Tài liệu Luận văn quản lý tài sản công đối với đơn vị sự nghiệp công lập trường hợp viện sốt rét ký sinh trùng côn trùng trung ương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THANH TÚ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG ĐỐI VỚI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP: TRƯỜNG HỢP VIỆN SỐT RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Hà Nội - 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THANH TÚ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG ĐỐI VỚI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP: TRƯỜNG HỢP VIỆN SỐT RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN BÙI NAM Hà Nội - 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Quản lý tài sản công đối với đơn vị sự nghiệp công lập: trường hợp Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương” là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, với sự hướng dẫn tận tình của TS. Nguyễn Bùi Nam. Các tài liệu tham khảo, các số liệu thống kê được dùng với mục đích nghiên cứu, được sử dụng đúng quy định. Các số liệu sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Các kết luận, nhận định và kết quả nghiên cứu trong luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả Lê Thanh Tú MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG ĐỐI VỚI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP ...................... 8 1.1. Cơ sở lý luận về tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập ............. 8 1.2. Quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập ......................... 13 1.2. Tiêu chí đánh giá và những nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập .......................................... 22 1.4. Nghiên cứu một số bài học kinh nghiệm để quản lý tốt tài sản công tại một số đơn vị sự nghiệp công lập ...................................................... 25 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG TẠI VIỆN SỐT RÉT - KÝ SINH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG ....... 31 2.1. Khái quát về Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương 31 2.2. Thực trạng quản lý và sử dụng tài sản công tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương ......................................................... 34 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý tài sản công tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương ................................................................. 58 Chương 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG TÀI SẢN CÔNG TẠI VIỆN SỐT RÉT - KÝ SÍNH TRÙNG - CÔN TRÙNG TRUNG ƯƠNG ................................................ 66 3.1. Định hướng phát triển và định hướng quản lý tài sản công tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương ..................................... 66 3.2. Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý tài sản công tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương ..................................... 67 3.3. Một số kiến nghị .............................................................................. 75 KẾT LUẬN .................................................................................................. 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 79 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt STT Nguyên nghĩa 1 CNTT Công nghệ thông tin 2 ĐVSN Đơn vị sự nghiệp 3 NSNN Ngân sách nhà nước 4 TSC Tài sản công 5 TSCĐ Tài sản cố định 6 XDCB Xây dựng cơ bản 7 VSR- KST-CT TƯ Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Cơ cấu tài sản cố định hữu hình của Viện giai đoạn 2014-2018.... 36 Bảng 2.2: Tình hình nguồn vốn cho đầu tư XDCB, nâng cấp và sửa chữa cơ sở hạ tầng giai đoạn 2014-2018 ......................................................... 