Tài liệu Luận văn phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận cẩm lệ, thành phố đà nẵng

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ANH VŨ PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2020 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ANH VŨ PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Tội phạm học và Phòng ngừa tội phạm Mã số: 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. TRẦN HỮU TRÁNG HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm về “Phòng ngừa tình hinh tội phạm tại các phường trên địa bàn Quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng” là hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố trong công trình nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả Nguyễn Anh Vũ MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ............................................................. 9 1.1. Khái niệm phòng ngừa tình hình tội phạm11 ............................................ 9 1.2. Ý nghĩa của phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng ........................................................... 12 1.3. Mục đích, các nguyên tắc phòng ngừa tinh hình tội phạm ...................... 13 1.4. Các chủ thể thực hiện phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng .............................................. 18 1.5. Nội dung và các biện pháp phòng ngừa tình hình tội phạm .................... 22 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠI TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ............................................................................. 28 2.1. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa, mục đích, các nguyên tắc, nội dung phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2015 - 2019 ............................................................................................. 28 2.2. Thực trạng áp dụng các giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạmm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2015– 2019 ...................................................................................................... 30 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG .............................................. 55 3.1. Tăng cường nhận thức về ý nghĩa, mục đích, các nguyên tắc, nội dung phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.......................................................................................... 55 3.2. Tăng cường phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng .................................................................. 56 3.3. Tăng cường nguồn lực phòng ngừa tình hình tội phạm trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành Phố Đà Nẵng........................................................................... 68 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS : Bộ luật Tố tụng hình sự CGTS : Cướp giật tài sản CQĐT : Cơ quan điều tra CTTP : Cấu thành tội phạm PNTP : Phòng ngừa tội phạm TAND : Tòa án nhân dân THTP : Tình hình tội phạm TTHS : Tố tụng hình sự TTXH : Trật tự xã hội UBND : Ủy ban nhân dân VKSND : Viện kiểm sát nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng bảng 2.1. 2.2. 2.3. Mức độ tổng quan tuyệt đối của THTP Mức độ của THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ giai đoạn 2015 - 2019 Động thái của THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ,thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2015 - 2019 Trang 6 6 7 Động thái (diễn biến) của tội phạm tại các phường 2.4. trên địa bàn quận Cẩm Lệ giai đoạn từ năm 2015 – 8 2019 trong so sánh liên hoàn 2.5. Cơ cấu của THTP theo loại tội phạm 9 2.6. Cơ cấu tội phạm theo tội danh 1 2.7. Cơ cấu của THTP theo hình thức phạm tội 2 2.8. Cơ cấu THTP theo giới tính và độ tuổi 3 2.9. Cơ cấu THTP theo trình độ học vấn 3 3.1. Cơ cấu THTP theo nghề nghiệp 4 3.2. Cơ cấu của THTP theo loại và mức hình phạt đã được áp dụng 5 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quận Cẩm Lệ là một quận mới được thành lập từ năm 2005 và nằm ở phía nam thành phố, là cửa ngõ của thành phố Đà Nẵng. Qua 15 năm hình thành và phát triển, quận Cẩm Lệ đã đạt được những thành tựu về kinh tế và xã hội nổi bật và là một trong những quận có chỉ số phát triển cao của thành phố. Với sự hình thành của nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất có sự đầu tư nước ngoài được thành lập nên thu hút được nhiều lao động các tỉnh khác về đây làm việc, đời sống người dân ngày một nâng cao. Bên cạnh những mặt tích cực của sự phát triển kinh tế đem lại thì mặt trái của nó là nảy sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp, nhất là sự xuất hiện của các loại tệ nạn xã hội. Sự di cư tự do, nhập cư bất hợp pháp vào quận Cẩm Lệ ngày càng tăng, tình trạng thất nghiệp cũng đang ở tỉ lệ khá cao, lối sống xa hoa, hưởng thụ của một bộ phận dân cư là động cơ thúc đẩy con người lao vào kiếm tiền bất chấp cả công việc phi pháp. Trong những năm gần đây,THTP trên địa bàn quận Cẩm Lệ có xu hướng gia tăng về số lượng cũng như tính chất vụ việc. Thủ đoạn của các đối tượng phạm tội ngày càng tinh vi, xảo quyệt nhằm qua mặt các cơ quan chức năng.Qua thống kê của Tòa án nhân dân quận Cẩm Lệ giai đoạn 2015-2019 đã đưa ra xét xử630 vụ án với tổng số bị can là 909. Trong giai đoạn 2015 - 2019, UBND quận Cẩm Lệ đã ban hành nhiều văn bản, hướng dẫn trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm như: Kế hoạch số: 457/KH-UBND ngày 12/02/2015 của UBND quận Cẩm Lệ về việc đấu tranh phòng ngừa THTP trộm cắp giai đoạn 2015 - 2019; Kế hoạch số 471/KH-UBND của UBND quận Cẩm Lệ về việc cụ thể hóa Nghị Quyết của thành phố Đà Nẵng về công tác đấu tranh, phòng ngừa THTP chung. Ngoài ra, tại các phường cũng đã ban hành các văn bản đấu tranh phòng ngừa THTP dựa trên hướng dẫn của 1 cấp trên và tình hình thực tế tại địa phương mình. Nhìn chung, số lượng vụ án hình sự trong thời gian từ 2015-2019 không có xu hướng giảm mà có dấu hiệu tăng lên về số lượng và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Nguyên nhân dẫn đến thực trên bao gồm các nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan khác nhau, nhưng nguyên nhân quan trọng là công tác triển khai, tổng kết đánh giá về THTP vẫn còn chưa cụ thể, còn mang tính chung chung gây khó khăn trong công tác định hướng phòng chống tội phạm. Sự thiếu hụt trong trang bị phương tiện cũng như lực lượng còn mỏng, địa bàn tại các phường tại quận Cẩm Lệ rộng và tiếp giáp với các địa bàn phức tạp về ANTT nên đã không thể quán xuyến được hết địa bàn. Ngoài ra, công tác phát động toàn dân bảo vệ An ninh Tổ Quốc, công tác tuyên truyền đấu tranh phòng ngừa tội phạm còn chưa được các cấp lãnh đạo quan tâm đúng mức, sự lơ là thiếu cảnh giác của mỗi công dân… đã tạo điều kiện cho THTP ngày càng phức tạp. Do yêu cầu cấp thiết của công tác phòng ngừa THTP trên các phường thuộc quận Cẩm Lệ, thành Phố Đà Nẵng, tác giả đã chọn đề tài: “Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành Phố Đà Nẵng” làm Luận văn Thạc sỹ Luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua, việc nghiên cứu tội phạm học phục vụ cho việc phòng ngừa THTP luôn được quan tâm và chú trọng. Việc đấu tranh phòng ngừa THTP có vai trò rất lớn trong việc kéo giảm tội phạm và khẳng định được tầm quan trọng trong công tác đấu tranh phòng ngừa THTP. Ngoài các Luận văn về phòng ngừa THTP đã nghiên cứu và công bố, thì thời gian qua cũng có nhiều công trình khoa học, các lý luận về phòng ngừa THTP khác cũng được công bố. 2.1. Các công trình nghiên cứu về lý luận chung của tội phạm học Liên quan đến đề tài nghiên cứu, đã có các công trình khoa học sau đây 2 nghiên cứu về các vấn đề lý luận của tội phạm học: - Giáo trình “Tội phạm học” của GS.TS. Võ Khánh Vinh, Nxb. Công an nhân dân, tái bản năm 2013; - “Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm” - Sách chuyên khảo của GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Nxb. Công an nhân dân, năm 2001. - Giáo trình Tội phạm học Việt Nam do GS.TS. Trần Đại Quang chỉ đạo biên soạn Nxb. Công an nhân dân, năm 2013. - Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (Phần các tội phạm) của GS.TS. Võ Khánh Vinh, Chương – Tội phạm do nữ thực hiện, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 2010; - Giáo trình “Tội phạm học” của trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb. Công an nhân dân, 2004…2010; - Giáo trình “Tội phạm học” của Học viện Cảnh sát nhân dân, Nxb. Công an nhân dân, 2002, 2013; - “Một số vấn đề lý luận về THTP ở Việt Nam” của TS. Phạm Văn Tỉnh, Nxb. Công an nhân dân, 2007; - “Đấu tranh với THTP chống người thi hành công vụ ở nước ta hiện nay, một mô hình nghiên cứu tội phạm học chuyên ngành”, Phạm Văn Tỉnh, Đào Bá Sơn, Nxb. CAND, 2010; - “Một