Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi
----------------------
TRÇN v¨n c−êng
Ph©n lËp, x¸c ®Þnh ®¨c tÝnh sinh häc cña E. coli,
Salmonella g©y tiªu ch¶y cho lîn sau cai s÷a nu«i
t¹i tØnh Lµo Cai vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng trÞ
LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp
Chuyªn ngµnh: Thó y
M· sè: 60.62.50
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGS.Ts. cï h÷u phó
Hµ néi - 2009
Lêi cam ®oan
- T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ
trung thùc vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.
- T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n
®1 ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®−îc chØ râ
nguån gèc.
T¸c gi¶ luËn v¨n
TrÇn V¨n C−êng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………i
Lêi c¶m ¬n
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o trong
Khoa Thó y vµ ViÖn Sau §¹i häc – Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi,
c¸c thÇy c« gi¸o ®1 gi¶ng d¹y t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc vµ thùc tËp.
§Æc biÖt, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n PGS.TS. Cï H÷u Phó, TS. NguyÔn
H÷u Nam ®1 tËn t×nh h−íng dÉn, gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n L1nh ®¹o Chi côc KiÓm dÞch ®éng vËt
vïng Lµo Cai, gia ®×nh, anh em, b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®1 t¹o ®iÒu kiÖn vµ
®éng viªn gióp ®ì t«i hoµn thµnh tèt ch−¬ng tr×nh häc tËp nµy.
Hµ Néi, ngµy 19 th¸ng 09 n¨m 2009
T¸c gi¶ luËn v¨n
TrÇn V¨n C−êng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………ii
Môc lôc
Lêi cam ®oan
79
Lêi c¶m ¬n
79
Môc lôc
79
Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t
79
Danh môc c¸c b¶ng
79
Danh môc c¸c h×nh
79
1.
Më ®Çu
1
1.1.
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
1
1.2.
Môc tiªu nghiªn cøu
2
1.3.
ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn
3
2.
Tæng quan tµi liÖu
4
2.1.
Kh¸i niÖm vÒ héi chøng tiªu ch¶y
4
2.2.
Mét sè nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y ë lîn
4
2.3.
Mét sè nghiªn cøu vÒ vi khuÈn E. coli g©y bÖnh ®−êng tiªu ho¸
8
2.4.
Mét sè nghiªn cøu vÒ vi khuÈn Salmonella g©y bÖnh ®−êng tiªu ho¸
19
2.5.
T×nh h×nh dÞch bÖnh ë ®µn lîn nu«i trªn ®Þa bµn cña tØnh Lào Cai
24
3.
§èi t−îng, nguyªn liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
26
3.1.
§èi t−îng, ®Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu
26
3.2.
Néi dung nghiªn cøu
26
3.2.1. Nghiªn cøu x¸c ®Þnh vai trß cña vi khuÈn E. coli vµ Salmonella
trong héi chøng tiªu ch¶y ë lîn con sau cai s÷a
26
3.2.2. Thö nghiÖm ph¸c ®å ®iÒu trÞ tiªu ch¶y cho lîn con sau cai s÷a
27
3.3.
27
Nguyªn liÖu dïng trong nghiªn cøu
3.3.1. MÉu bÖnh phÈm
27
3.3.2. C¸c lo¹i m«i tr−êng, ho¸ chÊt
27
3.3.3. §éng vËt thÝ nghiÖm
27
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iii
3.4.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
27
4.
KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
38
4.1.
Nghiªn cøu x¸c ®Þnh vai trß cña vi khuÈn E. coli vµ Salmonella
trong héi chøng tiªu ch¶y ë lîn sau cai s÷a
38
4.1.1. KÕt qu¶ ph©n lËp vi khuÈn tõ c¸c mÉu bÖnh phÈm vµ ph©n cña lîn
m¾c héi chøng tiªu ch¶y
38
4.1.2. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh sè l−îng vi khuÈn E. coli vµ Salmonella sp. cã
trong ph©n cña lîn tiªu ch¶y vµ lîn b×nh th−êng
43
4.1.3. KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh ®Æc tÝnh sinh ho¸ cña c¸c chñng vi khuÈn ph©n
lËp ®−îc
4.1.4. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh serotyp cña c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc
45
48
4.1.5. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè g©y bÖnh cña c¸c chñng vi khuÈn E.
coli ph©n lËp ®−îc
52
4.1.6. KÕt qu¶ kiÓm tra ®éc lùc cña mét sè chñng vi khuÈn E. coli vµ
Salmonella sp. ph©n lËp ®−îc trªn ®éng vËt thÝ nghiÖm
55
4.1.7. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng mÉn c¶m víi kh¸ng sinh cña c¸c
chñng vi khuÈn E. coli vµ Salmonella ph©n lËp ®−îc
58
4.2.
KÕt qu¶ thö nghiÖm ph¸c ®å ®iÒu trÞ tiªu ch¶y cho lîn
64
5.
KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ
67
5.1.
KÕt luËn
67
5.2.
§Ò nghÞ
68
Tµi liÖu tham kh¶o
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iv
69
DANH môc c¸c ch÷ viÕt t¾t
AEEC
Adherence Enteropathogenic E. coli
BEt
Ethidium bromide
BHI
Brain Heart Infusion
C. perfringens
Clostridium perfringens
DNA
Deoxyribo Nucleic Acid
DPF
Delayed Permeability Factor
E. coli
Escherichia coli
EMB
Eosin Methylen-Bleu
EPEC
Enteropathogenic E. coli
ETEC
Enterotoxigenic Escherichia coli
F
Fimbriae
LPS
Lipopolysaccharid
LT
Heat-labile toxin
M
Mucous
NCCLS
National Committee for Clinical Laboratory Standards
OMP
Outer membrane protein
PCR
Polymerase Chain Reaction
R
Rough
RPF
Rapid Permeability Factor
S
Smooth
SS
Salmonella – Shigella
ST
Heat-stable toxin
TAE
Tris - Acetic - EDTA
TGE
Transmissible Gastro Enteritis (Bệnh viêm dạ dày ruột
truyền nhiễm)
VTEC
Verotoxigenic Escherichia coli
VT2e
Verotoxin 2e
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………v
Danh môc c¸c b¶ng
STT
Tªn b¶ng
Trang
4.1.