43 Bảng 2.3: Tình hình đầu tư XDCB, mua sắm TSC giai đoạn 2014-2018 ...... 44 Bảng 2.4: Số lượng tài sản đáp ứng nhu cầu sử dụng của Viện năm 2018 .... 51 Bảng 2.5: Tình hình thanh lý tài sản giai đoạn 2014-2018 ............................. 56 Bảng 2.6: Số lượng tài sản thanh lý tài sản năm 2018 .................................... 58 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1.Cơ cấu tổ chức của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng trung ương ............................................................................................... 33 Biểu đồ 2.1: Cơ cấu tài sản công của Viện thời điểm 31/12/2018 ................. 35 Biểu đồ 2.2: Nguồn vốn NSNN giai đoạn 2014-2018 .................................... 40 Biểu đồ 2.3: Nguồn vốn đầu tư phát triển sự nghiệp giai đoạn 2014-2018 .... 41 Biểu đồ 2.4 Biểu đồ so sánh cơ cấu nguồn vốn giai đoạn 2014-2018 ............ 42 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Ở mỗi quốc gia, tài sản công có vai trò hết sức quan trọng trong quá trình sản xuất và quản lý xã hội, đồng thời việc quản lý tốt TSC luôn được coi là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá chất lượng quản lý nhà nước của quốc gia đó. Trong những năm qua, TSC ở nước ta đã luôn được quan tâm phát triển cả về quy mô, giá trị, chất lượng và được giao cho các cơ quan, đơn vị thuộc bộ máy nhà nước trực tiếp quản lý, sử dụng nhằm thực hiện những chức năng, nhiệm vụ Nhà nước giao. Đối với các đơn vị được giao tài sản bước đầu đã kiểm soát được việc sử dụng TSC, hạn chế dần việc sử dụng TSC không đúng mục đích, sử dụng lãng phí, thất thoát. Công tác quản lý TSC đã được chủ động hơn trên cơ sở vẫn đảm bảo tính độc lập, phù hợp với quy trình đầu tư, xây dựng, mua sắm sử dụng tài sản. Công tác quản lý mua sắm tài sản công ở cơ quan nhà nước hiện nay chưa thực sự hiệu quả: tình trạng mua sắm vượt tiêu chuẩn định mức, vượt mức giá cho phép, chất lượng không đảm bảo, thủ tục mua sắm chưa theo đúng quy trình, và còn nhiều vấn đề cần phải xem xét trong quá trình mua sắm: từ khâu lập dự toán, xác định nhu cầu kinh phí và tổ chức thực hiện việc mua sắm. Đây là biểu hiện rõ ràng nhất về bất cập, vướng mắc trong quản lý mua sắm tài sản công. Song, bên cạnh những kết quả đạt được, do có nhiều nguyên nhân chủ quan, khách quan, hệ thống cơ chế quản lý TSC còn nhiều bất cập, hạn chế chưa thực sự thích ứng với thực tế. Quản lý TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương trong thời gian qua đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu đặt ra, là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng và phát triển Viện cũng như thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao. Quản lý TSC từng bước được hoàn thiện theo 1 hướng sử dụng tiết kiệm, hiệu quả. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn bộc lộ một số bất cập như: việc lập kế hoạch mua sắm tài sản còn bị động, phụ thuộc vào nguồn ngân sách Nhà nước cấp; hệ thống tiêu chuẩn, định mức sử dụng TSC làm căn cứ mua sắm tài sản chưa đầy đủ; công tác kiểm tra, giám sát chưa thực sự được coi trọng; công kiểm kê hàng năm chưa hiệu quả; việc áp dụng CNTT vào quản lý TSC chưa khoa học, đồng bộ; trình độ của cán bộ quản lý và cá nhân người sử dụng còn hạn chế. Ở nước ta, cơ quan quản lý trung ương về tài sản là Cục Quản lý Công sản thuộc Bộ Tài Chính. Hiện nay, uy tín của nhà nước, của cán bộ công chức nhà nước một phần rất lớn được công dân đánh giá thông qua việc quản lý, sử dụng tài sản công. Tuy nhiên, tình trạng sử dụng tài sản công không đúng mục đích, gây lãng phí, thất thoát diễn ra rất phổ biến. Cho đến nay, các nghiên cứu liên quan đến đề tài này chỉ mang tính khái quát chung, chưa dựa trên những chuẩn mực cụ thể. Vì vậy đề tài mang một ý nghĩa thiết thực, là nguồn tài liệu tham khảo cho cơ quan, giúp tìm ra giải pháp của vấn đề quản lý tài sản công, là cơ sở để cải thiện các vấn đề này tốt hơn. Xuất phát từ thực tiễn đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý tài sản công đối với đơn vị sự nghiệp công lập: trường hợp Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ của mình. 2.Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Quản lý TSC là một nội dung đã và đang được đề cập tới trong nhiều công trình nghiên cứu, luận án tiến sỹ, luận văn cao học, báo cáo khoa học… Trong đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “ Chiến lược đổi mới cơ chế quản lý TSC công giai đoạn 2001-2010” của tác giả PGS.TS Nguyễn Văn Xa đã nghiên cứu thực trạng quản lý, sử dụng TSC ở nước ta giai đoạn 1995 2000, đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế, yếu kém và nguyên nhân.Từ 2 đó đề xuất những giải pháp để thực hiện đổi mới cơ chế quản lý TSC tại các ĐVSN công lập giai đoạn 2001-2010 [23]. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu của đề tài chỉ có giá trị đóng góp thiết thực ở thời điểm thực hiện. Trong đề tài nghiên cứu cấp bộ năm 2002 “Hoàn thiện cơ chế quản lý TSC tại đơn vị sự nghiệp” của tác giả Tiến sĩ Phạm Đắc Phong đã chú trọng nghiên cứu sâu về cơ chế quản lý TSC được Nhà nước giao cho các ĐVSN trực tiếp sử dụng để thực hiện chức năng, nhiệm vụ [12]. Trong đó, đề tài chủ yếu đi sâu hệ thống hóa các cơ chế, chính sách đang áp dụng đối với quản lý TSC tại các ĐVSN, đánh giá những kết quả đạt được khi thực hiện, đồng thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế khi thực hiện các cơ chế, chính sách đó để kiến nghị các giải pháp hoàn thiện, đổi mới. Tuy nhiên, trong điều kiện văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý TSC còn thiếu, chưa đồng bộ thì đề tài chưa đánh giá đến hiệu lực, hiệu quả của các cơ chế chính sách đó để có những giải pháp giúp các cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn. Luận án “ Cơ chế quản lý TSC trong khu vực hành chính sự nghiệp ở Việt Nam” của nghiên cứu sinh Nguyễn Mạnh Hùng- Đại học kinh tế quốc dân năm 2008 đã hệ thống hóa những lý luận cơ bản về TSC trong khu vực hành chính sự nghiệp [10]. Tác giả đã đi sâu phân tích cơ chế quản lý TSC, hiệu quả và hiệu lực của cơ chế quản lý tài sản công trong khu vực hành chính sự nghiệp ở Việt Nam. Đồng thời cũng khảo cứu kinh nghiệm quản lý TSC ở một số quốc gia trên thế giới. Luận án “Quản lý tài sản công trong các cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam” của nghiên cứu sinh Phan Hữu Nghị đã trình bày tổng quan về cơ quan hành chính nhà nước và TSC, quản lý TSC trong các cơ quan hành chính đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm quản lý TSC của một số quốc gia. Từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam [11]. Mặt khác, trên cơ sở phân tích quy định chung về quản lý TSC và thực trạng quản lý trụ sở làm 3 việc trong các cơ quan hành chính, tác giả đã tổng kết các kết quả đạt được, phân tích những tồn tại và nguyên nhân để từ đó đề ra mục tiêu, yêu cầu đổi mới và hệ thống giải pháp hoàn thiện quản lý trụ sở làm việc của cơ quan hành chính. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính “Đổi mới cơ chế quản lý tài sản nhà nước tại ĐVSN công lập”, đã tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá, đề xuất nhiều giải pháp đổi mới công tác quản lý TSC tại ĐVSN với mục tiêu: trao quyền tự chủ cho các ĐVSN công lập để phát triển các hoạt động sự nghiệp, thực hiện xã hội hoá, giảm sức ép chi từ NSNN. Bài viết “Quản lý tài sản công trong các cơ quan hành chính nhà nước – Các hạn chế và giải pháp” của Lê Chi Mai trên Tạp chí Quản lý nhà nước, đã căn cứ các tài liệu có liên quan (Báo cáo tổng kết công tác quản lý tài