Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện nông s...

Tài liệu Luận văn quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện nông sơn, tỉnh quảng nam

.PDF
82
486
72

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HỒ THỊ HOÀNG NGA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN NÔNG SƠN, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HỒ THỊ HOÀNG NGA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN NÔNG SƠN, TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ VIỆT HƯƠNG HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong đề tài này được thu thập và sử dụng một cách trung thực. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này không sao chép của bất cứ luận văn nào và cũng chưa được trình bày hay công bố ở bất cứ công trình nghiên cứu nào khác trước đây. Đà Nẵng, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Hồ Thị Hoàng Nga MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG ....................................7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung và vai trò của quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng .............................................................................................................7 1.2. Chủ thể, nguyên tắc, công cụ quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng ..16 1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng ..18 1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng ở một số quốc gia và một số địa phương tại Việt Nam ........................................................................200 1.5. Những điểm mới trong quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng của Luật Lâm nghiệp năm 2017 ..............................................................................................25 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG TẠI HUYỆN NÔNG SƠN, TỈNH QUẢNG NAM ....................31 2.1. Hiện trạng tài nguyên rừng và tình hình xâm hại rừng tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ...............................................................................................................31 2.2. Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng trên địa bàn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ....................................................................34 2.3. Thực tiễn quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ........................................................................................................37 2.4. Đánh giá chung thực trạng quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ...........................................................................48 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG TỪ THỰC TIỄN HUYỆN NÔNG SƠN, TỈNH QUẢNG NAM .......................................................................60 3.1. Quan điểm tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ....................................................................60 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ....................................................................62 KẾT LUẬN ..............................................................................................................73 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT QLNN Quản lý nhà nước BVR Bảo vệ rừng BV&PTR Bảo vệ và phát triển rừng QLBVR Quản lý bảo vệ rừng GPD Tổng sản phẩm quốc nội KH&CN Khoa học và công nghệ ANQP An ninh quốc phòng VNFF Quỹ bảo vệ phát triển rừng UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng bảng Trang 2.1 Diện tích rừng và độ che phủ rừng giai đoạn 2014 - 2018 32 2.2 Diện tích rừng theo chức năng tính từ năm 2014 đến 2018 33 2.3 Số vụ vi phạm và hành vi vi phạm từ 2014 - 2018 33 2.4 Số lượng cán bộ làm công tác quản lý bảo vệ rừng năm 2017 40 2.5 Điều chỉnh quy hoạch 3 loại rừng huyện Nông Sơn đến năm 2020 43 Tổng hợp tình hình vi phạm các quy định về quản lý nhà 2.6 nước về bảo vệ và phát triển rừng tại huyện Nông Sơn giai 47 