở lý luận: Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng; Nghị quyết của Đảng uỷ Quân sự Trung ương, Chỉ thị hướng dẫn của Tổng cục Chính trị, của Bộ Văn hoá-Thông tin, Ban Tư tưởng-Văn hoá Trung ương và Hội Nhà báo Việt Nam về báo chí và xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí. *Cơ sở thực tiễn của Luận văn là tình hình báo chí, đội ngũ phóng viên và công tác xây dựng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội qua khảo sát, thu thập tư liệu, tài liệu ở các cơ quan báo chí quân đội và cơ quan chức năng quản lý báo chí trong quân đội. Đồng thời luận văn quan tâm đến các tài liệu của Cục cán bộ, Cục Tư tưởng - Văn hoá, Văn phòng Tổng cục Chính trị, Hội Nhà báo Việt Nam, Cục Báo chí-Bộ Văn hoá-Thông tin. Những số liệu, tư liệu điều tra, khảo sát thực tế ở các cơ quan báo chí trong quân đội do tác giả trực tiếp tiến hành. *Phương pháp nghiên cứu: Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, luận văn sử dụng và kết hợp chặt chẽ phương pháp nghiên cứu khoa học liên ngành, chuyên ngành, vận dụng và kết hợp chặt chẽ các phương pháp lôgíc với phương pháp lịch sử, phân tích và tổng hợp. Đồng thời sử dụng phương pháp so sánh, thống kê, khảo sát, điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia, tổng kết thực tiễn. 5. Ý nghĩa của luận văn -Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm sáng tỏ một số luận cứ khoa học giúp cho lãnh đạo, chỉ huy các cấp, các cơ quan chức năng quản lý báo chí trong quân đội có biện pháp xây dựng đội ngũ nhà báo quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ công tác tuyên truyền trong giai đoạn hiện nay. 9 -Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, trong giảng dạy, tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí trong các nhà trường, ở các trung tâm và các cơ quan báo chí trong quân đội. 6. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm: Phần mở đầu, 2 chương (4 tiết); kết luận; danh mục tài liệu tham khảo; phụ lục. 10 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ PHÓNG VIÊN BÁO CHÍ QUÂN ĐỘI 1.1. Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội và những vấn đề cơ bản về nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội 1.1.1. Báo chí và đội ngũ phóng viên báo chí quân đội * Báo chí cách mạng Báo chí là sản phẩm tinh thần, là công cụ của một lực lượng chính trị nhất định, là binh chủng hàng đầu trên mặt trận tư tưởng để thực hiện chức năng thông tin, giáo dục, chỉ đạo. VI Lênin đã chỉ rõ: “Tờ báo là công cụ tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo” [ 19, 175] . Báo chí cách mạng là “cơ quan của các tổ chức Đảng” do Đảng Cộng sản lãnh đạo là “Công cụ để xây dựng CNXH” [ 20, 114 ]. Mục đích của hoạt động báo chí cách mạng là truyền bá hệ tư tưởng của giai cấp vô sản vào quần chúng, làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin trở thành hệ tư tưởng thống trị trong xã hội, động viên cổ vũ toàn thể nhân dân hoạt động tích cực, sáng tạo, mục tiêu vì lý tưởng của CNXH và CNCS. Đại hội Đảng lần thứ III chỉ rõ: “Báo chí phải thực sự trở thành vũ khí ngày càng sắc bén của giai cấp công nhân trên mặt trận tư tưởng và chính trị, ra sức nâng cao tính tuyên truyền, tính chiến đấu, tính quần chúng, phải thật sự trở thành món ăn tinh thần của đông đảo quần chúng” [ 8, 97]. Báo chí cách mạng Việt Nam được ra đời từ năm 1925, tiền thân là tờ Thanh niên. Trong suốt chặng đường 80 năm qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã trở thành phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã hội, là cơ quan ngôn luận của tổ chức Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, là diễn đàn của nhân dân. Báo chí cách