sản công giai đoạn 1995 - 2005 của Cục Quản lý công sản, Bộ Tài chính, Báo cáo kết quả kiểm toán năm 2007, 2008 của Kiểm toán Nhà nước) để đánh giá khái quát thực tiễn quản lý TSC nói chung và trong các cơ quan hành chính nhà nước nói riêng. Từ đó, tác giả đi sâu vào phân tích một số vấn đề bức thiết đang đặt ra trong quản lý TSC tại các cơ quan hành chính nhà nước như tình trạng mua sắm lãng phí; sử dụng tài sản kém hiệu quả; thiếu ghi chép, đánh giá giá trị và tổng kết tài sản; tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý chưa phù hợp; thiếu sự thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Với những hạn chế trên, bài báo đề xuất các nhóm giải pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh việc quản lý TSC trong các cơ quan hành chính nhà nước. Cho đến nay, việc nghiên cứu về quản lý TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương chưa có đề tài nào đề cập đến. Trên thực tế, quản lý TSC ở viện trong thời gian qua đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu đặt ra, là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng và phát triển viện cũng như thực 4 hiện các chức năng, nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao. Quản lý tài sản từng bước được hoàn thiện theo hướng sử dụng tiết kiệm, hiệu quả. Quy trình quản lý tài sản đã được quan tâm nghiên cứu, xây dựng, sửa đổi để đảm bảo phù hợp với quy định chung của Nhà nước và đặc thù hoạt động của viện; các biện pháp cụ thể để quản lý tài sản cũng liên tục được bổ sung, hoàn thiện. Bên cạnh những giá trị to lớn về mặt khoa học mà các công trình nghiên cứu được đề cập nêu trên đã đạt được, quản lý TSC là vấn đề phức tạp luôn cần phải được nghiên cứu, hoàn thiện để phù hợp với thực tiễn, riêng đối với đề tài “Quản lý tài sản công đối với đơn vị sự nghiệp công lập: trường hợp Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương” được xác định cần được tập trung nghiên cứu một số vấn đề như sau: Một là, kế thừa kết quả nghiên cứu mà các công trình đã công bố đạt được, đề tài tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và hoàn thiện một số lý luận cơ bản về TSC và quản lý TSC trong các ĐVSN công lập, khái niệm TSC, TSC trong ĐVSN công lập gắn với lợi ích kinh tế mà nó đem lại cho xã hội; đặc điểm, phân loại TSC trong ĐVSN công lập; khái niệm, mục tiêu, yêu cầu, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý TSC trong ĐVSN công lập. Hai là, nghiên cứu một số kinh nghiệm trong nước và quốc tế về quản lý TSC, rút ra bài học kinh nghiệm để tham khảo trong việc kiến nghị, đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý TSC của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ươngtrong thời gian tới. 3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài * Mục đích nghiên cứu: trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý TSC đối với đơn vị sự nghiệp công lập, đánh giá thực trạng quản lý TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương và đưa ra một số giải pháp tăng cường công tác quản lý và sử dụng TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. 5 * Nhiệm vụ cụ thể: - Nghiên cứu và tổng hợp một cách có hệ thống những vấn đề lý luận về quản lý TSC tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập. - Đánh giá thực trạng tình hình quản lý và sử dụng TSC tại Viện Sốt rét Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. - Phân tích ưu, nhược điểm, thuận lợi và khó khăn trong việc quản lý TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. - Đề xuất một số giải pháp tăng cường công tác quản lý và sử dụng TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu của đề tài: - Lý luận và thực tiễn về quản lý TSC đối với đơn vị sự nghiệp công lập: trường hợp Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương (bao gồm quản lý quá trình đầu tư mua sắm, khai thác, sử dụng và sửa chữa,vận hành, bảo trì và khấu hao tài sản công). * Phạm vi nghiên cứu: - Về thời gian: Nghiên cứu từ năm 2014-2018, định hướng đến năm 2025. - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng Côn trùng Trung ương - Về nội dung: Quản lý và sử dụng tài sản công 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận về công tác quản lý và sử dụng TSC tại các đơn vị sự nghiệp công lập - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp phân tích: Luận văn sử dụng các thông tin sơ cấp, thông tin thứ cấp từ các báo cáo tài chính, quy chế quản lý tài sản, quy chế chi tiêu nội bộ và các báo cáo khác 6 của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương nhằm rút ra các kết luận và đề xuất cần thiết. + Phương pháp so sánh: So sánh bằng số tuyệt đối: là kết quả của phép trừ giữa trị số của kỳ phân tích so với kỳ gốc của các chỉ tiêu kinh tế, kết quả so sánh thể hiện khối lượng, quy mô tăng (giảm) của các hiện tượng kinh tế. So sánh bằng số tương đối: là kết quả của phép chia giữa trị số của kỳ phân tích so với kỳ gốc của các chỉ tiêu kinh tế, kết quả so sánh thể hiện kết cấu, mối quan hệ tỷ lệ, tốc độ phát triển, mức độ phổ biến của các hiện tượng kinh tế. Phương pháp so sánh được sử dụng để phân tích các số liệu, dữ liệu liên quan nhằm đánh giá được tình hình quản lý tài sản. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Ý nghĩa lý luận: hệ thống hóa những vấn đề lý luận về công tác quản lý TSC tại các đơn vị sự nghiệp công lập - Ý nghĩa thực tiễn: Đánh giá thực trạng từ đó đưa ra những giải pháp tăng cường công tác quản lý và sử dụng TSC TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương. 7. Kết cấu của luận văn Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo sẽ có 3 nội dung chính thông qua 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý TSC đối với đơn vị sự nghiệp công lập Chương 2: Thực trạng quản lý TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng Côn trùng Trung ương Chương 3: Giải pháp tăng cường công tác quản lý và sử dụng TSC tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI SẢN CÔNG ĐỐI VỚI ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Khái niệm tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập - Điều 53 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý” [13]. - Điều 3 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14 ngày 21/6/2017 của Quốc hội: “Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý, bao gồm: tài sản công phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công, bảo đảm quốc phòng, an ninh tại cơ quan, tổ chức, đơn vị; tài sản kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân; tài sản công tại doanh nghiệp; tiền thuộc ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, dự trữ ngoại hối nhà nước; đất đai và các loại tài nguyên khác”[17]. 1.1.2. Phân loại tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập Việc phân loại TSC nói chung và TSC trong ĐVSN công lập nói riêng nhằm mục đích đưa ra các biện pháp quản lý, sử dụng hiệu quả đối với từng loại tài sản. Dựa trên các tiêu chí khác nhau thì việc phân loại TSC trong ĐVSN công lập cũng khác nhau, thông thường có các cách phân loại tài sản hay được sử dụng như sau: - Căn cứ vào công dụng của tài sản khi khai thác, sử dụng, có thể chia tài sản trong ĐVSN công lập thành các loại sau: 8 + Nhà, đất thuộc trụ sở làm việc, công trình xây dựng và các tài sản khác gắn liền với đất đai. + Phương tiện vận tải: xe ô tô phục vụ công tác (bao gồm xe ô tô phục vụ chức danh, xe ô tô dùng chung và xe ô tô chuyên dùng) và các phương tiện vận tải khác. + Máy móc, trang thiết bị làm việc và các tài sản khác. - Căn cứ hình thái tồn tại của TSC: có thể chia thành tài