đoạn 2014-2018 DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang Cấu trúc quản lý rừng tại cấp xã, huyện Phú Lộc – tỉnh 23 hình 1.1 Thừa Thiên Huế 1.2 Cấu trúc quản lý rừng của nhóm hộ cấp thôn tại huyện Phú Lộc – tỉnh Thừa Thiên Huế 23 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Rừng là nguồn tài nguyên quý giá của đất nước, là một bộ phận quan trọng của môi trường sinh thái, có giá trị to lớn đối với đời sống và sản xuất của xã hội. Bởi vậy, bảo vệ rừng và phát triển rừng luôn trở thành một một yêu cầu, nhiệm vụ thường xuyên và cấp bách đối với tất cả các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Đó là một thách thức vô cùng to lớn đòi hỏi mỗi cá nhân, tổ chức thuộc các cấp trong một quốc gia và trên thế giới nhận thức được vai trò và nhiệm vụ của mình trong công tác phục hồi và phát triển rừng. Rừng là một quần xã sinh vật có diện tích đủ lớn mà thành phần chủ yếu đóng vai trò chủ chốt là cây rừng. Rừng là hơi thở của sự sống, là một nguồn tài nguyên vô cùng quý giá, nó giữ một vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển và sinh tồn của loài người. Rừng điều hòa khí hậu (tạo ra oxy, điều hòa nước, ngăn chặn gió bão, chống xói mòn đất, …) bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường sống, Rừng còn giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc phát triển kinh tế như: cung cấp nguồn gỗ, tre, nứa, đặc sản rừng, các loại động, thực vật có giá trị trong nước và xuất khẩu,… ngoài ra nó còn mang ý nghĩa quan trọng về cảnh quan thiên nhiên và an ninh quốc phòng. Thực tế cho thấy kim ngạch xuất gỗ và lâm sản ngoài gỗ là ngành hàng có tỉ trọng xuất siêu cao. Năm 2017, ngành lâm nghiệp đã xác lập nên một kỷ lục mới khi ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản xuất khẩu đạt trên 8 tỉ USD, vượt trước 3 năm so với mục tiêu đề ra của Chiến lược Phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020. Việt Nam đã vươn lên trở thành nước đứng thứ 5 trên thế giới, đứng thứ 2 châu Á và lớn nhất Đông Nam Á về xuất khẩu gỗ. Đóng góp của ngành lâm nghiệp hiện nay khoảng 6% trong tổng giá trị sản phẩm quốc nội (GDP). Ngày nay, nhu cầu về tài nguyên ngày càng lớn nên đã gây sức ép đối với các loại tài ngyên nói chung và tài nguyên rừng nói riêng. Tài nguyên rừng đã được huy động ngày càng nhiều nhằm phục vụ cho mục tiêu phát triển KT-XH. Vì vậy, vấn đề suy giảm tài nguyên rừng đã và đang trở thành vấn đề chung, cấp bách của toàn thế giới đặc biệt là ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Việt Nam 1 là đất nước nhiều đồi núi, dân số lại đông và tăng nhanh nên tài nguyên rừng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên trong những năm gần đây do việc khai thác quá mức của con người cùng với thiên tai cháy rừng, tài nguyên rừng của Việt Nam đã bị suy giảm đến mức báo động cả về số lượng và chất lượng. Ngoài ra, do vấn đề đói nghèo chưa được giải quyết triệt để, rừng đã được giao nhưng khâu quản lý bảo vệ chưa được chặt chẽ. Bên cạnh đó, lợi nhuận đem lại từ việc buôn bán gỗ và các sản phẩm khác từ rừng đem lại lợi ích kinh tế cao. Do vậy, tình trạng vi phạm các quy định của nhà nước về BVR như: khai thác, vận chuyển, buôn bán trái phép gỗ các sản phẩm từ rừng trên phạm vi cả nước nói chung và huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam nói riêng vẫn còn tồn tại và có chiều hướng gia tăng. Tình trạng phá rừng là một trong những nguyên nhân gây ra nạn ô nhiễm môi sinh, hiện tượng trái đất ấm dần lên, lụt lội,... cũng như hủy hoại những lâm sản dưới tán rừng đã gây nên sự mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, dẫn đến sự biến đổi khí hậu thất thường, bão lụt, lũ quét, lở đất và phát sinh nhiều loại dịch bệnh làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của nhân dân. Thống kê mới nhất hiện nay thì 9 tháng đầu năm 2017 có 155,68 ha rừng bị chặt phá và 5.364,85ha rừng bị cháy. Diện tích rừng tự nhiên trên khắp cả nước bị suy giảm nghiêm trọng. Trong đó, độ che phủ của rừng chỉ nằm ở con số chưa