mạng Việt Nam đã thực sự là công cụ, là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng văn hoá của Đảng Cộng sản 11 Việt Nam, dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí minh, báo chí cách mạng nước ta đã có bước trưởng thành vượt bậc, cả nước hiện có 503 cơ quan báo chí với 611 ấn phẩm, 68 đài phát thanh, đài truyền hình cả trung ương và địa phương, với đội ngũ phóng viên báo chí được cấp thẻ nhà báo 9.867 người. Báo chí cách mạng Việt Nam đã thực hiện tốt chức năng “tuyên truyền tập thể, tổ chức tập thể và cổ vũ tập thể” và đã có sự đóng góp xứng đáng trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Nằm trong hệ thống nền báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí trong quân đội được hình thành và phát triển khá sớm để tuyên truyền phục vụ cho phong trào cách mạng, đấu tranh vũ trang của quân và dân ta. Trên cơ sở nền tảng các tờ Cứu Quốc (25/1/1942), tờ Giải phóng (10/1943), tờ Chiến đấu (28/5/1944), tờ Kêu gọi lính (17/10/1944) đến tờ Tiếng súng reo được ấn hành và chuyển đến tay cán bộ, chiến sỹ Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân cuối tháng 12/1944 rồi được phát triển thành báo Quân giải phóng, phát hành số đầu tiên ngày 5/8/1945, sau được đổi tên thành báo Chiến thắng và phát triển thêm báo Sao Vàng (30/5/1946). Từ ngày 14 đến ngày 16/2/1947, Tổng Quân uỷ triệu tập Hội nghị Chính trị viên toàn quốc lần thứ nhất để bàn về công tác lãnh đạo chính trị trong quân đội, tại hội nghị Tổng Quân uỷ đề ra chủ trương cần sớm xuất bản một tờ báo mới của lực lượng vũ trang, nhằm kịp thời tuyên truyền, cổ vũ tin chiến thắng, góp phần làm tốt hơn nữa nhiệm vụ giáo dục chính trị trong toàn quân. Hội nghị đã quyết định lấy tên tờ báo mới của lực lượng vũ trang nhân dân là báo Vệ Quốc quân số báo đầu tiên được phát hành hành 10/3/1947. Trước sự phát triển của lực lượng vũ trang, chiến tranh du kích rộng khắp cả nước, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng về “Phát triển dân quân, phát triển chiến tranh du kích khắp nơi”, tháng 3/1948 báo Quân du kích được hình thành và phát hành trong lực lượng vũ 12 trang nhân dân. Cùng với báo Vệ Quốc quân, các tờ báo tiền thân của lực lượng vũ trang ở từng mức độ khác nhau đã tiếp thu và phát huy được những kinh nghiệm truyền thống của báo chí cách mạng Việt Nam, đã hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền giáo dục chính trị cho bộ đội, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân, dân ta trên khắp các chiến trường, tạo tiền đề cơ bản cho sự ra đời của báo chí quân đội. Từ một số tờ báo tiền thân, đến nay, báo chí trong quân đội được phát triển với số lượng khá lớn, gồm 25 báo, tạp chí được cấp phép của Bộ Văn hoá-Thông tin, với đủ thể loại: Báo viết, báo nói, báo hình, báo điện tử được phân thành hai khối, báo chí phát hành rộng rãi và báo chí chuyên ngành. Báo chí phát hành rộng rãi do Đảng uỷ Quân sự Trung ương là cơ quan chủ quản (giao cho Tổng cục Chính trị trực tiếp chỉ đạo, quản lý) bao gồm: Báo Quân đội nhân dân, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Phát thanh Quân đội nhân dân, Truyền hình Quân đội nhân dân, Thông tấn Quân sự, Điện ảnh Quân đội. Báo chí chuyên ngành thuộc các Tổng cục, các ngành chức năng, các Học viện, Nhà trường quân đội quản lý gồm: Báo Biên phòng, Tạp chí Lịch sử Quân sự, Tạp chí Kiến thức Quốc phòng hiện đại, Tạp chí Hậu cần Quân đội, Tạp chí Kỹ thuật và Trang bị, Tạp chí Công nghiệp Quốc phòng và Kinh tế, Tạp chí Y học Quân sự, Tạp chí Quân huấn, Tạp chí Nhà trường Quân đội, Tạp chí Nghiên cứu Khoc học-Công nghệ Quân sự, Tạp chí Khoa học Quân sự, Tạp chí Nghệ thuật Quân sự Việt Nam, Tạp chí Giáo dục Lý luận