sản hữu hình và tài sản vô hình. Tài sản hữu hình là loại tài sản có hình thái vật chất giá trị và nhìn thấy được. Tài sản vô hình là các tài sản tồn tại dưới dạng không nhìn thấy, nhưng cũng có thể đem lại lợi ích cho người sở hữu nó (chẳng hạn như bằng phát minh sáng chế, bản quyền tác giả ...) - Căn cứ nguồn gốc hình thành: có thể chia thành TSC được nhà nước trực tiếp đầu tư tạo nên và TSC được gián tiếp sở hữu. TSC được nhà nước đầu tư tạo nên chủ yếu là các tài sản được hình thành từ NSNN và các nguồn lực tài chính có nguồn gốc NSNN. TSC được gián tiếp sở hữu trong các ĐVSN công lập là các tài sản có được không qua các kênh đầu tư của nhà nước (chẳng hạn các tài sản được tài trợ, biếu tặng, thu phạt…) - Căn cứ theo cấp quản lý, TSC trong ĐVSN công lập gồm: TSC do Chính phủ quản lý (gồm TSC do Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác ở Trung ương quản lý); TSC do các ĐVSN công lập thuộc cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quản lý; TSC do các ĐVSN công lập thuộc cấp quận, huyện, thị xã, thành phố (trực thuộc tỉnh) quản lý; TSC do các ĐVSN công lập thuộc cấp xã, phường, thị trấn quản lý. 1.1.3. Đặc điểm tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập - TSC tại các ĐVSN công lập được hình thành từ NSNN hoặc có nguồn gốc NSNN: TSC trong ĐVSN công lập bao gồm tài sản được xác lập sở hữu nhà nước và bàn giao cho ĐVSN công lập quản lý, sử dụng, tài sản được đầu 9 tư xây dựng, mua sắm từ nguồn NSNN cấp. Ngoài ra, do đặc điểm hoạt động và cơ chế quản lý tài chính của ĐVSN công lập thì nguồn hình thành TSC có được còn do: tài trợ, viện trợ của các tổ chức, cá nhân; nguồn thu tại các ĐVSN công lập; nguồn vốn vay của các quỹ hỗ trợ phát triển hay các ngân hàng; các nguồn quỹ của ĐVSN công lập được trích lập theo quy định của pháp luật (quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp). Những tài sản này tuy nhà nước không đầu tư trực tiếp nhưng trước khi giao các ĐVSN công lập sử dụng thì đều phải làm thủ tục xác lập quyền sở hữu nhà nước, giá trị các tài sản đó đều được ghi thu hoặc ghi thu, ghi chi cho NSNN nên đều được coi là có nguồn gốc NSNN. - Quyền sử dụng TSC trong ĐVSN công lập có sự tách rời khỏi quyền sở hữu: TSC nói chung và TSC trong ĐVSN công lập đều thuộc sở hữu nhà nước trong khi đó quyền sử dụng TSC được thực hiện bởi từng ĐVSN công lập được nhà nước giao tài sản để phục vụ việc thực hiện các nhiệm vụ do nhà nước giao. - Về mục đích sử dụng: TSC trong ĐVSN công lập là những tài sản mà Nhà nước giao cho các ĐVSN công lập trực tiếp sử dụng để thực hiện các mục tiêu sự nghiệp phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Về chế độ quản lý: Nhà nước là chủ thể quản lý TSC trong đơn vị ĐVSN công lập, ở tầm vĩ mô, TSC được quản lý, thống nhất theo pháp luật của Nhà nước. Ở tầm vi mô, TSC được Nhà nước giao cho các ĐVSN công lập sử dụng theo đúng quy định, chế độ do Nhà nước quy định. Do đó, nếu không quản lý chặt chẽ sẽ dẫn đến việc sử dụng TSC lãng phí, thất thoát. - Tài sản công trong ĐVSN công lập là cơ sở vật chất để phục vụ hoạt động của các đơn vị nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nước của mình. Do vậy, sự hình thành và sử dụng TSC trong các ĐVSN công lập tuỳ thuộc vào chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị. 10 -. TSC trong các ĐVSN công lập nhiều về số lượng, lớn về giá trị và mỗi tài sản lại có giá trị sử dụng khác nhau, thời hạn sử dụng khác nhau, do nhiều chủ thể quản lý, sử dụng và trình độ quản lý, sử dụng của các chủ thể rất khác nhau: Có loại tài sản được sử dụng trong hầu hết các ĐVSN công lập (trụ sở làm việc, xe ô tô, máy tính, photo,…) nhưng cũng có loại tài sản chỉ có một số ĐVSN công lập sử dụng cho hoạt động, nhiệm vụ đặc thù theo ngành, lĩnh vực sự nghiệp mà đơn