đầy 40%. Diện tích rừng nguyên sinh chỉ còn khoảng 10%. Việt Nam liên tục phải gánh chịu các trận lũ lụt tàn bạo. Hủy hoại tài sản, nông sản và cả tính mạng con người. Đặc biệt, gần đây là các trận lũ xảy ra trên các tỉnh Tây Bắc và miền Trung. Các cơ quan chức năng xác định, nguyên nhân lớn là do rừng đầu nguồn bị chặt phá nặng nề làm cho các trận mưa lũ xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn. Nhờ vào những đổi mới trong quá trình QLNN những năm qua, hoạt động QLBVR đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng như: Nhận thức của người dân về BVR được nâng lên, quan điểm đổi mới xã hội hóa về BVR được triển khai thực hiện bước đầu có hiệu quả; hệ thống pháp luật trong lĩnh vực QLBVR ngày càng được hoàn thiện phù hợp với thực tiễn, chủ trương đổi mới quản lý hiện nay và thông lệ Quốc tế; chính quyền các cấp đã quan tâm nhiều hơn đến công tác QLBVR, tình trạng xâm hại TNR được ngăn chặn, đẩy lùi. 2 Xuất phát từ những phân tích trên cho thấy việc quản lý bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên rừng sẽ góp phần to lớn vào phát triển KT-XH, bảo vệ môi trường sống. Vì vậy, nghiên cứu thực trạng hoạt động QLNN trong lĩnh vực BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam có vai trò quan trọng trong việc đánh giá những mặt đã đạt được cũng như chỉ ra những nguyên nhân của sự tồn tại, yếu kém, đồng thời tiếp tục phát huy những thành tựu đã đạt được và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động QLNN trong lĩnh vực BV&PTR tại địa phương. Vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam” làm Luận văn Thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Ở nước ngoài, vấn đề quản lý tài nguyên rừng nhận được sự quan tâm khác nhau. Nhưng tựu trung lại, việc quản lý rừng là một việc quan trọng dưới góc độ vĩ mô; Có khá nhiều nghiên cứu, và tập trung vào các vấn đề quản lý tài nguyên rừng, rừng phòng hộ, vai trò của các bên liên quan, tiêu chuẩn đối với phát triển bền vững... Tuy vậy chưa có một nghiên cứu độc lập về QLNN đối với rừng một cách tổng thể. Trong những năm gần đây, ở Việt Nam có một số nghiên cứu về quản lý bảo vệ và phát triển rừng, cụ thể: Đề tài của Trung tâm Phát triển Nông thôn miền Trung (2005): “Quản lý tài nguyên rừng”. Nghiên cứu này liên quan đến khía cạnh lâm học, khái quát các phương thức quản lý phổ biến như quản lý của nhà nước, quản lý bởi cộng đồng, quản lý bởi các cá nhân. Đề tài của T.S Lê Sỹ Trung (2008) “Quản lý các loại rừng và lửa rừng” ĐHNL - ĐH Thái Nguyên. Nghiên cứu này nêu được rất rõ mục tiêu của quản lý, phát triển rừng tức là phải đảm bảo lợi ích lâu dài cho con người, tài nguyên sinh vật, môi trường; cần phải giữ gìn cho các thế hệ sau, thể hiện ba mặt đó là phù hợp về môi trường, có lợi ích về mặt xã hội đáp ứng về mặt kinh tế. Một số luận văn, luận án thạc sĩ về quản lý và bảo vệ rừng hầu như của các sinh viên ngành lâm nghiệp, họ chủ yếu tập trung nghiên cứu nhiều về khía cạnh lâm sinh, lâm học; mà không đề cập chuyên sâu về QLNN đối với rừng, đặc biệt là QLNN tại cấp huyện. 3 Thực tế cho thấy, nếu nắm được vấn đề quản lý nhà nước về rừng một cách toàn diện; đánh giá về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan chuyên trách quản lý về rừng một cách đầy đủ thì sẽ giúp cho hiệu quả quản lý được nâng cao, mục tiêu về quản lý rừng mới được đảm bảo theo hướng kinh tế và phát triển bền vững. Như vậy, đề tài QLNN về BVPTR từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam sẽ có được khoảng trống nghiên cứu cần thiết và có tính thực tiễn đối với địa bàn có rừng. Kết quả nghiên cứu đề tài luận văn có thể có giá trị tham khảo và ứng dụng trong công tác QLNN về BV&PTR tại một số địa phương khác, cũng như trong hoạt động nghiên cứu và giảng dạy trong lĩnh vực khoa học pháp lý. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn có mục đích xây dựng luận cứ khoa học cho các giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam nói riêng, tại các địa phương có điều kiện tương đồng với huyện Nông Sơn nói chung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm sáng tỏ những khía cạnh lý luận và pháp luật cơ bản của QLNN về BV&PTR. - Đánh giá thực trạng QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tính Quảng Nam, đưa ra nhận định về các kết quả, những hạn chế và nguyên nhân của kết quả, hạn chế của QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam nói riêng, tại một số địa phương có điều kiện tương đồng với huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam nói chung. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các quan điểm khoa học liên quan đến QLNN về BV&PTR - Các quy định pháp luật liên quan đến QLNN về BV&PTR ở Việt Nam. - Các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về BV&PTR ở Việt Nam nói chung, tại huyện Nông Sơn, tính Quảng Nam nói riêng, - Thực trạng QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam hiện nay. 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận văn nghiên cứu pháp luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp pháp luật trong tổ chức và hoạt động QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tính Quảng Nam. Từ đó, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả QLNN về BV&PTR tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam và các địa phương khác có điều kiện tương đồng với huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam. - Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện Luật BV&PTR năm 2004 (sửa đổi), trong đó tập trung vào giai đoạn từ năm 2014-2018. Đây là giai đoạn cả nước đẩy mạnh công tác bảo vệ và phát triển rừng, tạo đà để hoàn thành kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng giai đoạn 2018-2020 và những năm tiếp theo. - Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu trên địa bàn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam. 5. Phương pháp nghiên cứu - Về thế giới quan, đó là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, các quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước đối với công tác quản lý và bảo vệ rừng, ở đây là trường hợp tại huyện Nông Sơn – Quảng Nam. - Về nghiệp vụ nghiên cứu, các phương pháp tiếp cận hệ thống, phương pháp toán học, phương pháp thống kê, phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh,... được lựa chọn nghiên cứu các nội dung của đề tài. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn đóng góp một số vấn đề lý luận và pháp luật của QLNN về BV&PTR. Tìm ra những nguyên nhân đạt được và những hạn chế trong công tác BV&PTR; đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện tốt công tác BV&PTR trong gia đoạn hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Trên cơ sở phân tích, đánh giá về những khía cạnh lý luận, thực tiễn củaQLNN về BVPTR giúp lãnh đạo địa phương huyện Nông Sơn có thêm các giải pháp mới, trên cơ sở đó xây dựng những phương án, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng tại địa phương hiệu quả hơn. 5 7. Cơ cấu của luận văn Luận văn bao gồm Mở đầu, phần Kết luận, Mục lục, Danh mục tài liệu tham khảo và gồm có 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật của quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bảo vệ rừng và phát triển tại huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam Chương 3:Quan điểm và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng từ thực tiễn huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam 6 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung và vai trò của quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng 1.1.1. Khái niệm quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng 1.1.1.1. Rừng, phân loại rừng và khái niệm rừng đối với con người a. Khái niệm rừng: Theo quy định tại Khoản 1, Điều 3 của Luật Bảo vệ và phát triển rừng năm 2004, rừng được định nghĩa như sau: Rừng là một hệ sinh thái bao gồm quần thể thực vật rừng, động vật rừng, vi sinh vật rừng, đất rừng và các yếu tố môi trường khác, trong đó cây gỗ, tre nứa hoặc hệ thực vật đặc trưng là thành