Chính trị quân sự, Tạp chí Khoa học và Kỹ thuật, Tạp chí Y dược học quân sự, Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Hậu cần quân sự, Tạp chí Nghiên cứu chiến thuật chiến dịch, Tạp chí Tài chính quân đội. 13 Báo chí quân đội là một bộ phận trong hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam do đó có đặc điểm chung của báo chí, song do tính chất, nhiệm vụ, đặc điểm của hoạt động quân sự, quốc phòng với tiêu chí phục vụ hoạt động công tác tư tưởng văn hoá, lý luận chính trị trong lực lượng vũ trang nên báo chí quân đội có nét đặc thù riêng. Báo chí quân đội là tiếng nói, cơ quan lý luận của Đảng uỷ Quân sự Trung ương-Bộ Quốc phòng và của cấp ủy các cấp, các ngành, là một nội dung quan trọng của hoạt động CTĐ, CTCT trong quân đội, góp phần nâng cao nhận thức, bồi dưỡng lý luận, tư tưởng, tình cảm, đạo đức cách mạng, động viên cổ vũ cán bộ, chiến sỹ hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ của lực lượng vũ trang nhân dân, của QĐNDVN. *Quan niệm về đội ngũ phóng viên báo chí quân đội Lực lượng tiến hành báo chí trong quân đội gồm hai thành tố cơ bản: đội ngũ phóng viên và đội ngũ biên tập viên. Từ những đội viên của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân có chữ đẹp, có năng khiếu chọn về viết báo “Tiếng súng reo” đến các phóng viên quân đội đầu tiên làm việc tại Toà soạn báo Vệ Quốc quân như : Lê Tất Tố, Lưu Văn Lợi, Vũ Cao, Nguyễn Minh, Trúc Kỳ, Vũ Tú Nam, Trần Đăng, Trần Long, Nguyễn Đình Tiên, Nguyễn Đình Tước, đến nay trong Quân đội đã có 496 cán bộ, phóng viên, biên tập viên báo chí, trong đó số lượng phóng viên chiếm hai phần ba, có 312 phóng viên được Bộ Văn hoá-Thông tin cấp Thẻ Nhà báo. Phóng viên báo chí quân đội là một bộ phận trong đội ngũ phóng viên báo chí cách mạng Việt Nam, là cán bộ của Đảng được phân công, làm công tác tư tưởng, văn hoá, lý luận trong Quân đội, là cán bộ chính trị trực tiếp tiến hành CTĐ, CTCT thông qua tác phẩm báo chí. Họ là những chiến sỹ xung kích trên mặt trận tư tưởng-văn hoá trong quân đội. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 14 chỉ ra rằng: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” [ 23, 616 ] . Phẩm chất và năng lực của phóng viên báo chí quân đội có quan hệ mật thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của các tờ báo, tạp chí và hiệu quả hoạt dộng công tác tuyên truyền của các cơ quan báo chí, của công tác tư tưởng-văn hoá trong Quân đội. Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là những cán bộ của Đảng được phân công làm công tác lý luận, tư tưởng-văn hoá trong quân đội có trình độ văn hoá, có năng khiếu nghiệp vụ chuyên ngành báo chí, am hiểu lĩnh vực quốc phòng, có trình độ kiến thức quân sự nhất định, đội ngũ này được tổ chức thành một lực lượng, có số lượng, cơ cấu chất lượng tương ứng với yêu cầu nhiệm vụ chính trị, chức năng của quân đội trong từng giai đoạn lịch sử của cách mạng Việt Nam * Đặc điểm đội ngũ phóng viên báo chí quân đội Do đặc điểm, nhiệm vụ, tính chất hoạt động tuyên truyền trong lực lượng vũ trang, trong Quân đội, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có những đặc điểm riêng; gồm những phóng viên của nhiều chuyên ngành khác nhau; là sỹ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân viên quốc phòng. Hầu hết phóng viên báo chí quân đội đều được đào tạo cơ bản ở các trường sỹ quan, các trường đại học trong và ngoài quân đội, ngoài các kiến thức chuyên ngành báo chí, họ được huấn luyện quân sự và bồi dưỡng kiến thức quốc phòng. Nhờ vậy, phóng viên quân đội không chỉ có trình độ kiến thức văn hoá, xã hội, văn học, mà còn am hiểu sâu lĩnh vực quân sự, quốc phòng, cuộc sống người lính và chính nét đặc