KÕt qu¶ ph©n lËp vi khuÈn tõ bÖnh phÈm vµ ph©n lîn tiªu ch¶y
4.2.
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh sè l−îng vi khuÈn E. coli vµ Salmonella sp. cã
trong 1g ph©n cña lîn tiªu ch¶y vµ lîn b×nh th−êng
4.3.
54
KÕt qu¶ kiÓm tra ®éc lùc cña mét sè chñng vi khuÈn E. coli trªn
chuét b¹ch
4.8.
52
Tû lÖ c¸c chñng vi khuÈn E. coli mang c¸c gen quy ®Þnh sinh
tæng hîp c¸c yÕu tè g©y bÖnh( n=69)
4.7
48
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh serotyp cña c¸c chñng vi khuÈn Salmonella sp.
ph©n lËp ®−îc
4.6.
46
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh serotyp kh¸ng nguyªn O cña c¸c chñng vi
khuÈn E. coli ph©n lËp ®−îc
4.5.
43
KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh ®Æc tÝnh sinh ho¸ cña c¸c chñng vi khuÈn E.
coli vµ Salmonella sp. ph©n lËp ®−îc
4.4.
39
56
KÕt qu¶ kiÓm tra ®éc lùc cña mét sè chñng vi khuÈn Salmonella
sp. trªn chuét b¹ch
57
4.9 a. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh mÉn c¶m víi kh¸ng sinh cña c¸c chñng vi
khuÈn E. coli ph©n lËp ®−îc
59
4.9 b. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh mÉn c¶m víi kh¸ng sinh cña c¸c chñng vi
khuÈn Salmonella ph©n lËp ®−îc
61
4.10. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ thùc nghiÖm mét sè ph¸c ®å ®iÒu trÞ bÖnh tiªu
ch¶y lîn sau cai s÷a
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vi
66
Danh môc c¸c h×nh
STT
Tªn h×nh
Trang
3.1.
Quy tr×nh ph©n lËp vi khuÈn ®−êng ruét
29
4.1.
§µn lîn sau cai s÷a bÞ tiªu ch¶y
41
4.2.
Mæ kh¸m kiÓm tra bÖnh tÝch lîn sau cai sòa bÞ tiªu ch¶y
41
4.3.
Lîn con bÞ m¾c bÖnh tiªu ch¶y do E. coli g©y ra
42
4.4.
Mæ kh¸m lÊy bÖnh phÈm lîn con m¾c bÖnh tiªu ch¶y
42
4.5.
H×nh tth¸i vi khuÈn E. coli d−íi kÝnh hiÓn vi (x 1000
lÇn)
47
4.6.
KÕt qu¶ thö ph¶n øng sinh Indol
47
4.7.
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh serotyp kh¸ng nguyªn O cña c¸c
chñng vi khuÈn E. coli ph©n lËp ®−îc
4.8.
Tû lÖ c¸c chñng vi khuÈn E. coli mang c¸c gen quy ®Þnh
sinh tæng hîp c¸c yÕu tè g©y bÖnh
4.9.
50
55
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh mÉn c¶m víi kh¸ng sinh cña c¸c
chñng vi khuÈn E. coli ph©n lËp ®−îc
60
4.10. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh mÉn c¶m víi kh¸ng sinh cña c¸c
chñng vi khuÈn Salmonella ph©n lËp ®−îc
62
4.11. KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å víi vi khuÈn ph©n lËp
63
4.12. KÕt qu¶ ®iÒu trÞ thùc nghiÖm
65
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vii
1. Më ®Çu
1.1.
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cïng víi héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu, møc sèng
cña ng−êi d©n ®−îc n©ng cao, vai trß cña ngµnh ch¨n nu«i trë lªn quan träng,
nhiÖm vô cña c«ng t¸c ch¨n nu«i – thó y cµng nÆng nÒ h¬n; bªn c¹nh viÖc
t¨ng nhanh vÒ sè l−îng, ph¶i hÕt søc chó träng viÖc n©ng cao chÊt l−îng ®µn
gia sóc, gia cÇm.
Môc tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ch¨n nu«i cña ViÖt Nam ®Õn
n¨m 2010 cÇn ®¹t: ®µn lîn 32,8 triÖu con, s¶n l−îng thÞt lîn 3,2 triÖu tÊn; ®µn
bß thÞt 7,1 triÖu con, s¶n l−îng thÞt bß 210 ngµn tÊn; ®µn bß s÷a 200 ngµn con,
s¶n l−îng s÷a 350 ngµn tÊn; ®µn gia cÇm 283 triÖu con, s¶n l−îng thÞt 1.427
ngµn tÊn vµ 7,95 tû qu¶ trøng gµ, vÞt (Côc ch¨n nu«i, 2006 ).
§Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cã tÝnh chiÕn l−îc ®ã, ®−¬ng nhiªn ph¶i
®Çu t− cho c«ng t¸c gièng, quan t©m ®Õn vÊn ®Ò thøc ¨n, c¸c ch−¬ng tr×nh
qu¶n lý; ®ång thêi còng ph¶i chó träng h¬n n÷a c«ng t¸c thó y, t¨ng c−êng ¸p
dông c¸c biÖn ph¸p khoa häc kü thuËt trong chÈn ®o¸n lµm c¬ së cho c«ng t¸c
phßng, chèng dÞch bÖnh ë vËt nu«i cã hiÖu qu¶.
Héi chøng tiªu ch¶y víi ®Æc ®iÓm dÞch tÔ hÕt søc phøc t¹p ®ang g©y nªn
nh÷ng thiÖt h¹i to lín, lµm gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng ®µn vËt nu«i nãi chung
vµ ch¨n nu«i lîn nãi riªng. BÖnh tiªu ch¶y x¶y ra ë c¸c gièng lîn vµ mäi løa
tuæi: lîn n¸i sinh s¶n, lîn con theo mÑ, lîn sau cai s÷a. BÖnh th−êng xuÊt hiÖn
khi thêi tiÕt thay ®æi ®ét ngét, thøc ¨n kÐm phÈm chÊt, vÖ sinh ch¨m sãc
kh«ng ®¶m b¶o…
Héi chøng tiªu ch¶y ë lîn th−êng x¶y ra quanh n¨m, nh−ng nhiÒu nhÊt
vµo nh÷ng th¸ng cã khÝ hËu Èm −ít, thay ®æi ®ét ngét sau nh÷ng ®ît m−a b1o.
Trªn thÕ giíi vµ c¶ ViÖt Nam ®1 cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bÖnh tiªu
ch¶y ë lîn, vi khuÈn E. coli, Salmonella vµ mét sè bÖnh cña chóng g©y ra cho vËt
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1
nu«i; nh−ng cho ®Õn nay, ë Lµo Cai ch−a cã nghiªn cøu nµo vÒ héi chøng tiªu
ch¶y ë lîn vµ vÒ vi khuÈn E. coli vµ Salmonella trªn lîn sau cai s÷a bÞ tiªu ch¶y.
NhiÒu kÕt qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®1 kÕt
luËn E. coli vµ Salmonella lµ c¨n bÖnh chung cña nhiÒu lo¹i vËt nu«i vµ g©y
bÖnh cho c¶ con ng−êi. NhÊt lµ hiÖn nay, khi n−íc ta gia nhËp Tæ chøc
Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) th× vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm trong ®ã cã
lîn vµ thÞt lîn s¹ch bÖnh lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt. ViÖc nghiªn cøu vi khuÈn E.
coli vµ Salmonella, tû lÖ nhiÔm, vai trß g©y bÖnh cña chóng,… ®èi víi lîn tõ
sau cai s÷a ë Lµo Cai lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, ®Ó tõ ®ã cã c¬ së x©y dùng biÖn
ph¸p phßng, chèng bÖnh ®¹t hiÖu qu¶ cao, gãp phÇn thóc ®Èy ch¨n nu«i gia
sóc, gia cÇm nãi chung, ch¨n nu«i lîn nãi riªng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, t¹o ra s¶n
phÈm an toµn vÖ sinh thùc phÈm, cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr−êng.
Sau nhiÒu n¨m c«ng t¸c ë Chi côc KiÓm dÞch ®éng vËt vïng Lµo Cai vµ qua
thùc tÕ theo dâi t×nh h×nh dÞch bÖnh ë ®µn lîn cïng víi Chi côc Thó y Lµo Cai,
chóng t«i nhËn thÊy héi chøng tiªu ch¶y ë lîn sau cai s÷a x¶y ra kh¸ phæ biÕn, g©y
nhiÒu thiÖt h¹i cho ng−êi ch¨n nu«i.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cÊp thiÕt cña thùc tiÔn s¶n xuÊt, chóng t«i ®1 tiÕn
hµnh ®Ò tµi: "Ph©n lËp, x¸c ®Þnh ®¨c tÝnh sinh häc cña E. coli, Salmonella g©y
tiªu ch¶y cho lîn sau cai s÷a nu«i t¹i tØnh Lµo Cai vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p
phßng trÞ".
1.2.
Môc tiªu nghiªn cøu
- Ph©n lËp vµ gi¸m ®Þnh vi khuÈn E. coli vµ Salmonella tõ c¸c mÉu bÖnh
phÈm vµ ph©n cña lîn con tiªu ch¶y
- X¸c ®Þnh ®Æc tÝnh sinh häc cña c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc
- X¸c ®Þnh vai trß g©y bÖnh cña vi khuÈn E. coli vµ Salmonella trong
héi chøng tiªu ch¶y cña lîn.
- X©y dùng vµ ®Ò xuÊt ph¸c ®å ®iÒu trÞ bÖnh tiªu ch¶y ë lîn sau cai s÷a
®¹t hiÖu qu¶.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2
1.3.
ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn
- C«ng tr×nh ®1 chøng minh vai trß cña vi khuÈn E. coli vµ Salmonella
trong héi chøng tiªu ch¶y ë lîn sau cai s÷a nu«i t¹i tØnh Lào Cai. KÕt qu¶
nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ së khoa häc phôc vô cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo,
®ång thêi ®ãng gãp t− liÖu tham kh¶o, nghiªn cøu cho c¸n bé thó y vµ ng−êi
ch¨n nu«i.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu ®−a ra ph¸c ®å ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶, gióp cho thó y
c¬ së, c¸c hé ch¨n nu«i trong phßng trÞ tiªu ch¶y cho lîn, gãp phÇn gi¶m thiÖt
h¹i vµ t¨ng thu nhËp trong ch¨n nu«i lîn.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3
2. Tæng quan tµi liÖu
2.1.
Kh¸i niÖm vÒ héi chøng tiªu ch¶y
Tiªu ch¶y lµ t×nh tr¹ng bÖnh lý ®−êng tiªu ho¸, lµ hiÖn t−îng con vËt Øa
nhanh, nhiÒu lÇn trong ngµy, trong ph©n cã nhiÒu n−íc do rèi lo¹n chøc n¨ng tiªu
ho¸ (ruét t¨ng c−êng co bãp vµ tiÕt dÞch) (Ph¹m Ngäc Th¹ch, 1996 [51]), hoÆc
chØ ph¶n ¸nh ®¬n thuÇn sù thay ®æi t¹m thêi cña ph©n gia sóc b×nh th−êng khi gia
sóc ®ang thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi trong khÈu phÇn ¨n. Tiªu ch¶y x¶y ra ë
nhiÒu bÖnh vµ b¶n th©n nã kh«ng ph¶i lµ bÖnh ®Æc thï (Archie.H, 2000 [1]).