vị hoạt động (thiết bị y tế đối với ĐVSN công lập hoạt động trong lĩnh vực y tế, thiết bị thí nghiệm trong một số ĐVSN công lập thuộc lĩnh khoa học công nghệ…). TSC có loại không có khả năng tái tạo phải được bảo tồn và phát triển, do đó việc quản lý đối với mỗi loại tài sản cũng có những đặc điểm khác nhau. - Giá trị của TSC trong ĐVSN công lập giảm dần trong quá trình sử dụng: phần giá trị giảm dần đó được xem là yếu tố chi phí tiêu dùng công để tạo ra các sản phẩm dịch vụ công, không thể trực tiếp thu hồi được phần giá trị hao mòn của các tài sản qua quá trình sử dụng, mà phần lớn thu hồi gián tiếp qua phí, lệ phí theo quy định của Nhà nước hoặc qua hiệu quả hoạt động của các hoạt động sự nghiệp phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội. 1.1.4. Vai trò của tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập Vai trò của TSC trong ĐVSN công lập có thể được xem xét dưới nhiều khía cạnh: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… Thứ nhất, TSC là điều kiện vật chất đầu tiên và không thể thiếu để ĐVSN công lập thực hiện nhiệm vụ được Nhà nước giao. Tài sản công trong ĐVSN công lập là nền tảng vật chất quan trọng cho việc đảm bảo các lợi ích công, đồng thời là nguồn lực thiết yếu để đảm bảo sự tồn tại, phát triển. TSC trong ĐVSN công lập giúp nhà nước cung cấp các dịch vụ công đáp ứng nhu cầu, lợi ích của quần chúng nhân dân, góp phần tạo ra một xã hội công bằng, ổn định. Sử dụng TSC vào giáo dục, văn hóa, khoa học kĩ thuật giúp con người phát triển, duy trì những giá trị vật chất và tinh thần cho xã hội, làm cho 11 xã hội ngày một tốt đẹp hơn. TSC còn được Nhà nước sử dụng để cung cấp các sản phẩm, dịch vụ có tác dụng điều tiết khoảng cách phân hóa giàu và nghèo trong xã hội, góp phần đảm bảo sự công bằng của xã hội. Ngoài ra, TSC là nhân tố quan trọng trong quá trình tổ chức thực hiện các hoạt động sự nghiệp của các đơn vị nhằm cung cấp các sản phẩm dịch vụ công với chất lượng ngày càng được nâng cao cho con người. Thứ hai, TSC là điều kiện vật chất phục vụ cho hoạt động bộ máy quản lý điều hành của các cơ quan Nhà nước, là nhân tố quan trọng trong quá trình tổ chức thực hiện các hoạt động sự nghiệp của các ĐVSN công lập, là điều kiện vật chất khẳng định vai trò lãnh đạo của cơ quan quản lý, tạo niềm tin, sự uy nghiêm của pháp luật nhưng cũng tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân sống làm việc theo đúng pháp luật nhà nước. Với vai trò là nền tảng vật chất đảm bảo cho Nhà nước hoạt động, TSC trong ĐVSN công lập giữ vị trí hết sức quan trọng. Một mặt, đó là phương tiện để truyền tải thông tin sự lãnh đạo điều hành quản lý kinh tế xã hội của Nhà nước, đồng thời là công cụ để thể hiện ý chí của Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát duy trì sự ổn định và phát triển kinh tế xã hội của đất nước theo những mục tiêu đã định trước. Thứ ba, TSC là một trong các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất Nhà nước thực hiện chức năng kinh tế thông qua các hoạt động nhằm đảm bảo cho quá trình sản xuất xã hội được tiến hành bình thường, hướng quá trình sản xuất xã hội đến những mục tiêu đã định trước. TSC là một trong các yếu tố cơ bản của quá trình sản xuất. Xét trên phạm vi toàn thế giới, nếu không có tài nguyên, đất đai thì không có sản xuất và cũng không có sự tồn tại của loài người. Vì vậy, có thể khẳng định TSC trong ĐVSN công lập là yếu tố cấu thành của quá trình sản xuất hội. Thứ tư, TSC là nguồn vốn của sự đầu tư phát triển. Thông qua đầu tư phát triển, TSC được bảo tồn, phát triển. Nguồn tài nguyên thiên nhiên chính là TSC. TSC là cơ sở, là tiền đề cho đầu tư phát triển, là yếu tố đầu vào cho 12 mọi quá trình sản xuất, là nguồn lực quan trọng cho đầu tư phát triển. Thứ năm, TSC là điều kiện vật chất để