thù ấy là yếu tố rất cơ bản bảo đảm cho đội ngũ phóng viên quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ, chức trách được giao và đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội trong giai đoạn mới của cách mạng. Song, sự đặc thù đó 15 cũng tạo nên những khó khăn nhất định, nếu không hiểu sâu sắc lĩnh vực quân sự, quốc phòng, người lính thì chất lượng bài viết không cao, khô cứng, không đảm bảo được yếu tố bí mật quân sự, sẽ ảnh hưởng không tốt đến tuyên truyền của các tờ báo, tạp chí trong quân đội. - Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có tuổi đời, tuổi quân và từng trải, có bề dầy kinh nghiệm thực tiễn, một số đã trực tiếp tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu. - Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội được rèn luyện, công tác học tập trong môi trường quân đội, rất thuận lợi cho người phóng viên trong tu dưỡng bản thân, giữ vững phẩm chất đạo đức, nâng cao năng lực trình độ chuyên ngành, chuyên sâu, có trình độ kiến thức toàn diện về mọi mặt. Song, có khó khăn đó là hoạt động gian khổ, phân tán, độc lập ở vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu cao nhiều hoạt động diễn ra mau lẹ, cho nên các phóng viên báo chí quân đội cần có sức khoẻ, thể lực tốt mới đảm đương được công việc nơi đầu nguồn tin tức, còn ngược lại thì sẽ rất khó khăn hoàn thành nhiệm vụ của người phóng viên quân đội. * Chức trách nhiệm vụ của đội ngũ phóng viên báo chí quân đội Phóng viên báo chí quân đội phải thực hiện đầy dủ chức trách nhiệm vụ của một nhà báo nói chung, nhà báo trong quân đội nói riêng và được cụ thể hoá cho phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của quân đội và công tác tuyên truyền của lực lượng vũ trang nhân dân và nhiệm vụ chính trị, đặc điểm công tác tuyên truyền của đơn vị, của ngành mình đảm nhiệm. Phóng viên báo chí quân đội có chức trách nhiệm vụ: 1. Căn cứ vào kế hoạch CTĐ, CTCT, nhiệm vụ công tác tuyên truyền của toà soạn, của cơ quan để thu thập tài liệu thông tin trung thực về mọi mặt 16 hoạt động của các đơn vị quân đội, của lực lượng vũ trang ba thứ quân, tình hình đất nước và thế giới. 2. Tuyên truyền phổ biến đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, cổ vũ và tổ chức tập thể thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, đặc biệt là nhiệm vụ chiến lược bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng toàn dân, xây dựng CNXH. 3. Tuyên truyền giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, giáo dục, nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất cách mạng, truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ ” trong tình hình mới. 4. Phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội, định hướng tư tưởng bộ đội, làm diễn đàn thực hiện quyền tự do ngôn luận của cán bộ, chiến sỹ. 5. Tham gia phát hiện, tuyên truyền gương tốt, nhân tố mới, đấu tranh chống “Diễn biến hoà bình” chống các hành vi vi phạm pháp luật với các hiện tượng tiêu cực khác. 6. Tham gia bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ thông tin viên, cộng tác viên theo kế hoạch, nhiệm vụ được phân công và theo yêu cầu của cơ quan báo chí cấp dưới. 7. Tham gia xây dựng cơ quan báo chí , nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động tuyên truyền của tờ báo mình đang công tác. * Vai trò của đội ngũ phóng viên báo chí quân đội Vị trí vai trò của đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là rất quan trọng và vị trí, vai trò của đội ngũ phóng viên báo chí trong quân đội gắn bó mật thiết với vị trí, vai trò công tác tuyên truyền, công tác tư tưởng-văn hoá ở các đơn vị trong quân đội. 17 Đội ngũ phóng viên quân đội là đội ngũ cán bộ của Đảng, được phân công làm công tác tuyên truyền, công tác tư tưởng-văn hoá trong lực lượng vũ trang, ở môi trường đặc biệt quan trọng của cơ quan báo chí quân đội. Trong thư đồng chí Trường Chinh gửi cán bộ, chiến sỹ báo QĐND ngày 19/10/1985 đã chỉ rõ: “Người làm báo quân đội cách mạng cũng là cán bộ của Đảng, đều phấn đấu cho mục tiêu chung, phục vụ lợi ích của cách mạng, phấn đấu cho thắng lợi của cách mạng, phấn đấu cho thắng lợi của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN ”. Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là lực lượng trực tiếp quyết định trong việc hình thành nên các tác phẩm báo chí, phóng viên thường xuyên hoạt động ở đầu nguồn tin tức. Tại Đại hội lần thứ II của Hội nhà báo Việt Nam năm 1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng: “Nhiệm vụ của người làm báo là rất quan trọng và vẻ vang ”. [ 27, 204 ] . Do tính chất đặc thù của nhiệm vụ quân sự quốc phòng nên người phóng viên quân đội luôn phải bám sát đời sống, hoạt động huấn luyện, chiến đấu của bộ đội, bám sát trận địa, bãi tập để phản ánh. Thứ nhất, Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có vai trò quan trọng đối với việc giữ vững phương hướng chính trị của Đảng, bảo đảm cho đường lối quân sự của Đảng được quán triệt sâu sắc, được tuyên truyền sâu rộng và thực hiện sáng tạo hiệu quả trong Quân đội. Công tác tuyên truyền báo chí được xác định là một nội dung quan trọng của công tác tư tưởng lý luận của hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là những cán bộ chính trị trong quân đội. Theo biên chế của quân đội hiện nay, đội ngũ phóng viên báo chí là lực lượng mang tính chuyên trách, tính chuyên nghiệp cao. Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội được tuyển chọn chặt chẽ và được đào tạo cơ bản trong các trường đại học trong và ngoài quân đội, được tổ chức phân công với một cương vị chức trách cụ thể theo từng chuyên ngành, theo từng loại hình báo chí. Mỗi người một cương vị, có người 18 là phóng viên báo viết, công tác ở báo Quân đội nhân dân, báo Biên phòng và các tạp chí, có người là phóng viên báo nói công tác ở Chương trình Phát thanh Quân đội nhân dân, có người là phóng viên báo hình công tác ở Chương trình Truyền hình Quân đội nhân dân, có người công tác ở trang điện tử (Báo QĐND). Cùng trong một tờ báo, có người được phân công chuyên trách là phóng viên quân sự, hậu cần kỹ thuật, có người là phóng viên văn hoá, kinh tế, xã hội, có người là phóng viên CTĐ, CTCT nhưng họ đều là những đoàn viên, đảng viên, cán bộ của Đảng. Do đó, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội là những người nắm vững phướng hướng chính trị của Đảng, thông qua thực hiện chức trách nhiệm vụ tích cực, chủ động, sáng tạo luôn có tính phát hiện cao, thông qua tin tức, bài viết đã chuyển tải đầy đủ các nội dung đưa đường lối chính trị, quân sự của Đảng tới cán bộ, chiến sỹ làm cho cán bộ, chiến sỹ trong đơn vị quán triệt sâu sắc và thực hiện đúng nghị quyết của Đảng, chủ trương, chính sách của Nhà nước. Nhờ đó, chủ trương xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; chủ trương xây dựng nếp sống văn hoá, xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ CNH, HĐH được thực hiện rộng khắp, có hiệu quả cao trong Quân đội. Thứ hai, là một thành viên trong hệ thống chủ thể tiến hành CTĐ, CTCT trong Quân đội, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm không ngừng nâng cao giác ngộ chính trị, củng cố và tăng cường sự nhất trí về chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng cán bộ chiến sĩ thành người quân nhân cách mạng. Hoạt động báo chí ở Việt Nam hiện nay chính là: “ Truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ của cách mạng, tri thức trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân có được cơ sở khoa 19 học để xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan cộng sản, có niềm tin vững chắc vào sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng XHCN, tự giác, tích cực tham gia vào các lĩnh vực hoạt động của xã hội, thực hiện thắng lợi mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” [ 13, 76 ]. Khi nhiệm vụ cách mạng có bước phát triển, công tác tuyên truyền báo chí càng được coi trọng, bởi vì, theo Hồ Chí Minh “Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận thức rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất. Nếu trong Đảng và ngoài Đảng, từ trên xuống dưới, từ trong đến ngoài đều tư tưởng thống nhất và hành động thống nhất thì nhiệm vụ tuy nặng nề, công việc tuy khó khăn phức tạp, ta cũng nhất định thắng lợi” [ 26, 217 ] . Khẳng định vai trò to lớn của báo chí và đội ngũ phóng viên báo chí trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc, Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng ta nêu rõ: “Phát triển đi đôi với quản lý tốt hệ thống thông tin đại chúng. Báo chí làm tốt chức năng tuyên truyền, thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; phát hiện những nhân tố mới, cái hay, cái đẹp trong xã hội, giới thiệu gương người tốt, việc tốt, những điển hình tiên tiến, phê phán các hiện tượng tiêu cực, uốn nắn những nhận thức lệch lạc, đấu tranh với những quan điểm sai trái, coi trọng nâng cao tính chân thật, tính giáo dục và tính chiến đấu của tập thể” [12, 39] . Là cán bộ, đảng viên, đoàn viên trong Quân đội được phân công đảm nhiệm công tác trên lĩnh vực báo chí, đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tuyên truyền của từng cơ quan báo chí và của từng tờ báo. 1.1.2.Những vấn đề cơ bản về chất lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội 20 * Chất lượng và tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí quân đội Đội ngũ phóng viên báo chí quân đội có vị trí, vai trò rất quan trọng, tuy nhiên vị trí, vai trò đó có được khẳng định, phát huy đến đâu là tuỳ thuộc vào chất lượng của đội ngũ này như thế nào. Chủ nghĩa Mác-Lênin khẳng định rằng, mọi sự vật hiện tượng đều có chất lượng. Chất lượng là một phạm trù dùng để chỉ các thuộc tính vốn có của sự vật, hiện tượng; là sự thống nhất hữu cơ giữa các thuộc tính, chất lượng của các bộ phận và các quá trình, làm cho nó là nó và khác với các sự vật hiện tượng khác. Đại từ điển Tiếng Việt, xuất bản năm 1999 của NXB Văn hoáThông tin đã định nghĩa “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất giá trị con người, sự vật” [ 15, 331 ] . Mỗi sự vật, hiện tượng tồn tại đều do các bộ phận, các yếu tố, các qúa trình hợp thành và giữa chúng có mối quan hệ hữu cơ với nhau. Vì vậy, chất lượng của mỗi sự vật, hiện tượng phải là tổng hợp trong sự thống nhất chất lượng của các bộ phận, các yếu tố và các qúa trình cấu thành nên sự vật hiện tượng đó. Do vậy, để có đội ngũ phóng viên báo chí có chất lượng, các thành viên cần có đủ phẩm chất, năng lực cần thiết. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí không thể chỉ là sự cộng lại chất lượng của mỗi người. Bởi vì “đội ngũ là số đông sắp xếp có trật tự hoặc có tổ chức chặt chẽ”, nhờ đó mà sức mạnh của từng người và cả đội ngũ được khơi dậy và phát huy cao nhất, giúp họ có thể thực hiện được nhiệm vụ phức tạp nặng nề. Chất lượng đội ngũ phóng viên báo chí là tổng hợp những yếu tố tạo nên phẩm chất, giá trị và các mối quan hệ bên trong của cả đội ngũ nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ theo cương vị, chức trách trong mỗi thời kỳ, giai đoạn cụ thể.