Tuú theo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, diÔn biÕn bÖnh, hoÆc loµi gia sóc, hoÆc
nguyªn nh©n chÝnh g©y bÖnh mµ héi chøng tiªu ch¶y ®−îc gäi b»ng tªn kh¸c
nhau nh−: bÖnh x¶y ra ®èi víi gia sóc non theo mÑ, gäi lµ bÖnh lîn con Øa
ph©n tr¾ng, hay bª nghÐ ph©n tr¾ng…; cßn ë gia sóc sau cai s÷a lµ chøng khã
tiªu, chøng rèi lo¹n tiªu ho¸, hoÆc héi chøng rèi lo¹n tiªu ho¸…. NÕu xÐt vÒ
nguyªn nh©n chÝnh g©y bÖnh th× cã c¸c tªn gäi nh−: bÖnh Colibacillosis do vi
khuÈn E. coli g©y ra, bÖnh phã th−¬ng hµn lîn do vi khuÈn Samonella spp g©y
ra, bÖnh viªm d¹ dµy ruét truyÒn nhiÔm (TGE) do Coronavirus g©y ra,…
Song, víi bÊt kú c¸ch gäi nµo th× tiªu ch¶y lu«n ®−îc ®¸nh gi¸ lµ héi
chøng phæ biÕn trong c¸c bÖnh cña ®−êng tiªu ho¸, x¶y ra ë mäi n¬i, mäi lóc
(Archie. H, 2000 [1]) víi c¸c triÖu chøng chung lµ: Øa ch¶y, mÊt n−íc vµ chÊt
®iÖn gi¶i, suy kiÖt, dÉn ®Õn cã thÓ chÕt.
2.2.
Mét sè nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y ë lîn
Tiªu ch¶y lµ mét hiÖn t−îng bÖnh lý cã liªn quan ®Õn nhiÒu yÕu tè, cã
yÕu tè lµ nguyªn nh©n nguyªn ph¸t, cã yÕu tè lµ nguyªn nh©n thø ph¸t. V× vËy
viÖc ph©n biÖt r¹ch rßi gi÷a c¸c nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y lµ rÊt khã kh¨n
( Lª Minh ChÝ, 1995 [3]). Cã thÓ liÖt kª mét sè nguyªn nh©n quan träng nh−
sau
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………4
2.2.1. Do m«i tr−êng ngo¹i c¶nh
M«i tr−êng ngo¹i c¶nh lµ mét trong 3 yÕu tè c¬ b¶n g©y ra bÖnh dÞch, mèi
quan hÖ gi÷a C¬ thÓ – MÇm bÖnh – M«i tr−êng lµ nguyªn nh©n cña sù kh«ng æn
®Þnh søc khoÎ, ®−a ®Õn ph¸t sinh bÖnh (NguyÔn Nh− Thanh, 2001 [50]).
M«i tr−êng ngo¹i c¶nh bao gåm c¸c yÕu tè: nhiÖt ®é, Èm ®é, c¸c ®iÒu
kiÖn vÒ ch¨m sãc nu«i d−ìng, vÖ sinh chuång tr¹i, sù di chuyÓn, thøc ¨n, n−íc
uèng….
Khi gia sóc bÞ nhiÔm l¹nh kÐo dµi sÏ lµm gi¶m ph¶n øng miÔn dÞch,
gi¶m t¸c dông thùc bµo, lµm cho gia sóc dÔ bÞ nhiÔm khuÈn g©y bÖnh (Hå V¨n
Nam vµ cs, 1997 [22]).
KhÈu phÇn ¨n cho vËt nu«i kh«ng thÝch hîp, tr¹ng th¸i thøc ¨n kh«ng
tèt, thøc ¨n kÐm chÊt l−îng nh− mèc, thèi vµ nhiÔm c¸c t¹p chÊt, c¸c vi sinh
vËt cã h¹i dÔ dÉn ®Õn rèi lo¹n tiªu ho¸ kÌm theo viªm ruét, Øa ch¶y ë gia sóc
(TrÞnh V¨n ThÞnh, 1985a [55], Hå V¨n Nam, 1997 [22]).
Khi gÆp ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh kh«ng thuËn lîi, thay ®æi ®ét ngét vÒ thøc
¨n, vitamin, protein, thêi tiÕt, vËn chuyÓn…lµm gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña con vËt
th× vi khuÈn th−êng trùc sÏ t¨ng ®éc tè vµ g©y bÖnh (Bïi Quý Huy, 2003 [15]).
Nh− vËy, nguyªn nh©n m«i tr−êng ngo¹i c¶nh g©y tiªu ch¶y kh«ng
mang tÝnh ®Æc hiÖu mµ mang tÝnh tæng hîp. L¹nh vµ Èm g©y rèi lo¹n hÖ thèng
®iÒu hoµ trao ®æi nhiÖt cña c¬ thÓ lîn, dÉn ®Õn rèi lo¹n qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt,
lµm gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ, tõ ®ã c¸c mÇm bÖnh trong ®−êng tiªu ho¸
cã thêi c¬ t¨ng c−êng ®éc lùc vµ g©y bÖnh.
2.2.2. Nguyªn nh©n do vi sinh vËt
Vi sinh vËt bao gåm c¸c lo¹i virus, vi khuÈn vµ nÊm mèc. Chóng võa lµ
nguyªn nh©n nguyªn ph¸t, còng võa lµ nguyªn nh©n thø ph¸t g©y tiªu ch¶y.
* Tiªu ch¶y do vi khuÈn
Trong ®−êng tiªu ho¸ cña gia sóc cã hÖ vi khuÈn gäi lµ hÖ vi khuÈn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………5
®−êng ruét, ®−îc chia thµnh 2 lo¹i, trong ®ã vi khuÈn cã lîi, cã t¸c dông lªn
men ph©n gi¶i c¸c chÊt dinh d−ìng, gióp cho qu¸ tr×nh tiªu ho¸ ®−îc thuËn lîi
vµ vi khuÈn cã h¹i, khi cã ®iÒu kiÖn th× g©y bÖnh.
Hä vi khuÈn ®−êng ruét lµ hä vi khuÈn céng sinh th−êng trùc trong
®−êng ruét. Hä vi khuÈn nµy, muèn tõ vi khuÈn céng sinh trë thµnh g©y bÖnh
ph¶i cã 3 ®iÒu kiÖn (Jones, 1980, dÉn theo Lª V¨n T¹o, 1997a [46]):
- Trªn c¬ thÓ vËt chñ cã cÊu tróc gióp cho vi khuÈn thùc hiÖn ®−îc chøc
n¨ng b¸m dÝnh.
- Vi khuÈn ph¶i cã kh¶ n¨ng s¶n sinh c¸c yÕu tè g©y bÖnh, ®Æc biÖt lµ
s¶n sinh ®éc tè, trong ®ã quan träng nhÊt lµ ®éc tè ®−êng ruét Enterotoxin.
- Cã kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo líp tÕ bµo biÓu m« cña niªm m¹c ruét, tõ
®ã ph¸t triÓn nh©n lªn.
Mét sè vi khuÈn thuéc hä vi khuÈn ®−êng ruét lµ E. coli, Salmonella sp.
Shigella, Klebsiella, C. perfringens… §ã lµ nh÷ng vi khuÈn quan träng, g©y
rèi lo¹n tiªu ho¸, viªm ruét tiªu ch¶y ë ng−êi vµ nhiÒu loµi ®éng vËt
§µo Träng §¹t vµ céng sù (1996) [10] cho biÕt: chiÕm tû lÖ cao nhÊt
trong sè c¸c vi khuÈn ®−êng ruét g©y tiªu ch¶y lµ E. coli (45,6%). Còng theo
t¸c gi¶, vi khuÈn yÕm khÝ C. perfringens g©y bÖnh khi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi
vµ khi nã trë thµnh vai trß chÝnh.
Hå V¨n Nam vµ cs (1997) [22], Archie.H (2001) [1] nhÊn m¹nh: vi
khuÈn ®−êng ruét cã vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong héi chøng tiªu ch¶y.
NguyÔn Nh− Pho (2003) [34] cho r»ng, kh¶ n¨ng g©y bÖnh cña c¸c lo¹i
vi khuÈn ®èi víi løa tuæi lîn kh¸c nhau. §èi víi lîn sau cai s÷a hoÆc giai ®o¹n
®Çu nu«i thÞt th× tû lÖ m¾c tiªu ch¶y do Salmonella cao h¬n; giai ®o¹n tõ lóc
s¬ sinh ®Õn sau khi cai s÷a th−êng do E. coli; løa tuæi 6 - 12 tuÇn th× th−êng
do xo¾n khuÈn Treponema hyodysenterriae; cßn vi khuÈn yÕm khÝ
C.perfringens th−êng g©y bÖnh nÆng cho lîn con theo mÑ trong kho¶ng 1 tuÇn
tuæi ®Õn cai s÷a.
* Tiªu ch¶y do virus
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………6
Virus còng lµ t¸c nh©n g©y bÖnh tiªu ch¶y ë lîn. Sù xuÊt hiÖn cña virus ®1
lµm tæn th−¬ng niªm m¹c ruét, lµm suy gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ vµ th−êng
g©y Øa ch¶y ë d¹ng cÊp tÝnh víi tû lÖ chÕt cao (Ph¹m Ngäc Th¹ch, 1996 [51]).
Khooteng Huat (1995) [76] ®1 thèng kª cã h¬n 10 lo¹i virus cã t¸c
®éng lµm tæn th−¬ng ®−êng tiªu ho¸, g©y viªm ruét Øa ch¶y nh−: Enterovirus,
Rotavius, Coronavirus, Adenovirus type IV, virus dÞch t¶ lîn…
Rotavirus vµ Coronavirus lµ nh÷ng virus g©y tiªu ch¶y quan träng ë gia
sóc non míi sinh nh− nghÐ, dª cõu con, lîn con, ngùa con vµ ®Æc biÖt lµ bª do
nh÷ng virus nµy cã kh¶ n¨ng ph¸ huû mµng ruét vµ g©y tiªu ch¶y nÆng
(Archie.H, 2000 [1]). C¸c nghiªn cøu trong n−íc cña Lª Minh ChÝ (1995) [3] vµ
NguyÔn Nh− Pho (2003) [33] còng ®1 cho r»ng: Rotavirus vµ Coronavirus g©y
bÖnh tiªu ch¶y chñ yÕu cho lîn con trong giai ®o¹n theo mÑ, víi c¸c triÖu chøng
tiªu ch¶y cÊp tÝnh, n«n möa, mÊt n−íc víi tû lÖ m¾c bÖnh vµ tû lÖ chÕt cao.
* Tiªu ch¶y do nÊm mèc
Thøc ¨n khi chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n kh«ng ®óng kü thuËt dÔ bÞ nÊm mèc.
Mét sè loµi nh−: Aspergillus, Penicillium, Fusarium…cã kh¶ n¨ng s¶n sinh nhiÒu
lo¹i ®éc tè, nh−ng quan träng nhÊt lµ nhãm ®éc tè Aflatoxin (Aflatoxin B1, B2,
G1, G2, M1 ).
§éc tè Aflatoxin g©y ®éc cho ng−êi vµ gia sóc, g©y bÖnh nguy hiÓm
nhÊt cho con ng−êi lµ ung th− gan, huû ho¹i gan, ®éc cho thËn, sinh dôc vµ
thÇn kinh. Aflatoxin g©y ®éc cho nhiÒu loµi gia sóc, gia cÇm, mÉn c¶m nhÊt lµ
vÞt, gµ, lîn vµ c¸c gia sóc kh¸c. Lîn khi nhiÔm ®éc th−êng bá ¨n, thiÕu m¸u,
vµng da, Øa ch¶y, Øa ch¶y ra m¸u. NÕu trong khÈu phÇn cã 500 - 700µg
Aflatoxin/kg thøc ¨n sÏ lµm cho lîn con chËm lín, cßi cäc, gi¶m søc ®Ò kh¸ng
víi c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm kh¸c (Lª ThÞ Tµi, 1997 [43]).
2.2.3. Tiªu ch¶y do ký sinh trïng
Cã nhiÒu lo¹i ký sinh trïng g©y bÖnh tiªu ch¶y ë lîn nh−: cÇu trïng
Eimeria, Isospora suis, Crytosporidium, Ascaris suum, Trichuris suis… hoÆc
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………7
mét sè loµi giun trßn líp Nematoda (Ascaris suum, Trichuris suis,
Strongloides, Haemonchus, Mecistocirrus…).
BÖnh do Isospora suis, Crytosporidium th−êng tËp trung vµo giai ®o¹n
lîn con tõ 5- 25 ngµy tuæi, cßn ë lîn trªn 2 th¸ng tuæi do c¬ thÓ ®1 t¹o ®−îc
miÔn dÞch ®èi víi bÖnh cÇu trïng, nªn lîn chØ mang mÇm bÖnh mµ Ýt khi xuÊt
hiÖn triÖu chøng tiªu ch¶y (NguyÔn Nh− Pho, 2003 [33]).
CÇu trïng vµ mét sè lo¹i giun trßn (giun ®òa, giun tãc, giun l−¬n) lµ
mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y ë lîn sau cai s÷a nu«i trong c¸c
hé gia ®×nh t¹i Th¸i Nguyªn (NguyÔn ThÞ Kim Lan vµ cs, 2006a [19]). §Æc
®iÓm chñ yÕu cña tiªu ch¶y do ký sinh trïng lµ con vËt m¾c bÖnh bÞ tiªu ch¶y
nh−ng kh«ng liªn tôc, cã sù xen kÏ gi÷a tiªu ch¶y vµ b×nh th−êng, c¬ thÓ
thiÕu m¸u, da nhît nh¹t, gia sóc kÐm ¨n, thÓ tr¹ng sa sót.
Nh− vËy cã thÓ thÊy, cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y tiªu ch¶y, nh−ng
theo mét sè chuyªn gia chuyªn nghiªn cøu vÒ bÖnh tiªu ch¶y ë lîn nh−
NguyÔn ThÞ Néi (1985) [29], Lª V¨n T¹o (1993) [44], Hå V¨n Nam (1997)
[22] th× dï nguyªn nh©n nµo g©y tiªu ch¶y cho lîn ®i n÷a, cuèi cïng còng lµ
qu¸ tr×nh nhiÔm khuÈn, vi khuÈn kÕ ph¸t lµm viªm ruét, tiªu ch¶y nÆng thªm,
cã thÓ dÉn ®Õn chÕt hoÆc viªm ruét tiªu ch¶y m1n tÝnh.
2.3.
Mét sè ®Æc ®iÓm cña vi khuÈn E. coli g©y bÖnh ®−êng tiªu ho¸
Vi khuÈn Escherichia coli (E. coli) tr−íc ®©y ®−îc gäi lµ Bacterium coli
commune hay Bacilus coli communis, lÇn ®Çu tiªn ph©n lËp ®−îc tõ ph©n trÎ em
bÞ tiªu ch¶y n¨m 1885 vµ ®−îc ®Æt theo tªn cña ng−êi b¸c sÜ nhi khoa §øc
Theodor Escherich (1857 –1911) (NguyÔn VÜnh Ph−íc, 1974 [37], NguyÔn L©n
Dòng, 1976 [8], NguyÔn Nh− Thanh vµ cs, 1997 [49], Lª V¨n T¹o, 1997a [46]).
Vi khuÈn E. coli thuéc hä Enterobacteriaceae, lµ hä vi khuÈn th−êng
trùc ë trong ruét, chiÕm tíi 80% c¸c vi khuÈn hiÕu khÝ (Hoµng Thuû Nguyªn
vµ cs, 1974 [23]), võa lµ vi khuÈn céng sinh th−êng trùc ®−êng tiªu ho¸, võa lµ
vi khuÈn g©y nhiÒu bÖnh ë ®−êng ruét vµ ë c¸c c¬ quan kh¸c (Lª V¨n T¹o,
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………8
1997a [46]).
Trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, E. coli khu tró th−êng xuyªn ë phÇn
sau cña ruét, Ýt khi cã ë d¹ dµy hay ®o¹n ®Çu ruét non cña ®éng vËt. Khi gÆp
®iÒu kiÖn thuËn lîi, chóng ph¸t triÓn nhanh vÒ sè l−îng, ®éc lùc, g©y lo¹n
khuÈn, béi nhiÔm ®−êng tiªu ho¸ vµ trë thµnh nguyªn nh©n g©y bÖnh tiªu
ch¶y (NguyÔn VÜnh Ph−íc, 1978 [38]).
2.3.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i, cÊu tróc cña vi khuÈn
- §Æc ®iÓm h×nh th¸i
Vi khuÈn E. coli lµ mét trùc khuÈn h×nh gËy ng¾n, cã kÝch th−íc 2 3µm x 0,3 - 0,6µm; ë m«i tr−êng nu«i cÊy, trong canh khuÈn giµ, xuÊt hiÖn
nh÷ng trùc khuÈn dµi 4 - 8 µm. Trong c¬ thÓ ng−êi vµ ®éng vËt, vi khuÈn
th−êng cã h×nh trùc khuÈn, ®øng riªng lÎ, ®«i khi xÕp thµnh chuçi ng¾n. PhÇn
lín vi khuÈn E. coli cã kh¶ n¨ng di ®éng do cã l«ng ë xung quanh th©n, kh«ng
sinh nha bµo, cã thÓ cã gi¸p m«. Vi khuÈn b¾t mµu gram ©m, cã thÓ b¾t mµu ®Òu
hoÆc sÉm ë hai ®Çu, kho¶ng gi÷a nh¹t h¬n. NÕu lÊy vi khuÈn tõ khuÈn l¹c nhÇy
®Ó nhuém, cã thÓ thÊy gi¸p m«, nh−ng khi soi t−¬i th× th−êng kh«ng nh×n thÊy
®−îc.
- §Æc ®iÓm cÊu tróc
Vi khuÈn E. coli ®−îc chia lµm c¸c serotype kh¸c nhau dùa vµo cÊu tróc
kh¸ng nguyªn th©n O, gi¸p m« K, l«ng H vµ kh¸ng nguyªn b¸m dÝnh F. B»ng
ph¶n øng ng−ng kÕt, c¸c nhµ khoa häc ®1 t×m ra ®−îc 250 serotype O, 89
serotype K, 56 serotype H vµ mét sè serotype F (Fairbrother.J.M, 1992 [70]).
Khi x¸c ®Þnh serotype ®Çy ®ñ cña 1 chñng vi khuÈn E. coli th× ph¶i x¸c ®Þnh
®ñ c¶ 3 lo¹i kh¸ng nguyªn nãi trªn.
- Kh¸ng nguyªn O (Kh¸ng nguyªn th©n – Ohne Hauch) ®−îc coi nh− lµ
mét yÕu tè ®éc lùc cã thÓ t×m thÊy ë thµnh tÕ bµo vµ cã liªn hÖ trùc tiÕp víi hÖ
thèng miÔn dÞch. Kh¸ng nguyªn O khi gÆp kh¸ng huyÕt thanh t−¬ng øng sÏ
x¶y ra ph¶n øng ng−ng kÕt. Ng−ng kÕt kh¸ng nguyªn O t¹o thµnh nh÷ng h¹t
nhá, khã tan.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………9
- Kh¸ng nguyªn H (kh¸ng nguyªn l«ng - Hauch) lµ thµnh phÇn l«ng cña
vi khuÈn, cã b¶n chÊt protein, kÐm bÒn v÷ng h¬n so víi kh¸ng nguyªn O. Kh¸ng
nguyªn H kh«ng ph¶i lµ yÕu tè ®éc lùc cña vi khuÈn, nh−ng cã kh¶ n¨ng t¹o
miÔn dÞch m¹nh. Ph¶n øng miÔn dÞch x¶y ra nhanh h¬n so víi kh¸ng nguyªn O.
Kh¸ng nguyªn H cña vi khuÈn E. coli kh«ng cã vai trß b¸m dÝnh,
kh«ng cã tÝnh ®éc vµ còng kh«ng cã ý nghÜa trong ®¸p øng miÔn dÞch phßng
vÖ nªn Ýt ®−îc quan t©m nghiªn cøu, nh−ng nã cã ý nghÜa rÊt lín trong x¸c
®Þnh gièng loµi cña vi khuÈn (Orskov.F, 1978 [84]).
- Kh¸ng nguyªn K (Kh¸ng nguyªn vá bäc - Capsular), cßn ®−îc gäi lµ
kh¸ng nguyªn bÒ mÆt (OMP - Outer membrane protein) hoÆc kh¸ng nguyªn
vá bäc (Capsular). Vai trß cña kh¸ng nguyªn K ch−a ®−îc thèng nhÊt. Cã rÊt
nhiÒu ý kiÕn cho r»ng, nã kh«ng cã ý nghÜa vÒ ®éc lùc cña vi khuÈn, v× thÊy
r»ng ®éc lùc cña chñng E. coli cã kh¸ng nguyªn K còng gièng ®éc lùc cña
chñng kh«ng cã kh¸ng nguyªn K (Orskov.F, 1978 [84]). Tuy nhiªn, cã ý kiÕn
kh¸c cho r»ng, nã cã ý nghÜa vÒ ®éc lùc v× nã tham gia b¶o vÖ vi khuÈn tr−íc
nh÷ng yÕu tè phßng vÖ cña vËt chñ. Tuy vËy, phÇn lín c¸c ý kiÕn ®Òu thèng
nhÊt kh¸ng nguyªn K cã hai nhiÖm vô sau:
+ Hç trî trong ph¶n øng ng−ng kÕt cña kh¸ng nguyªn O, nªn th−êng
ghi liÒn c«ng thøc serotype cña vi khuÈn lµ Ox:Ky nh− E. coli O139: K88,
O149: K88...
+ T¹o ra hµng rµo b¶o vÖ cho vi khuÈn chèng l¹i t¸c ®éng cña ngo¹i
c¶nh vµ hiÖn t−îng thùc bµo, yÕu tè phßng vÖ cña vËt chñ.
Tãm l¹i, dùa vµo kh¸ng nguyªn O, E. coli ®−îc chia lµm nhiÒu nhãm;
c¨n cø vµo cÊu t¹o kh¸ng nguyªn O, K, H, E. coli l¹i chia lµm nhiÒu type; mçi
type ®Òu ®−îc ghi thø tù c¸c yÕu tè kh¸ng nguyªn O, K, H.
- Kh¸ng nguyªn F (Kh¸ng nguyªn Fimbriae- Kh¸ng nguyªn b¸m dÝnh)
HÇu hÕt c¸c chñng E. coli g©y bÖnh ®Òu s¶n sinh ra mét hoÆc nhiÒu
kh¸ng nguyªn b¸m dÝnh. C¸c chñng kh«ng g©y bÖnh th× kh«ng cã kh¸ng nguyªn
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………10
b¸m dÝnh. Kh¸ng nguyªn b¸m dÝnh gióp vi khuÈn b¸m vµo c¸c thô thÓ ®Æc hiÖu
trªn bÒ mÆt tÕ bµo biÓu m« ruét vµ trªn líp mµng nhµy ®Ó x©m nhËp vµ g©y
bÖnh, ®ång thêi chèng l¹i kh¶ n¨ng ®µo th¶i vi khuÈn cña nhu ®éng ruét.
Mét sè lo¹i kh¸ng nguyªn b¸m dÝnh cña vi khuÈn E. coli thuéc nhãm ETEC
(Enterotoxigenic E. coli) g©y bÖnh chñ yÕu cho lîn lµ F4 (K88), F5 (K99), F6
(987P), F18 vµ F41 (Cater.G.R vµ cs, 1995) [65].
2.3.2. §Æc tÝnh nu«i cÊy, sinh vËt, ho¸ häc
- §Æc tÝnh nu«i cÊy
Vi khuÈn E. coli lµ trùc khuÈn hiÕu khÝ vµ yÕm khÝ tïy tiÖn, cã thÓ sinh
tr−ëng ë phæ nhiÖt ®é kh¸ réng (tõ 5- 400C), nhiÖt ®é thÝch hîp lµ 370C vµ phæ
pH réng (pH tõ 5,5 – 8,0), pH thÝch hîp nhÊt lµ tõ 7,2-7,4.
Vi khuÈn E. coli ph¸t triÓn dÔ dµng trªn c¸c m«i tr−êng nu«i cÊy th«ng
th−êng. Khi nu«i cÊy trªn c¸c m«i tr−êng, ®Ó trong tñ Êm ë 37oC vµ sau 24
giê vi khuÈn sÏ ph¸t triÓn nh− sau:
+ M«i tr−êng th¹ch th−êng: H×nh thµnh nh÷ng khuÈn l¹c trßn, −ít, bãng
l¸ng kh«ng trong suèt, mµu tro tr¾ng nh¹t, h¬i låi, ®−êng kÝnh tõ 2-3mm. Nu«i
l©u, khuÈn l¹c cã mµu n©u nh¹t vµ mäc réng ra, cã thÓ quan s¸t thÊy c¶ nh÷ng
khuÈn l¹c d¹ng R (Rough) vµ M (Mucous).
+ M«i tr−êng n−íc thÞt: Ph¸t triÓn rÊt nhanh, tèt, m«i tr−êng ®ôc ®Òu cã
l¾ng cÆn mµu tro nh¹t ë d−íi ®¸y, ®«i khi cã mµu x¸m nh¹t, canh trïng cã mïi
ph©n thèi.
+ M«i tr−êng MacConkey: KhuÈn l¹c cã mµu hång c¸nh sen, trßn nhá,
h¬i låi, kh«ng trÇy, r×a gän, kh«ng lµm chuyÓn mµu m«i tr−êng.
+ M«i tr−êng th¹ch m¸u: khuÈn l¹c to, −ít, låi, viÒn kh«ng gän, mµu
x¸m nh¹t, mét sè chñng cã kh¶ n¨ng vµ g©y ra hiÖn t−îng tan m¸u.
+ M«i tr−êng Simmon citrat: KhuÈn l¹c kh«ng mµu trªn nÒn xanh lôc.
+ M«i tr−êng Endo: KhuÈn l¹c mµu ®á.
+ Trong m«i tr−êng EMB: KhuÈn l¹c mµu tÝm ®en.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………11
+ Trong m«i tr−êng SS: KhuÈn l¹c cã mµu ®á.
- §Æc tÝnh sinh ho¸
+ Ph¶n øng lªn men ®−êng: Vi khuÈn E. coli lªn men sinh h¬i c¸c lo¹i
®−êng Lactose, Fructose, Glucose, Levulose, Galactose, Xylose, Manitol; lªn
men kh«ng ch¾c ch¾n c¸c lo¹i ®−êng Duncitol, Saccarose vµ Salixin.
HÇu hÕt c¸c chñng vi khuÈn E. coli ®Òu lªn men ®−êng Lactose nhanh vµ
sinh h¬i, ®©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng ®Ó dùa vµo ®ã ph©n biÖt vi khuÈn E. coli vµ
Samonella.
+ Mét sè ph¶n øng sinh ho¸ kh¸c: Ph¶n øng Indol vµ MR d−¬ng tÝnh, ph¶n
øng H2S, VP, Urea ©m tÝnh.
2.3.3. §Æc tÝnh g©y bÖnh cña vi khuÈn E. coli
- C¬ chÕ g©y bÖnh cña vi khuÈn E. coli
§Ó cã thÓ g©y bÖnh, tr−íc hÕt vi khuÈn E. coli ph¶i b¸m dÝnh vµo tÕ bµo
nhung mao ruét b»ng c¸c yÕu tè b¸m dÝnh nh− kh¸ng nguyªn F. Sau ®ã, nhê
c¸c yÕu tè x©m nhËp (Invasion), vi khuÈn sÏ x©m nhËp vµo tÕ bµo biÓu m« cña
thµnh ruét. ë ®ã, vi khuÈn ph¸t triÓn, nh©n lªn, ph¸ huû líp tÕ bµo biÓu m«,
g©y viªm ruét, ®ång thêi s¶n sinh ®éc tè ®−êng ruét Enterotoxin. §éc tè
®−êng ruét t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh trao ®æi muèi, n−íc, lµm rèi lo¹n chu tr×nh
nµy. N−íc tõ c¬ thÓ tËp trung vµo lßng ruét lµm c¨ng ruét, cïng víi khÝ do lªn
men ë ruét g©y nªn mét t¸c dông c¬ häc, lµm nhu ®éng ruét t¨ng, ®Èy n−íc vµ
chÊt chøa ra ngoµi, g©y nªn hiÖn t−îng tiªu ch¶y. Sau khi ®1 ph¸t triÓn ë thµnh
ruét, vi khuÈn vµo hÖ l©m ba, ®Õn hÖ tuÇn hoµn, g©y nhiÔm trïng m¸u. Trong
m¸u, vi khuÈn chèng l¹i hiÖn t−îng thùc bµo, g©y dung huyÕt, lµm cho c¬ thÓ
thiÕu m¸u. Tõ hÖ tuÇn hoµn, vi khuÈn ®Õn c¸c tæ chøc c¬ quan. ë ®©y, vi
khuÈn l¹i ph¸t triÓn nh©n lªn lÇn thø hai, ph¸ huû tÕ bµo tæ chøc, g©y viªm vµ
s¶n sinh ®éc tè gåm Enterotoxin vµ Verotoxin, ph¸ huû tÕ bµo tæ chøc, g©y tô
huyÕt vµ xuÊt huyÕt.
- C¸c yÕu tè g©y bÖnh cña vi khuÈn E. coli
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………12
- Xem thêm -
.PDF 
87 
584 
136 