phần chính có độ che phủ của tán rừng từ 0,1 trở lên. Rừng gồm rừng trồng và rừng tự nhiên trên đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng. b. Phân loại rừng Có nhiều cách phân loại rừng, tùy mục đích của con người khi phân loại. Bằng kinh nghiệm cuộc sống của mình, con người cũng đã biết chia rừng thành “Rừng Thiêng” và “Rừng Thường”, trong đó, “Rừng Thiêng” là nơi mà họ kiêng, không dám thâm nhập, khai thác. Với nhà quản lý rừng cấp quốc gia, việc phân loại rừng phải bám sát vào mục đích quản lý của mình, theo đó, cách phân loại rừng dưới đây là phổ biến, đã trở thành cách phân loại chính thống để từ đó tiến hành điều tra, xác lập hồ sơ chính thống về quỹ rừng của quốc gia. * Phân theo chức năng + Rừng sản xuất: Đó là rừng mà từ đó, con người dùng nó để tạo ra của cải vật chất, phục vụ cho dân sinh. “Tính sản xuất” của RSX có nhiều dạng, có dạng thuần túy là nguồn nguyên liệu tự nhiên mà con người có thể khai thác hết thế hệ thực vật này thì rừng lại mọc lên thế hệ thực vật khác, nếu tốc độ khai thác của con người thấp hơn tốc độ sinh trưởng của rừng, có dạng RSX mà bản chất là Rừng trồng, như vườn rau, ở đó, con người khai thác cây nào, vạt rừng nào,..thì lại trồng 7 ngay cây mới, vạt rừng mới vào gốc cây, bãi cây vừa bị khai thác. + Rừng đặc dụng: là rừng có giá trị đặc biệt. Căn cứ vào những giá trị đặc biệt của rừng, RĐD có thể chia thành: Rừng bảo tồn gen thực vật; Rừng bảo tồn sinh thái; Rừng bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa dân tộc; Rừng du lịch. + Rừng phòng hộ: loại rừng này có giá trị bảo vệ “một cái gì đó”, mà suy cho cùng là, bảo vệ lợi ích lâu dài, toàn diện của con người. * Phân theo trữ lượng Trữ lượng rừng là số m3 gỗ có được trên một ha rừng tự nhiên. Theo tiêu chí này, rừng được phân thành bốn hạng: + Rừng giàu + Rừng trung bình + Rừng nghèo + Rừng tàng kiệt c. Vai trò của rừng đối với con người * Vai trò kinh tế - Trong thời nguyên thủy và ở các vùng sâu, vùng xa của thời đại ngày nay, rừng là nguồn cung cấp nhiều loại thực phẩm sơ khai cho con người, điển hình và phổ biến là rau, củ, quả. Bên cạnh đó, rừng còn là nguồn cung cấp protit tự nhiên cho con người. - Tiến lên một bước, rừng là địa bàn đầu tiên để con người chuyển từ cách kiếm sống chủ yếu là hái lượm, săn bắt sang thuần dưỡng động vật và cây trồng, cây con tự nhiên thành gia súc, gia cầm, cây canh tác. Rừng trở thành công cụ, đối tượng để con người tác động vào, để phục vụ cho hoạt động sản xuất của con người. - Ngày nay, các giá trị trên về kinh tế của rừng vẫn còn nguyên giá trị, nhưng với trình độ KH&CN cao, giá trị kinh tế của rừng đã thể hiện dười hình thái khác. Hình thái đó là nguồn nguyên liệu. Từ nguồn nguyên liệu, có bản chất là Xeluloz, con người bằng công nghệ hóa học, có thể chế tạo nên đủ mọi loại vật dụng của mình, điển hình là đồ gỗ và hàng dệt may, hoặc các sản phẩm của giấy. Ngày nay, sợi Coton, có nguồn gốc là xeluloz, là loại sợi chủ yếu làm nên hàng dệt may với mọi cấp chất lượng phục vụ cho nhu cầu ngày càng cao của chúng ta. * Vai trò môi sinh 8 Thật ra, với các giá trị kinh tế của rừng, như đã nêu, ta đã có thể coi đó là vai trò môi sinh của rừng đối với con người, vì tất cả các giá trị kinh tế của rừng cũng chính là các giá trị làm nên môi trường sống cho người: con người sống trong sự nuôi dưỡng của rừng. Tuy nhiên, khi nói đến vai trò môi sinh của rừng, người ta nói thiên về các yếu tố cấu thành “bầu sinh khí” mà con người phải có mới sống được và rừng có vai trò tạo nên một phần căn bản của môi sinh đó. Trên giác độ đó, ta thấy vai trò môi sinh của Rừng giúp cho hoạt động sống của con người, gắn liền trực tiếp tới sự tồn tại của xã hội loài người. Cụ thể hơn: - Rừng điều hòa nhiệt độ, giảm nóng lạnh thái quá cho con người, như lá phổi của loài người, nhằm dung hòa khí hậu giúp cho con người có cuộc sống tốt hơn. - Rừng làm trong lành không khí để con người được hít thở đúng dưỡng khí, khử trừ khí độc và bụi bậm. - Rừng điều hòa thủy văn, gió, mưa, giúp con người