số vấn đề tội phạm học Việt Nam” của Nguyễn Văn Cảnh và Phạm Văn Tỉnh, do Học viện Cảnh sát nhân dân, Bộ Công an ấn hành năm 2013. - Các bài viết về phòng ngừa THTP, về nhân thân người phạm tội, nguyên nhân và điều kiện của tội phạm được đăng tải trên tạp chí Nhà nước và Pháp luật, tạp chí Cảnh sát nhân dân, tạp chí Kiểm sát, tạp chí Tòa án nhân dân, Công an nhân dân trong những năm gần đây. Các công trình đã nêu là nguồn tham khảo quan trọng trong việc thực hiện đề tài luận văn. Những công trình nói trên chứa đựng hệ thống lý luận về tội phạm 3 học và các vấn đề cơ bản mà đề tài luận văn cần giải quyết,hệ thống lý luận còn có những định hướng cho việc xác định phương pháp nghiên cứu đề tài, từ tổng quan cho đến chi tiết. 2.2. Tình hình nghiên cứu cụ thể Ở mức độ cụ thể và liên quan trực tiếp đến đề tài Luận văn, đã có các công trình sau đây: - Lê Đình Tài “Nhân thân người phạm tội về Ma túy trên địa bàn Thành Phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sỹ luật học, Học viện Khoa học xã hội, năm 2018; - Hoàng Trần Quý, Kim Đức Cường “Giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm công nghệ cao trong hoạt động ngân hàng”. - Phạm Văn Tích “Phòng ngừa tình hình các tội phạm về ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng”. năm 2018. - Võ Văn Ta, “Tình hình tội phạm ma túy trên địa bàn Tỉnh Quảng Nam”, năm 2019. - Lê Xuân Trường “Phòng ngừa THTP trên địa bàn Huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai”, năm 2017. - Mai Thị Lệ Quyên“Đặc điểm hình sự của tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả trên địa bàn thành phố Hà Nội và giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa”, Nghề Luật. - Nguyễn Thị Phương Ngọc, Nguyễn Thị Hương Thúy “Giải pháp phòng ngừa các tội phạm về tham nhũng trong đền bù giải phóng mặt bằng xây dựng khu công nghiệp trên địa bàn Vĩnh Phúc”. Kiểm sát. - Hoàng Trần Quý, Kim Đức Cường “Giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm công nghệ cao trong hoạt động ngân hàng”. Ngân hàng. - Nguyễn Văn Khoa Điềm “Hoạt động phòng ngừa tội phạm cướp giật tài sản trên tuyến đường bộ của lực lượng cảnh sát hình sự công an Thành phố Hồ Chí Minh, thực trạng và giải pháp phòng ngừa”. Khoa học Kiểm sát. 4 - Phạm Uyên Thy “Một số đặc điểm nhân thân và giải pháp phòng ngừa người nước ngoài phạm tội”. Kiểm sát. Các công trình được liệt kê ở trên đã nghiên cứu, phân tích về mặt lý luận, thực trạng THTP trên một số địa bàn cụ thể, qua đó tìm ra những nguyên nhân và điều kiện phạm tội, từ đó đưa ra một số giải pháp cụ thể nhằm hạn chế và dần đẩy lùi THTP ra khỏi đời sống xã hội như: công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong phòng ngừa THTP, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, vận động quần chúng trong phòng ngừa THTP; nâng cao chất lượng công tác nghiệp vụ cơ bản để chủ động phòng ngừa THTP. Tuy nhiêntrong các công trình nêu trên, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách chuyên sâu thực trạng phòng ngừa THTP tại các phường, cũng như đưa ra được biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, trong bối cảnh THTP tại các phường trên địa bàn nàydiễn biến phức tạp, thủ đoạn manh động, gây bức xúc dư luận trong thời gian qua. Vì vậy, việc nghiên cứu THTP và tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệlà mang tính cấp bách, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.Đây chính là hướng nghiên cứu của luận văn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là thông qua việc làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn công tác phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ,thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2015 – 2019, từ đó đưa ra các giải pháp tăng cường phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn tiếp theo. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, các nhiệm vụ mà luận văn phải thực hiện 5 - Nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu, văn bản, chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các văn bản hướng dẫn, chủ trương của địa phương, các tài liệu về pháp luật về chuyên ngành tội phạm học nhằm xây dựng các vấn đề lý luận về phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ,thành phố Đà Nẵng. - Nghiên cứu thực tế: Nghiên cứu các số liệu từ các báo cáo tổng kết, sơ kết của các cơ quan tư pháp liên quan đến THTP, các số liệu thống kê tội phạm, các bản án cụ thể nhằm nắm bắt được thực tiễn THTP cũng như công tác phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, từ đó chỉ ra những nguyên nhân, hạn chế trong công tác phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ. - Nghiên cứu sáng tạo: + Khái quát những vấn đề lý luận chung về phòng ngừa THTP nói chung, phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ nói riêng; + Thực trạng hoạt động phòng ngừa THTPtại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ; + Làm rõ những hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ; + Đề xuất một số giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ trong thời gian tới; + Đề xuất một số giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa THTPtại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu trong đề tài là nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn trong phòng ngừa và các biện pháp tăng cường phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ. 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung, luận văn nghiên cứu hoạt động phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ trong phạm vi khoa học Tội phạm học thuộc ngành Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm. - Về tội danh, luận văn tập trung nghiên cứu các loại tội phạmquy định tại Bộ luật hình sự năm 1999 (Sửa đổi bổ sung năm 2009), có cập nhật những Điều luật tương ứng trong BLHS hiện; - Về thời gian, luận văn sử dụng chất liệu nghiên cứu trong phạm vi 5 năm, từ năm 2015 đến năm 2019.Đây là khoảng thời gian BLHS năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 vẫn còn hiệu lực và BLHS năm 2015, sửa đổi năm 2017 có hiệu lực từ ngày 01/01/2018, vì vậy luận văn nghiên cứu cả các tội được xét xử theo BLHS năm 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 và các tội được xét xử theo BLHS năm 2015, sửa đổi năm 2017. - Về không gian, luận văn nghiên cứu hoạt động phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ,thành phố Đà Nẵng. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Phương pháp luận biện chứng duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac – Lênin, vận dụng các quy luật, các cặp phạm trù phù hợp là cơ sở để tác giả sử dụng nghiên cứu trong luận văn để giải quyết các vấn đề liên quan đến THTP, nguyên nhân và điều kiện phát sinh tội phạm và biện pháp phòng ngừa tội phạm. Luận văn cũng dựa trên quan điểm của tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về công tác phòng ngừa tội phạm. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp thống kê xã hội học, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu điển hình, nghiên cứu hồ sơ vụ án, nghiên cứu bản án, điều tra 7 xã hội học, phân tích số liệu, so sánh, hệ thống số liệu, kế thừa… phương pháp mô tả bằng bảng, biểu;... những phương pháp trên giữ vai trò quan trọng trong quá trình giải quyết các vấn đề của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài là công trình nghiên cứu về THTPmột cách hệ thống, nhất quán và toàn diệntrên cơ sở những vấn đề lý luận về tình hình tội phạm của nghành khoa học tội phạm học Việt Nam trên địa bàn Quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các trường Luật, kiểm sát, tòa án, Công an và các địa phương trong quá trình xây dựng và vận dụng các biện pháp đấu tranh phòng ngừa tình hình tội phạm. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là cơ sở lý luận và thực tiễn cho các tổ chức, cá nhân, cơ quan nhà nước tham khảo để làm tài liệu tuyên truyền, giáo dục cho quần chúng nhân dân trong công tác đấu tranh phòng ngừa tội phạm. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được vận dụng trong công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm góp phần nâng cao hiệu quả công tác phát hiện tội phạm. 7. Cơ cấu của luận văn Nội dung của luận văn được kết cấu thành ba chương: Chương 1:Những vấn đề lý luận về phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng Chương 2:Thực trạng phòng ngừa THTP từ thực tiễn tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành Phố Đà Nẵng. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng 8 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI PHẠM TẠI CÁC PHƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN CẨM LỆ, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG 1.1. Khái niệm phòng ngừa tình hình tội phạm11 Tội phạm học không quy địnhcụ thể đâu là hành vi phạm tội, các chế tài áp dụng đối với người phạm tội, mà tội phạm học nghiên cứu là tìm ra bản chất của việc phạm tội là gì; hành vi phạm tội có mối quan hệ như thế nào với các quá trình, các hiện tượng xã hội khác; nguyên nhân điều kiện làm phát sinh, phát triển tội phạm; biện pháp để làm ngăn chặn tội phạm, kiềm chế đi đến hạn chế tội phạm phát sinh, phát triển. Đây là hướng tiếp cận khoa học, biện chứng của tội phạm học. Tội phạm học tìm và giải quyết nguyên nhân điều kiện làm nảy sinh tội phạm trong xã hội, thu hẹp, hạn chế, xóa bỏ những nguyên nhân điều kiện làm nảy sinh mặt tiêu cực, phát huy mặt tích cực làm cho xã hội phát triển ổn định, bền vững. Bên cạnh đó, tội phạm học nghiên cứu tìm ra cách kiềm chế, khống chế không để tội phạm xảy ra, làm cho mọi cá nhân, tổ chức không trở thành người phạm tội tiềm ẩn hay nạn nhân tiềm tàng của tội phạm. Để làm rõ định nghĩa phòng ngừa tình hình tội phạm, trước hết cần phải làm rõ nhận thức về tình hình tội phạm (THTP). THTP là đối tượng nghiên cứu đầu tiên,cơ bản nhất của tội phạm học, “khái niệm THTP được hình thành bằng cách chuyển mức độ nhận thức từ sự kiện, hành vi và khái niệm tội phạm đơn nhất đến một khái niệm chung hơn, khái quát hơn, phức tạp hơn” [50,tr 54]. Khái niệm về THTP vẫn chưa thống nhất về nội dung, hiện nay có một số định nghĩa như sau: “THTP là trạng thái, xu thế vận động của (các) tội phạm (hoặc nhóm tội 9 phạm hoặc một loại tội phạm) đã xảy ra trong một đơn vị không gian và đơn vị thời gian nhất định” [14, tr.174]. “THTP là toàn bộ tình hình, cơ cấu, động thái, diễn biến của các loại tội phạm hay từng loại tội phạm trong một giai đoạn nhất định xảy ra trong một lĩnh vực, một địa phương, trong phạm vi quốc gia, khu vực hoặc toàn thế giới trong khoảng thời gian nhất định” [14, tr.171]. Đây là các định nghĩa này thiên về việc nhấn mạnh THTP như là một xu thế, trạng thái vận động của tội phạm nói chung hoặc của một loại tội phạm. Tuy nhiên, định nghĩa này lại chưa nêu lên được bản chất pháp lý, chính trị của THTP. Giáo sư Võ Khánh Vinh định nghĩa: “THTP là một hiện tượng xã hội, pháp lý - hình sự được thay đổi về mặt lịch sử, mang tính chất giai cấp bao gồm tổng thể thống nhất (hệ thống) các tội phạm thực hiện trong một xã hội (quốc gia) nhất định và trong một khoảng thời gian nhất định” [50, tr.61]. Theo tác giả quan điểm về THTP được nêu trong định nghĩa trên là khá đầy đủ và toàn diện nhất.Quan điểm trên đã làm rõ được nội dung phản ánh của hiện tượng tội phạm là một tổng thể hoàn chỉnh bao gồm các nội dung cấu thành tổng thể đó, mối liên hệ của các yếu tố trong tổng thể, mối liên hệ của tổng thể đó với bên ngoài là các quá trình, hiện tượng xã hội khác. Định nghĩa trên cũng nêu được bản chất giai cấp của tình hình tội phạm. Đây là một đặc điểm rất quan trọng của THTP. THTP nó là tổng thể nhất quán của các tội phạm diễn ra trong một khoảng thời gian, không gian nhất định. Tổng thể nhất quán đó được thể hiện bằng các nội dung, bộ phận cấu thành nên tổng thể đó và mối quan hệ qua lại biện chứng của các yếu tố cấu thành đó. Trong quá trình nghiên cứu các vấn đề, thườngphân bổ nội dung của THTP ra thành một số tiêu chí như mức độ, diễn biến, cơ cấu, 10 tính chất đây là cách để nhận thức một cách hệ thống. Khi nói “THTP là trạng thái, xu thế vận động” vô hình chung chúng ta không đề cập đến mối quan hệ của các yếu tố tạo nên “bức tranh” tổng thể đó. THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng là một hiện tượng xã hội, pháp lý - hình sự được thay đổi về mặt lịch sử, mang tính chất giai cấp bao gồm tổng thể thống nhất các tội phạm xảy ra tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng trong một khoảng thời gian xác định. Phòng ngừa THTP được hiểu là sử dụng các biện pháp để ngăn ngừa, không để tội phạm xảy ra. GS.TS Võ Khánh Vinh định nghĩa: “Phòng ngừa tình hình tội phạm là hệ thống nhiều mức độ và biện pháp mang tính chất Nhà nước, xã hội và Nhà nước - xã hội nhằm khắc phục các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm hoặc làm vô hiệu hóa (làm yếu; hạn chế) chúng và bằng cách đó làm giảm và dần dần loại bỏ tình hình tội phạm”. [50, tr.154-155]. Có thể thấy, các quan điểm nêu trên đều định nghĩa phòng ngừa tình hình tội phạm theo các cách khác nhau, mỗi quan điểm đều dựa trên những cơ sở, lý luận nhất định và đều có các hạt nhân hợp lý. Tuy có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng các quan điểm trên đều có một điểm chung trong việc xác định mục đích của phòng ngừa THTP là nhằm mục tiêu làm giảm, tiến tới loại trừ tội phạm ra khỏi đời sống xã hội. Từ các định nghĩa nêu trên, kế thừa hạt nhân hợp lý trong các định nghĩa, có thể đưa ra định nghĩa phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng như sau: Phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng là hệ thống nhiều mức độ và biện pháp mang tính chất Nhà nước, xã hội và Nhà nước - xã hội nhằm khắc phục các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm hoặc làm vô hiệu hóa (làm yếu; hạn chế) chúng và bằng cách 11 đó làm giảm và dần dần loại bỏ tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. 1.2. Ý nghĩa của phòng ngừa tình hình tội phạm tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng có rất nhiều ý nghĩa: Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng trước hết có ý nghĩa quan trọng trong bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản và các quyền và lợi ích hợp pháp khác của người dân sinh sống và làm việc tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.Thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa THTP chính là bảo vệ người, tổ chức có nguy cơ phạm tội, ngăn chặn họ không thực hiện tội phạm cũng chính là ngăn chặn họ không trở thành chủ thể của tội phạm, bị pháp luật trừng trị. Thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa cũng chính là ngăn chặn nguy cơ một số cá nhân, tổ chức trở thành nạn nhân của tội phạm. Thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa tội phạmchính là bảo đảm tốt nhất các quyền cơ bản của con người. Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng sẽ góp phần hạn chế đến mức thấp nhất những thiệt hại, nhất là thiệt hại về kinh tế do tội phạm gây ra. Chi phí cho quá trình tiến hành tố tụng để khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án các vụ án phạm tội là rất lớn. Ngoài ra chi phí để khắc phục các thiệt hại cho tội phạm gây ra cho nạn nhân, cho những cán bộ, chiến sỹ đấu tranh chống tội phạm là rất lớn, như chi phí chữa trị khi các nạn nhân, cán bộ, chiến sỹ đấu tranh chống tội phạm bị thương, bị tổn hại về sức khỏe trong các vụ án; chi phí giám định, chi phí điều tra… nhiều khi cũng rất tốn kém. Ngoài ra, Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng được thực hiện tốt sẽ góp phần an tâm cho các nhà đầu tư, từ đó góp phần thu hút đầu tư, phát triển kinh tế cho các 12 phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng sẽ góp phần sẽ góp phần bảo đảm trật tự an toàn xã hội. Phòng ngừa tốt thì tội phạm sẽ không xảy ra hoặc được hạn chế xảy ra đến mức thấp nhất, làm cho các hoạt động tổ chức quản lý xã hội được tiến hành dễ dàng, thuận lợi hơn, các chủ thể quản lý xã hội tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ sẽ không bị động hoặc bị rơi vào tình trạng căng thẳng đối phó với tội phạm; mọi người dân được sống trong môi trường xã hội yên bình hơn. Phòng ngừa THTP tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng tốt sẽ góp phần làm giảm áp lực công việc lên các cơ quan bảo vệ pháp luật và cán bộ thực thi công vụ tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng liên quan đến các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với người phạm tội. Thông qua hoạt động phòng ngừa tội phạm, các cơ quan nhà nước tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng có thể kiểm soát được tình hình tội phạm, từ đó nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời tăng cường hiệu quả trong hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ của các cơ quan tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. 1.3. Mục đích, các nguyên tắc phòng ngừa tinh hình tội phạm 1.3.1. Mục đích phòng ngừa tình hình tội phạm “Phòng ngừa THTP là một quá trình lâu dài, khó khăn, phức tạp, tuy nhiên từ những lý luận khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, của Đảng ta và từ thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm chúng ta có thể tin tưởng sẽ đấu tranh thắng lợi với các loại tội phạm và loại trừ nó ra khỏi đời sống xã hội trong tương lai. Bên cạnh đó, phòng ngừa tình hình tội phạm không để xảy ra tội phạm là yêu cầu của Nhà nước và mỗi người dân để đảm bảo cuộc sống ấm no, hạnh phúc” [50, tr.415]. Chiến lược quốc gia phòng, chống tội phạm giai đoạn 2016-2025 và định 13