không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Trong thực tiễn xây dựng Chủ nghĩa xã hội hiện nay ở nước ta, xuất phát điểm từ một nước nghèo nàn và lạc hậu, việc bảo đảm không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân không chỉ trông vào các nguồn lực do nước ngoài đầu tư, mà Đảng và Nhà nước coi TSC chính là nội lực - là chủ yếu nhằm từng bước phát triển kinh tế xã hội, thực hiện xoá đói giảm nghèo để nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các tầng lớp nhân dân, TSC được xem là điều kiện vật chất để mọi công dân tiếp xúc, phản ảnh nguyện vọng của mình; nơi giao dịch hợp tác quốc tế trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, quốc phòng, an ninh, văn hoá, giáo dục và đào tạo, y tế, xã hội, khoa học và công nghệ v.v... 1.2. Quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập 1.2.1. Khái niệm về quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập TSC trong ĐVSN công lập là những tài sản mà Nhà nước giao cho các đơn vị trực tiếp quản lý, sử dụng phục vụ cho việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Quản lý TSC trong ĐVSN công lập là sự tác động có tổ chức và bằng pháp quyền của bộ máy quản lý đối với TSC trong ĐVSN công lập nhằm đảm bảo tài sản công được đầu tư xây dựng mới, mua sắm, quản lý, sử dụng, xử lý một cách hiệu quả, tiết kiệm, thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ Nhà nước giao cho các ĐVSN công lập. 1.2.2. Sự cần thiết quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập Nhà nước là chủ sở hữu của mọi TSC, nhưng chủ thể trực tiếp khai thác, sử dụng TSC là các ĐVSN công lập để thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao. Quản lý TSC là việc làm cần thiết do: Thứ nhất, TSC trong ĐVSN công lập là tài sản vật chất, của cải của đất nước, của nhân dân phản ánh sức mạnh kinh tế của đất nước, là tiền đề, là yếu tố vật chất để Nhà nước tổ chức thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội đề ra. 13 TSC trong ĐVSN công lập có khối lượng lớn, giá trị cao do đó việc quản lý tốt để tạo lập, khai thác, sử dụng TSC là đòi hỏi khách quan trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Thứ hai, việc sử dụng, khai thác TSC trong ĐVSN công lập có tác dụng kích thích quá trình phát triển kinh tế xã hội, tác động lớn đến sự phát triển của quốc gia. Năng lực quản lý yếu kém dẫn đến lãng phí, thất thoát làm suy giảm nguồn nội lực của đất nước. Do đó, việc nâng cao hiệu quả quản lý TSC trong ĐVSN công lập là việc làm cần thiết. Thứ ba, TSC trong ĐVSN công lập được hình từ nguồn NSNN. Đó là điều kiện đảm bảo cho các ĐVSN công lập thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao. Quản lý tốt TSC trong ĐVSN công lập thông qua việc đầu tư xây dựng mới, mua sắm, quản lý, sử dụng, xử lý TSC chống thất thoát lãng phí là trách nhiệm, nghĩa vụ của mọi cán bộ, công chức, viên chức trong các ĐVSN công lập. 1.2.3. Mục tiêu quản lý tài sản công tại đơn vị sự nghiệp công lập Mỗi một hoạt động của ĐVSN công lập thực hiện bằng những phương thức khác nhau nhưng đều có những mục tiêu được xác định trước, hướng tới sự phát triển, ổn định và hiệu quả. Nhà nước đặt ra các mục tiêu quản lý đối với khối tài sản của mình như sau: Một là, đảm bảo tiết kiệm, chống lãng phí và khai thác hiệu quả nguồn TSC. Theo đó, các ĐVSN công lập được giao quyền sử dụng TSC phải bảo tồn, phát triển nguồn TSC và sử dụng TSC theo quy định pháp luật của Nhà nước nhằm hoàn thành nhiệm vụ do Nhà nước giao. Hai là, đảm bảo sử dụng đúng mục đích, tiêu chuẩn, định mức chế độ mà Nhà nước quy định. Ba là, Nhà nước thực hiện quản lý TSC cũng chính là thực hiện quyền sở hữu tài sản; trong đó đặc biệt là quyền định đoạt đối với TSC bao gồm: quyền đầu tư xây dựng, mua sắm, điều chuyển, thanh lý tài sản. Quản lý TSC phải 14