tránh bớt hạn, lụt, bão tố, gió xoáy, gió lốc... * Vai trò quân sự, quốc phòng Vai trò này không phổ biến nhưng không cá biệt, thể hiện rõ ở các quốc gia, dân tộc nhỏ, yếu, luôn bị các thế lực ngoại xâm uy hiếp, tấn công. Chỉ riêng câu thơ “Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù” của Tố Hữu và tên tác phẩm “Rừng Xà Nu” của Nguyên Ngọc cũng đã đủ nói lên vai trò của Rừng về mặt này đối với các quốc gia, dân tộc nhỏ, yếu, luôn bị các thế lực ngoại xâm uy hiếp, tấn công nói chung, Việt Nam ta nói riêng. Nhìn xa hơn, ta thấy, các bộ tộc nguyên thủy, sau này là các nhà nước của các quốc gia nhỏ yếu, khi khởi nghiệp, đều lấy các vùng “Thâm sơn, cùng cốc” làm địa bàn đóng bản doanh của mình: Bà Trưng đóng đô ở Mê Linh, các Vua Hùng đóng đô ở Nghĩa Lĩnh, các Vua Đinh và Tiền Lê đóng đô ở Hoa Lư, khi khởi nghiệp nhà Hậu Lê lấy Lam Sơn làm căn cứ địa khởi nghĩa, thắng giặc Minh rồi còn còn xây dựng Lam Kinh,...Ngay cả sau này, trong thời đại Hồ Chí Minh, chúng ta cũng có “Thủ đô gió ngàn” ở chiến khu Việt Bắc, có “Chiến khu Đ”, có rừng Tây Ninh, có đường Trường Sơn chạy dọc trong các cánh Rừng...làm địa bàn của Chính phủ lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam. Nhờ đó mà các cuộc kháng 9 chiến của dân tộc Việt Nam đều được bảo vệ từ Rừng và dân tộc Việt Nam được tồn tại cho đến ngày nay là một phần lớn nhờ Rừng. * Vai trò văn hóa Nếu văn hóa là dấu tích của con người trong ứng xử với đất, với trời và với nhau theo hướng chân-thiện-mỹ thì Rừng chính là một “Trường văn hóa” đó và là “Trường” đầu tiên, nơi con người thực hiện các ứng xử với đất, với trời và với nhau theo hướng chân thiện mỹ. Bởi vì, Rừng là môi trường sống đầu tiên của tuyệt đại bộ phận các chủng người trên trái đất. Và tính chân thiện mỹ của con người trong ứng xử với đất và với trời chính là trong ứng xử với rừng. Đồng thời, chính trong quá trình ứng xử với rừng để tìm nguồn sống, con người đã biết phải ứng xử với nhau như thế nào cho đúng mực nhất, có lợi lâu bền nhất. Tất cả những cái đó in vào lịch sử cộng đồng, làm nên cái gọi là “Văn hóa cộng đồng”. * Vai trò tinh thần Con người có mối lo đầu tiên là làm sao có đủ miếng cơm, manh áo nhưng cơm, áo lại không là tất cả. Nhu cầu về các giá trị tinh thần trong đời sống của con người cũng là nhu cầu không thể thiếu, nó được đúc kết trong cả quá trình hình thành và tồn tại, phát triển của mỗi dân tộc. Sự vui chơi, giải trí của con người vô cùng đa dạng. Một trong những hướng du lịch của con người là về với thiên nhiên, gồm Núi (Rừng) - Đồi – Sông - Biển. Không ít người tự tạo nên các hòn non bộ, giả sơn, hoang viên,...với sự cố gắng làm cho chúng “gần như thật” để được hòa vào thiên nhiên rừng núi. Mang Rừng vào hoạt động sống là sự yêu rừng, con người đều muốn thể hiện lối sống gắn với rừng. Tuy nhiên, tất cả chúng không thể nào thay được rừng tự nhiên. Và công nghiệp Du lịch sinh thái đã trở thành ngành kinh tế lớn của nhiều quốc gia trong thời đại ngày nay vì nhu cầu tinh thần về mặt đó của con người và vì mức sống cao, đã đủ cho không ít người có thể tìm đến thú vui tinh thần cao sang này. Vai trò tinh thần của rừng chính là ở chỗ đó. 1.1.1.2. Bảo vệ và phát triển rừng * Bảo vệ rừng Đến nay, chưa có một khái niệm đầy đủ nào về BVR, theo quan điểm của tôi BVR là tổng thể các hoạt động nhằm bảo toàn, phát triển hệ sinh thái rừng hiện có, 10 bao gồm thực vật, động vật rừng, đất lâm nghiệp và các yếu tố tự nhiên khác; phòng, chống những tác động gây thiệt hại đến đa dạng sinh học của rừng, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ môi trường sinh thái. Như vậy, BVR bao gồm những hoạt động sau: - Tổ chức phòng ngừa và ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm hại đến rừng như: Phá rừng, đốt rừng, lấn chiếm rừng và đất lâm nghiệp; khai thác, mua bán, vận chuyển lâm sản; xuất, nhập khẩu thực vật rừng, động vật rừng; săn bắn động vật rừng, chăn thả gia súc vào rừng trái quy định của pháp luật. - Thực hiện các biện pháp phòng cháy, chữa cháy; phòng, trừ sâu, bệnh hại. - Thanh tra, kiểm tra và xử lý các hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật trong lĩnh vực BVR. * Phát triển rừng: Theo quy định tại Khoản 3, Điều 3 của Luật Bảo vệ và phát triển rừng năm 2004 thì: Phát triển rừng là việc trồng mới rừng, trồng lại rừng sau khai thác, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh phục hồi rừng, cải tạo rừng nghèo và việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật lâm sinh khác để tăng diện tích rừng, nâng cao giá trị đa dạng sinh học, khả năng cung cấp lâm sản, khả năng phòng hộ và các giá trị khác của rừng. 1.1.1.3. Quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng QLNN là một dạng của quản lý xã hội, đây là một quá trình phức tạp, đa dạng; trong nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn, QLNN được hiểu theo hai cấp độ: QLNN theo nghĩa rộng là đề cập đến chức năng của cả bộ máy nhà nước (từ hoạt động lập hiến, lập pháp, hoạt động hành pháp đến hoạt động tư pháp); còn tiếp cận theo nghĩa hẹp chỉ là hoạt động chấp hành của cơ quan QLNN; hoạt động này chủ yếu giao cho hệ thống cơ quan hành chính thực hiện đó là các chủ thể quản lý. QLNN trong lĩnh vực BV&PTR là một bộ phận QLNN nên nó có những chủ thể, đối tượng quản lý và đặc trưng riêng. Như vậy, có thể đưa ra khái niệm như sau: QLNN trong lĩnh vực BVPTR là quá trình các chủ thể QLNN xây dựng chính sách, pháp luật và tổ chức các hoạt động quản lý theo pháp luật nhằm đạt được yêu cầu, mục đích BV&PTR mà nhà nước đã đặt ra. 11 1.1.2. Đặc điểm của quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng Đối tượng điều chỉnh của lĩnh vực pháp luật về BV&PTR gồm các nhóm quan hê ̣xã hội liên quan đến hoạt động quản lý tài nguyên rừng của các chủ thể trong xã hội. Nhà nước - với tư cách là chủ thể đặc biệt thực hiện việc quản lý tài nguyên rừng bằng việc ban hành các quy điṇh pháp luật để điều chỉnh các quan hê ̣xã hội liên quan đến quản lý, bảo vệ, sử dụng và phát triển nguồn tài nguyên rừng; tổ chức thực hiện các quy định pháp luâṭ và bảo đảm cho các quy định pháp luâṭ đó đươc ̣ thực thi hiệu quả . Các chủ thể khác được nhà nước giao, cho thuê tài nguyên rừng để thực hiện hoạt động quản lý, bảo vệ tài nguyên rừng. Phương pháp điều chỉnh pháp luật trong lĩnh vực quản lý vệ BV&PTR là sự kết hợp giữa các phương pháp mệnh lệnh, phương pháp thoả thuận và phương pháp hướng dẫn. 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng 1.1.2.1. Ban hành, tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng Văn bản pháp luật trong lĩnh vực QLNN về BV&PTR là những văn bản không chỉ cung cấp thông tin mà còn thể hiện ý chí mệnh lệnh của các cơ quan QLNN đối với người khai thác, sử dụng rừng nhằm thực hiện các chủ trương, quy định của nhà nước. Việc xây dựng văn bản pháp luật là một nội dung quan trọng hàng đầu đối với hoạt động QLNN trong lĩnh vực BV&PTR. Trên cơ sở văn bản pháp luật này, nhà nước buộc các đối tượng liên quan đến rừng phải thực hiện các quy định theo một khuôn khổ do nhà nước đặt ra; văn bản pháp luật trong BV&PTR biểu hiện quyền lực của các cơ quan QLNN về rừng, nhằm lập lại một trật tự pháp lý theo mục tiêu của các cơ quan quản lý; văn bản pháp luật nói chung và văn bản pháp luật trong lĩnh vực BV&PTR nói riêng mang tính chất nhà nước. Vì vậy văn bản pháp luật trong BV&PTR vừa thể hiện được ý chí của nhà nước vừa thể hiện được nguyện vọng của đối tượng BV&PTR. Văn bản QLNN trong lĩnh vực BV&PTR có hai loại: văn bản quy phạm pháp 12 luật và văn bản pháp quy. Thông tin quản lý có thể được truyền tải dưới các loại hình truyền thông, fax, mail... nhưng văn bản vẫn giữ một vị trí quan trọng. Văn bản pháp luật về BV&PTR là cơ sở để các cơ quan quản lý tiến hành kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước liên quan, các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khai thác, sử dụng rừng. 1.1.2.2. Quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng trên phạm vi cả nước và ở từng địa phương Quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải phù hợp với chiến lược, quy hoạch tổng thể, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh; chiến lược phát triển lâm nghiệp, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cả nước và từng địa phương. Quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng của các cấp phải bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ. Việc lập quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải đồng bộ với việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Trong trường hợp phải chuyển đổi đất có rừng tự nhiên sang mục đích sử dụng khác thì phải có kế hoạch trồng rừng mới để bảo đảm sự phát triển rừng bền vững ở từng địa phương và trong phạm vi cả nước. Quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải bảo đảm khai thác, sử dụng tiết kiệm, bền vững, có hiệu quả tài nguyên rừng; bảo vệ hệ sinh thái rừng, bảo vệ di tích lịch sử, văn hoá, danh lam thắng cảnh; đồng thời bảo đảm xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực nhằm nâng cao hiệu quả và tính khả thi, chất lượng của quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng. Việc lập quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải bảo đảm dân chủ, công khai. Về quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải phù hợp với quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, quyết định. Quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng phải được lập và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, quyết định trong năm cuối kỳ quy hoạch, kế hoạch trước đó. Công tác quy hoạch rừng đã được khẳng định trong Luật BV&PTR năm 2004, theo đó nhà nước thống nhất quản lý rừng theo quy hoạch. 13 Về thẩm quyền lập quy hoạch: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) lập quy hoạch, kế hoạch BV&PTR trong phạm vi cả nước trình chính phủ quyết định. Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp lập quy hoạch, kế hoạch BV&PTR của địa phương mình. 1.1.2.3. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật và xử lý các hành vi vi phạm pháp Luật về bảo vệ rừng Thanh tra, kiểm tra rừng nhằm đảm bảo cho việc quản lý, sử dụng rừng được tuân thủ theo đúng pháp luật. Quá trình thanh tra, kiểm tra ngoài việc phát hiện những sai phạm để xử lý còn có tác dụng chấn chỉnh lệch lạc, ngăn ngừa những sai phạm có thể xảy ra. Ngoài ra, cũng có thể phát hiện những điều bất hợp lý trong chủ trương, chính sách, pháp luật để có kiến nghị bổ sung chỉnh sửa kịp thời. Thanh tra, kiểm tra có thể thực hiện thường xuyên hoặc đột xuất, có thể khi có hoặc không có dấu hiệu vi phạm. Xử lý sai phạm là biện pháp giải quyết của các cơ quan nhà nước khi có hành vi vi phạm trong quá trình quản lý, sử dụng rừng. Xử lý vi phạm có thể bằng biện pháp hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự (Luật BV&PTR, 2004). 1.1.2.4. Ban hành và tổ chức thực hiện chính sách bảo vệ và phát triển rừng Nhà nước có chính sách ưu đãi đầu tư cho phát triển rừng sản xuất ở những vùng đất trống, đồi núi trọc; trồng rừng gỗ lớn và chuyển hóa rừng trồng gỗ nhỏ sang rừng trồng gỗ lớn; phát triển lâm sản ngoài gỗ; phục hồi rừng tự nhiên; phát triển giống cây lâm nghiệp công nghệ cao và các hoạt động đầu tư khác được hưởng ưu đãi theo quy định của Luật Ðầu tư, Luật Ðầu tư công. Nhà nước bảo đảm ngân sách đầu tư cho các hoạt động bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng, rừng phòng hộ; bảo vệ và cứu hộ thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm; nghiên cứu, ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ quản lý nhà nước về lâm nghiệp; xây dựng khu nghiên cứu phát triển, khu công nghệ cao; mua sắm phương tiện, trang bị, thiết bị...nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần nâng cao mức sống cho người dân và góp phần giữ vững QPAN. 1.1.2.5. Quản lý, đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực quản lý bảo vệ và phát triển rừng Nhà nước bảo đảm ngân sách cho hoạt động quản lý của các ban quản lý rừng; 14
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan